Chu kỳ hoạt động mùa ở bò sát (reptilia)

Chu kỳ hoạt động mùa ở
Bò sát (Reptilia)

Ở vùng ôn đới, nhiệt độ biến động rõ
rệt qua các mùa do đó hoạt động mùa
của bò sát rất rõ ràng. Ở vùng nhiệt
đới sự biến động nhiệt độ càng ít và
bò sát gần như hoạt động quanh năm.
Mùa đông lạnh lẽo ở vùng ôn đới
hoặc hàn đới bắt buộc nhiều loài bò
sát phải ngủ đông, thời gian này kèo
dài từ 5 đến 7 tháng, có khi 8 đến 9
tháng ở vùng cực Bắc.


Thông thường người ta có thể tìm
thấy số lượng cá thể khá lớn cùng loài
nằm chen chúc với nhau thành đàn
trong một hang để ngủ đông. Chính vì
thế, vào những ngày quá rét khi lật
các ổ rơm hoặc đệm cỏ sẽ thấy một
đàn rắn quấn chặt lấy nhau, không
nhúc nhích. Tại Ðan Mạch đã có lần
người ta phát hiện ở dưới một gốc cây
cổ thụ có hàng trăm rắn lục đang ôm
chặt lấy nhau và ngủ mê man. Ở trong


hang rắn ngủ đông thường chỉ có một
loài rắn nhưng cũng có khi có vài loài
(trong một hang rắn hổ mang sống

chung với rắn ráo, rắn cạp nong).
Ở miền nhiệt đới nóng nực quanh
năm, bò sát không có hiện tượng trú
đông. Nhưng ở những nơi có sự phân
mùa khí hậu rõ rệt như ở miền Bắc
nước ta, bò sát có hiện tượng trú
đông. Trong những ngày lạnh, bò sát
ẩn trong hang để tránh rét, không
hoạt động, có nhu cầu năng lượng
giảm xuống nhưng vẫn tỉnh. Trong
thời gian trú đông, gặp những ngày
thời tiết ấm áp chúng vẫn bò ra
kiếm ăn. Lúc trú đông, chúng
thường tập trung thành từng đàn từ 2 10 con (tắc kè, rắn hổ mang) nhưng


cũng có khi lên đến 24 con rắn hổ
mang.
Ở một số loài bò sát có hiện tượng trú
khô (tháng chạp đến tháng ba). Hiện
tượng này không liên quan đến độ ẩm
như ở lưỡng cư mà do thiếu thức ăn.
Vào mùa này, rùa núi vàng
(Testudo elongata) rúc vào nơi trú
ẩn, không cử động và không ăn
uống, nhưng không ngủ. Ðến hết mùa
khô, bắt đầu có mưa thì loài rùa này
trở lại hoạt động bình thường. Một số
bò sát ở vùng nhiệt đới lại có hiện
tượng ngủ hè để tránh nóng. Chúng

tìm nơi thuận tiện để ngủ qua mùa hè.
Rùa vàng Trung Á (Testudo horsfeldi)
vào cuối tháng 5 đầu tháng 6 nó đào
đất để tạo hang, chui vào đó ngủ hè.
Trường hợp này không phải do


yếu tố nhiệt độ cao mà do thực
vật làm nguồn thức ăn cho rùa
không còn, do không có thức ăn
nên rùa phải ngủ hè. Ở những
vùng khác vẫn đủ thức ăn vào mùa hè,
thì rùa vàng Trung Á không trải qua
giấc ngủ hè.
Trong lớp bò sát, nhóm rắn hoạt động
không theo quy luật rõ ràng. Rắn là
động vật ăn mồi lớn, nên thức ăn là
nhân tố quyết định sự hoạt động của
chúng. Sau khi đã nuốt con mồi lớn,
có khi chiếm 2/3 đến 3/4 trong lượng
cơ thể của nó, rắn có thể nằm ở nơi
trú ẩn hàng tuần hay hàng tháng. Khi
đói, rắn bò đi kiếm ăn bất cứ lúc nào.
Quỳnh Hoa