SKKN Kinh nghiệm quản lí đổi mới phương pháp bồi dưỡng học sinh giỏi của tổ chuyên môn ở trường THCS

1. Phần mở đầu
1.1. Lí do chọn sáng kiến kinh nghiệm
Xuất phát từ quan điểm chỉ đạo của Đảng về Giáo dục & Đào tạo, thực
hiện chiến lược phát triển giáo dục trong giai đoạn hiện nay, ngành giáo dục đang
tích cực từng bước đổi mới nội dung, chương trình, đổi mới phương pháp dạy
học, đổi mới công tác quản lý giáo dục nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn
diện. Công tác quản lý, tổ chức và chỉ đạo dạy bồi dưỡng học sinh giỏi là nhiệm
vụ rất quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà
trường, nhằm hoàn thành mục tiêu: “Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi
dưỡng nhân tài”.
Bồi dưỡng học sinh giỏi ở bậc Trung học cơ sở (THCS) là một quá trình
mang tính khoa học, nghiêm túc, không thể chỉ một vài tháng thực hiện có hiệu
quả, mà phải có tính chiến lược dài hơi trong suốt cả bốn năm học. Chỉ có quá
trình này mới cung cấp được tương đối đầy đủ các kiến thức cần thiết cho học sinh
và phát hiện chính xác khả năng học tập của các em, từ đó mới có thể thành lập các
đội tuyển tham dự kỳ thi HSG các cấp đạt kết quả.
Làm thế nào để có học sinh giỏi của bộ môn, học sinh có những kiến thức
cơ bản, toàn diện khoa học phổ thông, đăc biệt là có học sinh tham gia kì thi học
sinh giỏi các cấp đạt giải. Đó là nhiệm vụ tâm huyết, có tiềm lực bồi dưỡng mũi
nhọn của một trường có quy mô lớn. Nhưng trường THCS Sơn Hóa là một
trường đống trên địa bàn xã có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn; số
lượng học sinh ít (170 em), quy mô trường lớp nhỏ, mỗi môn là một giáo viên
giảng day; có cơ sở vật chất thiếu học hai buổi một ngày. Tìm kiếm phát hiện, bồi
dưỡng học sinh giỏi đạt giải của bộ môn mình dạy và các môn trong tổ khoa học
tự nhiên mình quan lý là một điều rất khó khăn.
Với ý nghĩa đó, trong những năm qua bản thân tôi đã luôn quan tâm, tìm tòi,
chỉ đạo công tác bồi dưỡng học sinh giỏi của tổ chuyên môn cùng với đội ngũ giáo
viên và đã đạt được nhiều thành tích đáng tự hào, khẳng định được vị thế của nhà
trường, góp phần không nhỏ vào thành tích chung của giáo dục huyện nhà. Xuất
phát từ lí luận và thực tế nêu trên nên tôi đã đúc rút và viết kinh nghiệm với chủ
đề:“Kinh nghiệm quản lí đổi mới phương pháp bồi dưỡng học sinh giỏi của tổ

chuyên môn ở trường THCS”, chia sẽ cùng các đồng nghiệp tham khảo vận dụng
vào nhiệm vụ của mình.
1.2. Điểm mới, phạm vi áp dụng của sáng kiến kinh nghiệm
- Điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm: Trong bài viết này tôi xin trao đổi
cùng các bạn đồng nghiệp, những người quan tâm đến công tác Bồi dưỡng học sinh
giỏi, một số vấn đề mà theo tôi nó ảnh hưởng trực tiếp đến sự thành công hay thất
1


bại của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, đó là: :“Kinh nghiệm quản lí đổi mới
phương pháp bồi dưỡng học sinh giỏi của tổ chuyên môn ở trường THCS”. Sáng
kiến kinh nghiệm tuy không mới, nhưng những vấn đề tôi nêu ra ở đây là những
kinh nghiệm mà bản thân tôi tổng kết lại công tác quản lí, tổ chức của tổ chuyên
môn trong những năm qua thực hiện có hiệu quả ở nhà trường; giải đáp một phần
các câu hỏi: Cách bồi dưỡng học sinh giỏi như thế nào để có kết quả?; muốn có học
sinh giỏi thì thì giáo viên bồi dưỡng phải làm gì và làm như thế nào?...; đây là những
vấn đề mà cán bộ quản lí và giáo viên đang lúng túng, chưa có định hướng rõ ràng.
Quá trình phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi ở bậc Trung học cơ sở
(THCS) là một quá trình mang tính khoa học, nghiêm túc, không thể chỉ một vài
tháng thực hiện là có hiệu quả, mà phải có tính chiến lược dài hơi trong suốt cả bốn
năm học. Chỉ có quá trình này mới cung cấp được tương đối đầy đủ các kiến thức
cần thiết cho học sinh và phát hiện chính xác khả năng học tập của các em, từ đó
mới có thể thành lập các đội tuyển tham dự kỳ thi HSG các cấp đạt kết quả.
- Phạm vi áp dụng: Để thực hiện tốt sáng kiến“Kinh nghiệm quản lí đổi
mới phương pháp bồi dưỡng học sinh giỏi của tổ chuyên môn ở trường THCS”, bản
thân tôi đã thực hiện trên phạm vi đối tượng là tất cả các em học sinh từ lớp 6 đến
lớp 9; giáo viên tổ khoa học tự nhiên ở trường THCS.
2. Phần nội dung
2.1. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu
Ở nước ta việc dạy học nói chung và bồi dưỡng nhân tài nói riêng được

chú trọng ngay từ khi dựng nước vì như Thân Nhân Trung đã nói “ Hiền tài là
nguyên khí quốc gia, nguyên khí thịnh thế nước lên nguyên khí suy thế nước
xuống”
Ngày nay dưới sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, việc dạy học nói chung
và bồi dưỡng nhân tài nói riêng luôn luôn được chú trọng nhằm hình thành những
con người có ý thức và đạo đức XHCN, có trình độ, có văn hóa, có thể hiểu biết
kĩ thuật, có năng lực lao động cần thiết, có óc thẩm mỹ và có kiến thức tốt để kế
tục sự nghiệp Cách mạng, xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Như bác Hồ dạy, con
người XHCN vừa hồng vừa chuyên.
Với mục tiêu giáo dục: Nâng cao dân trí- đào tạo nhân lực- bồi dưỡng
nhân tài. Hiện nay cùng với nhà trường thuộc các cấp học, bên cạnh việc chú
trọng nâng cao chất lượng giáo dục đại trà, toàn diện, còn quan tâm đúng mức
đến chất lượng giáo dục mũi nhọn. Đó là công tác phát hiện và bồi dưỡng học
sinh giỏi các bộ môn.
Bộ môn khoa học tự nhiên có khả năng bồi dưỡng cho học sinh một khối
lượng tri thức phong phú về tự nhiên và những kỹ năng, kỹ xảo hết sức cần thiêt
2


trong cuộc sống, đặc biệt kỹ năng tư duy lô gic, phân tích, tổng hợp, giải quyết
tình huống thực tế. Nó còn khả năng to lớn trong việc bồi dưỡng học sinh thế giới
quan khoa học và những quan điểm nhận thức đúng đắn, khả năng hình thành cho
học sinh nhân cách con người mới trong xã hội.
* Thuận lợi:
- Về phía học sinh: Phần lớn các em học sinh ham học tập tiếp thu bài khá
nhanh có phương pháp học tập. Trường lại được sự quan tâm chỉ đạo của các cấp
đầu tư cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học khá đầy đủ.
- Về phía giáo viên: Giáo viên trong trường đều đạt chuẩn, trên chuẩn,
nhiệt tình, có tâm huyết với nghề dạy học, có kinh nghiệm giảng dạy, nhiều giáo
viên dạy giỏi cấp huyện trong nhiều năm. Trong trường có giáo viên dày dặn kinh

nghiệm trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi.
- Về phía nhà trường: Có Chi bộ Đảng trong sạch vững mạnh nhiều năm,
phối hợp với nhà trường chỉ đạo kế hoạch hoạt động chuyên môn phù hợp với
đặc trưng của địa phương và chỉ đạo của Phòng giáo dục - đào tạo. Nhà trường
phân công bố trí giáo viên giảng dạy đúng chuyên môn nên việc giảng dạy của
từng giáo viên đều có hiệu quả chất lượng. Ngay từ đầu năm học, nhà trường đã
đưa ra chỉ tiêu khoán chất lượng cho từng giáo viên, từng bộ môn, từ đó chất
lượng giáo dục của học sinh nâng cao, đặc biệt chất lượng là mũi nhọn.
* Khó khăn
Mặc dù có sự chỉ đạo của phòng GD&ĐT, nhưng công tác bồi dưỡng học
sinh giỏi của các trường còn chưa được quan tâm đúng mức, còn mang tính chất
bắt buộc, tùy vào khả năng, kinh nghiệm của từng giáo viên bồi dưỡng, tùy từng
trường, không có kế hoạch chỉ đạo thống nhất trong nhà trường.
Đối với công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THCS, từ công tác tuyển
chọn học sinh ở các môn bồi dưỡng, xây dựng chương trình, nội dung bồi dưỡng,
quy trình bồi dưỡng giảng dạy, tài liệu bồi dưỡng, công tác kiểm tra, kiểm định
chất lượng, sử dụng kết quả kiểm định... đều chưa được quan tâm chỉ đạo thống
nhất giữa cán bộ quản lí nhà trường và đội ngũ giáo viên bồi dưỡng học sinh giỏi.
Vì vậy kết quả chất lượng học sinh chưa đáp ứng yêu cầu: Nâng cao dân trí, đào
tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài.
Bên cạnh đội ngũ giáo viên bồi dưỡng học sinh giỏi nhiệt tình có trách nhiệm,
song không ít giáo viên kinh nghiệm còn hạn chế, lúng túng trong việc chọn nội
dung và phương pháp bồi dưỡng... Vai trò của Ban giám hiệu, tổ chuyên môn, chỉ
đạo chưa cụ thể và khoa học, còn giao phó cho giáo viên dạy. Một bộ phận học
sinh thiếu tự giác trong học tập, nhất là các môn không phải là khoa học tự nhiên
(Sử; Địa; Văn). Đa số các giáo viên không muốn tham gia bồi dưỡng học sinh
giỏi với các lý do: không có tài liệu, sức ép phải có học sinh giỏi luôn đè nặng
3

trên vai và tâm trí của giáo viên khi tham gia dạy bồi dưỡng học sinh giỏi, sự đầu
tư chuyên môn và công sức bỏ ra rất tốn kém thời gian và trí lực.
Bồi dưỡng học sinh giỏi ở bậc Trung học cơ sở (THCS) là một quá
trình mang tính khoa học nghiêm túc, không thể giao khoán cho giáo viên dạy
bồi dưỡng, công tác bồi dưỡng học sinh giỏi không chỉ một vài tháng làm được
có kết quả, mà phải có tính chiến lược dài hơi trong suốt cả bốn năm học ở bậc
THCS. Vì vậy phải có sự thống nhất, đồng bộ giữa tổ chuyên môn với giáo
viên.
2.2. Các giải pháp
2.2.1. Nâng cao ý thức và trách nhiệm cho giáo viên
Trước hết theo quan điểm của tôi, mục tiêu bồi dưỡng học sinh giỏi là cho
các em: Có kiến thức khoa học cơ bản, hiện đại, tiến tiến; Có tính tự lập và khả
năng nhận thức ở mức độ cao và có kỹ năng vận dụng kiến thức cơ bản vào thực
tế; trong đó việc rèn luyện cho học sinh có tính tự lập và khả năng nhận thức ở
mức độ cao là quan trọng và khó khăn nhất. Để đạt được mục tiêu trên thì quan
điểm chỉ đạo dạy học sinh giỏi phải là: Dạy bồi dưỡng theo hướng phân hóa đối
tượng học sinh: Dạy những kiến thức học sinh “Cần”, phù hợp theo từng đối
tượng, nhằm bổ sung những thiếu sót trong kiến thức cơ bản cho học sinh, đồng
thời phát huy được tính sáng tạo, năng lực, khả năng tư duy của từng đối tượng
học sinh, chứ không phải dạy cái Thầy “Có”. Do vậy tổ chuyên môn cần làm các
việc sau:
Tổ chuyên môn vào đầu năm học thực hiện quán triệt đầy đủ sâu sắc hệ
thống văn bản hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học của các cấp, đặc biệt các
văn bản của phòng giáo dục và đào tạo huyện. Quán triệt hệ thống văn bản liên
quan về bồi dưỡng học sinh giỏi.
Năng lực giảng dạy của giáo viên được đánh giá thông qua chất lượng
giảng dạy, đặc biệt là kết quả bồi dưỡng học sinh giỏi. Lấy kết quả bồi dưỡng học
sinh giỏi để đánh giá giáo viên, làm tiêu chí để xét danh hiệu thi đua cuối năm.
Vận động tuyên truyền sâu rộng trong phụ huynh, học sinh về vinh dự,
quyền lợi khi được danh hiệu học sinh giỏi, đặc biệt học sinh đạt giải trong các kì

thi học sinh gỏi các cấp. Những kết quả ban đầu đó là tền đồ tương lai sự nghiệp
cho bản thân, gia đình và nguồn nhân tài cho quê hương đất nước.
Theo giỏi thành tích của giáo viên được công nhận giáo viên giỏi, học sinh
đạt danh hiệu học sinh giỏi, đặc biệt học sinh giỏi các cấp để cùng Hội khuyến
học, hội phụ huynh, chính quyền địa phương vinh danh thành tích vinh dự của
giáo viên, học sinh giỏi các cấp.
2.2.2. Quan điểm bồi dưỡng học sinh giỏi của giáo viên
4


Trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi tổ chuyên môn đã tham mưu với nhà
trường để chọn ra đội ngũ giáo viên có tâm huyết, say sưa với công tác bồi dưỡng
học sinh giỏi, tận tụy với học sinh, có trình độ chuyên môn để tham gia giảng dạy.
Kiến thức để bồi dưỡng học sinh giỏi có tính chuyên sâu, độ khó cao, tính bao
quát rộng, rất tốn kém thời gian nên phải có sự tham gia chỉ đạo, động viên kịp
thời của lãnh đạo nhà trường cả về vật chất lẫn tinh thần cho đội ngũ giáo viên,
để giảng dạy có chất lượng.
Giáo viên dạy học sinh giỏi phải tham khảo nhiều tài liệu một cách thường
xuyên để cập nhật, bổ sung, phát triển chuyên đề (phải ứng dụng công nghệ thông
tin một cách khoa học có hiệu quả nhất); giáo viên chủ động đi trước học sinh
một bước, hướng dẫn và cùng tham gia giải bài tập với học sinh kể cả bài đã biết
lẫn chưa biết lời giải.
Trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, nhiệm vụ tối quan trọng của người
thầy là phải dạy cho các em tiếp cận kiến thức một cách tự nhiên, chủ động và sáng
tạo, cụ thể là dạy cho các em cách tìm đến kiến thức, cách khai thác và vận dụng
kiền thức, cách làm bài tập, cách đọc sách và tìm tài liệu, cách mở rộng kiến thức,
cách chế tác và tổng quát hóa một bài tập, cách ôn tập cho một kỳ thi,… Người
thầy phải luôn thắp sáng ngọn lửa mê say môn học mà học sinh đang theo đuổi,
phải dạy cho các em biến ước mơ thành hiện thực, biết chấp nhận khó khăn để cố
gắng vượt qua, biết rút kinh nghiệm sau những thất bại hay thành công trong từng

giai đoạn mà mình phấn đấu, tự tin vào kiến thức mà mình đã có,...
Học sinh khi học bồi dưỡng, tham gia vào các đội tuyển phải chịu khá
nhiều áp lực, do đó giáo viên khi giảng dạy phải lưu ý những điều sau đây:
Không được nhồi nhét kiến thức cho các em một cách thụ động mà: Dạy những
kiến thức các em cần phù hợp theo từng đối tượng (có thể chia từng đội tuyển
học sinh giỏi thành hai nhóm): Nhóm học sinh giỏi có khả năng tiếp cận tất cả
kiến thức nâng cao; và nhóm học sinh khá giỏi (đang còn một số hạn chế về kiến
thức, kỹ năng), để bồi dưỡng.
Đừng hiểu nhầm học sinh giỏi, cái gì các em cũng biết, cái gì các em
cũng dễ dàng tiếp thu; Vì vậy giáo viên bồi dưỡng không nên giao cho các em
những nhiệm vụ bất khả thi mà giao bài tập hay nhiệm vụ phải phù hợp với từng
đối tượng học sinh, để tạo niềm tin, say sưa, đam mê, hứng thú trong học tập cho
các em.
2.2.3. Phát hiện, tuyển chọn học sinh giỏi bộ môn
Bồi đưỡng học sinh giỏi là việc làm lâu dài và liên tục vì vây nhà trường
cần tiến hành tuyển chọn đội tuyển học sinh giỏi các môn ngay từ đầu cấp học
theo các bước: phát hiện, tuyển chọn, bồi dưỡng, sử dụng.
a. Phát hiện học sinh giỏi bộ môn
5


- Học sinh năng khiếu: Số học sinh thuộc đối tượng này không nhiều, chỉ
do giáo viên trực tiếp dạy bộ môn phát hiện được, biểu hiện là: Có cách giải lạ,
độc đáo, hay đặt ra những vấn đề giáo viên không ngờ trước được.
- Học sinh yêu thích bộ môn: Những học sinh này có thể chưa thật giỏi
nhừng vi yêu thích, say mê bộ môn nên dễ trở thành học sinh giỏi nếu được tư
vấn hướng dẫn phương pháp học.
- Học sinh cần cù chăm học: Những học sinh này cũng chưa giỏi lắm
nhưng tư vấn chọn môn đúng thì các em nay củng có kết quả cao.
Khi bắt đầu dạy lớp 6 giáo viên phải có kế hoạch phân loại học sinh là 3

đối tượng (Yếu, trung bình, khá, giỏi). Bằng cách kiểm tra thường xuyên, thông
qua các bài kiểm tra định kì (có phần nâng cao cho học sinh khá, giỏi) sau khi đã
phân loại được học sinh, giáo viên xây dựng kế hoạc bồi dưỡng đối với học sinh
khá, giỏi và có biện pháp giúp đỡ học sinh yếu.
b. Tuyển chon học sinh giỏi.
Sau khi phát hiện được đối tượng học sing giỏi, tổ chức thi tuyển học sinh
giỏi các môn từ những em này.
-Vòng thi của khối, Ở vòng thi này đề thi do giáo viên bộ môn biên soạn,
lấy điểm từ cao đến thấp và tiến hành bồi dưỡng.
-Vòng thi cấp trường, đề thi do tổ chuyên môn biên soạn, thường lấy từ đề
thi cấp huyện các năm trước đó. Lầy điểm từ cao xuông thấp, rồi tiếp tục bồi
dưỡng để thi cấp huyện.
2.2.4. Xây dựng nội dung chương trình, kế hoạch bồi dưỡng
* Xây dựng nội dung chương trình
Tổ chuyên môn tổ chức hội thảo chuyên đề thống nhất nội dung chương
trình bồi dưỡng. Xây dựng chương trình bồi dưỡng HSG phải đảm bảo các yêu
cầu:
+ Phần kiến thức cở bản: Xây dựng theo từng chuyên đề cụ thể và chọn lọc.
+ Phần kiến thức nâng cao: Đây là phần quan trọng và khó nhất của công
tác xây dựng chương trình bồi dưỡng học sinh giỏi ở THCS đối với từng lớp,
từng môn. Phải có sự chỉ đạo thống nhất của cán bộ quản lí với giáo viên dạy
trong việc xác định “Cơ sở" của việc xây dựng nội dung dạy nâng cao kiến thức
sao cho phù hợp, hợp lí với từng lớp, từng môn học. Phần kiến thức nâng cao cơ
bản dựa vào khung phân phối chương trình dạy học chủ đề tự chọn nâng cao của
các bộ môn để biên soạn nội dung dạy học, ôn tập, bồi dưỡng cho các em học
sinh giỏi.

6

+ Phần rèn luyện các kỹ năng, phương pháp làm bài: Làm quen với các dạng đề
thi, và kỹ năng vận dụng kiến thức vào giải quyết các yêu cầu đề ra. Khai thác thông tin
trên mạng Internet, các trang web:
;
;
.
.
* Xây dựng quy trình bồi dưỡng
Trước hết theo quan điểm của tôi, mục tiêu bồi dưỡng học sinh giỏi là cho
các em: Có kiến thức khoa học cơ bản, hiện đại, tiến tiến; Có tính tự lập và khả
năng nhận thức ở mức độ cao và có kỹ năng vận dụng kiến thức cơ bản vào thực
tế; trong đó việc rèn luyện cho học sinh có tính tự lập và khả năng nhận thức ở
mức độ cao là quan trọng và khó khăn nhất. Để đạt được mục tiêu trên thì quan
điểm chỉ đạo dạy học sinh giỏi phải là:
Dạy bồi dưỡng theo hướng phân hóa đối tượng học sinh: Dạy những kiến
thức học sinh “Cần”, phù hợp theo từng đối tượng, nhằm bổ sung những thiếu sót
trong kiến thức cơ bản cho học sinh, đồng thời phát huy được tính sáng tạo, năng
lực, khả năng tư duy của từng đối tượng học sinh, chứ không phải dạy cái Thầy
“Có”.
Vì vậy đối với giáo viên được chọn dạy bồi dưỡng học sinh giỏi, tổ chuyên
môn tổ chức Hội thảo để thống nhất: Quy trình (phương pháp) bồi dưỡng học
sinh giỏi; chương trình bồi dưỡng; tài liệu bồi dưỡng; chế độ kiểm tra thường
xuyên, thời gian và số lần kiểm định; sử dụng kết quả kiểm định (những vấn đề
quy định chung cho công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, giáo viên dạy phải thực hiện
nghiêm túc và cơ sở cho công tác quản lí, chỉ đạo của nhà trường).
Đối với học sinh, giáo viên có thể phân chia việc tổ chức giảng dạy theo
từng giai đoạn như sau:
Giai đoạn 1: Giới thiệu chương trình, sách giáo khoa, các loại sách, tài liệu
tham khảo dành riêng cho học sinh giỏi (chú ý nhà xuất bản, tên tác giả) và cách
truy cập Internet để tìm tài liệu học tập. Hướng dẫn học sinh cách học, cách nghe

giảng và ghi chép bài học. Hướng dẫn học sinh tiếp thu kiến thức cơ bản của môn
bồi dưỡng. Qua đó làm cho các em yêu thích môn học mà mình sắp đeo đuổi.
Giai đoạn 2: Giúp học sinh biết cách giải quyết, khai thác một đơn vị kiến
thức, một bài tập hay vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề đặt ra. Từ đó
rèn luyện cho các em khả năng tư duy logic, tư duy độc lập sáng tạo và biết cách
tương tự hóa, mở rộng hóa, tổng quát hóa một vấn đề của kiến thức.
Giai đoạn 3: Sau khi các em đã học xong một số kiến thức cơ bản, cần tổ
chức thi kiểm tra để phân loại mặt bằng học tập và giúp giáo viên dạy hiểu rõ
từng đối tượng học sinh. Từ đó để có cách dạy phù hợp sát đối tượng học sinh
7


(thực hiện theo đúng các bước của một buổi bồi dưỡng học sinh giỏi của nhà
trường quy định).
Giai đoạn 4: Hoàn thiện kiến thức, giáo dục cho các em tính chủ động, tự
tin và sẵn sàng tham gia kỳ thi học sinh giỏi các cấp.
Các giai đoạn này có mối quan hệ chặt chẽ với nhau trong từng buổi bồi
dưỡng và xuyên suốt cả quá trình bồi dưỡng để giáo viên dạy, bổ sung, điều chỉnh
về nội dung và phương pháp bồi dưỡng phù hợp tường đối tượng học sinh vừa để
tạo hứng thú, đam mê học tập cho học sinh vừa để nâng cao hiệu quả của công tác
bồi dưỡng.
2.2.5. Phương pháp bồi dưỡng HSG
2.2.5.1. Yêu cầu chung: Trong quá trình dạy học giáo viên nên áp dụng
linh hoạt các phương pháp dạy học đặc biệt là phương pháp dạy học lấy học sinh
làm trung tâm, tạo ra các tình huống có vấn đề để học sinh tự giải quyết vấn đề,
hoặc có sự hướng dẫn của giáo viên, tổ chức dạy học theo phuong pháp ban tay
năn bột, học mà chơi, chơi mà học, sử dụng tối đa thiết bị dạy học. Đa dạng hóa
các hình thức kiểm tra và đối tượng kiểm tra, có điểm thưởng cho học sinh.
Thường xuyên ra các bài tập về nhà cho học sinh, trong đó có bài tập giải quyết
tình huống thực tế bài tập có nội dung thự tế và thu vở bài tập chấm nhằm phát

hiện những lỗi sai của học sinh từ đó uốn nắn, sữa lỗi kịp thời.
Lồng ghép những kiến thức thực tế trong sản xuất và đời sống vào bài
giảng làm cho bài giảng sinh động và thiết thực nhờ vậy mà học sinh từ chổ
không thích học bộ môn trở thành yêu thích môn từ đó các em có hứng thú học
tập và học tập tích cực, làm cho chất lượng bộ môn nâng lên. Khi đó tôi tiến hành
chọn lựa những học sinh yêu thích bộ môn và học tập tích cực, có những kỹ năng
cơ bản, hướng dẫn các em ôn luyện kiến thức cơ bản thông qua các giờ dạy ở
trường. Giao bài tập về nhà có phần bổ trợ kiến thức nâng cao để bồi dưỡng cho
các em.
Khi soạn bài, tôi phải chuẩn bị trước hệ thống câu hỏi, bài tập chính xác rõ
ràng để học sinh làm việc với các loại kênh hình, kênh chữ nhằm khai thác tốt
nhất kiến thức và rèn luyện kĩ năng, phát hiện năng lực tư duy bộ môn. Trong bài
chính thể hiện nội dung cơ bản của bài mà học sinh phải khai thác nắm đượcđịnh hướng cho học sinh hiểu biết tài liệu học tập, tự giác nghiên cứu khai thác
nắm vững kiến thức mới. Cho học sinh đọc các bài đọc thêm và đó là những kiến
thức mở rộng, kết hợp với các hệ thống câu hỏi và bài tập. Để học sinh định
hướng hoạt động tư duy trong quá trình khai thác và nắm kiên thức mới và liên
hệ thực tiễn.
Có sự chuyển hóa kiến thức thành kĩ năng kĩ xảo được thực hiện trong các
bài tập, bài thực hành và học tập độc lập tự khai thác kiến thức để phát triển năng
8


lực tự học tự phát triển năng lực tự học tự phát hiện tri thức và khả năng vận
dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn. Trong soạn giảng tôi đã sử dụng các
loại phương pháp trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi: Phát vấn, đàm thoại,
đặt vấn đề, thảo luận,…Giáo viên huy động vốn kiến thức và kinh nghiệm sống
của học sinh để xây dựng bài, khuyến khích học sinh nêu những ý kiến cá nhân
về vấn đề đã học, nêu thắc mắc trong khi nghe giảng, chú ý kết quả câu trả lời và
cách diễn đạt có chính xác rõ ràng, logic đó là điều quan trọng và phát triển.
Giáo viên cần tạo cho các em việc tự học, tự mình chủ động tìm tòi phát hiện

kiến thức để vững tin chính mình thì càng hứng thú, say mê trong học tập. Dạy
bồi dưỡng học sinh giỏi theo hướng phân hóa đối tượng học sinh: Dạy những kiến
thức học sinh “Cần” phù hợp theo năng lực, khả năng tư duy của từng đối tượng
học sinh, chứ không phải dạy cái thầy “Có”.
2.2.5.2. Quy trình cụ thể: Để đạt hiệu quả trong công tác bồi dưỡng học sinh
giỏi, giáo viên bồi dưỡng phải tuân thủ các quy định chung sau:
+ Kiểm tra bài cũ: Đây là khâu quan trọng nhất của công tác bồi dưỡng vừa
kiểm tra việc học và chuẩn bị ở nhà của học sinh, vừa hiểu được từng đối tượng
học sinh đang “Cần” gì, để có cơ sở để dạy kiến thức cơ bản và kiến thức nâng cao
hợp lí, có hiệu quả theo từng nhóm học sinh. Vì vậy giáo viên phải có cách kiểm
tra phù hợp và dành thời gian hợp lí (cách kiểm tra bài cũ theo quy định thống nhất
của nhà trường).
+ Dạy kiến thức cơ bản, kiến thức nâng cao, kỹ năng vận dụng kiến thức vào
làm bài: Trên cơ sở kiểm tra bài cũ, giáo viên nắm được “Nhu cầu” của từng nhóm
đối tượng học sinh để giáo viên dạy đưa ra nội dung bài dạy phù hợp; các em cũng
dễ dàng tiếp thu, tạo được hứng thú học tập và đạt hiệu quả cao trong công tác bồi
dưỡng.
+ Công tác kiểm tra thường xuyên định kì, kiểm định chất lượng: Kiểm tra
thường xuyên bao gồm kiểm tra bài cũ và ít nhất sau ba buổi bồi dưỡng hoặc sau
một chuyên đề bồi dưỡng phải có một bài kiểm tra từ 60 - 90 phút. Kiểm định
chất lượng ít nhất phải tiến hành ba lần (đối với một đội tuyển): Lần một để chọn
đội tuyển; lần hai (giữa kì) chọn đội tuyển chính thức và rèn kỹ năng làm bài
đồng thời nắm đối tượng học sinh một cách chắc chắn nhất để có nội dung và
phương pháp bồi dưỡng hợp lí, phù hợp có hiệu quả ở giai đoạn kết thức chương
trình bồi dưỡng; lần ba trước khi học sinh tham gia các kì thi chính thức ít nhất là
20 ngày đây là kì kiểm tra hoàn thiện kiến thức, kỹ năng của học sinh đồng thời
giáo dục cho các em tính chủ động, tự tin và sẵn sàng tham gia kỳ thi HSG.
+ Sử dụng kết quả kiểm tra, kiểm định: Sau một bài kiểm tra hoặc kiểm
định chất lượng giáo viên dạy phải nhận xét, sửa chữa, hướng dẫn cho học sinh
thật chi tiết cụ thể những chỗ sai, lỗi mà các em mắc phải và chỉ ra cho học sinh

9


biết tại sao lại có những chỗ sai đó? Hướng dẫn các em cách khắc phục, bỗ sung
những chỗ sai sót, về kiến thức, kỹ năng, vv....
+ Trên cơ sở thống nhất chế độ kiểm tra thường xuyên, định kì, số lần và
thời gian kiểm định chất lượng: Giáo viên dạy phải thực hiện cập nhật thường
xuyên, nghiêm túc, kịp thời tất cả các điểm kiểm tra thường xuyên, định kì về
hộp thư điện tử của Hiệu trưởng, để Ban giám hiệu nhà trường theo dõi, quản lí,
có giải pháp chỉ đạo kịp thời, hiệu quả.
Trong khi dạy tôi xác định nội dung kiến thức mũi nhọn trong từng bài,
chương, khối và đưa thêm những kiến thức nâng cao và kiến thức thực tế mà sách
giáo khoa không đề cập đến vào bài giảng.
2.2.5.3 Hướng dẫn phương pháp học tập cho học sinh
Trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi thì công tác tổ chức học tập của
học sinh là một mắt xích rất quan trọng, nó ảnh hưởng đến sự thành công hay thất
bại của học sinh không chỉ trong phạm vi cấp học phổ thông mà kể cả việc học
lên sau này của các em. Để làm tốt công tác này giáo viên cần thực hiện tốt
những nội dung sau:
Học sinh tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi ở các bộ môn, giáo viên phải quan tâm
giáo dục ý thức tự giác trong học tập cho học sinh, các em phải tự rèn luyện mình. Ngoài
việc học tập trên lớp các giờ chính khóa, học sinh phải tham gia đầy đủ các buổi học
bồi dưỡng theo quy định của nhà trường và bồi dưỡng ngoài giờ của giáo viên, tham
gia giải các bài tập trong sách giáo khoa, sách nâng cao, trong các tài liệu tham khảo
và phải học bài cũ ở nhà một cách tự giác.
Giáo viên khi giảng dạy phải phân loại đối tượng học sinh và thành lập
các nhóm học tập trong học sinh. Từ đó giao cho các em tự nghiên cứu một số
kiến thức cơ bản, phương pháp làm bài, tổ chức cho các em học hỏi, giúp đỡ lẫn
nhau và phải được giáo viên dạy kiểm tra, đánh giá cẩn thận, cụ thể. Việc làm
này giúp học sinh có lòng say mê, tự tin trong học tập, có tác phong tự học, tự

nghiên cứu.
Mỗi học sinh phải có đầy đủ tài liệu, dụng cụ học tập theo yêu cầu giáo
viên, trong đó bao gồm các bài tập hay, các đề thi cùng đáp án, các kiến thức tự
tìm hiểu, đúc kết sau một quá trình học tập,...Những ghi chép này rất cần thiết
cho việc học tập, rèn luyện nâng cao khiến thức của học sinh giỏi.
Tổ chức các hoạt động vui chơi, giải trí và rèn luyện kỹ năng sống cho học
sinh như: Sinh hoạt Câu lạc bộ môn học, tham quan du lịch, giao lưu văn nghệ,
thể thao, thi học sinh thân thiện, thi hùng biện, hoạt động từ thiện..., nhằm giảm
áp lực trong học bồi dưỡng cho các em.

10


2.3. Kết quả đạt được
Trong những năm gần đây, sau khi tổ chuyên môn trường THCS Sơn Hóa
triển khai áp dụng những giải pháp trên vào quá trình dạy học, đặc biệt là áp dụng
vào quá trình phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi, kết quả đạt được như sau:
Năm học
2013 -2014
2014 - 2015
2015 - 2016

Học sinh giỏi
15
8,7%
18
9.7%
19
11,2%

HSG cấp huyện
2 giải VH; 5 giải TT
2 giải VH; 5 giải TT
4 giải VH; 4 giải TT

HSG cấp tỉnh
0
0
Dự thi 2

Một điều không thể phủ nhận là tất cả những em học sinh giỏi sau khi
rời ghế nhà trường đều được học tập ở môi trường cao hơn và học giỏi. Nhiều
em trưởng thành đã có học vị xứng đáng và đang giữ những vị trí chủ chốt ở
trong các cơ quan Đảng, nhà nước và địa phương. Điều đó đã chứng minh
hùng hồn rằng: Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi là cần thiết, cần phát huy và
duy trì lâu dài, có kế hoạch chỉ đạo cụ thể, khoa học của nhà trường là nhiệm
vụ quan trọng không thể thiếu ở trường THCS.
Với những giải pháp chỉ đạo thực hiện như đã nêu trên, bước đầu mang
lại những hiệu quả tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn
diện, khẳng định được vị thế của nhà trường trong những năm học qua. Đây
là một sự chuyển biến và đột phá trong nâng cao chất lượng dạy học đối với các
môn tự nhiên.
3. Phần kết luận
3.1. Ý nghĩa của sang kiến kinh nghiệm
Để đạt được mục tiêu, chất lượng của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi
yếu tố quyết định là đội ngũ giáo viên bồi dưỡng. Người cán bộ quản lí, đặc
biệt là tổ trương chuyên môn đóng vai trò quan trọng là người định hướng, là
người bạn đồng hành thực sự cùng giáo viên, luôn thắp sáng ngọn lửa mê say
nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên; động viên kịp thời giáo viên và học sinh.
Tạo điều kiện để giáo viên tiếp cận được phương pháp bồi dưỡng học sinh giỏi

một cách tích cực, chủ động. Đồng thời tạo cơ hội để các em học sinh biến ước
mơ thành hiện thực, biết chấp nhận khó khăn để cố gắng vượt qua, biết rút
kinh nghiệm sau những thất bại hay thành công trong từng giai đoạn mà các
em phấn đấu.
Với những giải pháp chỉ đạo thực hiện như đã nêu trên, bước đầu mang
lại những hiệu quả tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn
11


diện, khẳng định được vị thế của nhà trường trong những năm học qua. Kết
quả đạt được quan trọng nhất là sự chuyển biến về nhận thức trách nhiệm của
đội ngũ cán bộ giáo viên, định hướng cụ thể cho công tác bồi dưỡng học sinh
giỏi của nhà trường, giáo dục được ý thức học tập cho học sinh, củng cố lòng
tin của phụ huynh, nhân dân đối với nhà trường. Sau khi áp dụng những kinh
nghiệm trên vào quá trình dạy học tại trường THCS Sơn Hóa, đặc biệt là áp dụng
vào bồi dưỡng HSG, tôi nhận thấy có rất nhiều em nắm chắc bài hơn, có kỹ năng
giải các dạng bài tập dễ dàng hơn. Trong quá trình làm bài khoa học hơn, sạch sẽ
và có tính sáng tạo, vì vậy mà có rất nhiều em hứng thú và yêu thích môn học
hơn. Từ đó góp phần tích cực, tạo được nhiều nhân tố tham gia vào các kì thi học
sinh giỏi các cấp.
3.2. Kiến nghị, đề xuất
* Đối với giáo viên
- Thấm nhuần quan điển chỉ đạo, nêu cao ý thức trách nhiệm, tâm huyết
với việc tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi;
- Bám sát chuẩn kiến thức, kỹ năng; khung phân phối chương trình dạy học
tự chọn chủ đề nâng cao để xây dựng tài liệu, thiết kế bài giảng bồi dưỡng.
* Đối với nhà trường
Quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi là một quá trình đòi hỏi người dạy, người
học nhận thức ở trình độ cao và làm việc căng thẳng. Do vậy nhà trường tính tiết
dạy bồi dưỡng học sinh giỏi vào tiết dạy chính khóa, với cách tính 1 tiết bồi

dưỡng bằng 1,5 tiết dạy chính khóa (3 tiết/tuần).
Ông Bà ta thường nói: “Có Thực mới vực được Đạo”. Việc đầu tư kinh
phí hoạt động cho công tác bồi dưỡng học sinh giỏi thực chất là đầu tư xây dựng
“thương hiệu” của một nhà trường trong thời đại hội nhập và phát triển; thực hiện
nhiệm vụ đào tạo nhân tài cho đất nước, là một điều tất yếu, chính đáng và thậm chí
rất tốn kém. Kinh phí hoạt động được dùng chủ yếu cho các hoạt động sau:
+ Phục vụ chuyên môn (tài liệu, giao lưu học hỏi, bồi dưỡng nghiệp vụ
chuyên môn, tổ chức hội thảo, rút kinh nghiệm...)
+ Khen thưởng.
+ Hỗ trợ động viên học sinh đi dự thi; giáo viên dạy bồi dưỡng.
-------------------------------------------

12


MỤC LỤC
NỘI DUNG
1. Phần mở đầu
1.1. Lí do chọn tài
1.2. Điểm mới, phạm vi áp dụng của sáng kiến kinh nghiệm
2. Phần nội dung
2.1. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu
2.2. Các giải pháp
2.2.1. Nâng cao ý thức và trách nhiệm cho giáo viên.

TRANG
1

2
4

2.2.2. Quan điểm bồi dưỡng học sinh giỏi của giáo viên
2. 2.3. Phát hiện, tuyển chọn học sinh giỏi bộ môn
2.2.4. Xây dựng nội dung chương trình, kế hoạch bồi dưỡng
2.2.5. Về phương pháp bồi dưỡng HSG

5

2.3. Kết quả đạt được
3. Phần kết luận
3.1. Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm

11

3.2. Kiến nghị, đề xuất

12

TÀI LIỆU THAM KHẢO:
13

6
8


- Sách đổi mới phương pháp dạy học của Bộ giáo dục.
- Tài liệu tập huấn tổ trưởng chuyên môn.
- Tài liệu tập huấn dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh
năm 2014.
- Khai thác thông tin trên mạng Internet, các trang web:

; ; ;
; ...

14