Nghiên cứu phát triển thị trường tài chính trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế kinh nghiệm của hàn quốc và vận dụng vào việt nam

Ả CONG NGHỆ •'
NGOAI THƯƠNG

§1 HỌC:



Bộ KHOA HỌC V À C Ô N G NGHỆ
T R Ư Ờ N G ĐẠI HỌC NGOẠI T H Ư Ơ N G

B Á O C Á O T Ó M TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN cứu KHOA H Ọ C
Nhiệm vụ hợp tác quốc tế về khoa học công nghệ theo Nghị định thư

NGHIÊN CỬU PHÁT TRIỀN THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH
TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP KINH TÊ QUÔC TÉ
KINH NGHIỆM CỦA HÀN QUỐC VÀ VẬN ĐỤNG VÀO VIỆT NAM

Chủ nhiệm nhiệm vụ: PGS, TS Nguyễn Thị Quy
Phó chủ nhiệm nhiệm vụ: TS Đ
ng Thị Nhàn
Thư ký khoa học:

TS Nguyễn Đình Thọ

Thư kỷ hành chỉnh:

ThS Lê Thị Ngọc Lan

Các thành viên chỉnh: GS, TS Nguyễn Đình Hương
GS, TS Hoàng Văn Châu
GS, TS Nguyễn Văn Nam

TS Nguyễn Văn Hà
PGS, TS Lê Bảo Lâm
PGS, TS Bùi Anh Tuấn

Hà Nội, 2008

T H Ư VIFN I
isucnsoA-hác
NGOAI THUON3


Các đo n vị tham gia thực hiện đề tài:
Các trường đại học Việt Nam
Trường Đại học
Trường Đại
Trường Đại
Trường Đại

Ngoại thương
học Kinh tế Quốc dân
học Ngân hàng thành phố Hồ Chí Minh
học M ở thành phố Hồ Chí Minh

Cùng với sự hỗ trợ tư vấn của các chuyên gia kinh tế tại các trường đại học
Hàn Quốc
Trường Đại học Yonsei
Trường Đại học Quốc gia Seoul
Trường Đại học Woosong
Trường Đại học Dongguk

-Ì-


TỎNG H Ợ P KÉT Q U Ả NỘI DUNG NGHIÊN c ứ u
Các đề tài nhánh
Đê tài nhánh 1. Tự do hóa tài chính trong điêu kiện hội nhập kinh tê quôc tê ở
Việt Nam dựa trên kinh nghiệm Hàn Quốc
Chủ nhiệm đề tài: TS Nguyên Đình Thọ

Đê tài nhánh 2. So sánh sự phát triên thị trường tiên tệ trong điêu kiện hội nhập
kinh tế quốc tế ở Việt Nam và Hàn Quốc
Chủ nhiệm đề tài: GS, TS Nguyên Văn

Nam

Đê tài nhánh 3. So sánh sự phát triền thị trường vòn trong điêu kiện hội nhập
kinh tế quốc tế ở Việt Nam và Hàn Quốc
Chủ nhiệm đề tài: TS Nguyễn Văn Hà

Đe tài nhánh 4. Các vân đê vê quản lý nhà nước đôi với thị trường tài chính ở
Việt Nam dựa trên kinh nghiệm Hàn Quốc
Chủ nhiệm đề tài: GS, TS Nguyễn Đình

Hương

Đe tài nhánh 5: Phát triên các định chê tài chính trung gian ở Việt Nam dựa
trên kinh nghiệm Hàn Quốc
Chủ nhiệm đề tài: GS, TS Hoàng

Văn Châu

Đe tài nhánh 6. Phát triên sản phàm mới trong lĩnh vực tài chính Việt Nam dựa
trên kinh nghiệm Hàn Quốc
Chủ nhiệm đề tài: PGS, TS Nguyễn Thị Quy

Đe tài nhánh 7: Kinh nghiệm của Hàn Quôc trong quá trình phát triển nguồn
nhân lục phục vụ trong lĩnh vực tài chính và ọng dụng ở Việt Nam
Chủ nhiệm đề tài: PGS, TS Lê Bảo

Lâm

Đê tài nhánh 8. Kinh nghiệm hội nhập tài chính của Hàn Quốc và xây dựng lộ
trình hội nhập và thực hiện các cam kết quốc tế của Việt Nam sau khi gia nhập
WTO trong lĩnh vực tài chính
Chủ nhiệm đề tài: TS Đặng, Thị Nhàn

Đe tài nhánh 9. Phát triên dịch vụ tư vấn tài chính ở Việt Nam dựa trên kinh
nghiệm Hàn Quốc
Chủ nhiệm đề tài: PGS, TS Bùi Anh Tuấn

Kỷ yếu hội thảo khoa học
Thực trạng thị trường tài chính Việt Nam sau k h i gia nhập
,

WTO

Hà Nội, tháng 12 năm 2007

Phát triền thị trường tài chính của Hàn Quốc và bài học kinh nghiệm cho
Việt Nam

Thành phố Hồ Chí Mình, tháng, 07 năm

-2-

2008


CÁC BÀI BÁO ĐÃ ĐĂNG
1. "Phát triển hệ thống ngân hàng Việt Nam trong điều kiện tự do hóa tài chính và
những vấn để đặt ra", GS, TS Hoàng Văn Châu và ThS Nguyễn Thị Lan, Tạp chí
Kinh tế đổi ngoại,

số 32, 2008.

2. "Kinh nghiệm quản trị rủi ro của các doanh nghiệp ở một số quốc gia trên thế
giới", PGS, TS Nguyễn Thị Quy, Tạp chí Kinh tế đối ngoại, số 27, 2007.
3. "Đào tạo nguồn nhân lực đáp ẩng nhu cầu phát triển dịch vụ ngân hàng hiện đại
trong bối cảnh cách mạng công nghệ thông tin", PGS, TS Nguyễn Thị Quy, Tạp
chỉ Kỉnh tể đối ngoại, số 29, 2008.

4. "Sàn phẩm dịch vụ ngân hàng hiện đại trong nền kinh tế hiện đại", PGS, TS
Nguyễn Thị Quy, Tạp chí Kinh tế Đối ngoại, số 30, 2008
5. "Chính sách tỷ giá hướng tới xuất khẩu-Kinh nghiệm của Hàn Quốc", PGS, TS
Nguyễn Thị Quy, Tạp chí Kinh tế đổi ngoại, số 32, 2008.
6. "Kinh nghiệm điều hành chính sách tỷ giá của Trung Quốc", PGS, TS Nguyễn
Thị Quy, Tạp chí Lý luận chính trị, số tháng 5-2008.
7. "Hàn Quốc thực hiện tự do hóa tài chính theo WTO và bài học kinh nghiệm cho
Việt Nam", TS Đặng Thị Nhàn, Tạp chí Kinh tế đối ngoại, số 32.
8. "Phát triển thị trường tài chính và vai trò đối với tăng trưởng kinh tế", TS.
Nguyễn Đình Thọ, Tạp chỉ Kinh tế Đối ngoại, số tháng 8, 2007.

9. "Chính sách tiền tệ và chế độ tỷ giá trong một nền kinh tế mở", TS. Nguyễn
Đình Thọ, Tạp chí Kinh tế Đối ngoại, số 30, 2008
10."Chống lạm phát ở Việt Nam: Tìm đúng nguyên nhân mới có giải pháp tích cực",
TS. Nguyễn Đình Thọ, Tạp chỉ Cộng San, số 788 (6-2008).
11 ."Giới thiệu một phương pháp mới để chẩng minh công thẩc định giá quyền chọn
Black-Scholes", TS. Nguyễn Đình Thọ, Tạp chí Kinh tế Đổi ngoại, số 31, 2008
12."Hội nhập tài chính quốc tế ờ Việt Nam", TS. Nguyễn Đình Thọ, Tạp chí Lý
luận chỉnh trị, số tháng 8-2008.
13."Biến động tỷ giá hối đoái và ảnh hưởng tới xuất khẩu của Việt nam", TS.
Nguyễn Đình Thọ, Tạp chí Kinh tế và Phát triển, số tháng lo, 2008.
14."ẩng dụng phương pháp Black-Scholes vào giải bài toán quyền chọn thực", TS.
Nguyễn Đình Thọ, Tạp chí Kinh tế Đổi ngoại, số 32, 2008
15."Kinh nghiệm phát triển thị trường trái phiếu Hàn Quốc và Bài học Kinh nghiệm
cho Việt Nam", TS. Nguyễn Đình Thọ, Tạp chí Phát triển Kinh tế, số tháng io,
2008.

-3-


MỤC LỤC
T Ổ N G H Ợ P K É T Q U Ả NỘI DUNG N G H I Ê N cứu
2
C Á C BÀI B Á O Đ Ã Đ Ă N G
3
LỜI M Ỏ Đ Ầ U
...7
C H Ư Ơ N G 1: T Ô N G QUAN V È P H Á T TRIỂN THỊ T R Ư Ờ N G T À I
C H Í N H TRONG ĐIỀU KIỆN H Ộ I NHẬP KINH T É Q U Ố C T Ế
l i
1.1. Phát triển thị trưủng tài chính và tăng trưởng kinh tế

1.1.1. Khái niệm thị trường tài chính
1.1.2. Cấu trúc của thị trường tài chính
1.1.3. Tác động của thị trường tài chính đối với tăng trưởng kinh tê

l i
l i
12
13

1.2. Tự do hóa tài chính và các cam kết tự do hóa tài chính trong
WTO..
15
Ì .2.1. Nội dung của tự do hóa tài chính
Ì 2.2 Tự do hoa tài chính trong khuôn khổ WTO

15
18

1.3. Vai trò của nhà nước trong sự phổi hợp các chính sách tiền tệ, tài
18
khóa và chính sách tỷ giá trong điều kiện hội nhập tài chính quốc tế
C H Ư Ơ N G 2: P H Á T TRIỂN THỊ T R Ư Ờ N G TÀI C H Í N H V À H Ộ I NHẬP
TÀI C H Í N H T H E O WTO TẠI VIỆT N A M
20
2.1. Tổng quan về quá trình phát triển hệ thống ngân hàng Việt Nam ....20
2.2. Đánh giá quá trình phát triển của thị trưủng tiền tệ

24

2.3. Đánh giá quá trình phát triển thị trưủng vốn

27

2.4. Quá trình tự do hóa tài chính theo WTO của Việt Nam

30

C H Ư Ơ N G 3: KINH N G H I Ệ M P H Á T TRIỂN THỊ T R Ư Ờ N G TÀI C H Í N H
H À N QUỐC
.'.
35
3.1. Hệ thống các tổ chức tài chính Hàn Quốc
3.1.1. Tổng lược về hệ thống các tổ chức tài chính của Hàn Quốc
3.1.2. Hệ thông giám sát tài chính Hàn Quốc:
3.1.3. Quá trình tự do hóa và cải cách hệ thống tài chính ở Hàn Quốc:

35
35
38
38

3.2. Kinh nghiệm phát triển hệ thống ngân hàng thương mại Hàn
Quốc
. _
..........„......!....... 45
3.2.1. Kinh nghiệm phát triển hệ thống ngân hàng thương mại Hàn Quốc và
v
n dụng vào Việt Nam
45

-4-


3.2.2. Kinh nghiệm phát triển các ngân hàng đầu tư ở Hàn Quốc và vận dụng
vào Việt Nam
53
3.2.3. Kinh nghiệm phát triển các tổ chức tín dụng phi ngân hàng ở Hàn
Quốc và vận dụng vào Việt Nam
57
3.3. Kinh nghiệm phát triển các sản phẩm tài chính mói của Hàn
Quốc và vận dụng vào Việt Nam
60
3.3.1. Kinh nghiệm phát triển các sản phẩm tài chính mới trên thị trường tiền
tệ Hàn Quốc và vận dụng vào Việt Nam
60
3.3.2. Kinh nghiệm phát triển thị trường trái phiếu chính phủ ờ Hàn Quốc và
vận dụng vào Việt Nam
62
3.3.3. Kinh nghiệm phát triển thị trường ữái phiếu doanh nghiệp ở Hàn
63
Quốc và vận dụng vào Việt Nam
3.3.4. Kinh nghiệm phát triển thị trường cổ phiếu ở Hàn Quốc và vận dụng
vào Việt Nam
66
3.3.5. Kinh nghiệm phát triển các sàn phẩm chứng khoán phái sinh ở Hàn
70
Quốc và vận dụng vào Việt Nam
3.3.6. Kinh nghiệm phát triển các sản phẩm chứng khoán bợt động sản ở
73
Hàn Quốc và vận dụng vào Việt Nam

3.3.7. Kinh nghiệm phát triển các sản phẩm chứng khoán phái sinh mới
73
(CDO, CDS) ở Hàn Quốc và vận dụng vào Việt Nam
C H Ư Ơ N G 4: KIẾN NGHỊ M Ộ T S Ố GIẢI P H Á P N H Ằ M P H Á T TRIỂN
THỊ T R Ư Ờ N G TÀI C H Í N H V I Ệ T N A M D ờ A T R Ê N KINH N G H I Ệ M
P H Á T TRIỂN THỊ T R Ư Ờ N G TÀI C H Í N H C Ủ A H À N Q U Ố C
.75
4.1. Giải pháp phát triển thị trường tài chính ở Việt Nam
4. Ì. Ì. Giải pháp phát triển thị trường vốn
4. Ì .2. Giải pháp phát triển thị trường tiền tệ

75
75
80

4.2. Giải pháp phát triển các định chế trung gian tài chính ở Việt Nam ..82
4.2.1. Định hướng phát triển các định chế trung gian tài chính ở Việt Nam 82
4.2.2. Giải pháp phát triển các định chế trung gian tài chính ở Việt Nam....83
4.3. Một số giải pháp để phát triển sản phẩm tài chính mói ở Việt
Nam....
„
.......86
4.3.1.
hàng
4.3.2.
4.3.3.
4.3.4.

Xây dựng chiến lược, kế hoạch phát triển các sàn phẩm tài chính ngân
87

Đầu tư phát triển công nghệ thông tin
87
Nâng cao chợt lượng các dịch vụ tài chính mới
87
Nâng cao năng lực quản trị và phòng ngừa rủi ro
89

-5-


4.3.5. Nâng cao vốn tự có của các ngân hàng thương mại và các công ty
89
chứng khoán
4.3.6. Tăng cường các hoạt động marketing, quan hệ khách hàng
89
4.3.7. Tập trung phát triển nguồn nhân lực
90
4.3.8. Đ à m bảo sự liên thông về vốn giữa thị trường chứng khoán và ngân
hàng thương mại một cách thông suốt phù hợp với thông lệ quốc tế và tăng
cường sự h
p tác liên kết giữa các ngân hàng thương mại trong nước và h
p
tác quốc tế
90
4.4. Giải pháp để thực hiện các cam kết về tự do hóa tài chính theo
WTO của Việt Nam „

ĩ

91

4.4.1. Định hướng tiếp tục lộ trình tự do hóa tài chính theo các cam kết trong
WTO cua Việt Nam...
91
4.4.2. Các giải pháp chung
91
4.4.3. Các giải pháp cụ thể
94
4.5. Kiến nghị điều kiện để thực hiện giải pháp
95
4.5. Ì. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước
95
4.5.2. Kiến nghị đối với hệ thống Ngân hàng thương mại
96
4.5.3. Kiến nghị đối với Bộ Tài chính
97
4.5.4. Kiến nghị đối với các doanh nghiệp bảo hiểm
97
4.5.5. Kiến nghị đối với ủ y ban Chứng khoán Nhà nước
97
4.5.6. Kiến nghị đối với các công ty chứng khoán
98
DANH M Ụ C TÀI LIỆU T H A M K H Ả O
Error! Bookmark nót deíined.

-6-


LỜI MỎ

ĐẦU

Từ lâu, các nhà kinh tế đã thừa nhận một trong những yếu tố quan trọng
nhất cho phát triển kinh tế là các nguồn lực tài chính và khả năng tiếp cận đến
những nguồn lực này trong tất cả các lĩnh vực của hoạt động kinh tế. Sau gổn 20
năm thực hiện đường lối đổi mới, Việt Nam đã đạt được những thành tựu quan
trọng về kinh tế xã hội: tốc độ tăng trưởng kinh tế khá và ổn định, cơ cấu kinh tế
chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ, giảm tỷ trọng
nông nghiệp, xu hướng đô thị hoa diễn ra mạnh mẽ, đời sống nhân dân được cải
thiện và từng bước được nâng lên.
Cùng với cải cách kinh tế và mở cửa thị trường, hội nhập kinh tế quốc tế
đang ngày càng trở thành tiêu điểm và là nhân tố ảnh hưởng quan trọng có ý
nghĩa quyết định đối với sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam. Hội nhập kinh
tế quốc tế đã và đang thực sự trở thành nguồn xung lực quan trọng cho quá trình
đổi mới và phát triển của nền kinh tế và hệ thống tài chính Việt Nam. Trong đó,
việc thực hiện các Hiệp định Thương mại song phương và quá trình gia nhập
WTO là bước khởi đổu và có tổm quan trọng đặc biệt đối với Việt Nam nói
chung và hệ thống tài chính Việt Nam nói riêng. Nhằm chủ động ừong quá trình
hội nhập, cổn phải có những nghiên cứu và nhận thức đổy đủ về những lợi thế có
thể phát huy và những khó khăn thách thức m à hệ thống tài chính phải vượt qua
trong điều kiện hội nhập.
Cho đến nay, ở Việt Nam đã có một số công trình nghiên cứu đề cập tới
vấn đề phát triển thị trường tài chính trong điều kiện hội nhập. Ví dụ: NXB
Thống kê đã giới thiệu cuốn "Kinh tế Việt Nam trên đường hội nhập: quản lý
quá trình tự do hóa tài chính" của PGS.TS. Trổn Ngọc Thơ (2005) và Cục xuất
bản - Bộ văn hoa thông tin (2003) đã giới thiệu tập kỷ yếu "Tự do hoa tài chính
và hội nhập quốc tế của hệ thống ngân hàng Việt Nam", và hàng loạt các nghiên
cứu khác như "Tái cơ cấu hệ thống tài chính Hàn Quốc sau khủng hoảng tài
chính 1997 - 1998 những kinh nghiệm và gợi ý cho Việt Nam" của Trổn Quang
Minh, Ngô Xuân Bình, NXB Khoa học xã hội (2004); và Đ ề tài Khoa học cấp

bộ (Bộ Tài chính) về "Thực trạng và giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật cho
sự phát triển của thị trường tài chính và dịch vụ tài chính" của Nguyễn Trọng
Nghĩa (Chủ nhiệm), 2004...Ở những khía cạnh khác nhau, các nghiên cứu của

-7-