02 PP giai BT ve quy luat phan li TLBG

Khóa h c LT H KIT-1 môn Sinh h c – Th y Nguy n Quang Anh

PH

PP gi i BT v quy lu t phân li

NG PHÁP GI I BÀI T P V QUY LU T PHÂN LI
(TÀI LI U BÀI GI NG)

Giáo viên: NGUY N QUANG ANH
ây là tài li u tóm l c các ki n th c đi kèm v i bài gi ng Ph ng pháp gi i bài t p v quy lu t phân li thu c khóa
h c LT H môn Sinh h c – th y Nguy n Quang Anh t i website Hocmai.vn.
có th n m v ng ki n th c ph n quy
lu t phân li, cùng nh ng ph

ng pháp đ gi i nh ng d ng bài t p v phân li c a Menđen, B n c n k t h p xem tài li u

cùng v i bài gi ng này.

I. Tóm t t ki n th c c b n
1. Các kí hi u th ng dùng
+ P: th h b , m
+ F: th h con lai
+ FB: th h con lai phân tích
+ G: giao t
+ D u x: phép lai
2. N i dung đ nh lu t đ ng tính và phân tính c a Menđen:
- nh lu t đ ng tính: Khi lai hai c th b m thu n ch ng khác nhau v m t c p tính tr ng t ng ph n
thì các c th lai th h th nh t (F1) đ u đ ng tính v tính tr ng c a b ho c m (ngh a là đ ng lo t
mang tính tr ng gi ng b hay gi ng m )
- nh lu t phân tính (đ nh lu t phân ly): Khi lai hai c th b m thu n ch ng khác nhau v m t c p

tính tr ng t ng ph n thì các c th lai th h th hai (F2) có s phân li ki u hình v i t l x p x 3 tr i: 1
l n.
3. i u ki n nghi m đúng c a đ nh lu t đ ng tính vƠ đ nh lu t phân tính
a. i u ki n nghi m đúng c a đ nh lu t đ ng tính:
- Th h xu t phát (P) ph i thu n ch ng v c p tính tr ng đem lai
- M i gen quy đ nh m t tính tr ng
- Tính tr i ph i là tr i hoàn toàn
b. i u ki n nghi m đúng c a đ nh lu t phân tính:
- Th h xu t phát (P) ph i thu n ch ng v c p tính tr ng đem lai
- M i gen quy đ nh m t tính tr ng
- Tính tr i ph i là tr i hoàn toàn
- S l ng cá th thu đ c F2 ph i đ l n thì t l phân tính m i g n đúng v i 3 tr i: 1 l n
4. Phép lai phân tích
- Ph ng pháp lai phân tích nh m đ ki m tra ki u genc a m t c th mang tính tr ng tr i là thu n ch ng
hay không thu n ch ng.
- Cho c th mang tính tr ng tr i c n ki m tra lai v i c th mang tính tr ng l n. C th mang tính tr ng
l n luôn có ki u gen thu n ch ng, ch t o m t lo i giao t mang gen l n. Sau đó d a vào ki u hình c a con
lai đ k t lu n.
+ N u ki u hình c a con lai đ ng lo t gi ng nhau, ngh a c th mang tính tr ng tr i ch t o m t
lo i giao t duy nh t, t c có ki u gen thu n ch ng (đ ng h p t )
+ N u ki u hình c a con lai phân li, có ngh a c th mang tính tr ng tr i đã t o ra nhi u lo i giao
t , t c có ki u gen không thu n ch ng (di h p t )
* Thí d :
P:
AA (thu n ch ng)
x
aa
GP
A
,

a
Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

- Trang | 1 -


Khóa h c LT H KIT-1 môn Sinh h c – Th y Nguy n Quang Anh

PP gi i BT v quy lu t phân li

FB

Ki u gen Aa
Ki u hình đ ng tính
P:
Aa (không thu n ch ng) x
aa
GP
A: a
,
a
FB
Ki u gen: 1Aa: 1aa
Ki u hình phân tính
5. Hi n t ng di truy n trung gian (tính tr i không hoàn toàn)
- Là hi n t ng di truy n mà gen tr i l n át không hoàn toàn gen l n, d n đ n th d h p b c l ki u hình

trung gian gi a b và m .
- Thí d : Cho lai cây hoa D Lan thu n ch ng có hoa đ v i cây hoa thu n ch ng có hoa tr ng thu đ c F1
đ ng lo t hoa màu h ng. N u ti p t c co F1 lai v i nhau thu đ c F2 có t l ki u hình x p x 1 hoa đ : 2
hoa h ng: 1 hoa tr ng.
II. Cách xác đ nh giao t và m t s phép lai c b n
Cách xác đ nh giao t :
Ki u gen AA t o 100% giao t A.
Ki u gen Aa t o ra 50% giao t A và 50% giao t a.
Ki u gen aa t o ra 100% giao t a.
M t s phép lai c b n
P:
AA
x
AA
P:
AA
x
Aa
GP:
A
,
A
GP:
A
,
A: a
F1:
AA
F1:
AA: Aa

ng tính tr i
ng tính tr i
(1 tr i: 1 trung gian)
P:
AA
x
aa
P:
Aa
x
Aa
GP:
A
,
a
GP:
A: a
,
A: a
F1:
Aa
F1:
1 AA: 2 Aa: 1aa
ng tính tr i
3 tr i: 1 l n
( ng tính trung gian)
(1 tr i: 2 trung gian: 1 l n)
P:
Aa
x

aa
P:
aa
x
aa
GP:
A: a
,
a
GP:
a
,
a
F1:
1 Aa: 1 aa
F1:
aa
1 tr i: 1 l n
ng tính l n
(1 trung gian: 1 l n)
Ghi chú: Các t l ki u hình trong d u ngo c dùng trong b ng nêu trên nghi m đúng khi tính tr i không
hoàn toàn.
III. Cách xác đ nh tr i, l n
1. Trong tr ng h p tr i hoàn toàn
Tính tr ng tr i hoàn toàn trong các tr ng h p sau:
Tính tr ng tr i:
+ B m thu n ch ng, t ng ph n, tính tr ng tr i là tính tr ng c a b ho c m xu t hi n đ ng lo t F1.
+ B m d h p t , tính tr ng tr i là tính tr ng chi m t l 3/4 đ i lai.
+ Tính tr ng bi u hi n c th d h p là tính tr ng tr i.
Tính tr ng l n:

+ Tính tr ng l n không bi u hi n c th có ki u gen d h p.
+ Tính tr ng l n không bi u hi n P nh ng bi u hi n F1.
+ B m d h p t , tính tr ng tr i là tính tr ng chi m t l 1/4 đ i lai.
2. Tr ng h p tr i không hoàn toàn
Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

- Trang | 2 -


Khóa h c LT H KIT-1 môn Sinh h c – Th y Nguy n Quang Anh

PP gi i BT v quy lu t phân li

Tính tr ng là tr i không hoàn toàn trong các tr ng h p sau:
- B m thu n ch ng t ng ph n, sinh ra con có ki u hình trung gian.
- B m d h p t , t l phân li ki u hình đ i con là 1 : 2 : 1.
Tính tr ng đ ng tr i
- c th d h p, c 2 alen đ u đ c bi u hi n, ki u hình c a th d h p không gi ng th đ ng h p tr i
ho c l n.
Ví d : S di truy n nhóm máu: Alen IA đ ng tr i v i alen IB; c IA và IB đ u tr i hoàn toàn so v i IO. Do
v y ki u gen IAIA; IAIO là nhóm máu A; ki u gen IBIB; IBIO là nhóm máu B; IAIB cho nhóm máu AB; IOIO
cho nhóm máu O.
III. Ph ng pháp gi i bài t p
1. D ng 1: Bài toán thu n: Là d ng bài toán đã bi t tính tr i, tính l n, ki u hình c a P. t đó xác đ nh
ki u gen, ki u hình c a P và l p s o đ lai.
a. Cách gi i: có 3 b c:

B c 1: D a vào đ bài, quy c gen tr i, gen l n (có th không có b c này n u nh đ bài đã quy c
s n.
B c 2: T ki u hình c a b , m bi n lu n đ xác đ nh ki u gen c a b , m
B c 3: L p s đ lai, xác đ nh k t qu ki u gen, ki u hình con lai.
b. Thí d : chu t tính tr ng lông đen là tr i hoàn toàn so v i lông tr ng. Khi cho chu t đ c lông đen giao
ph i v i chu t cái lông tr ng thì k t qu s nh th nào?
Gi i
B c 1:
Quy c gen:
+ Gen A quy đ nh lông đen
+ Gen a quy đ nh lông tr ng
B c 2:
Chu t đ c lông đen có ki u gen AA ho c Aa
Chu t cái lông tr ng có ki u gen aa
B c 3:
Do chu t đ c lông đen có 2 ki u gen nên có 2 tr ng h p x y ra
* Tr ng h p 1:
P:
AA (lông đen) x aa (lông tr ng)
GP:
A
,
a
F1
Aa
Ki u gen 100% Aa
Ki u hình 100% lông đen
* Tr ng h p 2:
P:
Aa (lông đen) x aa (lông tr ng)

GP:
A: a
,
a
F1
Aa: aa
Ki u gen 50% Aa: 50% aa
Ki u hình 50% lông đen: 50% lông tr ng
2. D ng 2: Bài toán ngh ch: Là d ng bài toán d a vào k t qu lai đ xác đ nh ki u gen, ki u hình c a b ,
m và l p s đ lai. Th ng g p hai tr ng h p sau đây:
* Tr ng h p 1: N u đ bài đã nêu t l phân li ki u hình c a con lai thì có hai b c gi i:
+ B c 1: C n c vào t l ki u hình c a con lai (có th rút g n t l
con lai thành t l quen thu c đ d
nh n xét); t đó suy ra ki u gen c a b m
+ B c 2: L p s đ lai và nh n xét k t qu
Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

- Trang | 3 -


Khóa h c LT H KIT-1 môn Sinh h c – Th y Nguy n Quang Anh

PP gi i BT v quy lu t phân li

Thí d : Trong phép lai gi a hai cây lúa thân cao ng i ta thu đ c k t qu nh sau: 3018 h t cho cây thân
cao và 1004 h t cho cây thân th p. Hãy bi n lu n và l p s đ cho phép lai trên.

Gi i
B c 1:
- Xét t l phân li ki u hình c a con lai
Cao/ th p = 3018/1004 = 3/1
- T l 3: 1 là t l tuân theo quy lu t phân tính c a Menđen
- Suy ra: Tính tr ng thân cao là tr hoàn toàn so v i tính tr ng thân th p.
- Quy c gen:
+ Gen A quy đ nh thân cao
+ Gen a quy đ nh thân th p
T l con lai 3: 1 ch ng t b , m có ki u gen d h p là: Aa
B c 2: S đ lai:
P:
Aa (thân cao)
x
Aa(thân cao)
GP:
A: a
,
A: a
F1:
Ki u gen: 1 AA: 2 Aa: 1aa
Ki u hình 3 thân cao: 1 thân th p
V y k t qu phù h p v i đ bài
* Tr ng h p 2: N u đ bài không cho t l ki u hình c a con lai
gi i bài toán này, ta d a vào c ch phân li và t h p NST trong quá trình gi m phân và th tinh. C
th là c nn c vào ki u gen c a con lai đ suy ra lo i giao t mà con có th nh n t b và m . T đó xác
đ nh ki u gen c a b , m
- N u c n thì l p s đ lai đ ki m tra
Thí d : ng i, màu m t nâu là tr i so v i màu m t xanh. Trong m t gia đình b và m đ u có m t nâu.
Trong s các con sinh ra th y có đ a con gái m t xanh. Hãy xác đ nh ki u gen c a b , m và l p s đ

minh ho .
Gi i
Quy c:
Gen A quy đ nh màu m t nâu
Gen a quy đ nh màu m t xanh
Ng i con gái m t xanh mang ki u hình l n, t c có ki u gen aa. Ki u gen này đ c t h p t 1 giao t a
c a b và 1 giao t a c a m . T c b và m đ u t o đ c giao t a.
Theo đ bài b và m đ u có m t nâu l i t o đ c giao t a. Suy ra, b và m đ u có ki u gen d h p t
Aa.
S đ lai minh ho :
P:
Aa (m t nâu)
x
Aa(m t nâu)
GP:
A: a
,
A: a
F1:
Ki u gen: 1 AA: 2 Aa: 1aa
Ki u hình 3 m t nâu: 1 m t xanh
IV. M t s bài t p minh h a
Bài t p 1. lúa, tính tr ng thân cao do alen A quy đ nh tr i hoàn toàn so v i tính tr ng thân th p do alen
a quy đ nh. N u đ i con có t l 100% thân cao thì ki u gen c a b , m là:
A. aa x aa.
B. AA x Aa.
C. Aa x Aa.
D. Aa x aa.
Bài t p 2: B nh u x n ng ng i do gen đ t bi n l n n m trên NST th ng gây ra. Ng i đàn ông bình
th ng m c b nh k t hôn v i ng i ph n bình th ng có b m bình th ng nh ng em gái b b nh. Kh

n ng h sinh ra đ a con đ u lòng m c b nh ux nang là:
Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

- Trang | 4 -


Khóa h c LT H KIT-1 môn Sinh h c – Th y Nguy n Quang Anh

PP gi i BT v quy lu t phân li

A. 1/2.
B. 1/3.
C. 1/6.
D. 1/12.
Bài t p 3. đ u Hà Lan, A là alen quy đ nh tính tr ng h t vàng tr i hoàn toàn so v i alen a quy đ nh tính
tr ng h t xanh. Cho phép lai:
P thu n ch ng: H t vàng x h t xanh
F1: 100% h t vàng
F1 x F1: H t vàng x H t vàng
F2: 312 h t vàng : 106 h xanh
L y ng u nhiên m t cây h t vàng F2 cho th ph n.
a. Xác su t F3 có c h t vàng và h t xanh là bao nhiêu?
A. 1/2.
B. 1/3.
C. 1/6.
D. 1/12.

b. Xác su t F3 ch xu t hi n h t vàng là
A. 1/3.
B. 1/2.
C. 1/6.
D. 1/12.
c. Gi s trên cây F2 có các qu đ u có 5 h t. Xác su t xu t hi n qu đ u g m 3 h t vàng, 2 h t xanh là:
A. 9/512.
B. 27/512.
C. 90/512.
D. 54/512.
Bài t p 4. m t loài th c v t, lôcut gen quy đ nh màu s c qu g m 2 alen, alen A quy đ nh qu đ tr i
hoàn toàn so v i alen a quy đ nh qu vàng. Cho cây (P) có ki u gen d h p Aa t th ph n, thu đ c F1.
Bi t r ng không phát sinh đ t bi n m i và s bi u hi n c a gen này không ph thu c vào đi u ki n môi
tr ng. D đoán nào sau đây là đúng khi nói v ki u hình F1?
A. Trên m i cây F1 có hai lo i qu , trong đó có 50% s qu đ và 50% s qu vàng.
B. Trên mõi cây F1 có 2 lo i qu , trong đó có 75% s qu đ và 25% s qu vàng.
C. Các cây F1 có 3 lo i ki u hình, trong đó có 25% s cây qu vàng, 25% s cây qu đ và 50% s cây
có c qu đ và qu vàng.
D. Trên m i cây F1 ch có m t lo i qu , qu đ ho c qu vàng.
Bài 5. Cho s đ ph h mô t s di truy n m t b nh ng i do m t trong hai alen c a m t gen quy đ nh,
alen tr i là tr i hoàn toàn.

Bi t r ng không x y ra đ t bi n và b c a ng i đàn ông th h th III không mang alen gây b nh. Xác
su t ng i con đ u lòng c a c p v ch ng th h th III b b nh là
1
1
1
1
A.
B.

C.
D.
18
4
9
32
Giáo viên : NGUY N QUANG ANH
Ngu n :

Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

Hocmai.vn

- Trang | 5 -