02 tao giong moi bang PP gay DB va CNTB TLBG

Khoá h c LT ả KIT-1: Môn Sinh h c (Th y Nguy n Quang Anh)

T O GI NG M I B NG PH

NG PHỄP GÂY

T o gi ng m i b ng PP gơy B vƠ CNTB

T BI N VÀ CÔNG NGH T BÀO

(TÀI LI U BÀI GI NG)

Giáo viên: NGUY N QUANG ANH
ây là tài li u tóm l c các ki n th c đi kèm v i bài gi ng T o gi ng m i b ng ph ng pháp gây đ t bi n và công
ngh t bào thu c khóa h c LT H KIT-1: Môn Sinh h c (Th y Nguy n Quang Anh) t i website Hocmai.vn.
có
th n m v ng ki n th c ph n T o gi ng m i b ng ph ng pháp gây đ t bi n và công ngh t bào, B n c n k t h p
xem tài li u cùng v i bài gi ng này.

I. T o gi ng b ng ph ng pháp gơy đ t bi n
1. C s khoa h c c a vi c gơy đ t bi n đ t o gi ng m i:
- M i m t ki u gen nh t đ nh c a gi ng ch cho m t n ng su t nh t đ nh.
- M i gi ng c th s cho m t n ng su t t i đa nh t đ nh trong đi u ki n canh tác hoàn thi n nh t. M i
gi ng có m t m c tr n v n ng su t.
có n ng su t cao h n m c tr n hi n có c a gi ng, c n gây đ t bi n b ng vi c s d ng các tác nhân
v t lí và hoá h c, làm thay đ i v t li u di truy n c a sinh v t, ch n l c t các th đ t bi n nh ng cá th có
đ c tính mong mu n.
2. Khái ni m gơy đ t bi n: Gây đ t bi n là đ i m i v t li u di truy n c a gi ng c
3. Quy trình: Các b c c a t o gi ng b ng ph ng pháp gây đ t bi n:
- X lý m u v t b ng tác nhân gây đ t bi n: c n l a ch n tác nhân gây đ t bi n thích h p, tìm hi u li u
l ng và xác đ nh th i gian x lí t i u

- Ch n l c các th đ t bi n có ki u hình mong mu n: Ch n l c các th đ t bi n là 1 công vi c khó kh n và
t n nhi u công s c vì đ t bi n th ng không có h ng, tác nhân đ t bi n gây ra r t nhi u lo i đ t bi n
khác nhau, trong đó ch có m t ph n r t nh là lo i đ t bi n mà ng i ch n gi ng quan tâm.
- T o dòng thu n ch ng.
4. i t ng: ch y u là vi sinh v t và th c v t.
+ Vi sinh v t sinh s n b ng cách phân đôi nên không th t o bi n d t h p, bi n d t h p vi sinh v t
ch y u đ c t o ra nh đ t bi n. Vi sinh v t có t c đ sinh s n nhanh nên ch n l c và nhân các th đ t
bi n d dàng h n
+ Th c v t: Thích h p v i vi c khai thác các s n ph m là c quan sinh d ng nh ; r , thân, lá, hoa,.. đ
t o gi ng đa b i. Còn cây l y h t thì không th t o ra đa b i vì cây đa b i th ng b gi m kh n ng sinh
s n ho c b t th .
+ ng v t b c th p: có th gây đ t bi n, ví d ; ru i gi m, t m,..
+
ng v t b c cao thì không áp d ng ph ng pháp này vì h gen c a chúng r t ph c t p, ph n l n các
đ t bi n đ u làm m t cân b ng h gen d n đ n nh ng r i lo n v sinh lí nên gi m s c s ng, gi m kh n ng
sinh s n, th m chí còn gây ch t.
2. M t s thành t u t o gi ng

Vi t Nam

- Gây đ t bi n b ng tác nhân v t lí:
+ Gi ng lúa M c tuy n đ t bi n  MT1 có nhi u đ c tính quí (chín s m nên rút ng n th i gian cach tác),
th p và c ng cây, ch u chua và phèn nên có th tr ng nhi u vùng khác nhau, n ng su t t ng 15-25%.
+ T o gi ng Ngô DT6: chín s m, n ng su t cao, hàm l ng Pr t ng 1,5%.
Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

- Trang | 1 -


Khoá h c LT ả KIT-1: Môn Sinh h c (Th y Nguy n Quang Anh)

T o gi ng m i b ng PP gơy B vƠ CNTB

- Gơy B b ng tác nhân hoá h c:
Táo gia l c x lí b ng NMU (nitrô mêtyl urê)  táo má h ng cho 2 v qu /n m, kh i l
và th m ngon.
Cây dâu t m (3n) có nhi u đ c tính quí: b n lá dày, n ng su t cao.
D a h u và nho (tam b i) đ u không có h t và nâng cao hàm l ng đ ng.

ng qu t ng cao

Hình 1.1. Gơy đ t bi n t b i dâu tây
II. T o gi ng b ng công ngh t bào
1. Công ngh t bào th c v t
a. Nuôi c y mô:
- D a vào kh n ng t o mô s o là mô g m nhi u t bào ch a bi t hoá, có kh n ng sinh tr ng m nh t đó
đi u khi n cho t bào bi t hoá thành các mô khác nhau (r , thân, lá...) và tái sinh thành cây tr ng thành.
- D a vào vi c tìm ra môi tr ng nuôi c y chu n k t h p v i vi c s d ng các ch t hoocmôn sinh tr ng
nh auxin, giberilin, xitokinin...
K thu t này cho phép nhân nhanh các gi ng cây tr ng đ ng nh t v ki u gen có n ng su t cao, ch t l ng
t t, thích nghi v i đi u ki n sinh thái nh t đ nh, ch ng ch u b nh t t ...
Quy trình: M u mô, nhóm t bào
(nuôi c y)
tái sinh thành cây m i qu n th cây tr ng quý.

Hình 2.1. Quy trình nuôi c y mô t bào th c v t

b. Dung h p t bào tr n:
Hai t bào đư lo i v xenlulôz c a 2 loài khác nhau có kh n ng dung h p. T bào ch t và 2 kh i nhân
đ u h p nh t thành m t.
Lai t bào xôma (sinh d ng) đ c bi t có ý ngh a vì gi ng m i mang đ c đi m c a c hai loài mà b ng
cách lai h u tính không th th c hi n đ c.
Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

- Trang | 2 -


Khoá h c LT ả KIT-1: Môn Sinh h c (Th y Nguy n Quang Anh)

T o gi ng m i b ng PP gơy B vƠ CNTB

- Lai t bào sinh d ng, dung h p t bào tr n lo i b t bào tr n
Ph ng pháp này có th t o ra nh ng gi ng m i mà lai h u tính không th th c hi n đ
ph ng pháp h a h n trong t ng lai có th lai gi a hai loài khác xa nhau v ngu n g c.

c

ây là

c. Nuôi c y h t ph n, noƣn ch a th tinh:
H t ph n có th "m c" trên môi tr ng nuôi nhân t o thành dòng t bào đ n b i.
S đa d ng c a các giao t do gi m phân t o ra cho phép ch n l c đ c các dòng t bào có b gen đ n b i
khác nhau d a vào s bi u hi n thành ki u hình c a các alen l n.

Quy trình: Nuôi c y h t ph n, noãn ch a th tinh trong ng nghi m
t o cây đ n b i. Sau đó x lý b ng
consixin t o cây l ng b i có các gen đ u đ ng h p
lo i b cây không mong mu n nhân lên.
T bào n mô đ n b i cây l ng b i (consixin).
u đi m n i b t c a ph ng pháp là các gi ng cây tr ng nh n đ c đ u thu n ch ng
Ví d t o gi ng lúa chiêm ch u l nh ng i ta tr c ti p nuôi h t ph n môi tr ng l nh. Kh n ng ch u
l nh c a h t ph n có th do gen đ t bi n, do t h p gen m i.
2. Công ngh t bƠo đ ng v t
a. Nhân b n vô tính đ ng v t
- Trong t nhiên: Trong nh ng l n nguyên phân đ u tiên c a h p t , h p t phân chia
bi t
t o thành nhi u c th m i.
- Winmut (ng i Scotlen): Nhân b n vô tính c u Dolly
Các b c nhân b n vô tính c u Dolly:
+ L y 1 tr ng trong noãn bào c a m t cá th gi ng cái.
+ Rút b nhân c a tr ng
+ L y nhân c a m t cá th khác đ a vào tr ng đư lo i nhân
+ Dùng đi n n ng ho c hóa ch t kích thích tr ng ho t đ ng

nhi u phôi riêng

t o ra 1 phôi.

+ Phôi đ c đ a vào môi tr ng sinh h c đ c bi t đ có th phát tri n thành 1 thai hoàn ch nh.
c đi m: Con v t nhân b n vô tính có c u trúc di truy n gi ng v i t bào xoma c a c th cho nhân
M c đích:
+ Ph c v cho l i ích kinh t
+ Thay th các b ph n cho con ng i
+ Ph c v cho nghiên c u và y h c

+ Khôi ph c m t s loài đ ng v t b tuy t ch ng, b o t n ngu n gen quý, c i thi n ch t l
súc.

Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

ng gi ng gia

- Trang | 3 -


Khoá h c LT ả KIT-1: Môn Sinh h c (Th y Nguy n Quang Anh)

T o gi ng m i b ng PP gơy B vƠ CNTB

Hình 2.2. Quy trình nhân b n vô tính đ ng v t
- Thành công này ch ng t , trong th c nghi m, đ ng v t có vú có th đ c nhân b n t t bào xôma,
không c n có s tham gia c a nhân t bào sinh d c, ch c n ch t t bào c a m t noãn bào.
- Nh m nhân nhanh gi ng v t nuôi quý hi m ho c t ng n ng su t trong ch n nuôi.
- K thu t này còn cho phép t o ra các gi ng đ ng v t mang gen ng i, nh m cung c p c quan n i t ng
c a ng i cho vi c thay th , ghép n i t ng cho ng i mà không b h mi n d ch c a ng i lo i th i.
- Nhân b n vô tính đ ng v t có nhi u ng d ng: Ví d : N u ta có 1 con gi ng có nhi u đ c đi m quí thì
ta có th t o ra nhi u con v t có ki u gen nh v y. Tuy nhiên nhân b n vô tính đ ng v t m i đang trong
giai đo n nghiên c u th nghi m 1 s loài đ ng v t và ngày nay v n đang ti p t c đ c hoàn thi n và áp
d ng cho nhi u loài đ ng v t khác nhau. K thu t này đ c bi t có ý ngh a trongvi c nhân b n đ ng v t
bi n đ i gen.
b. C y truy n phôi:

Nguyên t c: D a vào s phát tri n c a phôi t 1 t bào ban đ u (h p t )
Chia c t phôi đ ng v t thành nhi u phôi t cung c a con v t khác
t o thành các con v t gi ng nhau
- Ng i ta có th ph i h p hai hay nhi u phôi v i nhau đ t o thành th kh m.
Ý ngh a: Làm bi n đ i các thành ph n trong t bào c a phôi khi m i phát tri n theo h
ng i.

ng có l i cho con

Giáo viên: Nguy n Quang Anh
Ngu n :

Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

Hocmai.vn

- Trang | 4 -