CHÍNH SÁCH PHÒNG CHỐNG NGUY CƠ UNG THƯ TẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2000-2010

Xã h i Nguy
h c s n1 Th
(117),
Thi2012
ng

59

CHÍNH SÁCH PHÒNG CH NG NGUY C UNG TH T I VI T NAM
GIAI O N 2000-2010
NGUY N TH THI NG ∗
F
8

1. Gi i thi u
Theo T ch c Y t Th gi i (WHO), trong th k 21, các b nh không lây nhi m,
trong đó có ung th , s tr thành nhóm b nh ch y u đe d a đ n s c kh e con ng i,
chi m 54% nguyên nhân gây t vong ng i, nhóm b nh nhi m trùng s b đ y xu ng
hàng th y u, ch chi m 16% nguyên nhân gây t vong. Hàng n m, trên th gi i có
kho ng 11 tri u ng i m c b nh và 6 tri u ng i ch t do ung th . D báo đ n n m 2015,
m i n m th gi i s có 15 tri u ng i m i m c b nh ung th và 9 tri u ng i ch t do ung
th , trong đó 2/3 là các n c đang phát tri n (B Y t , 2008).
T i h i th o qu c gia phòng ch ng ung th l n th 15 di n ra ngày 7 tháng 10
n m 2010, GS.TS Nguy n Bá
c, Phó Ch t ch H i Phòng ch ng ung th Vi t Nam
cho bi t, s ca m c ung th đang gia t ng v i c tính Vi t Nam có t i thi u 126.307
ca m c m i ung th trong n m 2010. T l m i m c ung th
nam gi i là
181,3/100.000, n gi i là 134,9/100.000. nam gi i, đáng l u ý, ung th ph i là lo i
ung th ghi nh n s m c nhi u nh t, ti p đ n là ung th d dày, gan, đ i tr c tràng,
ti n li t tuy n…

i v i n gi i, ung th vú đ ng v trí hàng đ u, sau đó là ung th
d dày, c t cung, gan, ph i, đ i tr c tràng, giáp tr ng… Nguyên nhân c a th c tr ng
trên, theo phân tích c a các nhà khoa h c là do hút thu c lá, l m d ng r u bia, môi
tr ng s ng b ô nhi m, s d ng tràn lan thu c kích thích t ng tr ng, thu c b o v
th c v t c ng nh vi c thay đ i thói quen n u ng, sinh ho t hàng ngày theo h ng
tiêu c c (Hà N i M i, 2010).
Theo WHO, ít nh t 1/3 trong s 10 tri u ca ung th m i hàng n m trên th gi i có
th d phòng đ c thông qua vi c ki m soát các y u t nguy c gây ung th nh hút
thu c lá, s d ng r u bia, ch đ dinh d ng/th c ph m, phóng x /c c tím, ô nhi m môi
tr ng, virus/vi khu n sinh ung th . V i ngu n l c v trang thi t b y t , thu c men, cán
b y t có th phát hi n s m và đi u tr hi u qu thêm cho 1/3 s ca b nh ung th . Ngay
c trong đi u ki n ngu n l c h n ch thì d a vào các ti p c n chi phí th p và hi u qu ,
đi u tr gi m đau và ch m sóc nâng đ có th c i thi n ch t l ng cu c s ng c a các b nh
nhân ung th và gia đình h (WHO, 2002). Có th nói, d phòng và ki m soát ung th
đang là m t trong nh ng thách th c đ i v i y t công c ng và khoa h c quan tr ng nh t
trong k nguyên này.

∗

PGS.TS, Vi n Dân s và các v n đ xã h i,

i h c Kinh t qu c dân.

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c, www.ios.org.vn


60

Chính sách phòng ch ng nguy c ung th t i Vi t Nam giai đo n 2000-2010

2. Ph

ng pháp nghiên c u

c tính r ng kho ng 95% các tr ng h p ung th mà bác s đi u tr là do các y u
t môi tr ng gây ra, và gien là nguyên nhân gây ra kho ng t 2%-5% các tr ng h p
ung th [Cancer and Environment]. Tuy nhiên, nh h ng t ng tác gi a gien và môi
tr ng đ n ung th là m t câu h i l n, m t bí n khoa h c, mà cho đ n nay, v n ch a có
ai có gi i đáp th a đáng (GS. Nguy n V n Tu n). Vì v y, ng i ta ít dùng thu t ng
nguyên nhân gây ung th mà ch dùng thu t ng nguy c gây ung th . Ngày nay ng i ta
bi t rõ ung th không ph i do m t nguyên nhân gây ra. M i lo i ung th có nh ng
nguyên nhân riêng bi t. M t tác nhân sinh ung th có th gây ra m t s ung th và ng c
l i m t lo i ung th có th do m t s tác nhân gây nên.
Nh ng ch t t n t i trong môi tr ng có th đ c coi là nh ng nguyên nhân gây ung
th bao g m: thu c lá; ch đ n, tr ng l ng c th , ho t đ ng th ch t; đ u ng có c n;
b c x tia c c tím; vi rút và vi khu n; b c x ion hóa; thu c tr sâu; thu c y t ; dung môi;
s i, h t m n và b i; ch t dioxin; hydrocacbon th m đa vòng (PAHs); kim lo i; diesel th i
h t; ch t đ c t n m; vinyl clorua; benzidine [Cancer and Environment]. Phòng tránh ung
th ph i đ c d a trên vi c phòng tránh nguy c c a các tác nhân gây nên ung th nói
trên. Các chính sách liên quan đ n phòng tránh các nguy c gây ung th s thu c v m t
s l nh v c khác nhau nh y t dinh d ng, r u bia và thu c lá, môi tr ng, th d c th
thao…(Hình 1).
Ph

ng pháp thu th p thông tin

Nghiên c u này s d ng các ph

ng pháp nghiên c u sau:

T ng quan tài li u v phòng ch ng ung th do WHO khuy n cáo và kinh nghi m
phòng ch ng ung th c a m t s n c
ông Nam Á, Châu Á và m t vài n c phát
tri n nh Australia và M .
Rà soát các chính sách hi n hành c a Vi t Nam v phòng ch ng ung th và phòng
ch ng các nguy c gây ung th .
Ph ng v n sâu đ i di n các nhà ho ch đ nh chính sách, g m 21 đ i di n lãnh đ o
các B ngành liên quan, nh m xác đ nh nh n th c và m c đ quan tâm c a h v tình
hình b nh ung th , nguyên nhân gây ung th , nh ng khó kh n h n ch liên quan đ n các
u tiên phòng ch ng ung th trong h th ng các chính sách hi n hành.
H n ch c a nghiên c u
Do h n ch trong ti p c n v i thông tin qu c t nên r t khó tìm các v n b n chi ti t
v chính sách phòng ung th c a các qu c gia khác đ so sánh v i chính sách c a Vi t
Nam. T l t ch i tr l i ph ng v n t ng đ i cao (g n 30%), nên còn thi u thông tin
liên quan m t s B ngành nh : B Công th ng và m t s V c a B Y t và B
Nông nghi p & Phát tri n Nông thôn (NN&PTNT).

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c, www.ios.org.vn


Nguy n Th Thi ng

61

Hình 1. Khung lý thuy t v m i quan h gi a các y u t nguy c gây ung th , cách phòng tránh và chính sách liên quan 1
9F

1

Ngu n: Tác gi thi t k ph ng theo các nguyên nhân gây ung th

Environment“ và ph ng theo s đ do HealthBridge Canada thi t k .

trong tác ph m “Cancer and

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c, www.ios.org.vn


62

Chính sách phòng ch ng nguy c ung th t i Vi t Nam giai đo n 2000-2010

3. K t qu phân tích chính sách
3.1. T ng k t kinh nghi m phòng ch ng ung th c a m t s n

c trên th gi i

Kinh nghi m phòng ch ng ung th c a các n c
ông Nam Á, Châu Á và các
n c phát tri n nh Australia và M đã đ c rà soát. K t qu cho th y nh ng kinh
nghi m có th áp d ng vào Vi t Nam là: Th nh t, các ch ng trình phòng ch ng b nh
ung th nói riêng và b nh không lây truy n nói chung c n nh n đ c s cam k t chính tr
m nh m . i u này cho th y r ng đ các ch ng trình thành công c n có s cam k t c a
ng và các c p chính quy n thông qua vi c ban hành Lu t, chính sách hay ch ng trình
hành đ ng phòng ch ng ung th ho c b nh không lây nhi m; Th hai, c n có các nghiên
c u khoa h c và có c s d li u chính xác v ung th và t l t vong hàng n m do t ng
lo i ung th đ các nhà ho ch đ nh chính sách có c s khoa h c hình thành các quy t
đ nh; Th ba, m t s lo i ung th có th đ phòng đ c qua tiêm ch ng viêm gan B và
tiêm ch ng vi rút u nhú HPV. Vì v y, Chính ph c n d trù kinh phí đ t ng c ng
ch ng trình tiêm ch ng này không ch cho tr em mà c nh ng ng i tr ng thành khi
còn n m trong đ i t ng cho phép tiêm ch ng; Cu i cùng, có r t nhi u nguyên nhân d n

đ n ung th thu c nhi u l nh v c qu n lý khác nhau. Do đó, công tác phòng ch ng ung
th c n mang tính ch t liên ngành. M t khác, công cu c phòng ch ng ung th c n ti n
hành đ u tiên ngay t c ng đ ng. Vi c xây d ng m ng l i phòng ch ng nguy c gây ung
th là c n thi t và ph i là m ng l i b n v ng t i c ng đ ng nh m tuyên truy n phòng ng a
nguy c ung th , chia s trách nhi m v ki m soát và ch m sóc ung th và giám sát d ch t
ung th t i công đ ng m t cách có hi u qu .
3.2. Rà soát các chính sách và ch
th t i Vi t Nam
th
đ
B
n

ng trình Y t liên quan đ n phòng ch ng ung

H th ng v n b n chính sách phòng ch ng ung th t i Vi t Nam bao g m m t h
ng v n b n t t c các c p đ : V n b n ch đ o c a ng, Chính Ph và B Y t . V
m nh pháp lý c a các chính sách này bao g m t Lu t đ n các công v n ch đ o c a
Y t . i u này đã cho th y s quan tâm và mong mu n chính tr c a lãnh đ o Nhà
c Vi t Nam đ i v i phòng ch ng ung th .

M c tiêu c a các chi n l c và ch ng trình liên quan đ n phòng ch ng ung th
bao quát đ c nhi u n i dung quan tr ng c a công tác d phòng ung th . M t s m c tiêu
đ c nêu đã đ m b o đ c nh ng đ c tính c n thi t c a m t m c tiêu trong chính sách
đ c ban hành. Các gi i pháp đ c đ xu t r t đa d ng và đòi h i có s ph i k t h p,
l ng ghép đa l nh v c. Nó bao g m gi i pháp v ban hành chính sách; gi i pháp v tuyên
truy n, giáo d c; gi i pháp v tiêm ch ng… Trong đó, gi i pháp v tuyên truy n giáo d c
đã đ c nh n m nh.
Tuy nhiên, các chính sách trong l nh v c này còn có nh ng h n ch sau: Th nh t,
m t s m c tiêu không đ m b o các đ c tính c n có, ví d nh : nhi u v n b n ch nêu

m c tiêu đ nh tính mà ch a có các m c tiêu đ c l ng hoá, m t s m c tiêu đ c đ t ra
hoàn toàn không kh thi, quá tham v ng; Th hai, mâu thu n gi a các m c tiêu c a các
v n b n khác nhau, gi a các v n b n chính sách khác nhau, tuy cùng m t n i dung v

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c, www.ios.org.vn


Nguy n Th Thi ng

63

phòng ch ng ung th song các m c tiêu đ c thi t k không đ ng nh t; Th ba, m t s
gi i pháp c a các ch ng trình, đ án, d án ch a rõ ràng và c th , thi u quy đ nh c th
v cách th c th c hi n và cam k t ngu n l c. H u h t các v n ki n chi n l c, ch ng
trình, đ án, d án ch có nh ng quy đ nh r t chung v t ch c tri n khai trong khi th c t
c n ph i có các quy đ nh c th v cách th c tri n khai, ph ng th c ph i k t h p và
quan tr ng là ph m vi trách nhi m c a t ng ngành, t ng c quan có liên quan. Các v n
ki n này c ng thi u thông tin v d trù kinh phí, phân b ngân sách. ây là m t nguy c
khi n cho v n b n chi n l c, ch ng trình có hi u l c trên gi y nh ng không có cam k t
th c hi n trên th c t vì không huy đ ng đ c ngu n l c hay không b trí đ c ngân
sách. M t khác, các chính sách hi n hành còn m t s kho ng tr ng, ví d nh : Lu t ch m
sóc s c kho nhân dân ch a có đi u kho n nào đ c p t i vi c phòng và phát hi n s m
các y u t di truy n (các đ t bi n gen) có th gây ung th ; Ch ng trình hành đ ng
truy n thông giáo d c s c kh e đ n 2010 đã b sót vi c tuyên truy n giáo d c nâng cao
nh n th c cho c ng i dân l n các c p lãnh đ o, các nhà ho ch đ nh chính sách và các
nhà qu n lý y t .
3.3. Các chính sách liên quan đ n thu c lá và r

u bia

3.3.1. Các chính sách liên quan đ n thu c lá
Vi t Nam là m t trong 166 n c đã phê chu n Công c Khung v Ki m soát thu c
lá (FCTC) c a T ch c Y t th gi i. Các quy đ nh nh m gi m cung thu c lá trong chính
sách c a Vi t Nam phù h p v i các khuy n cáo c a WHO trong Công c khung. Quan
đi m này đã đ c th hi n xuyên su t t v n b n mang tính pháp quy cao nh t là Lu t
cho đ n Ngh quy t, Ngh đ nh c a Chính ph , Quy t đ nh, Ch th c a Th t ng Chính
ph và các Thông t h ng d n c a B Tài chính.
Các n i dung chính sách c a Vi t Nam đã theo k p các quy đ nh c a FCTC là: quy
đ nh v đóng gói và g n nhãn mác; quy đ nh v bao gói và s l ng đi u thu c, quy đ nh
v dán tem thu c lá và quy đ nh in c nh báo s c kh e và quy đ nh in thông tin v thành
ph n các ch t có trong thu c lá và khói thu c lá; các quy đ nh v thông tin, giáo d c
truy n thông v phòng ch ng tác h i c a thu c lá (PCTHTL).
Các quy đ nh ch phù h p m t ph n v i công c khung v ki m soát thu c lá là:
quy đinh c m toàn di n m i hình th c qu ng cáo-khuy n m i-tài tr c a các công ty
thu c lá; Quy đ nh liên quan đ n phòng, ch ng hành vi buôn bán b t h p pháp các s n
ph m thu c lá; Chính sách gi m cung thu c lá trong n c.
Vi t Nam đã xây d ng đ c m t T ch c v PCTHTL, đó là Ban Ch nhi m
Ch ng trình PCTHTL (VINACOSH) ho t đ ng v i tính ch t liên ngành. Chính ph đã
phân b kinh phí t ngân sách qu c gia cho Ch ng trình PCTHTL, m c dù m c phân b
còn r t h n ch so v i nhu c u.
Tuy nhiên, trong l nh v c này các chính sách hi n hành v n có m t s h n ch sau:
m c thu trên giá bán l còn th p h n so v i khuy n cáo c a WHO và Ngân hàng th gi i
(WB). Nhìn chung trong các chính sách liên quan đ n PCTHTL c ch x lý vi ph m và
phân công trách nhi m th c thi v x lý vi ph m ch a rõ ràng.

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c, www.ios.org.vn


64

Chính sách phòng ch ng nguy c ung th t i Vi t Nam giai đo n 2000-2010

Các quy đ nh v in c nh báo s c kh e còn y u. Ch a có các quy đ nh c th dành
cho thu c lá nh p kh u đ bán trên th tr ng Vi t Nam.
Các chính sách liên quan đ n giáo d c truy n thông PCTHTL m i ch chú tr ng đ n
tuyên truy n cho ng i dân mà ch a chú trong tuyên truy n các doanh nghi p các nhà s n
xu t v tác h i c a thu c lá đ i v i s c kh e.
3.3.2. Các chính sách liên quan đ n r

u bia

Trong các chính sách hi n hành v s n xu t và kinh doanh r u bia đã có nh ng
quy đ nh liên quan đ n các u tiên phòng phòng nguy c gây ung th nh : quy đ nh
hàm l ng các ch t metanol, furfurol và quy đ nh th ng quy k thu t ki m tra các
ch t nói trên.
Các quy đ nh v h n ch s d ng r u bia c ng đ c đ c p t i nh : Áp d ng m c
thu tiêu th đ c bi t v i thu xu t cao (lu t thu tiêu th đ c bi t); h n ch m ng l i
tiêu th s n ph m r u bia; quy đ nh v tu i đ c phép mua r u bia; h n ch qu ng cáo
và quy đ nh v x ph t hành chính khi vi ph m các quy đ nh v v sinh an toàn th c
ph m (VSATTP) c ng nh các quy đ nh v h n ch s d ng r u bia. ã có m t s v n
b n chính sách có quy đ nh v truy n thông giáo d c trong vi c h n ch s d ng r u bia,
trong đó đ c bi t chú tr ng đ n truy n thông giáo d c cho thanh niên d i 18 tu i.
H n ch liên quan đ n các u tiên phòng ch ng nguy c ung th trong chính sách
hi n hành là: ch a chú tr ng đ n vi c ki m soát s n xu t và kinh doanh r u n u th
công; Thi u quy đ nh v c nh báo s c kh e khi l m d ng r u bia; Các quy đ nh v x
ph t hành chính ch a m nh; Các v n b n liên quan đ n truy n thông giáo d c nh m m c
đích h n ch r u bia ch a phong phú, c th m i t p trung ch y u vào phòng ch ng
gây r i tr t t tr an, ch a chú tr ng đ n phòng ch ng nguy c gây ung th .
4. Các chính sách liên quan đ n v sinh an toàn th c ph m và qu n lý thu c
b o v th c v t

Các u tiên phòng ch ng ung th đã đ c quy đ nh trong h u h t các v n b n quy
ph m pháp lu t v VSATTP, t Lu t đ n các công v n ch đ o c a các B ngành.
N i dung c a các u tiên phòng ch ng ung th đã đ c quy đ nh trong t t c các
khâu c a quá trình s n xu t, kinh doanh và phân ph i s n ph m th c ph m nh : nguyên
li u, hóa ch t, ch t ph gia, v t li u b o qu n, v n chuy n, đi u ki n c a c s s n xu t,
xu t nh p kh u và ch bi n th c ph m, th m chí các u tiên phòng ch ng ung th còn
đ c đ c p ngay trong c vi c kinh doanh th c n đ ng ph .
Các u tiên phòng ch ng ung th c ng đ c đ c p trong các quy đ nh liên quan
đ n t ng công đo n, t t c các khâu c a quá trình s n xu t và kinh doanh thu c b o v
th c v t (BVTV) và hóa ch t nh : s n xu t, sang chai, b o qu n, đóng gói v n chuy n,
nh p kh u và s d ng, c ng nh t t c các khâu trong quá trình s n xu t và kinh doanh
đ i v i th c ph m bi n đ i gen nh : Nghiên c u khoa h c, phát tri n công ngh , kh o
nghi m, s n xu t, kinh doanh và nh p kh u.
Quy t đ nh và thông t h

ng d n c a các B ngành (B Y t , B NN&PTNT...)

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c, www.ios.org.vn


Nguy n Th Thi ng

65

còn quy đ nh c th chi ti t h n đ i v i t ng lo i s n ph m. Các B Y t , B NN&PTNT,
B Khoa h c và Công ngh ... đã ban hành đ c h th ng quy chu n k thu t qu c gia v
VSATTP cho nhi u lo i s n ph m. Các quy chu n k thu t qu c gia c a Vi t Nam hi n
nay c ng đ m b o tính khoa h c, tính t ng đ ng và hài hòa v i các tiêu chu n k thu t
qu c t và khu v c, đ c bi t là sau khi Vi t Nam đ c công nh n là thành viên c a WTO.
Trong đó, các u tiên quy đ nh hàm l ng t i đa nh ng ch t có kh n ng gây ung th đ u

đ c quy đ nh ch t ch .
Các ch ng trình qu c gia v VSATTP đã chú tr ng đ n các nguy c gây ung th
trong c m c tiêu và gi i pháp th c hi n và vi c ban hành và s a đ i tiêu chu n k thu t
Vi t Nam theo ph ng châm đ m b o tính khoa h c, hài hòa v i m t s tiêu chu n qu c
t và khu v c ho c đ m b o tính t ng đ ng v i tiêu chu n qu c t và khu v c, đ ng
th i đã đ a vào ch ng trình phân tích nguy c an toàn th c ph m.
K ho ch hành đ ng qu c gia v đa d ng sinh h c và
án t ng th t ng c ng
n ng l c qu n lý an toàn sinh h c đ i v i th c ph m bi n đ i gen (TPB G) đã chú tr ng
đ n các u tiên phòng ch ng ung th trong c m c tiêu, gi i pháp, các nhi m v tr ng
đi m và các
án th c hi n nhi m v tr ng đi m.
i m h n ch trong các
ph m pháp lu t liên quan đ n
TPB G còn thi u quy đ nh v
ph t cho các hành vi vi ph m.
d ng th ng xuyên.

chính sách liên quan đ n VSATTP là các v n b n quy
an toàn th c ph m, qu n lý thu c BVTV và qu n lý v
x lý vi ph m ho c không quy đ nh tr c ti p ch tài x
Các thu t ng “x lý theo pháp lu t hi n hành” đ c s

N i dung qu n lý nhà n c v VSATTP ch a chú tr ng đ n nghiên c u khoa h c
ng d ng chuyên ngành và h p tác qu c t trong l nh v c này.
Các V n b n qui ph m pháp lu t liên quan đ n VSATTP ch a chú tr ng đ n vi c
phân c p, ph n quy n cho đ a ph ng (c p t nh, huy n và xã) trong qu n lý, thanh tra,
ki m tra và x lý vi ph m.
M t s ch ng trình ch a chú tr ng đ n các u tiên phòng ch ng nguy c gây ung
th nh Ch ng trình dinh d ng qu c gia giai đo n 2001-2010;

án “Qu n lý nhà
n c v d c ph m, an toàn v sinh th c ph m, m ph m giai đo n 2006-2010”;
"Ch ng trình hành đ ng c a chính ph th c hi n Ch th s 50-CT/TW” và "K ho ch
t ng th phát tri n và ng d ng công ngh sinh h c Vi t Nam đ n n m 2020”.
5. Chính sách qu n lý và b o v môi tr

ng

Các u tiên phòng ch ng ung th đã đ c quy đ nh trong r t nhi u v n b n liên
quan đ n qu n lý và b o v môi tr ng, t v n b n mang tính pháp lý cao nh t là Lu t
B o v môi tr ng. Các u tiên này đ c quy đ nh trong các chính sách qu n lý nhà n c
v ch t th i r n, ch t th i đ c h i, khí th i, n c th i đã đ c ban hành c ng v i nh ng
quy chu n k thu t qu c gia v ch t th i, Chính sách thu phí b o v môi tr ng.
S ph i k t h p gi a các ngành khác nhau trong B o v môi tr ng đã đ c đ t n n
móng b ng m t s v n b n ghi nh (Gi a B Tài nguyên và Môi tr ng (TN&MT) v i

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c, www.ios.org.vn


66

Chính sách phòng ch ng nguy c ung th t i Vi t Nam giai đo n 2000-2010

U ban TW M t tr n t qu c; Gi a B TN&MT v i B Công th
và B Công an…).

ng; Gi a B TN&MT

H n ch liên quan đ n vi c phòng ch ng nguy c gây ung th trong chính sách liên
quan đ n qu n lý và b o v môi tr ng th hi n ch khung pháp lý cho công tác thanh

tra, x lý các sai ph m v B o v môi tr ng ch a đ c nh n m nh thích đáng.
Chính sách b t bu c n p phí B o v môi tr ng đ i v i các ho t đ ng s n xu t,
kinh doanh, d ch v có x th i mang tính tích c c, song m c phí thu th p s không có tác
d ng trong h n ch x th i và x lý các ch t th i đ c h i mà ph n l n các ch t này mang
nh ng nguy c gây ung th cao.
Lu t B o v môi tr ng thi u các quy đ nh liên quan đ n phân lo i, v n chuy n,
gi m thi u và tái s d ng n c th i. Trong các Ngh đ nh c a Chính ph h ng d n th c
hi n Lu t này c ng không có các quy đ nh đ c p đ n nh ng n i dung nêu trên. Ch a có
chính sách thu phí b o v môi tr ng đ i v i khí th i. Trong khi đó, chính sách thu phí
này đã đ c áp d ng v i ch t th i r n và n c th i.
Hi n còn thi u các quy đ nh v b o v môi tr ng dành riêng cho m t s các ho t
đ ng s n xu t kinh doanh có liên quan nhi u đ n các y u t có nguy c gây ung th cao
nh ho t đ ng s n xu t d c ph m/phân hoá h c; s n xu t b t gi t/m ph m, s n xu t
pin, s n xu t bóng đèn/phích n c, nhu m, ch bi n cao su, nh a (vinyl chloride dùng
ch plastic), x ng...
6. Các chính sách khuy n khích rèn luy n thân th nh m phòng tránh b nh và
ung th
Vi t Nam
Chính sách khuy n khích rèn luy n thân th c a ng i dân hi n đã có di n bao ph
đ y đ , bao g m: chính sách giáo d c th ch t cho h c sinh, sinh viên trong nhà tr ng;
Chính sách khuy n khích th d c-th thao (TDTT) qu n chúng cho m i nhóm đ i t ng
dân c trong c ng đ ng, chính sách khuy n khích TDTT cho tr em, thanh thi u niên và
ng i cao tu i.
Các m c tiêu và ch tiêu đ y m nh giáo d c th ch t và ch tr ng phát tri n TDTT
qu n chúng đã đ c đ ra trong các v n b n Chi n l c phát tri n giáo d c 2001-2010 và d
th o Chi n l c phát tri n giáo d c đ n n m 2020. Bên c nh đó, các m c tiêu này còn đ c
đ t ra trong Quy ho ch phát tri n th d c th thao Vi t Nam đ n n m 2010. Ch ng trình
phát tri n TDTT xã, ph ng, th tr n s là b c đ t phá giúp c i thi n h th ng c s h t ng
TDTT c p c s c ng nh v n đ ng ngày càng nhi u ng i dân tham gia TDTT.
Ch tr ng c a Nhà n c v xã h i hoá ho t đ ng TDTT và phát tri n các c s h

t ng TDTT đã đ c th hi n rõ trong các v n b n chính sách. i v i công tác xã h i hoá
các ho t đ ng TDTT, Chính ph còn ch đ o m nh b ng các v n b n Ngh quy t, Ch th .
Tuy nhiên, h n ch c a các chính sách này là: Th nh t, thi u các ch ng trình,
ho t đ ng đ hi n th c hoá chính sách. Hi n ch có 2 ch ng trình nh m th c hi n các
chính sách trên là Ch ng trình giáo d c th ch t đ c th c hi n b t bu c trong nhà
tr ng và Ch ng trình phát tri n TDTT xã, ph ng đ n n m 2010. Các chính sách

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c, www.ios.org.vn


Nguy n Th Thi ng

67

khuy n khích TDTT cho tr em, ng i cao tu i hay thanh thi u niên v n ch a đ c hi n
th c hoá b ng b t k ch ng trình qu c gia nào. Th hai, n i dung c a m t s chính sách
còn có h n ch , khó t o hi u qu trong th c t . Ví d , giáo d c th ch t đ c quy đ nh là
n i dung giáo d c b t bu c đ i v i m i c s giáo d c, và h c sinh, sinh viên ph i th c
hi n. Tuy nhiên, n i dung c a chính sách giáo d c th ch t còn có nh ng đi m h n ch
nh th i l ng dành cho ho t đ ng giáo d c th ch t còn quá ít. Các chính sách h tr
cho chính sách phát tri n giáo d c th ch t nh chính sách đ u t trang thi t b , chính
sách đào t o thêm giáo viên th d c, chính sách v biên ch … v n ch a đ c ban hành.
Khuy n khích ho t đ ng th l c c n th hi n không ch trong các chính sách và
ch ng trình liên quan đ n ho t đ ng TDTT mà còn trong các chính sách khuy n khích
ng i dân v n đ ng thân th trong sinh ho t và làm vi c, bao g m vi c khuy n khích đi
b , đi xe đ p, gi m th i gian t nh, t ng th i gian đ ng trong sinh ho t. Tuy nhiên, t i các
đô th l n hi n nay, các công viên đang có xu h ng b thu h p ho c chuy n đ i m c
đích; v a hè b thu h p đ m đ ng cho xe c gi i ho c b s d ng cho các m c đích
khác, h u nh không có ch cho ng i đi b .
7. Phân tích m c đ quan tâm c a các nhà ho ch đ nh chính sách đ i v i b nh

ung th
Phân tích d li u c a các cu c ph ng v n sâu đ i di n lãnh đ o các B /Ngành liên
quan đ n phòng ch ng ung th cho phép rút ra nh n đ nh: các đ i di n lãnh đ o các b
ngành liên quan đ u nh n th c r ng ung th đã tr thành v n đ y t c ng đ ng. Nguyên
nhân ch y u có quan h m t thi t t i ô nhi m môi tr ng, VSATTP. Tuy nhiên, không
nhi u ng i ngh đ n v n đ ng th ch t và béo phì c ng là m t nguy c ung th .
Nh ng ng i tr l i ph ng v n đ u nh n th c đ c trách nhi m c a c quan n i
mình đang công tác đ i v i vi c phòng tránh nguy c gây ung th , nh ng không nhi u
ng i tr l i ph ng v n bi t đ c các u tiên phòng nguy c gây ung th trong chính
sách c a các B /Ngành khác.
i di n lãnh đ o các B /Ngành nh n đ nh r ng các chính sách nói chung c a n c ta
đ c xây d ng thi u c n c khoa h c trong n c mà ch y u d vào kinh nghi m h c t p các
chính sách c a n c ngoài. Nhu c u thông tin c a các nhà ho ch đ nh chính sách r t l n.
Nhìn chung trong m i l nh v c qu n lý nhà n c có liên quan đ n phòng ch ng
nguy c gây ung th khó kh n l n nh t đ th c hi n chính sách là thi u c ch x lý các
hành vi vi ph m, ho c c ch x lý ch a nghiêm nên không đ s c r n đe đ i v i ng i
vi ph m, ch a làm cho ng i vi ph m không tái ph m.
8. Các khuy n ngh nh m hoàn thi n chính sách, ch
d phòng ung th t i Vi t Nam

ng trình liên quan đ n

Trên c s bài h c kinh nghi m qu c t và nh ng đi m m nh và đi m h n ch c a
chính sách liên quan đ n phòng ch ng ung th c a Vi t Nam, nhóm nghiên c u đã đ
xu t 5 nhóm khuy n ngh v i 17 khuy n ngh nh m hoàn thi n chính sách và th c thi
chính sách liên quan đ n phòng ch ng ung th . C th là:

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c, www.ios.org.vn

68

Chính sách phòng ch ng nguy c ung th t i Vi t Nam giai đo n 2000-2010

8.1. Khuy n ngh v nh ng kho ng tr ng trong các chính sách
- T ng c ng đ u t cho y t d phòng tuy n c s (y t xã/ph
ch t và kinh nghi m truy n thông

ng) c v c s v t

- Nhanh chóng ban hành Lu t phòng ch ng tác h i c a thu c lá và r
- B sung nhi m v phòng ch ng béo phì (cho c ng
chính sách và ch ng trình liên quan đ n dinh d ng
- T ng c
đ n bàn n”.

u bia

i l n và tr em) trong các

ng qu n lý VSATTP theo t ng công đo n và theo chu i “t trang tr i

- Quy đ nh phân quy n m nh h n cho c p xã/ph ng trong ki m tra, thanh tra và x
lý vi ph m các quy đ nh v hút thu c lá n i công c ng, l m d ng r u bia và vi ph m quy
đ nh v VSATTP, v b o v môi tr ng.
- B sung thêm quy đ nh thanh tra, ki m tra và giám sát đ nh k và đ t xu t.
- T ng c ng đ u t tài chính, c s v t ch t cho phong trào TDTT qu n chúng, đ c
bi t c n quan tâm các vùng nghèo, vùng khó kh n.
8.2. Khuy n ngh đ t ng c
- Khi thi t k ch

ng hi u l c, tính kh thi c a các chính sách

ng trình c n có ngu n kinh phí đ th c hi n.

- Hoàn thi n, b sung c ng nh c th hóa c ch x lý vi ph m trong các v n b n
quy ph m pháp lu t v PCTHTL, r u bia, VSATTP, v b o v môi tr ng.
- Nâng cao m c x ph t hành chính đ i v i các hành vi vi ph m các quy đ nh pháp
lu t v nh ng n i dung này.
- Xây d ng l trình t ng thu và giá thu c lá, giá r u bia nh m h n ch tiêu dùng
thu c lá và r u bia. Các nhà s n xu t thu c lá, r u bia c n ph i ch u thêm phí b o v
s c kho c ng đ ng.
8.3. Khuy n ngh đ i v i quá trình thi t k và xây d ng các chính sách
- T ng c ng nghiên c u khoa h c ng d ng trong phòng ch ng ung th và ph
bi n các k t qu đ các nhà ho ch đ nh chính sách có các c s khoa h c khi ra các
quy t đ nh.
- Xây d ng c s d li u khoa h c qu c gia v ung th .
- C n có các nghiên c u đánh giá hi u qu c a các ch
liên quan đ n phòng ch ng ung th và nguy c gây ung th .

ng trình m c tiêu qu c gia

8.4. Khuy n ngh đ i v i t ch c th c hi n chính sách
- Ho t đ ng phòng ch ng ung th mang tính đa ngành, nh ng c n thi t ph i có m t
B ngành ho t đ ng qu n lý nhà n c th c hi n, t t nh t là B Y t .
- C n có chính sách huy đ ng s tham gia và ph i k t h p c a các đoàn th chính
tr -xã h i, các t ch c dân s trong các ho t đ ng tuyên truy n giáo d c phòng ch ng các
nguy c gây ung th .

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c, www.ios.org.vn

Nguy n Th Thi ng

69

8.5. Khuy n ngh đ i v i chính sách v truy n thông giáo d c c ng đ ng
- C n chú tr ng đ n gi i pháp truy n thông, coi đây là gi i pháp then ch t trong
phòng ch ng ung th c ng nh các b nh khác. Trong các n i dung c a truy n thông đ
phòng ch ng ung th trong c ng đ ng, các y u t có nguy c cao gây ung th nh thu c
lá, r u bia, VSATTP c n đ c chú tr ng tr c tiên.
- Chính sách v truy n thông c n chú tr ng vi c l ng ghép tuyên truy n v phòng
ch ng các nguy c gây ung th v i nguy c gây các b nh t t khác.
Tài li u trích d n
B nh ung th đe d a s c kh e c ng đ ng

Vi t Nam. Truy c p t

(truy c p ngày 8/5/2010).
D án Qu c gia v phòng ch ng Ung th giai đo n 2008-2010
GS. Nguy n V n Tu n. 2009. C n hi u đúng v ung th và nguy c gây ung th . Truy
c pt
/>=212:cn-hiu-ung-v-ung-th-va-nguy-c-gay-ung-th&catid (truy c p ngày 10 tháng
5 n m 2010).
Kim T La. 2005. Truy c p t
/>(truy c p tháng 7 n m 2005).
P. Thanh. 2010. Thành l p m ng l i phòng ch ng ung th trên toàn qu c. Truy c p t
(truy c p ngày 3/2/2010).
Tùng Linh. 2010.
c tính có g n 130.000 ca m c m i ung th n m 2010. Truy c p t

(truy c p ngày 15/10/2010).

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c, www.ios.org.vn