Giải bài tập chương Este lớp 12

TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

T NG H P
 BÀI T P LÝ THUY T, XÁC

NG KI N TH C HOÁ H C

THI H – C : ESTE – LIPIT

NH CTCT, CTPT

016.3907.8888

Câu 1. (Câu 6. i H c KA – 2007) M nh đ không đúng là:
A. CH3CH2COOCH=CH2 cùng dãy đ ng đ ng v i CH2=CHCOOCH3.
B. CH3CH2COOCH=CH2 có th trùng h p t o polime.
C. CH3CH2COOCH=CH2 tác d ng đ c v i dung d ch Br2.
D. CH3CH2COOCH=CH2 tác d ng v i dung d ch NaOH thu đ c anđehit và mu i.
H ng d n gi i: (R u không no – Acid không no)
Câu 2. (Câu 56. i H c KA – 2007) M t este có công th c phân t là C4H6O2, khi th y phân trong
môi tr ng axit thu đ c axetanđehit. Công th c c u t o thu g n c a este đó là:
B. CH3COOCH=CH2.
A. HCOOCH=CHCH3.
C. CH2=CHCOOCH3.
D. HCOOC(CH3)=CH2.
Câu 3. (Câu 6. i H c KA – 2008) S đ ng phân este ng v i công th c phân t C4H8O2 là:
A. 5.
B. 2.
C. 4.

D. 6.
H ng d n gi i: C4H8O2 là este no đ n ch c. Các đ ng phân là:
HCOOCH2CH2CH3; HCOOCH(CH3)2; CH3COOCH2CH3; CH3CH2COOCH3
Câu 4. (Câu 18. i H c KA – 2008) Phát bi u đúng là:
A. Ph n ng gi a axit và r u khi có H2SO4 đ c là ph n ng m t chi u.
B. T t c các este ph n ng v i d d ki m luôn thu đ c s n ph m cu i cùng là mu i và r u (ancol).
C. Khi th y phân ch t béo luôn thu đ c C2H4(OH)2.
D. Ph n ng th y phân este trong môi tr ng axit là ph n ng thu n ngh ch.
Câu 5. (Câu 19. i H c KA – 2008) Cho glixerin trileat (hay triolein) l n l t vào m i ng nghi m
ch a riêng bi t: Na, Cu(OH)2, CH3OH, dung d ch Br2, dung d ch NaOH. Trong đi u ki n thích h p, s
ph n ng x y ra là:
A. 2.
B. 3.
C. 5.
D. 4.
H ng d n gi i: Glixerin trioleat là este c a glixerin và axit oleic (axit béo không no có m t liên k t
đôi). có c u t o:
CH2COO(CH2)7CH=CH(CH2)7CH3
CHCOO(CH2)7CH=CH(CH2)7CH3
CH2COO(CH2)7CH=CH(CH2)7CH3
có ph n ng v i Br2 và NaOH.
Câu 6. (Câu 38. i H c KA – 2008) Este X có các đ c đi m sau:
- t cháy hoàn toàn X t o thành CO2 và H2O có s mol b ng nhau;
- Th y phân X trong môi tr ng axit đ c ch t Y (tham gia ph n ng tráng g ng) và ch t Z (có s
nguyên t cacbon b ng m t n a s nguyên t cacbon trong X).
Phát bi u không đúng là:
A. t cháy hoàn toàn 1 mol X sinh ra s n ph m g m 2 mol CO2 và 2 mol H2O.
B. Ch t Y tan vô h n trong n c.
C. Ch t X thu c lo i este no, đ n ch c.
D. un Z v i dung d ch H2SO4 đ c 170 0C thu đ c anken.

H ng d n gi i: D a vào các d ki n c a đ u bài
t cháy hoàn toàn X t o thành CO2 và H2O có s mol b ng nhau
X là este no đ n ch c
Th y phân X thu đ c Y ph n ng tráng g ng
Y ph i là axit fomic.
E là este c a axit fomic. Z
có s C b ng m t n a c a X v y s C c a Z ph i b ng c a axit fomic
Z là CH3OH. Tách n c t
CH3OH không thu đ c anken.
Câu 7. (Câu 18. Cao đ ng – 2009) Phát bi u nào sau đây sai?
A. Trong công nghi p có th chuy n hoá ch t béo l ng thành ch t béo r n.
B. Nhi t đ sôi c a este th p h n h n so v i ancol có cùng phân t kh i

–Trang 1–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

C. S nguyên t hiđro trong phân t este đ n và đa ch c luôn là m t s ch n.
D. S n ph m c a ph n ng xà phòng hoá ch t béo là axit béo và glixerol
Câu 8. (Câu 23. Cao đ ng – 2009) S h p ch t là đ ng phân c u t o, có cùng công th c phân t
C4H8O2, tác d ng đ c v i dung d ch NaOH nh ng không tác d ng đ c v i Na là:
A. 2
B. 1
C. 3
D. 4

Câu 9. (Câu 15. i H c KA – 2010) T ng s ch t h u c m ch h , có cùng c/ th c phân t C2H4O2 là:
A. 3
B. 1
C. 2
D. 4
H ng d n gi i: CH3COOH; HCOOCH3, HO–CH2–CHO
Câu 10. (Câu 34. i H c KA – 2010) Cho s đ chuy n hóa:
CH3OH, t 0 , xt
dung dich Br2
O 2 , xt
NaOH
CuO, t 0
C3H6 
 X 
 Y 
 Z 
 T 
 E (Este đa ch c). Tên c a Y là:
A. propan-1,3-điol.
B. propan-1,2-điol.
C. propan-2-ol.
D. glixerol.
H ng d n gi i: E là este đa ch c nên C3H6 ph i là xiclopropan
+ Br2  CH2Br–CH2–CH2Br (X)
CH2Br–CH2–CH2Br + 2NaOH  CH2OH–CH2–CH2OH (Y) + 2NaBr
(Z): CHO–CH2–CHO; (T): HOOC–CH2–COOH; (E): CH2(COOCH3)2
Câu 11. (Câu 38. i H c KA – 2010) Cho s đ chuy n hóa:
+H 2 du(Ni,t )
+HCl
+NaOH du,t

Triolein 
 X 
Y 
 Z. Tên c a Z là
A. axit linoleic.
B. axit oleic.
C. axit panmitic.
D. axit stearic.
Câu 12. (Câu 32. i H c KB – 2010) T ng s h p ch t h u c no, đ n ch c, m ch h , có cùng công
th c phân t C5H10O2, ph n ng đ c v i dd NaOH nh ng không có ph n ng tráng b c là:
A. 4
B. 5
C. 8
D. 9
H ng d n gi i: Ph n ng đ c v i NaOH nh ng không có ph n ng tráng b c nên ch có th là axit
ho c este.
axit: CH3CH2CH2CH2COOH; CH3CH2CH(CH3)COOH; CH3CH(CH3)CH2COOH; CH3C(CH3)2COOH
Este: CH3CH2CH2COOCH3; CH3CH(CH3)COOCH3; CH3CH2COOC2 H5; CH3COOCH2CH2CH3;
CH3COOCH(CH3)2
(Không tính este: HCOO–C4H9 : vì chúng có th tham gia p tráng g ng)
Câu 13. (Câu 54. i H c KB – 2010) H p ch t h u c m ch h X có công th c phân t C5H10O. Ch t
X không ph n ng v i Na, th a mãn s đ chuy n hóa sau:
+ H2
+ CH3 COOH
X 
 Y 
 Este có mùi mu i chín. Tên c a X là:
H SO ñaëc
Ni, t 0
0

0

2

4

A. pentanal
B. 2 – metylbutanal
C. 2,2–đimetylpropanal. D. 3 – metylbutanal.
Câu 14. (Câu 21. Cao ng – 2011) Công th c c a triolein là:
A. (CH3[CH2]16COO)3C3 H5
B. (CH3[CH2 ]7CH=CH[CH2 ]5COO)3C3H5
C. (CH3[CH2]7CH=CH[CH2]7COO)3C3H5
D. (CH3[CH2]14COO)3C3 H5
H ng d n gi i:
Công th c c a triolein là: (CH3[CH2]7CH=CH[CH2]7COO)3C3H5 (là trieste c a glixerol v i axit oleic).
Câu 15. (Câu 30. Cao ng – 2011) H p ch t h u c X có công th c phân t là C4 H8O3. X có kh
n ng tham gia ph n ng v i Na, v i dung d ch NaOH và ph n ng tráng b c. S n ph m thu phân c a X
trong môi tr ng ki m có kh n ng hoà tan Cu(OH)2 t o thành dung d ch màu xanh lam. Công th c c u
t o c a X có th là:
A. CH3CH(OH)CH(OH)CHO
B. HCOOCH2CH(OH)CH3
C. CH3COOCH2CH2OH.
D. HCOOCH2CH2CH2OH
H ng d n gi i: Công th c c u t o c a X có th là HCOOCH2CH(OH)CH3 vì X có nhóm OH nên có
ph n ng v i Na, X có ch c este HCOO nên có ph n ng tráng g ng, th y phân X t o ra etylen glicol
nên có th hòa tan đ c Cu(OH)2 t o thành dung d ch màu xanh lam.
Câu 16. (Câu 2. i H c KB – 2011) Cho dãy các ch t: phenyl axetat, anlyl axetat, metyl axetat, etyl
fomat, tripanmitin. S ch t trong dãy khi th y phân trong d/ d ch NaOH (d ), đun nóng sinh ra ancol là:

A. 4
B. 2
C. 5
D. 3
H ng d n gi i:
phenyl axetat: CH3–COO–C6 H5 + NaOH  CH3COONa + C6H5ONa + H2O
anlyl axetat: CH3COO–CH2–CH=CH2 + NaOH  CH3COONa + CH2=CH–CH2–OH
metyl axetat: CH3COOCH3 + NaOH  CH3COONa + CH3–OH


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

etyl fomat: HCOOC2 H5 + NaOH  HCOONa + C2H5–OH
tripanmitin: (C15H31COO)3C3H5 + NaOH  3C15H31COONa + C3H5(OH)3
Nh n xét:
Các em h c sinh ph i hi u đ c khái ni m ancol (hay r u)
N u không hi u đ c khái ni m này thì s d n đ n
CH3COOC6 H5 +NaOH  CH3COONa + C6H5OH và coi C6H5OH là ancol thì s d n đ n đáp án C.5.
(Sai)
Chú ý: C n ph i phân bi t ancol th m v i phenol
Ví d : C6H5CH2OH là ancol th m.
M t s em không bi t khi nào thì ancol không no, khi nào thì ancol không no l i chuy n thành andehit,
xeton nên coi CH2=CHCH2OH không b n bi n thành andehit CH3CH2CHO c ng s cho k t qu sai.
Câu 17. (Câu 9. i H c KB – 2011) Triolein không tác d ng v i ch t (ho c dung d ch) nào sau đây?
A. H2O (xúc tác H2SO4 loãng, đun nóng)
B. Cu(OH)2 ( đi u ki n th ng)

C. Dung d ch NaOH (đun nóng)
D. H2 (xúc tác Ni, đun nóng)
H ng d n gi i:
Công th c c a Triolein là (C17H33COO)3C3H5 (trong phân t v n ch a 1 liên k t pi)
t 0 , xt
(C17H33COO)3C3H5 + H2O 
 3C17H33COOH + C3H5(OH)3
t
 3C17H33COONa + C3H5(OH)3
(C17H33COO)3C3H5 + NaOH 
0
t , xt
(C17H33COO)3C3H5 + H2 
 (C17H35COO)3C3H5
Este có ph n ng th y phân trong môi tr ng axit ho c môi tr ng ki m, ph n ng v i ch t kh
LiAlH4 (kh nhóm CO thành nhóm CH2OH). N u là este không no thì có ph n ng g c hiđrocacbon
nh ph n ng c ng, ph n ng trùng h p, este no còn có ph n ng th halogen g c hiđrocacbon.
Ch n B.
Nh n xét: Ch t mu n tác d ng đ c v i Cu(OH)2 ph i là axit hay là ancol có hai nhóm OH k nhau: mà
Triolein là este không có th a mãn đi u ki n trên. ch n B.N u đ bài cho" triolein, tristearin, tripamitin
r i h i có bao nhiêu ch t tác d ng đ c v i H2O (xúc tác H2SO4 loãng, đun nóng). Dung d ch NaOH
(đun nóng); H2 (xúc tác Ni, đun nóng).Cu(OH)2 ( đi u ki n th ng) thì hay h n nhi u.
Câu 18. (Câu 34. i H c KB – 2011) Phát bi u nào sau đây là đúng?
A.
phân bi t benzen, toluen và stiren ( đi u ki n th ng) b ng ph ng pháp hóa h c, ch c n
dùng thu c th là n c brom.
B. T t c các este đ u tan t t trong n c, không đ c, đ c dùng làm ch t t o h ng trong công nghi p
th c ph m, m ph m.
C. Ph n ng gi a axit axetic v i ancol benzylic ( đi u ki n thích h p), t o thành benzyl axetat có mùi
th m c a chu i chín.

D. Trong ph n ng este hóa gi a CH3COOH v i CH3OH, H2O t o nên t –OH trong nhóm –COOH
c a axit và H trong nhóm –OH c a ancol.
H ng d n gi i:
A sai. Ch nh n bi t đ c stiren.
B sai. Ví d là d u m không tan trong n c. Hãy nhìn vào t " t t c " nhé.
C sai. Mùi hoa nhài "Ch ng th m c ng th hoa nhài – D u không thanh l ch c ng ng i
Tràng An". May ra dân Hà N i m i làm đ c câu này.
Phát bi u đúng là: Trong ph n ng este hóa gi a CH3COOH v i CH3OH, H2O t o nên t –OH
trong nhóm –COOH c a axit và H trong nhóm –OH c a ancol.
M t cách t ng quát, ph n ng gi a axit cacboxylic và ancol đ c vi t nh sau:
0

R– C –OH
||

+

H  ,t 0


 R– C –O R’ + H2O
HOR’ 

||

O
O
axit cacboxylic
ancol
este

Nh n xét: Câu h i tuy là lí thuy t đ n gi n nh ng l i khó nh .
+ i v i benzen, toluen và stiren khi ta dùng dung d ch Brom thì ta ch phân bi t đ c Stiren do làm
m t màu dung d ch n c brom. Còn l i Benzen và toluene thì s dùng thêm dung d ch KMnO4, t0 thì
Toluen s làm m t màu.

–Trang 3–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

C6H5–CH=CH2 + Br2  C6H5–CHBr–CH2Br
C6H5–CH3 + 2KMnO4  C6H5COOK + 2MnO2 + KOH + H2O
Câu 19. (Câu 7. Cao ng – 2012) Cho s đ ph n ng:
+AgNO3 /NH3
+NaOH
+NaOH
Este X (C4HnO2) 
 Y 
 Z 
 C2H3O2Na.
t0
t0
t0
Công th c c u t o c a X th a mãn s đ đã cho là:
A. CH2=CHCOOCH3. B. CH3COOCH2CH3.
C. HCOOCH2CH2CH3. D. CH3COOCH=CH2.

H ng d n gi i:
t C2H3O2Na
Z là axit CH3COOH Y là CH3-COONH4
X là CH3COOCH=CH2
CH3COOCH=CH2 + NaOH CH3COONa + CH3CHO
CH3CHO + 2AgNO3 + 3NH3 + H2O  CH3COONH4 + 2NH4NO3 + 2Ag
CH3COONH4 + NaOH CH3COONa + NH3 + H2O
Câu 20. (Câu 23. Cao ng – 2012) Cho các este: etyl fomat (1), vinyl axetat (2), triolein (3), metyl
acrylat (4), phenyl axetat (5). Dãy g m các este đ u ph n ng đ c v i dung d ch NaOH (đun nóng)
sinh ra ancol là:
A. (1), (2), (3).
B. (1), (3), (4).
C. (2), (3), (5).
D. (3), (4), (5).
H ng d n gi i: etyl fomat(HCOOC2H5)
HCOOC2 H5 + NaOH  HCOONa + C2H5OH
vinyl axetat(CH3COOCH=CH2)
CH3COOCH=CH2 + NaOH  CH3COONa + CH3CHO
triolein( (C17H33COO)3C3H5)
(C17H33COO)3C3H5 + 3NaOH  C17H33COONa + C3H5(OH)3
metyl acrylat(CH2=CHCOOCH3)
CH2=CHCOOCH3 + NaOH CH2=CHCOONa + CH3OH
phenyl axetat(CH3COOC6 H5)
CH3COOC6 H5 + NaOH CH3COONa + C6H5ONa + H2O
Câu 21. (Câu 31. Cao ng – 2012) Phát bi u nào sau đây là đúng?
A. Ancol etylic tác d ng đ c v i d d ch NaOH. B. Axit béo là nh ng axit cacboxylic đa ch c.
C. Etylen glicol là ancol no, đ n ch c, m ch h . D. Este isoamyl axetat có mùi chu i chín.
H ng d n gi i: Ancol không tác d ng đ c v i dung d ch NaOH vì không có tính axit
Axit béo là nh ng axit cacboxylic đ n ch c có m ch cacbon dài, không phân nhánh (m c II.1 khái ni m
trang 8 sgk 12 c b n).

Etylen glicol là ancol no, đa ch c, m ch h vì công th c c a etylenglicol: C2 H4(OH)2
Este isoamyl axetat có mùi chu i chín (m c II tính ch t v t lý hàng th 7 t trên xu ng trang 5 sgk 12 c
b n).
Câu 22. (Câu 20. i H c KA – 2012) H p ch t X có công th c C8 H14O4. T X th c hi n các ph n ng
(theo đúng t l mol):
(a) X + 2NaOH  X1 + X2 + H2O
(b) X1 + H2SO4  X3 + Na2SO4
(c) nX3 + nX4  nilon-6,6 + 2nH2O
(d) 2X2 + X3  X5 + 2H2O
Phân t kh i c a X5 là:
A. 198.
B. 202.
C. 216.
D. 174.
H ng d n gi i:
(a) HOOC–[CH2]4–COOC2H5 + 2NaOH  NaOOC–[CH2]4–COONa + C2H5OH + H2O
(b) NaOOC–[CH2]4–COONa + H2SO4  HOOC–[CH2 ]4–COOH + Na2SO4
(c) nHOOC–[CH2 ]4–COOH + nH2N–[CH2]6–NH2  nilon–6,6 + 2nH2O
(d) 2C2H5OH + HOOC–[CH2 ]4–COOH  [CH2]4(COOC2H5)2 + 2H2O
X5 là [CH2]4(COOC2 H5)2 = 202
Câu 23. (Câu 5. i H c KB – 2012 ) Th y phân este X m ch h có công th c phân t C4H6O2, s n
ph m thu đ c có kh n ng tráng b c. S este X th a mãn tính ch t trên là:
A. 4
B. 3
C. 6
D. 5
H ng d n gi i: 1. HOOCH=CH–CH3; 2. HOOCH2CH=CH2; 3. HOOCH(CH3)=CH2. có ba ch t là
đ ng phân c u tao c a nhau và ch t 1 có đ ng phân hình h c, t ng s đ ng phân th a mãn là 4
Ch n A.
–Trang 4–

TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

HCOOCH=CH-CH2, HCOOCH2 CH=CH2, HCOOC(CH3)=CH2, CH3 COOCH=CH2.
Cách khác: X y ra 2TH 1 là t o andehit; 2 là HCOOR
HCOOCH=CH–CH3 (có 2đphh); HCOOC(CH3)=CH2; HCOOCH2–CH=CH2
Và CH3COOCH=CH2 (cho anđehit)
V y v i h ng t duy nh trên, theo tôi đáp án s là 5 đ ng phân (tính c đ ng phân hình h c)
Câu 24. (Câu 41. Cao ng – 2013) H p ch t X có công th c phân t C5H8O2, khi tham gia ph n ng
xà phòng hóa thu đ c m t anđehit và m t mu i c a axit cacboxylic. S đ ng phân c u t o th a mãn
tính ch t trên c a X là:
A. 3.
B. 2.
C. 5.
D. 4.
H ng d n gi i: X là este thu phân cho andehyt
X có d ng CmH2m+1COOCnH2n-1 (n  2).
Andehyt là s n ph m chuy n hoá t ancol không b n
CnH2n-1 có C=C đ u m ch.
 m = 0; n = 4  2CT(1 thang +1nhánh)

m + n = 4   m = 1; n = 3  1CT
 m = 2; n = 2  1CT

Cách khác:

Este khi tham gia ph n ng xà phòng hóa thu đ c mt anđehit
este có d ng: RCOOCH=CR1R2
HCOOCH=CHCH2CH3; HCOOCH=C(CH3)-CH3; CH3COOCH=CH-CH3; CH3CH2COOCH=CH2
(Do ch h i đ ng phân c u t o nên không tính đ ng phân hình h c cis/trans).
Câu 25. (Câu 37. i H c KA – 2013) Ch t nào sau đây khi đun nóng v i dung d ch NaOH thu đ c
s n ph m có anđehit?
A. CH3–COO–C(CH3)=CH2.
B. CH3–COO–CH=CH–CH3.
C. CH2=CH–COO–CH2–CH3.
D. CH3–COO–CH2–CH=CH2.
H ng d n gi i: PTHH: CH3–COO–CH=CH–CH3 + NaOH CH3–COONa + OHC–CH2–CH3.
Nh n xét: Este th y phân trong môi tr ng ki m t o ra anđehit có d ng R–COO–CH=C–R’
Câu 26. (Câu 20. i H c KB – 2013) Phát bi u nào sau đây không đúng?
A. Ch t béo là trieste c a etylen glicol v i các axit béo.
B. Các ch t béo th ng không tan trong n c và nh h n n c.
C. Triolein có kh n ng tham gia ph n ng c ng hiđro khi đun nóng có xúc tác Ni.
D. Ch t béo b th y phân khi đun nóng trong dung d ch ki m.
H ng d n gi i: ây c ng là 1 câu h i d liên quan đ n ki n th c r t c b n c a ch t béo.
A. Câu này ch c ch n sai r i, etylen glicol HO–CH2–CH2–OH không t o nên các trieste v i các axit béo.
Ch có glycerol m i t o nên trieste v i các axit béo.
B. Câu này ch c ch n đúng, đây là đ c đi m c b n c a ch t béo (ai c ng bi t d u m nh h n n c).
C. Triolein là trieste c a axit béo không no olein v i glycerol. Do đó nó có th tham gia ph n ng c ng
v i H2 đ t o thành h p ch t trieste no t ng ng.
D. Ch t béo b th y phân khi đun nóng v i dung d ch ki m – đây là đ c đi m c b n c a este nói chung,
ch t béo nói riêng.
Câu 27. (Câu 43. i H c KB – 2013) Este nào sau đây khi ph n ng v i dung d ch NaOH d , đun
nóng không t o ra hai mu i?
A. C6H5COOC6 H5 (phenyl benzoat).
B. CH3COOC6 H5 (phenyl axetat).
C. CH3COO–[CH2]2–OOCCH2CH3.

D. CH3OOC–COOCH3.
H ng d n gi i: Este khi ph n ng v i dung d ch NaOH d , đun nóng t o ra hai mu i là este c a
phenol ho c este có hai g c axit khác nhau.
Este không t o ra 2 mu i khi b th y phân n u este đ c t o thành t 1 lo i axit cacboxylic, và khi r u
t o thành không ph n ng v i ki m t o thành mu i.
V y đáp án là C.
Tr ng h p A, este đ c hình thành t 2 axit cacboxylic CH3COOH và C2 H5COOH, khi b th y phân
t o ra hai mu i cacboxylat natri t ng ng.
Tr ng h p B, khi th y phân thu đ c mu i natri c a axit benzoic C6H5COONa và phenol, nh ng
phenol l i ph n ng v i NaOH t o thành mu i.
Tr ng h p D, t ng t tr ng h p D, ngoài mu i cacboxylat còn thu đ c mu i C6H5ONa.
 PH N

NG CHÁY
–Trang 5–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

Câu 1. (Câu 43. i H c KB – 2007) Hai este đ n ch c X và Y là đ ng phân c a nhau. Khi hoá h i
1,85 gam X, thu đ c th tích h i đúng b ng th tích c a 0,7 gam N2 (đo cùng đi u ki n). Công th c
c u t o thu g n c a X và Y là:
A. HCOOC2 H5 và CH3COOCH3.
B. C2H3COOC2 H5 và C2 H5COOC2 H3.
C. C2H5COOCH3 và HCOOCH(CH3)2.
D. HCOOCH2CH2CH3 và CH3COOC2 H5.

H ng d n gi i:
1,85
0, 7
= 74.
VX = VN2 (cùng đi u ki n) n X = n N2 =
= 0,025 mol, MEste =
0, 025
28
T 4 đáp án ta bi t đ c đây là este no – đ n ch c nên ta đ t công th c este là: CnH2nO2.
Ta có: MEste = 74 = 14n + 32
n=3
C3H6O2 nên ta ch n A
Cách khác: CTTQ c a este là: CnH2nO2
1,85× 28
Xét cùng đi u ki n có: Meste =
= 74 = 14n + 32  n = 3  C3H6O2
0, 7
Câu 2. (Câu 42. i H c KB – 2008) Khi đ t cháy hoàn toàn m t este no, đ n ch c thì s mol CO2 sinh
ra b ng s mol O2 đã ph n ng. Tên g i c a este là:
A. metyl fomiat.
B. etyl axetat.
C. n-propyl axetat.
D. metyl axetat.
H ng d n gi i:
n
1
n O2 = n CO2 = 1; n O2 = 1,5 n CO2 – neste  neste = 1, 5×1 –1 = 0, 5  C = CO2 =
=2
n Este 0, 5
 Este là C2H4O2 hay HCOOCH3 (metyl fomiat).

Cách khác: Este no, đ n ch c (m ch h )  CnH2nO2
Ph n ng cháy: CnH2nO2 + (3n − 2)/2O2  nCO2 + nH2O
n CO2 = n O2  (3n − 2)/2 = n  n = 2  Este là C2H4O2 hay HCOOCH3 (metyl fomiat).
ây là m t d ng bài t p thông th ng khá ph bi n và không khó.
Câu 3. (Câu 7. Cao đ ng – 2010) H n h p Z g m hai este X và Y t o b i cùng m t ancol và hai axit
cacboxylic k ti p nhau trong dãy đ ng đ ng (MX < MY). t cháy hoàn toàn m gam Z c n dùng 6,16 lít
khí O2 (đktc), thu đ c 5,6 lít khí CO2 (đktc) và 4,5 gam H2O. Công th c este X và giá tr c a m t ng
ng là:
A. CH3COOCH3 và 6,7 B. HCOOC2 H5 và 9,5
C. HCOOCH3 và 6,7
D. (HCOO)2C2H4 và 6,6
H ng d n gi i:
X, Y là 2 este no đ n ch c
n CO2 = 0,25; n H2O = 0,25

Áp d ng LBTKL:
5, 6
6,16
m=
× 44 + 4,5 –
× 32 = 6,7 (gam)
22, 4
22, 4
t công th c c a X, Y: C n H 2n O 2

1
0, 25
n CO2 =
n
n

HCOOCH 3

n C n H2 n O2 =

14 n + 32 =

6, 7n
= 26,8 n .
0, 25

 X : C2 H 4 O 2

 Y : C3 H 6O 2 CH 3COOCH 3
Câu 4. (Câu 3. i H c KB – 2010) H n h p X g m axit panmitic, axit stearic và axit linoleic.
trung
hòa m gam X c n 40 ml dung d ch NaOH 1M. M t khác, n u đ t cháy hoàn toàn m gam X thì thu đ c
15,232 lít khí CO2 (đktc) và 11,7 gam H2O. S mol c a axit linoleic trong m gam h n h p X là:
B. 0,010.
C. 0,020.
D. 0,005.
A. 0,015.
H ng d n gi i:
Cách 1:
 n axit  n NaOH  0, 04 1  0, 04 (mol) : không c n s d ng;
 pp phân tích s n ph m cháy:
Ta có: axit panmitic, axit stearic no đ n ch c nên khi cháy t o n H2O = n CO2 còn axit linoleic không no có

n = 2,5

n = 2; n = 3

2 liên k t đôi trong g c HC và đ n ch c nên khi cháy cho: 2naxit = n CO2  n H 2O

–Trang 6–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

15,232 11, 7

(0,68  0,65)
22,4
18
= 0,015 mol
 naxit linoleic = =

2
2
Cách 2:
Axit panmitic: C15H31COOH x mol
Axit stearic: C17H35COOH y mol
Axit linoleic C17 H31COOH z mol
(1)
n CO 2 = 16x + 18y + 18z = 0,68 mol
n H 2O = 16x + 18y + 16z = 0,65 mol

(2)

L y (1) – (2) ta đ c 2z = 0,03
 z = 0,015 mol
Không s d ng đ n d ki n s mol c a h n h p
Câu 5. (Câu 35. Cao ng – 2011) Este X no, đ n ch c, m ch h , không có ph n ng tráng b c. t
cháy 0,1 mol X r i cho s n ph m cháy h p th hoàn toàn vào dung d ch n c vôi trong có ch a 0,22 mol
Ca(OH)2 thì v n thu đ c k t t a. Thu phân X b ng dung d ch NaOH thu đ c 2 ch t h u c có s
nguyên t cacbon trong phân t b ng nhau. Ph n tr m kh i l ng c a oxi trong X là:
A. 43,24%
B. 53,33%
C. 37,21%
D. 36,26%
H ng d n gi i:
Theo gi thi t đ t cháy 0,1 mol X r i cho s n ph m cháy h p th hoàn toàn vào dung d ch n c vôi
trong có ch a 0,22 mol Ca(OH)2 thì v n thu đ c k t t a ch ng t nCO2 < 2nCa(OH)2 = 0,44
V y s C trong X < 0,44 : 0,1 = 4,4.
Thu phân X b ng dung d ch NaOH thu đ c 2 ch t h u c có s nguyên t cacbon trong phân t b ng
nhau ch ng t X là HCOOCH3 ho c CH3COOC2 H5. Vì X không có ph n ng tráng b c suy ra X ph i là
CH3COOC2 H5.
32
 100 = 36,36%
Ph n tr m kh i l ng c a oxi trong X là:
88
(không hi u t i sao đáp án l i là 36,26%?)
Câu 6. (Câu 1. i H c KA – 2011) t cháy hoàn toàn 3,42 gam h n h p g m axit acrylic, vinyl
axetat, metyl acrylat và axit oleic, r i h p th toàn b s n ph m cháy vào dung d ch Ca(OH)2 (d ). Sau
ph n ng thu đ c 18 gam k t t a và dung d ch X. Kh i l ng X so v i kh i l ng dung d ch Ca(OH)2
ban đ u đã thay đ i nh th nào?
A. T ng 2,70 gam.

B. Gi m 7,74 gam.
C. T ng 7,92 gam.
D. Gi m 7,38 gam.
H ng d n gi i: G i công th c chung c a các ch t là CnH2n-2O2
CnH2n-2O2 + O2  nCO2 + (n–1)H2O
 T pt cháy ta th y nCnH2n-2O2 = nCO2 – nH2O
nCO2 = nCaCO3 = 18/100 = 0,18
g i nH2O =a  n CnH2n-2O2 = 0,18 – a.; g i s mol O2 là y
+ B o toàn nguyên t O: (0,18 –a)2 + 2y = 0,18.2 + a  –3a + 2y = 0 (1)
+ B o toàn kh i l ng: 3,42 + 32y = 0,18.44 + 18a  –18a + 32y = 4,5 (2)
(1) và (2)  a = 0,15
 m(CO2 + H2O) = 0,18.44 + 0,15.18 = 10,62
 Kh i l ng dung d ch gi m = 18 – 10,62 = 7,38gam.
Nh n xét: M u ch t c a bài toán là các em đ a đ c các ch t trên v đ c cùng m t công th c
CnH2n-2O2 r i k t h p v i b o toàn kh i l ng.
Chú ý: C n phân bi t đ c kh i l ng bình t ng so v i ban đ u và kh i l ng dung d ch trong bình t ng
hay gi m so v i ban đ u.
N u cân b ng ph ng trình trên sai s d n đ n các k t qu khác đó (N u h c sinh nào cân b ng h s
c a oxi là 1,5n s d n đ n gi m 7,74 gam đó (không tin th mà xem).
Câu 7. (Câu 58. i H c KA – 2011) t cháy hoàn toàn 0,11 gam m t este X (t o nên t m t axit
cacboxylic đ n ch c và m t ancol đ n ch c) thu đ c 0,22 gam CO2 và 0,09 gam H2O. S este đ ng
phân c a X là:
A. 2
B. 5
C. 6
D. 4

–Trang 7–

TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

Câu 58. (Câu 58. i H c KA – 2011) t cháy hoàn toàn 0,11 gam m t este X (t o nên t m t axit
cacboxylic đ n ch c và m t ancol đ n ch c) thu đ c 0,22 gam CO2 và 0,09 gam H2O. S este đ ng
phân c a X là:
A. 2
B. 5
C. 6
D. 4
H ng d n gi i: n CO2 = 0,005; n H 2O = 0,005  este no, đ n
 CnH2nO2  nCO2
0,005/n  0,005
 M = 0,11n/0,005 = 22n
 14n + 32 = 22n  n = 4  este C4H8O2 có 4 đ ng phân este.
Nh n xét: N u h i có bao nhiêu đ ng phân có kh n ng tham gia ph n ng tráng g ng hay có bao
nhiêu đ ng phân cho ancol b c 1 ho c ancol b c hai thì s hay h n. H c sinh không s d ng đ c công
th c tính đ ng phân.
Câu 8. (Câu 38. i H c KB – 2011) H n h p X g m vinyl axetat, metyl axetat và etyl fomat. t cháy
hoàn toàn 3,08 gam X, thu đ c 2,16 gam H2O. Ph n tr m s mol c a vinyl axetat trong X là:
A. 25%
B. 27,92%
C. 72,08%
D. 75%
H ng d n gi i:
Vinyl axetat: CH3COOCH=CH2  C4H6O2  4CO2 + 3H2O
x mol

3x mol
Metyl axetat: CH3COOCH3  C3H6O2  3CO2 + 3H2O
Etyl fomat: HCOOC2 H5
y mol
3y mol
86x  74y  3, 08 gam
 x  0, 01 mol
Theo ph ng trình ta có: 
 
3x  3y  0,12 mol
 y  0, 03 mol
V y % s mol c a vinyl axetat là: 25%
Câu 9. (Câu 52. i H c KA – 2012) Kh este no, đ n ch c, m ch h X b ng LiAlH4, thu đ c ancol
duy nh t Y. t cháy hoàn toàn Y thu đ c 0,2 mol CO2 và 0,3 mol H2O. t cháy hoàn toàn 0,1 mol X
thu đ c t ng kh i l ng CO2 và H2O là:
B. 28,4 gam
C. 16,8 gam
D. 18,6 gam
A. 24,8 gam
H ng d n gi i:
Y là ancol no có s nguyên t cacbon là:

n CO
nY

2

=

n CO

n H O – n CO
2

=

2

0,2
0,3 – 0,2

= 2 . Y là C2H5OH.

2

LiAlH

O

4
2
 2 C2H5OH.Khi đó: CH3COOC2H5 
 4CO 2 + 4H 2O
V y X là: CH3COOC2 H5 
Khi đó: m = 44×0,1×4 + 18×0,1×4 = 24,8 gam.
Câu 10. (Câu 4. i H c KB – 2012) t cháy hoàn toàn m gam h n h p X g m hai este đ ng phân
c n dùng 27,44 lít khí O2, thu đ c 23,52 lít khí CO2 và 18,9 gam H2O. N u cho m gam X tác d ng h t
v i 400 ml dung d ch NaOH 1M, cô c n dung d ch sau ph n ng thì thu đ c 27,9 gam ch t r n khan,
trong đó có a mol mu i Y và b mol mu i Z (My < Mz). Các th tích khí đ u đo đi u ki n tiêu chu n. T
l a : b là:

A. 2 : 3
B. 4 : 3
C. 3 : 2
D. 3 : 5
H ng d n gi i: Do s mol H2O = CO2 nên hai este là no đ n ch c.
S mol O p = 2,45 mol
S mol O trong H2O = 1,05 mol
S mol O trong CO2 = 2,1 mol
V y s mol O trong X = 0,7 mol
S mol X = 0,35 mol  S nguyên t C c a X = 1,05/0,35 = 3 CTPT C3H6O2
 HCOOC2 H5 và CH3COOCH3
S mol NaOH = 0,4 mol  NaOH d = 0,05 mol  kh i l ng NaOH d = 2 gam
Hai mu i là HCOONa và CH3COONa
Ta có: x + y = 0,35 và 68x + 82y = 25,9  x = 0,2 và y = 0,15
Cách khác: Mol CO2 = mol H2O =1,05 suy ra là este no, đ n h
CnH2nO2 (3n–2)/2n = 1,225/1,05
n=3
HCOOC2H5 và CH3COOCH3.
M(mu i) = (27,9–0,05*40)/0,35 = 74; đó là 2 mu i HCOONa và CH3COONa.

–Trang 8–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

Áp d ng s đ chéo cho 2 mu i này gi i ra t lê: (82–74):(74–68) = 4/3

PH N

NG TH Y PHÂN: H+, OH

Câu 1. (Câu 28. Cao đ ng – 2007) Cho ch t X tác d ng v i m t l ng v a đ dung d ch NaOH, sau đó
cô c n dung d ch thu đ c ch t r n Y và ch t h u c Z. Cho Z tác d ng v i AgNO3 (ho c Ag2O) trong
dung d ch NH3 thu đ c ch t h u c T. Cho ch t T tác d ng v i dung d ch NaOH l i thu đ c ch t Y.
Ch t X có th là:
A. HCOOCH=CH2.
B. CH3COOCH=CH2.
C. HCOOCH3.
D. CH3COOCH=CH-CH3
H ng d n gi i:
Cocan
X + NaOH  R n Y + Ch t h u c Z
(1)
AgNO3/NH3
NaOH
(3)
(2)
Ch t h u c T
T (1) ta th y X là este, Y là mu i và Z là anđehit (do tráng g ng) X có d ng là: R1COOH=CHR2
T (2) T là mu i amoni
T (3) T và Z ph i có cùng s nguyên t cacbon
th a mãn các đi u ki n trên ta ch n X là: CH3COOCH=CH2;
Y(CH3COONa); Z(CH3CHO); T(CH3COONH4)
Câu 2. (Câu 30. Cao đ ng – 2007) Este X không no, m ch h , có t kh i h i so v i oxi b ng 3,125 và
khi tham gia ph n ng xà phóng hóa t o ra m t anđehit và m t mu i c a axit h u c . Có bao nhiêu công
th c c u t o phù h p v i X?
A. 2.

B. 5.
C. 3.
D. 4
H ng d n gi i:
M = 32×3,125 = 100
Khi ph n ng v i dd NaOH t o anđehit  este d ng: R1COOCH=CHR2
Ta có: R1 + R2 +70 = 100  R1 + R2 = 30
+ Khi R1 = H thì R2 = 29 (C2H5):
HCOOCH=CH–C2 H5
HCOOCH= C –CH3
|

CH3

+ Khi R1 = CH3 thì R2 = 15 (CH3)  CH3COOCH=CH–CH3
+ Khi R1 = C2H5 thì R2 = 1 (H)  C2H5COOCH=CH2
V y có 4 CTCT phù h p v i este X
Câu 3. (Câu 12. i H c KA – 2007) Th y phân hoàn toàn 444 gam m t lipit thu đ c 46 gam glixerol
(glixerin) và hai lo i axit béo đó là:
A. C15H31COOH và C17H35COOH.
B. C17H31COOH và C17H33COOH.
C. C17H33COOH và C15H31COOH.
D. C17H33COOH và C17H35COOH.
H ng d n gi i: Do ch có 2 lo i axit béo khác nhau nên ta có:

C H 2 OCOR 1

C H 2 OH

|

|

H+

C HOCOR 1 + 3H2O 
 C HOH
|
|
CH 2 OCOR 1

+ 2R1COOH + R2COOH

CH 2 OH

444
46
= 888
= 0,5 mol Meste =
0,5
92
Ta có: 2R1 + R2 + 116 + 57 = 888  2R1 + R2 = 715; Ch n: R1 = C17H35 ; R2 = C17H33
Cách khác:
46g = 0,5 mol  M = 888  M 3 g c acid = 888 – 41 – 44×3 = 715 M trung bình = 715/3
S C trung bình kho ng = (715 : 3) : 14 (phép tính liên t c, ko c n giá tr trung gian) = 17,0238
đáp án B ho c D.
Làm ng c l i: 17×14 = 714 = 715 – 1
(các giá tr 41, 45, 92, 888 là hoàn toàn có th tính nh m đ c nh rèn luy n k n ng tính).
nglixerin = neste =

–Trang 9–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

L u ý: C n thu c lòng M c a Tristearin: M = 890 (lipit no) đ làm chu n
Mlipit gi m 2(888)
trong lipit có 1 g c axit béo không no có 1
Câu 4. (Câu 35. i H c KA – 2007) Xà phòng hóa 8,8 gam etyl axetat b ng 200 ml dung d ch NaOH
0,2M. Sau khi ph n ng x y ra hoàn toàn, cô c n dung d ch thu đ c ch t r n khan có kh i l ng là:
A. 8,56 gam.
B. 8,2 gam.
C. 3,28 gam.
D. 10,4 gam.
H ng d n gi i:
neste = 0,1; nNaOH = 0,04
este d
CH3COOC2 H5 + NaOH  CH3COONa + C2H5OH
0,04
0,04 mol
nên ch t r n ch g m mu i CH3COONa: 0,04 mol
mr n = 0,04×(15 + 67) = 3,28, ch n C
Cách khác:
8,8
= 0,1 (mol)
n NaOH = 0,2×0,2 = 0,04 (mol)

n CH3COOC2H5 =
88
CH3COOC2 H5 + NaOH  CH3COONa + C2H5OH
n este > n NaOH  este d nên n CH3COONa = n NaOH = 0,04 (mol)

Khi cô c n ch t r n thu đ c chính là mu i nên m mu i = 0,04×82 = 3,28 (gam)
*L u ý: este d khi cô c n không thu đ c ch t r n.
Câu 5. (Câu 24. i H c KB – 2007) X là m t este no đ n ch c, có t kh i h i đ i v i CH4 là 5,5.
N u đem đun 2,2 gam este X v i dung d ch NaOH (d ), thu đ c 2,05 gam mu i. Công th c c u t o
thu g n c a X là:
A. HCOOCH2CH2CH3. B. C2H5COOCH3.
C. CH3COOC2 H5.
D. HCOOCH(CH3)2.
H ng d n gi i:
2, 2
= 0,025 mol.
Meste = 5,5×16 = 88 nên công th c phân t este là C4H8O2; nEste =
88
t0
R–COO–R’ + NaOH 
 R–COONa + R’OH
Do este là no đ n ch c nên không c n vi t ph ng trình ph n ng ta có th bi t:
2, 05
= 82
R = 82 – 67 = 15; nên g c R là (–CH3).
nEste = nRCOONa = 0,025 mol; mMu i =
0, 025
Ta có th bi t đó là este CH3COOC2 H5 nên ta ch n đáp án C.
Cách khác: CTPT c a este: CnH2nO2
Ta có: 14n + 32 = 5,5×16 = 88  n = 4  C4H8O2

2, 2
neste =
= 0,025 (mol)
88
R1COOR2 + NaOH  R1COONa + R2OH
0,025
0,025
M t khác: (R1 + 67) ×0,025 = 2,05  R1= 15 (CH3)  CH3COOC2 H5.
Câu 6. (Câu 46. i H c KB – 2007) Th y phân este có công th c phân t C4H8O2 (v i xúc tác axit),
thu đ c 2 s n ph m h u c X và Y. T X có th đi u ch tr c ti p ra Y. V y ch t X là:
A. r u metylic.
B. etyl axetat.
C. axit fomic.
D. r u etylic.
H ng d n gi i:
CH3–COOCH2–CH3 + H2O  CH3–COOH (Y) + CH3–CH2OH (X)
CH3–CH2OH (X) + O2 men gi m  CH3COOH (Y) + H2O
 X là r u etylic CH3–CH2OH: Etyl etylic
Câu 7. (Câu 1. Cao đ ng – 2008) Este đ n ch c X có t kh i h i so v i CH4 là 6,25. Cho 20 gam X tác
d ng v i 300 ml dung d ch KOH 1M (đun nóng). Cô c n dung d ch sau ph n ng thu đ c 28 gam ch t
r n khan. Công th c c u t o c a X là:
A. CH3–CH2–COO–CH=CH2.
B. CH2=CH–CH2–COO–CH3.
C. CH3–COO–CH=CH–CH3.
D. CH2=CH–COO–CH2–CH3.
H ng d n gi i:
20
MX = 100; nX =
= 0,2 mol, nKOH = 0,3 mol, và do nX < nKOH nên tính theo X (este)
100

–Trang 10–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

t
R–COO–R’ + KOH 
 R–COOK + R’OH và, nKOH d = 0,3 − 0,2 = 0,1 mol.
0,2
0,2
0,2
Ta có m(ch t r n) = maxit + m(KOH)d  28 = (R + 83) ×0,2 + 56×0,1  R = 29 nên R là (–C2 H5)
R = 100 – (12 + 16 + 16) – 29 = 27 nên R’ là (–C2H3)
Ta có este c n tìm là C2H5COOC2 H3,
Câu 8. (Câu 2. Cao đ ng – 2008) Xà phòng hoá hoàn toàn 22,2 gam h n h p g m hai este HCOOC2 H5
và CH3COOCH3 b ng dung d ch NaOH 1M (đun nóng). Th tích dung d ch NaOH t i thi u c n dùng là:
A. 300 ml.
B. 200 ml.
C. 400 ml.
D. 150 ml.
Câu 9. (Câu 4. Cao đ ng – 2008) Hai ch t h u c X1 và X2 đ u có kh i l ng phân t b ng 60 đvC.
X1 có kh n ng ph n ng v i: Na, NaOH, Na2CO3. X2 ph n ng v i NaOH (đun nóng) nh ng không
ph n ng Na. Công th c c u t o c a X1, X2 l n l t là:
A. CH3–COOH, H–COO–CH3.
B. CH3–COOH, CH3–COO–CH3.
C. H–COO–CH3, CH3–COOH.

D. (CH3)2CH–OH, H–COO–CH3.
Câu 10. (Câu 8. Cao đ ng – 2008) Ch t h u c X có công th c phân t C4H6O4 tác d ng v i dung d ch
NaOH (đun nóng) theo ph ng trình ph n ng: C4 H6O4 + 2NaOH  2Z + Y.
oxi hoá h t a mol Y
thì c n v a đ 2a mol CuO (đun nóng), sau ph n ng t o thành a mol ch t T (bi t Y, Z, T là các h p ch t
h u c ). Kh i l ng phân t c a T là:
A. 58 đvC.
B. 44 đvC.
C. 82 đvC.
D. 118 đvC.
Câu 11. (Câu 13. Cao đ ng – 2008) M t h n h p X g m hai ch t h u c đ n ch c. Cho X ph n ng
v a đ v i 500 ml dung d ch KOH 1M. Sau ph n ng, thu đ c h n h p Y g m hai mu i c a hai axit
cacboxylic và m t r u (ancol). Cho toàn b l ng r u thu đ c trên tác d ng v i Na (d ), sinh ra
3,36 lít H2 ( đktc). H n h p X g m:
A. m t axit và m t r u.
B. m t este và m t r u.
C. hai este.
D. m t axit và m t este.
Câu 12. (Câu 27. i H c KB – 2008) H p ch t h u c no, đa ch c X có công th c phân t C7H12O4.
Cho 0,1 mol X tác d ng v a đ v i 100 gam dung d ch NaOH 8% thu đ c ch t h u c Y và 17,8 gam
h n h p mu i. Công th c c u t o thu g n c a X là:
A. CH3OOC–(CH2)2–COOC2H5.
B. CH3COO–(CH2)2–COOC2 H5.
C. CH3COO–(CH2)2–OOCC2H5.
D. CH3OOC–CH2–COO–C3 H7.
H ng d n gi i: Do sinh ra h n h p mu i  Lo i A, D  n(Y) = 0,1 mol.
Cách 1: Ph ng pháp b o toàn kh i l ng
MY = [(16 + 8) – 17,8]/0,1 = 62  Y là HO–CH2–CH2–OH.
(Nên tính nh m m t s giá tr , thay vì th c hi n phép tính liên hoàn:
MY = [(160×0,1 + 100×8%) – 17,8]/0,1 = 62 s r t d m c sai sót).

Cách 2: Ph ng pháp t ng – gi m kh i l ng
mt ng = 17,8 – 16 = 1,8g (nh m)  Mt ng = 1,8/0,1 = 18 (nh m)  Mg c r u = 23×2 – 18 = 28
 –CH2–CH2–  X là CH3COO–(CH2)2–OOCC2 H5.
Hai cách làm th c ra có cùng b n ch t, ph ng pháp t ng – gi m kh i l ng là m t k t qu đ c rút ra
t ph ng pháp b o toàn kh i l ng. đây, d ki n “no” là hoàn toàn th a.
Câu 13. (Câu 39. i H c KB – 2008) Xà phòng hoá hoàn toàn 17,24 gam ch t béo c n v a đ 0,06
mol NaOH. Cô c n dung d ch sau ph n ng thu đ c kh i l ng xà phòng là:
A. 17,80 gam.
B. 18,24 gam.
C. 16,68 gam.
D. 18,38 gam.
H ng d n gi i:
Ph n ng: (RCOO)3C3 H5 + 3NaOH  3RCOONa + C3H5(OH)3 (nh m trong đ u)
Theo b o toàn kh i l ng: m(xà phòng) = m(ch t béo) + m(NaOH) – m(glixerol)
 m(xà phòng) = 17,24 + 40×0,06 – 92×0,06/3 =17,80 gam. (các giá tr 40, 92 và 0,02 là nh m đ c)
Câu 14. (Câu 27. Cao đ ng – 2009) Cho 20 gam m t este X (có phân t kh i là 100 đvC) tác d ng v i
300 ml dung d ch NaOH 1M. Sau ph n ng, cô c n dung d ch thu đ c 23,2 gam ch t r n khan. Công
th c c u t o c a X là:
A. CH3COOCH=CHCH3
B. CH2=CHCH2 COOCH3
C. CH2=CHCOOC2 H5
D. C2H5COOCH=CH2
H ng d n gi i: X: MX = 100 nên d th y X là este đ n ch c RCOOR’ nX = 0,2(mol) nNaOH = 0,3(mol)
RCOOR’+NaOH  RCOONa+R’OH
0

–Trang 11–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

0,2
0,2
0,2
mch t r n = mmu i + mNaOH d 23,2 = 0,2(R + 67) + 0,1×40
R = 29 (C2H5); R’ = 27 (C2H3 hay CH2=CH–); X là C2H5COOCH=CH2
Câu 15. (Câu 44. Cao đ ng – 2009) Cho m gam h n h p g m hai ch t h u c đ n ch c, m ch h tác
d ng v a đ v i dung d ch ch a 11,2 gam KOH, thu đ c mu i c a m t axit cacboxylic và m t ancol
X. Cho toàn b X tác d ng h t v i Na thu đ c 3,36 lít khí H2 ( đktc). Hai ch t h u c đó là:
A. m t este và m t axit
B. m t este và m t ancol
C. hai axit
D. hai este
H ng d n gi i: Trong X có ancol ho c axit
nKOH = 11,2:56 = 0,2(mol)
THA: n(axit) = 2nH2 = 0,3 suy ra s mol KOH tác d ng v i axit là 0,3 mol trong khi đó t ng KOH là 0,2
mol (lo i)
THD: hai este không tác d ng v i Na
THC: naxit > nKOH
Câu 16. (Câu 2. i H c KA – 2009) Xà phòng hóa hoàn toàn 66,6 gam h n h p hai este HCOOC2H5
và CH3COOCH3 b ng dung d ch NaOH, thu đ c h n h p X g m hai ancol. un nóng h n h p X v i
H2SO4 đ c 1400C, sau khi ph n ng x y ra hoàn toàn thu đ c m gam n c. Giá tr c a m là:
A. 18,00.
B. 8,10.
C. 16,20.
D. 4,05.

H ng d n gi i:
Cách 1:
C n nh đ n ph n ng tách n c t o ete: 2R–OH  R2O + H2O
 n ancol = 2n Este = 2n H2O
Các công th c c n chú ý: 
 mancol = m Este = m H2O
HCOOC2 H5 và CH3COOCH3 là hai ch t “đ ng kh i” có cùng CTPT là C3H6O2
t0
R–COO–R’ + NaOH 
 R–COONa + R’OH
66, 6
1
n2Este =
= 0,9 mol = nAncol
n H2O =
nAncol = 0,45 mol
m H2O = 0,45×18 = 8,1 gam,
74
2
Cách 2: Nh n th y 2 este này là đ ng phân c a nhau
có cùng M và d dàng tính đ c s mol.
66, 6
= 0,9 mol = n r u
neste =
74
H 2SO 4 ; 140o C
Ph n ng tách n c t o ete có t l : 2R u = 
 1Ete + 1H2O
1
Do đó, n H2O = n R u = 0,45 mol  m H2O = 8,1g (giá tr này có th nh m đ c).

2
Cách 3: HCOOC2H5 và CH3COOCH3 cùng đ ng phân C3 H6O2
T ng s mol hai ch t = 66,6:74 = 0,9 (mol)
RCOOR’+ NaOH  RCOONa + R’OH
2R’OH  R’2O + H2O
0,9
0,9 (mol)
0,9
0,45 (mol)
Kh i l ng n c = 0,45×18 = 8,1(gam)
Nh n xét:
–
bài này c ng khá “hi n”, có th bi n bài toán tr nên l t léo h n b ng cách thay đi u ki n 1400C
b ng 1800C, khi đó CH3OH là 1 r u không tách n c t o anken đ c, n u thí sinh ch quan ch vi t
ptp
d ng t ng quát nh trên thì r t d b m c ph i sai sót và ch n ph i đáp án nhi u.
– áp án gây nhi u c a câu h i này khá tùy ti n, các giá tr 18 và 4,05 h i vô ngh a và d dàng lo i tr
(ng i ra đ c chia đôi đ ra đáp án nhi u), đáp án nhi u nh t n m giá tr 16,2 – khá nhi u em ch n
ph i đáp án này.
Câu 17. (Câu 8. i H c KA – 2009) Xà phòng hóa hoàn toàn 1,99 gam h n h p hai este b ng dung
d ch NaOH thu đ c 2,05 gam mu i c a m t axit cacboxylic và 0,94 gam h n h p hai ancol là đ ng
đ ng k ti p nhau. Công th c c a hai este đó là:
A. HCOOCH3 và HCOOC2 H5.
B. C2H5COOCH3 và C2 H5COOC2H5.
C. CH3COOC2 H5 và CH3COOC3H7.
D. CH3COOCH3 và CH3 COOC2 H5.
H ng d n gi i:

–Trang 12–

TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

Cách 1: Ph ng pháp truy n th ng: D dàng th y bài toán có th ph i s d ng Ph ng pháp B o toàn
kh i l ng (bi t kh i l ng c a 3 trong 4 ch t trong ph n ng), chú ý là c 4 đáp án đ u cho th y 2 este
đã cho là no, đ n ch c (Ph ng pháp Ch n ng u nhiên)
Áp d ng đ nh lu t b o toàn kh i l ng, ta có: mNaOH = mmu i + mr u – meste = 1g = 0,94+2,05–1,99 = 1g
1
 nNaOH =
= 0,025 mol = nmu i = nr u = neste (este đ n ch c)
40
2,05
Do đó: M mu i =
= 82  axit trong este là CH3COOH
0,025
0,94
= 37,6  2 r u trong este là CH3OH và C2 H5OH
Và: M r u =
0,025
1,99
ho c thay 2 b c tính M mu i và M r u b ng: M este =
= 79,6  2 este ph i là: C3H6O2; C4H8O2
0,025
C n c vào 4 đáp án thì ch có D là th a mãn.
Cách 2:
4 đáp án cho bi t đây là este no – đ n ch c c a cùng m t axit và hai r u đ ng đ ng:

RCOO– R’ + NaOH  RCOONa + R’ –OH
Áp d ng đ nh lu t b o toàn kh i l ng: mNaOH = mRCOONa – m R’OH – meste = 1 gam
S mol este = s mol NaOH = s mol mu i = s mol ancol = 1 : 40 = 0,025 mol
2, 05
mR-COONa =
= 82
R = 82 − 67 = 15 (−CH3) nên este có d ng CH3COO– R’
0, 025
0,94
mAncol =
R’ = 37,6 − 17 = 20,6 có ngh a là R1= 15 (−CH3) và R2 = 29 (−C2H5) nên ta
= 37,6
0, 025
ch n D
Cách 3: Ph ng pháp kinh nghi m:
T d ki n 2,05g ta có th k t lu n ngay axit trong este là CH3COOH (kinh nghi m) ho c chia th đ
tìm s mol ch n (CH3COONa có M = 82)
 neste = nmu i = 0,025 mol (este đ n ch c)
M este = 1,99 = 79,6 2 este ph i là: C3 H6O2 ; C4H8O2
0,025
 2 r u trong este là CH3OH và C2H5OH
Nh n xét:
– ây là m t bài t p khá c b n v ph n ng xà phòng hóa este và đã t ng xu t hi n nhi u trong các đ
thi H nh ng n m tr c đây. Do đó, có th đánh giá bài t p này là không khó.
– cách làm th nh t, n u tìm Meste thì có th tìm đ c ngay đáp án mà không c n tính M mu i, do đó,
đáp án nhi u nên có thêm HCOOC2 H5 và HCOOC3H7 (thay cho đáp án B) đ ép thí sinh ph i tìm CTPT
c a mu i.
Câu 18. (Câu 16. i H c KA – 2009) Xà phòng hóa m t h p ch t có công th c phân t C10H14O6
trong dung d ch NaOH (d ), thu đ c glixerol và h n h p g m ba mu i (không có đ ng phân hình h c).
Công th c c a ba mu i đó là:

A. CH2=CHCOONa, HCOONa và CHCCOONa.
B. CH3COONa, HCOONa và CH3CH=CHCOONa.
C. HCOONa, CHCCOONa và CH3CH2COONa.
D. CH2=CHCOONa, CH3CH2COONa và HCOONa.
H ng d n gi i: Áp d ng công th c tính đ b t bão hòa C10H14O6
T ng k = 4 = 3pi(COO) + 1pi g c nên ch n ph ng án B ho c D
B: CH3CH=CHCOONa có đ ng phân hình h c nên ch n D.
Nh n xét: Câu h i này hay và khá c b n trong các bài t p v xác đ nh CTCT c a este, đây, tác gi
còn khéo léo đ a vào câu h i đi u ki n có đ ng phân hình h c.

–Trang 13–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

Câu 19. (Câu 57. i H c KA – 2009) Ch t h u c X có công th c phân t C5H8O2. Cho 5 gam X tác
d ng v a h t v i dung d ch NaOH, thu đ c m t h p ch t h u c không làm m t màu n c brom và 3,4
gam m t mu i. Công th c c a X là:
A. CH3COOC(CH3)=CH2.
B. HCOOC(CH3)=CHCH3.
C. HCOOCH2CH=CHCH3
D. HCOOCH=CHCH2CH3.
H ng d n gi i:
b t bão hòa k = 2 ch ng t este có 1 liên k t pi trong g c hiđrô cacbon
Anđehit (m t màu Br)
5

nX =
=0,05mol vàC5 H8O2(RCOOR')+NaOH  RCOONa +R'OH
Xeton (khôngm t màu Br)
100
3, 4
NaOH
MRCOONa =
= 68  R = H; Ch n B vì HCOOC(CH3)CHCH3 
 xeton.
0, 05
Cách khác:
5
= 0,05 mol
n mu i = nX =
100
t công th c c a mu i là RCOONa
3, 4
Mmu i =
= 68  HCOONalo i A
0, 05
Vì s n ph m th y phân còn l i (có ch a n i đôi) không làm m t màu n c brom  ph i là xeton 
C liên k t v i nhóm –COO– mang n i đôi và có b c b ng 2  đáp án đúng là B.
Câu h i này khá c b n, có y u t bi n lu n v CTCT nh ng không quá ph c t p.
Câu 20. (Câu 48. i H c KB – 2009) Este X (có kh i l ng phân t b ng 103 đvC) đ c đi u ch t
m t ancol đ n ch c (có t kh i h i so v i oxi l n h n 1) và m t amino axit. Cho 25,75 gam X ph n ng
h t v i 300 ml dung d ch NaOH 1M, thu đ c d d ch Y. Cô c n Y thu đ c m gam ch t r n. Giá tr m
là:
A. 29,75
B. 27,75
C. 26,25

D. 24,25
H ng d n gi i: nX = 0,25 mol, NaOH = 0,3 mol
 X ph n ng h t, X là este đ n ch c, NaOH d 0,05 mol
t công th c c a X là: (H2N)xRCOOR’
16x + 44 + R + R’ = 103
16x + R + R’ = 59
R’ > 15  16x + R < 43  x = 1  R + R’ = 43
 R’ > 15 suy ra R = 29  R = 14
R là CH2, R’ là C2 H5
Y g m 0,25 mol H2NCH2COONa và 0,05 mol NaOH d
m = 0,25×97 + 0,05×40 = 26,25g
Câu 21. (Câu 16. Cao đ ng – 2010) Thu ph n ch t h u c X trong dung d ch NaOH (d ), đun nóng,
thu đ c s n ph m g m 2 mu i và ancol etylic. Ch t X là:
A. CH3COOCH2CH3
B. CH3COOCH2CH2Cl C. ClCH2COOC2 H5
D. CH3COOCH(Cl)CH3
Câu 22. (Câu 29. i H c KA – 2010) Thu phân hoàn toàn 0,2 mol m t este E c n dùng v a đ 100
gam dung d ch NaOH 24%, thu đ c m t ancol và 43,6 gam h n h p mu i c a hai axit cacboxylic đ n
ch c. Hai axit đó là:
A. HCOOH và CH3COOH
B. CH3COOH và C2H5COOH
C. C2H5COOH và C3H7COOH
D. HCOOH và C2H5COOH
H ng d n gi i:
nNaOH = 24/40 = 0,6 mol = 3 s mol este,
E + NaOH  m t ancol + 2 mu i c a axít cacboxilic đ n ch c
Công th c c a E là: [(RCOO)2(R’COO)]R’’ (este c a ancol 3 ch c và 2 axit đ n ch c)
t0
[(RCOO)2(R’COO)]R’’ + 3NaOH 
 R’’(OH)3 + 2RCOONa + R’COONa

0,2
0,4
0,2
M Mu i = 43,6/ 0,6 = 72,67  RMu i = 72,67 – 67 = 5,67. V y có 1 axít là HCOOH
* TH 1: Có 2 g c cu axít fomic (RCOONa).
–Trang 14–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

0, 4× 68 + 0, 2× M R’COONa 43, 6
=
R’ = 15
0, 6
0, 6
* TH 2: Có 1 g c c a axit fomic: lo i
Hai axit là: HCOOH và CH3COOH
Câu 23. (Câu 31. i H c KA – 2010) Cho 0,15 mol H2NC3H5(COOH)2 (axit glutamic) vào 175 ml
dung d ch HCl 2M, thu đ c dung d ch X. Cho NaOH d vào dung d ch X. Sau khi các ph n ng x y ra
hoàn toàn, s mol NaOH đã ph n ng là:
A. 0,50.
B. 0,65.
C. 0,70.
D. 0,55.
H ng d n gi i: n HCl = 0,175.2 = 0,35 mol
H2NC3H5(COOH)2 + HCl  ClH3NC3H5(COOH)2

0,15
0,15
0,15
Dd X: HCl: 0,35 – 0,15 = 0,2
ClH3NC3 H5(COOH)2: 0,15
HCl + NaOH  NaCl = H2O
0,2
0,2
ClH3NC3H5(COOH)2 + 3NaOH  H2NC3H5(COONa)2 + NaCl + 3H2O
0,15
0,45
n NaOH = 0,2 + 0,45 = 0,65 mol
Cách khác:
nGlu = 0,15 mol; nHCl = 0,35 mol
nNaOH = 2n.Glu + nHCl = 0,65 mol
Câu 24. (Câu 57. i H c KA – 2010) Cho h n h p X g m ancol metylic và hai axit cacboxylic (no,
đ n ch c, k ti p nhau trong dãy đ ng đ ng) tác d ng h t v i Na, gi i phóng ra 6,72 lít khí H2 (đktc).
N u đun nóng h n h p X (có H2SO4 đ c làm xúc tác) thì các ch t trong h n h p ph n ng v a đ v i
nhau t o thành 25 gam h n h p este (gi thi t ph n ng este hóa đ t hi u su t 100%). Hai axit trong h n
h p X là:
A. HCOOH và CH3COOH.
B. CH3COOH và C2H5COOH.
C. C2H5COOH và C3 H7COOH.
D. C2H7COOH và C4 H9COOH.
H ng d n gi i: G i công th c trung bình hai axit: CnH2n + 1COOH
S mol H2 = 0,3  s mol h n h p X = 0,6
P este hoá các ch t v đ  s mol CH3OH = s mol h n h p axit = 0,6/2 = 0,3
CnH2n + 1COOH + CH3OH  CnH2n + 1COOCH3 + H2O
0,3
0,3

0,3
14n + 60 = 25/0,3
 n = 1,67
Công th c 2 axit: CH3COOH và CH3CH2 COOH
Câu 25. (Câu 1. i H c KB – 2010) H p ch t h u c m ch h X có công th c phân t C6H10O4. Th y
phân X t o ra hai ancol đ n ch c có s ng/ t cacbon trong phân t g p đôi nhau. Công th c c a X là:
A. CH3OCO–CH2–COOC2 H5.
B. C2H5OCO–COOCH3.
C. CH3OCO–COOC3H7.
D. CH3OCO–CH2–CH2–COOC2 H5.
H ng d n gi i:
R–OCO–R’–COO–R”: Sau khi th y phân thì có 2 ancol có s nguyên t cacbon g p đôi nhau nên lo i
C (–CH3; –C3H7 : 1:3); Do t ng có 6 C nên lo i B (5n.t C), lo i D (7 n.t C). A là phù h p.
Câu 26. (Câu 31. i H c KB – 2010) Thu phân este Z trong môi tr ng axit thu đ c hai ch t h u c
X và Y (MX < MY). B ng m t ph n ng có th chuy n hoá X thành Y. Ch t Z không th là:
A. metyl propionat
B. metyl axetat
C. etyl axetat
D. vinyl axetat
H ng d n gi i:
Ch m t ph n ng chuy n X thành Y nên bu c s nguyên t C trong X, Y ph i b ng nhau (Không th là
A: CH3OH; C2H5COOH)
Câu 27. (Câu 44. i H c KB – 2010) H n h p M g m axit cacboxylic X, ancol Y (đ u đ n ch c, s
mol X g p hai l n s mol Y) và este Z đ c t o ra t X và Y. Cho m t l ng M tác d ng v a đ v i dd
ch a 0,2 mol NaOH, t o ra 16,4 gam mu i và 8,05 gam ancol. Công th c c a X và Y là:
A. HCOOH và CH3OH
B. CH3COOH và CH3OH
MMu i =

–Trang 15–

TÀI LI U LUY N THI C –
C. HCOOH và C3H7OH
H ng d n gi i:
G i s mol: RCOOH a ;
Theo gi thi t:

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

D. CH3COOH và C2H5OH
R’OH

½a;

n RCOONa = n NaOH  a + b = 0,2 mol  M RCOONa =

RCOOR’ b

16,4
= 82  M R = 15  CH3 . X là CH 3COOH
0,2

1
1
(a + b) < n R'OH = a + b < a + b  0,1 < n R'OH < 0,2
2
Lo i đáp án: A và C. 2

40,25 < Mancol < 80,5. Lo i đáp án B.
Câu 28. (Câu 10. Cao ng – 2011)
ph n ng h t v i m t l ng h n h p g m hai ch t h u c đ n
ch c X và Y (Mx < MY) c n v a đ 300 ml dung d ch NaOH 1M. Sau khi ph n ng x y ra hoàn toàn thu
đ c 24,6 gam mu i c a m t axit h u c và m gam m t ancol. t cháy hoàn toàn l ng ancol trên thu
đ c 4,48 lít CO2 (đktc) và 5,4 gam H2O. Công th c c a Y là:
A. CH3COOC2 H5
B. CH3COOCH3
C. CH2=CHCOOCH3
D. C2H5COOC2 H5
H ng d n gi i: t công th c c a mu i là RCOONa
 n(RCOONa) = n(NaOH) = 0,03 mol M(RCOONa) = 24,6 : 0,03 = 82  R = 15 (–CH3)
Khi đ t cháy ancol thu đ c: n(CO2) = 0,2 < n(H2 O) = 0,3  Ancol là no, đ n ch c:
n H2O n  1 0,3
CnH2n+1OH 
 n = 2
=
=
0,2
n CO2
n
V y ancol là C2H5OH  Công th c c a Y là: CH3COOC2H5; ch t X là CH3COOH.
Câu 29. (Câu 27. Cao ng – 2011) Cho m gam ch t h u c đ n ch c X tác d ng v a đ v i 50 gam
dung d ch NaOH 8%, sau khi ph n ng hoàn toàn thu đ c 9,6 gam mu i c a m t axit h u c và 3,2
gam m t ancol. Công th c c a X là:
A. CH3COOC2 H5
B. C2H5COOCH3
C. CH2=CHCOOCH3
D. CH3COOCH=CH2
H ng d n gi i: t công th c c a X là RCOOR’

n(NaOH) = n(RCOONa) = n(R’OH) = 0,1 mol
 R’+ 17 = 32  R’= 15 (CH3); và R + 67 = 96  R = 29 (C2H5)
V y công th c c a X là: C2H5COOCH3.
Câu 30. (Câu 10. i H c KA – 2011) Este X đ c t o thành t etylen glicol và hai axit cacboxylic đ n
ch c. Trong phân t este, s nguyên t cacbon nhi u h n s nguyên t oxi là 1. Khi cho m gam X tác
d ng v i dung d ch NaOH (d ) thì l ng NaOH đã ph n ng là 10 gam. Giá tr c a m là:
A. 14,5.
B. 17,5.
C. 15,5.
D. 16,5.
Phân tích đ bài: ây là “bài toán xuôi” r t đ n gi n vì đ bài đã cho s mol NaOH và ph n ng x y ra
v ađ
đi m m u ch t là ph i xác đ nh đ c đúng CTCT c a este ban đ u.
H ng d n gi i: ieste c a etylen glicol v i 2 axit đ n ch c có d ng: RCOO–CH2–CH2–OCO-R’ v i
s nguyên t O = 4
s nguyên t C = 5 và CTCT c a este X là: CH3COO–CH2–CH2–OCO–H.
1
1 10
m = Meste  nNaOH = 132   16,5 gam
2
2 40
Nh n xét: ây là m t bài t p “xuôi” nên khá đ n gi n và quen thu c, hy v ng ph n l n các em không
đ m t đi m câu này đ bù cho nh ng câu khó h n.
Câu 31. (Câu 5. i H c KB – 2011) Khi cho 0,15 mol este đ n ch c X tác d ng v i dung d ch NaOH
(d ), sau khi ph n ng k t thúc thì l ng NaOH ph n ng là 12 gam và t ng kh i l ng s n ph m h u
c thu đ c là 29,7 gam. S đ ng phân c u t o c a X th a mãn các tính ch t trên là:
A. 4
B. 5
C. 6
D. 2

H ng d n gi i:
Theo đ bài ta có nNaOH = 0,3 mol
nNaOH : nEste = 2 : 1  đó là este t o b i axit và phenol (vì đ cho X là đ n ch c)
RCOOR` + 2NaOH  RCOONa + R`ONa + H2O
0,15
0,3
0,15
mEste = 29,7 + 0,15  18 – 12 = 20,4 gam
KLPT c a este là 136
CTPT C8H8O2
Các đ ng phân c a nó là: CH3COO–C6 H5 (1) HCOO–C6H4–CH3(o) (2)

–Trang 16–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

HCOO–C6 H4–CH3 (m) (3) ;HCOO–C6 H4–CH3 (p) (4)  Ch n A.
Nh n xét: M u ch t c a bài toán là t l este: NaOH là 1:2 nên este đã cho ph i là este c a phenol v i
anhiritaxit.
Khi đi u ch este c a phenol ta không th cho phenol tác d ng đ c tr c ti p v i axit t ng ng, mà
ph i là anhidrit t ng ng các em nhé.
Câu 32. (Câu 45. Cao ng – 2012) Hóa h i hoàn toàn 4,4 gam m t este X m ch h , thu đ c th tích
h i b ng th tích c a 1,6 gam khí oxi (đo cùng đi u ki n). M t khác, th y phân hoàn toàn 11 gam X
b ng dung d ch NaOH d , thu đ c 10,25 gam mu i. Công th c c a X là:
A. C2H5COOCH3.

B. CH3COOC2 H5.
C. C2H5COOC2 H5.
D. HCOOC3 H7.
H ng d n gi i: Theo đ meste = 4,4
1, 6
= 0, 05
Meste = 88
este đ n ch c
neste = n O2 =
32
g i công th c c a este: RCOOR' + NaOH RCOONa + H2O
0, 05 11
0,125
= 0,125
4, 4
mRCOONa = 10,25 gam
MRCOONa = 82
MR = 82 – 67 = 15(CH3–)
nên MR' = 88 – 44 – 15 = 29(C2H5–)
V y X: CH3COOC2 H5
Câu 33. (Câu 33. i H c KB – 2012 ) un nóng m gam h n h p X g m các ch t có cùng m t lo i
nhóm ch c v i 600 ml dung d ch NaOH 1,15M, thu đ c dung d ch Y ch a mu i c a m t axit
cacboxylic đ n ch c và 15,4 gam h i Z g m các ancol. Cho toàn b Z tác d ng v i Na d , thu đ c
5,04 lít khí H2 (đktc). Cô c n dung d ch Y, nung nóng ch t r n thu đ c v i CaO cho đ n khi ph n ng
x y ra hoàn toàn, thu đ c 7,2 gam m t ch t khí. Giá tr c a m là:
A. 40,60
B. 22,60
C. 34,30
D. 34,51
H ng d n gi i:

S mol NaOH = 0,69; S mol H2 = 0,225 mol
N u ancol đ n ch c, s mol ancol = 0,45 mol
Este có d ng: RCOOR’.
RCOOR’ + NaOH  RCOONa + R’OH
0,45
0,45
0,45
0,45
S mol NaOH còn d = 0,24 mol
RCOONa + NaOH  RH + Na2CO3
0,24
0,24  0,24
MRH = 7,2/0,24 = 30. RH là C2 H6.
BTKL: m + 0,45×40 = 0,45×82 + 15,4  m = 34,3 gam
N u ancol hai ch c: s mol ancol = 0,225 mol
Este có d ng: (RCOO)2R’
(RCOO)2R’ + 2NaOH  2 RCOONa + R’(OH)2
0,225
0,45
0,45
0,225
RCOONa + NaOH  RH + Na2CO3
0,24
0,24  0,24
MRH = 7,2/0,24 = 30. RH là C2 H6.
BTKL: m + 0,45×40 = 0,45×82 + 15,4  m = 34,3 gam
Cách khác: Mol khí b ng axit b ng mol ancol = 0,225×2 = 0,45. M khí = 7,2/0,45 = 16 metan
Suy ra mu i là CH3COONa
V y m = 15,4 + 0,45×82 – 0,45×40 = 34,3 gam
Câu 34. (Câu 37. i H c KB – 2012) Este X là h p ch t th m có công th c phân t là C9H10O2. Cho

X tác d ng v i dung d ch NaOH, t o ra hai mu i đ u có phân t kh i l n h n 80. Công th c c u t o thu
g n c a X là:
A. CH3COOCH2C6 H5 B. HCOOC6 H4C2 H5
C. C6H5COOC2 H5
D. C2H5COOC6 H5
H ng d n gi i:
S mol O trong X = 0,2 mol
–Trang 17–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

S mol O p = 0,48 mol
S mol O trong H2O = 0,2 mol
BT nguyên t O: s mol O trong CO2 = 0,48 mol
V y s mol CO2 = 0,24 mol
Vì s mol CO2 > H2O và 0,1 > 0,24 – 0,2
nên ph i có 1 axit no và 1 axit không no.
Câu 35. (Câu 17. Cao ng – 2013) Este X có công th c phân t C4H8O2. Cho 2,2 gam X vào 20 gam
dung d ch NaOH 8%, đun nóng, sau khi ph n ng x y ra hoàn toàn, thu đ c dung d ch Y. Cô c n Y thu
đ c 3 gam ch t r n khan. Công th c c u t o c a X là:
A. CH3COOCH2CH3. B. HCOOCH(CH3)2.
C. HCOOCH2CH2CH3. D. CH3CH2COOCH3.
H ng d n gi i: Theo các đáp án
X là este RCOOR’; Có NaOH = 1,6 gam; BTKL
mancol = 0,8 g.

RCOOR’ + NaOH  R’COONa + R’OH
0,8R  1, 4R’  2, 2
 R  29
0,8
3  1, 6
1, 4
Có:
=
Ch n D
=


R’ +17 R + 27 R + 27
 R  R’  44
 R’  15
Câu 36. (Câu 24. Cao ng – 2013) Khi xà phòng hóa triglixerit X b ng dung d ch NaOH d , đun
nóng, thu đ c s n ph m g m glixerol, natri oleat, natri stearat và natri panmitat. S đ ng phân c u t o
th a mãn tính ch t trên c a X là:
A. 4.
B. 2.
C. 1.
D. 3.
H ng d n gi i: Trong X có 3 lo i g c axit R1, R2, R3
CH 2 – CH – CH 2
|

|

|

R1
R2 R3
M i g c axit hoán đ i v trí vào gi a 1 l n
3 g c axit hoán đ i 3 l n  có 3 đ ng phân c u t o.
Câu 37. (Câu 39. i H c KA – 2013) Cho 0,1 mol tristearin ((C17H35COO)3C3H5) tác d ng hoàn toàn
v i dung d ch NaOH d , đun nóng, thu đ c m gam glixerol. Giá tr c a m là:
A. 27,6.
B. 4,6.
C. 14,4.
D. 9,2.
H ng d n gi i:
t 0  C3H5(OH)3 + 3C17H35COONa
(C17H35COO)3C3H5 + 3NaOH 
0,1
0,1 mol  m = 0,1.92 = 9,2 gam.
K T H P PH N NG
T CHÁY VÀ TH Y PHÂN
Câu 1. (Câu 19. Cao đ ng – 2007) Khi đ t cháy hoàn toàn 4,4 gam ch t h u c X đ n ch t thu đ c
s n ph m cháy ch g m 4,48 lít CO2 ( d8ktc) và 3,6 gam n c. N u cho 4,4 gam h p ch t X tác d ng
v i dung d ch NaOH v a đ đ n khi ph n ng hoàn toàn, thu đ c 4,8 gam mu i c a axit h u c Y và
ch t h u c Z. Tên c a X là:
A. etyl propionat.
B. metyl propionat.
C. isopropyl axetat.
D. etyl axetat.
H ng d n gi i:
4, 48
G i CTTQ là CxHyOz, Ta có: mC =
×12 = 2,4 (gam)
22, 4

3, 6
×2 = 0,4 (gam)
mH =
18
mO = 4,4 – (2,4+0,4) = 1,6 (gam)
2, 4 0, 4 1, 6
:
:
= 2 : 4 : 1 (C2H4O)n
x:y:z =
12 1 16
4, 4
Theo đ bài thì X là este đ n ch c  n = 2  CTPT c a X là: C4 H8O2; nX =
= 0,05 mol
88
R1COOR2 + NaOH  R1COONa + R2OH
0,05
0,05
4,8
MR1COONa = R1 + 67 =
= 96 R1 = 29 (C2H5)  R2 = 15 (CH3)  este là: C2 H5COOCH3
0, 05
*L u ý: Do kh i l ng mu i > kh i l ng este nên este d ng RCOOCH3
–Trang 18–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

Câu 2. (Câu 30. i H c KB – 2009) Cho h n h p X g m hai h p ch t h u c no, đ n ch c tác d ng
v a đ v i 100 ml dung d ch KOH 0,4M, thu đ c m t mu i và 336 ml h i m t ancol ( đktc). N u đ t
cháy hoàn toàn l ng h n h p X trên, sau đó h p th h t s n ph m cháy vào bình đ ng dung d ch
Ca(OH)2 (d ) thì kh i l ng bình t ng 6,82 gam. Công th c c a hai h p ch t h u c trong X là:
A. HCOOH và HCOOC2 H5
B. CH3COOH và CH3COOC2 H5
C. C2H5COOH và C2 H5COOCH3
D. HCOOH và HCOOC3 H7
H ng d n gi i:
 Theo đ bài cho h n h p X g m 1 axit cacboxilic no đ n ch c và 1 este no đ n ch c có cùng g c axit
v i axit
 S mol KOH = 0,4×0,1 = 0,04 mol. Suy ra s mol X = 0,04 mol
 S mol ancol = 0,336/22,4 = 0,015 mol. Suy ra s mol este = 0,015 mol. S mol axit cacboxilic =
0,04 – 0,015 = 0,025 mol
 n : là s cacbon trung bình. Ta có: 0,04 n ×44 + 0,04 n ×18 = 6,82. Suy ra n = 6,82/2,48 = 2,75
 n là s nguyên t C c a axit, m là s nguyên t C c a este.
n × 0, 025 + m× 0, 015
= 2,75. 2,5n + 1,5m = 11
n=
0, 04
2,5n < 11. Suy ra: n < 4,4
n = 1. m = 5,66 (lo i)
n = 2.
m= 4
n = 3, 4 lo i
Axit: CH3COOH, Este: CH3COOC2 H5
Câu 3. (Câu 34. i H c KB – 2009) H n h p X g m hai este no, đ n ch c, m ch h .
t cháy hoàn

toàn m t l ng X c n dùng v a đ 3,976 lít khí O2 ( đktc), thu đ c 6,38 gam CO2. M t khác, X tác
d ng v i dung d ch NaOH, thu đ c m t mu i và hai ancol là đ ng đ ng k ti p. Công th c phân t c a
hai este trong X là:
A. C2H4O2 và C3H6O2 B. C3H4O2 và C4H6O2
C. C3H6O2 và C4H8O2
D. C2H4O2 và C5H10O2
H ng d n gi i:
Lo i D vì không ph i este no – đ n ch c, X + NaOH
1 mu i + 2 ancol đ ng đ ng liên ti p.
Nên X là 2 este đ ng đ ng liên ti p có công th c: C n H 2n O 2 .
* S mol O2 = 3,976/22,4 = 0,1775 mol
* S mol CO2 = 6,38/44 = 0,145 mol
B o toàn kh i l ng: mEste = mCO2 + m H 2O − m O2 = 0,145×44 + 18×0,145– 0,1775×32 = 3,31 gam.

n

32
m Este
 14
n CO2

=

32
= 3,625; nên ta ch n C.
3,31
 14
0,145

Cách khác:

* S mol O2 = 3,976/22,4 = 0,1775 mol
* S mol CO2 = 6,38/44 = 0,145 mol
t công th c trung bình c a 2 este là: C n H 2n O 2

C n H 2n O 2 +

3n  2
O2
2
0,1775

n CO2 + n H2O
0,145 mol

3n  2
0,145 = 0,1775 n
2
Gi i ra đ c n = 3,6
Hai este là C3 H6O2 và C4H8O2
Câu 4. (Câu 36. i H c KB – 2009) H p ch t h u c X tác d ng đ c v i dung d ch NaOH đun nóng
và v i dung d ch AgNO3 trong NH3. Th tích c a 3,7 gam h i ch t X b ng th tích c a 1,6 gam khí O2
(cùng đi u ki n v nhi t đ và áp su t). Khi đ t cháy hoàn toàn 1 gam X thì th tích khí CO2 thu đ c
v t quá 0,7 lít ( đktc). Công th c c u t o c a X là:
–Trang 19–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

A. CH3COOCH3
B. O=CHCH2CH2OH C. HOOCCHO
D. HCOOC2 H5
H ng d n gi i: X tác d ng v i NaOH đun nóng v y X có ch c este t c là trong phân t X ph i có ít
nh t 2 nguyên t oxi.
t công th c c a X là CnRO2 (R là thành ph n còn l i)
nX c a 3,7g = nO2 = 0,05 mol
MX = 74
CnRO2  nCO2
1
1
n
74
74
0,7
1
74  32
; n > 2,3; n ≥ 3
3≤n<
n>
=3,5 n = 3
22,4
74
12
R = 74 – 32 – 36 = 6
X là C3H6O2
X tác d ng đ c v i AgNO3/NH3 suy ra X là este c a axit HCOOH; X là HCOOC2 H5
Câu 5. (Câu 10. i H c KA – 2010) H n h p M g m ancol no, đ n ch c X và axit cacboxylic đ n

ch c Y, đ u m ch h và có cùng s nguyên t C, t ng s mol c a hai ch t là 0,5 mol (s mol c a Y l n
h n s mol c a X). N u đ t cháy hoàn toàn M thì thu đ c 3,36 lít khí CO2 (đktc) và 25,2 gam H2O.
M t khác, n u đun nóng M v i H2SO4 đ c đ th c hi n ph n ng este hoá (hi u su t là 80%) thì s gam
este thu đ c là:
A. 34,20
B. 27,36
C. 22,80
D. 18,24
H ng d n gi i:
X: CnH2n+2O + O2  nCO2 + (n+1)H2O
(1)
x
nx
x(n+1)
Y: CnHmO2 + O2  nCO2 + m/2 H2O (2)
y
ny
y× m/2
1,5
(1) & (2):
n = /0,5 = 3 ;
3x + y× m/2 = 1,4
x + y = 0,5  y = 1,2/(8 – m)  2,5< 1,2/(8 – m) < 0,5
x3,2 < m < 5,4  m = 4  y = 0,3; x = 0,2
n C3H7 OH < n C2H3COOH , nên tính este theo ancol. n C3H7 OH p = 0,2× 80/100 = 0,16 mol
C3H7OH + C2H3COOH  C2H3COOC3 H7 + H2O
0,16
0,16
meste = 114×0,16 = 18,24g

Câu 6. (Câu 40. i H c KA – 2010) t cháy hoàn toàn m t este đ n ch c, m ch h X (phân t có s
liên k t  nh h n 3), thu đ c th tích khí CO2 b ng 6/7 th tích khí O2 đã ph n ng (các th tích khí đo
cùng đi u ki n). Cho m gam X tác d ng hoàn toàn v i 200 ml dung d ch KOH 0,7M thu đ c dung
d ch Y. Cô c n Y thu đ c 12,88 gam ch t r n khan. Giá tr c a m là:
A. 7,20.
B. 6,66.
C. 8,88.
D. 10,56.
H ng d n gi i: t công th c c a X là CnH2n – 2kO2, k ≤ 1
C2H2n+2-2kO2 + (3n–1–k)/2 O2  nCO2 + (n+1–k)H2O
2n
6
=
3n  1  k
7
n = (6 + 6k)/4
k = 1  n = 3
k = 2  n = 4,5 (lo i)
Ctpt c a X: C3H6O2
HCOOC2 H5
CH3COOCH3
RCOOR’ + KOH  RCOOK + R’OH
Mol:
x
x
x
x(R + 83) + 56(0,14 – x) = 12,88
* R = 1  84x – 56x + 7,84 = 12,88
x = 0,18
m = 0,18. 74 = 13,32g (lo i)

* R =15
98x – 56x + 7,84 = 12,88
x = 0,12
m = 0,12.74 = 8,88g
Câu 7. (Câu 8. i H c KB – 2013) Th y phân hoàn toàn m1 gam este X m ch h b ng dung d ch
NaOH d , thu đ c m2 gam ancol Y (không có kh n ng ph n ng v i Cu(OH)2) và 15 gam h n h p
–Trang 20–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

mu i c a hai axit cacboxylic đ n ch c. t cháy hoàn toàn m2 gam Y b ng oxi d , thu đ c 0,3 mol
CO2 và 0,4 mol H2O. Giá tr c a m1 là:
A. 11,6.
B. 16,2.
C. 10,6.
D. 14,6.
H ng d n gi i:
Cách 1:
Bi n lu n thành ph n c u t o nên este:
Th y phân X thu đ c h n h p mu i c a 2 axit cacboxylic đ n ch c. V y X ph i là 1 este đa ch c. S n
ph m ch có 1 ancol Y, do đó Y ph i là 1 ancol đa ch c.
Bi n lu n công th c phân t và c u t o c a Y:
t cháy m2 gam Y b ng oxi d , thu đ c 0,3 mol CO2 và 0,4 mol H2O. V y trong m2 gam Y, nC = 0,3
mol, nH = 0,8 mol  nH:nC = 8:3. Do đó trong 1 phân t X bu c ph i có 3C và 8H (công th c phân t
trùng v i công th c đ n gi n nh t). (Phân t X ph i có 3nC và 8nH, v i n nguyên d ng và 8n < 3nx2 +

2 = 6n+2 hay n<2).
Y là ancol đa ch c, v y Y có t i đa 3 nhóm ch c –OH trong phân t . N u Y có đ 3 nhóm ch c –OH,
m i nhóm liên k t v i 1C, Y s có kh n ng ph n ng v i Cu(OH)2. Nh ng Y không có kh n ng ph n
ng v i Cu(OH)2, do đó Y ch có th có 2 nhóm ch c –OH. V y Y ph i là C3 HoO2 hay C3H6(OH)2.
t 1 mol Y t o ra 3 mol CO2 và 4 mol H2O. Th thì đ t 0,1 mol Y t o ra 0,3 mol CO2, 0,4 mol H2O.
Do đó theo đ bài, m2 (g) Y ng v i 0,1 mol Y  m2 = 0,1×MY = 0,1×76 = 7,6 g
Tính kh i l ng este d a vào đ nh lu t b o toàn kh i l ng:
X ph i có công th c phân t d ng (R1CO)(R2CO)O2C3H6. Khi th y phân X s có:
(R1CO)(R2CO)O2C3H6 + 2NaOH  R1COONa + R2COONa + C3H6(OH)2
0,2 mol  0,1 mol
m1 g
8g
15 g
7,6 g
Theo đ nh lu t b o toàn kh i l ng,
m1 + mNaOH = mmu i + m2
hay m1 = mmu i + m2 – mNaOH = 15 + 7,6 – 8 = 14,6g
Cách 2: L u ý bài toán này không h i CTPT hay c u t o c a Este nên không quan tâm axit là axit
nào mà ch c n tim đ các đ i l ng đ áp d ng đlbt kl:
t cháy hoàn toàn m2 gam ancol Y b ng oxi d , thu đ c 0,3 mol CO2 và 0,4 mol H2O.  Y là ancol
no đ n ch c m ch h
nY = 0,4 – 0,3 =0,1 mol  S C = 3, S H =4  C3H8Oz (z ≥ 2)
Th y phân hoàn toàn este X m ch h b ng dung d ch NaOH d , h n h p mu i c a hai axit cacboxylic
đ n ch c. nên ancol đa ch c, m t khác ancol k hòa tan đ c Cu(OH)2 nên không th là glixerol
 z = 2, propan–1,3–điol  m2 = 0,1×76 =7,6 gam
Este có d ng (RCOO)2C3H6 nên ph n ng (R là công th c trung bình 2 g c hiđrocacbon)
(RCOO)2C3H6 + 2NaOH 2R COONa + C3H6(OH)2  nNaOH = 2 nr u = 0,2mol
B o toàn kh i l ng có: m1 = m2 + maxit – mNaOH = 14,6 gam.
Ng n g n h n: Có công th c c a ancol là C3 H8Ox (x ≥ 2) vì th y phân thu đ c 2 mu i đ n ch c nên
ancol đa ch c, m t khác ancol không hòa tan đ c Cu(OH) 2 nên không th là glixerol

x = 2, propan–1,3–điol
BT kh i l ng có: 0,1×76 + 15 – 0,2×40 = m  m = 14,6 gam.
PH N

NG ESTE HÓA

Câu 1. (Câu 41. Cao đ ng – 2007) un 12 gam axit axetic v i 13,8 gam etanol (có H2SO4 đ c làm xúc
tác) đ n khi p/ ng đ t t i tr ng thái cân b ng, thu đ c 11 gam este. Hi u su t c a ph n ng este hóa là:
A. 55%
B. 50%
C. 62,5%
D. 75%
12
13,8
= 0,2 (mol); n C2H5OH =
= 0,3 (mol); naxít < nAncol Tính theo axit
H ng d n gi i: n CH3COOH =
60
46
H + , t 0C

 CH3COOC2H5 + H2O
CH3COOH + C2H5OH 
0,2 (mol)

0,2 (mol)

–Trang 21–

TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

11 
100 = 62,5%
17, 6
Câu 2. (Câu 36. i H c KA – 2007) H n h p X g m axit HCOOH và axit CH3COOH t l mol 1:1.
L y 5,3 gam h n h p X tác d ng v i 5,75 gam C2H5OH có xúc tác H2SO4 đ c thu đ c m gam h n h p
este (hi u su t c a các ph n ng este hóa đ u b ng 80%). Giá tr c a m là:
A. 8,10.
B. 10,12.
C. 16,20.
D. 6,48.
H ng d n gi i:
ây đ c g i là d ng toán “đ ng mol” nên ta coi 2 axit nh 1 axit trung bình R –COOH
M HCOOH + M CH3COOH 46 + 60
R = 53 – 45 = 8
=
= 53
Và M RCOOH =
2
2
R –COOH + C2H5OH  R –COOC2 H5 + H2O
0,1
0,1
5,3
S mol hai axit: n 2Axit =

= 0,1 mol = nEste và este chính là: R –COOC2 H5
53
80
= 6,48 gam; ta ch n D.
Nên kh i l ng este là: mEste = m RCOOC H = 0,1×(8 +12+ 32+29) ×
2 5
100
Cách khác:
G i s mol 2 axit b ng nhau là x  46x + 60x = 5,3  x = 0,05 (mol)
5, 75
= 0,125 (mol)
n C2 H5OH =
46
Meste (LT) = 0,2  88 = 17,6 (gam) H =

H + , t 0C

 HCOOC2H5 + H2O
HCOOH + C2H5OH 
0,05  0,05  0,05
H + , t 0C

 CH3COOC2H5 + H2O
CH3COOH + C2H5OH 
0,05  0,05  0,05
 R u etylic d ; meste = 0,05×(74 + 88) = 8,1 (gam)
Do hi u su t c 2 quá trình đ u b ng 80% nên: meste th c t = 8,1×0,8 =6,48 (gam)
Chú ý là đây, s mol C2H5OH là 0,125 mol nên l ng ph n ng ph i tính theo các acid.
M = (53 + 46 – 18)×0,1×0,8 = 6,48 (các giá tr 53, 46, 18 là ph i thu c ho c tính nh m đ c).
Câu 3. (Câu 51. i H c KA – 2007) Khi th c hi n ph n ng este hóa 1 mol CH3COOH và 1 mol

C2H5OH, l ng este l n nh t thu đ c là 2/3 mol.
đ t hi u su t c c đ i là 90% (tính theo axit) khi
ti n hành este hóa 1 mol CH3COOH c n s mol C2H5OH là (bi t các ph n ng este hóa th c hi n cùng
nhi t đ ):
A. 0,456.
B. 2,412.
C. 2.925.
D. 0,342.
H ng d n gi i:
H+ , t0C
CH3COOH + C2H5OH 
CH3COOC2 H5 + H2O
Tr c ph n ng:
1 mol
1 mol
Ph n ng:
2/3
2/3
2/3
2/3
Cân b ng:
1/3
1/3
2/3
2/3
2 2
×
[CH3COOC 2 H5 ][H 2 O] 3 3
=4
=

Kcb =
[CH 3COOH][C2 H 5OH] 1 × 1
3 3
H+ , t0C
Theo đi u ki n bài toán ta có: CH3COOH + C2H5OH  CH3COOC2 H5 + H2O
Tr c ph n ng:
1 mol
1 mol
Ph n ng:
0,9
x  0,9
0,9
0,9
Cân b ng:
0,1
x  0,9
0,9
0,9
[CH3COOC 2 H5 ][H 2 O]
0,9  0, 9
Kcb =
= 4  x = 2,925 (mol)
=
[CH 3COOH][C2 H 5OH] 0,1 (x  0, 9)
Câu 4. (Câu 28. i H c KB – 2007) Cho glixerol (glixerin) ph n ng v i h n h p axit béo g m
–Trang 22–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

C17H35COOH và C15 H31COOH, s lo i trieste đ c t o ra t i đa là:
A. 6.
B. 3.
C. 5.
D. 4.
H ng d n gi i:
Glixerol có 3 nhóm OH, khi tham gia ph n ng este hóa v i 2axit khác nhau thì s trieste t i đa là 6:
O
||

H2C–O– C –R1
|
HC–O– C –R1

R1

R2

R2

R1

R2

R2

R2

R1

R1

R2

O
H2C–O– C –R2

R1

R1

R2

R1

R2

||

||

O
Câu 5. (Câu 15. Cao đ ng – 2008) un nóng 6,0 gam CH3COOH v i 6,0 gam C2H5OH (có H2SO4 làm
xúc tác, hi u su t ph n ng este hoá b ng 50%). Kh i l ng este t o thành là:
A. 4,4 gam.
B. 6,0 gam.

C. 5,2 gam.
D. 8,8 gam.
H ng d n gi i:
6
6
= 0,1 (mol); n C2 H5OH =
= 0,13 (mol); naxít < nAncol Tính theo axit
n CH3COOH =
60
46
H + , t 0C

 CH3COOC2H5 + H2O
CH3COOH + C2H5OH 
0,1 (mol)  0,1 (mol)
50
= 4,4 gam.
Kh i l ng este: Meste (LT) = 0,1×88×
100
Câu 6. (Câu 31. Cao đ ng – 2010) Cho 45 gam axit axetic ph n ng v i 69 gam ancol etylic (xúc tác
H2SO4 đ c), đun nóng, thu đ c 41,25 gam etyl axetat. Hi u su t c a ph n ng este hoá là:
A. 62,50%
B. 50,00%
C. 40,00%
D. 31,25%
H ng d n gi i:
naxit axetic = 0,75 ; nancol etylic = 1,5
ancol d
m este (lý thuy t) = 0,75×88 = 66 (g)
41, 25

×100 = 62,5%
H% =
66
Câu 7. (Câu 2. i H c KA – 2011) Cho axit salixylic (axit o–hiđroxibenzoic) ph n ng v i anhiđrit
axetic, thu đ c axit axetylsalixylic (o–CH3COO–C6H4–COOH) dùng làm thu c c m (aspirin).
ph n
ng hoàn toàn v i 43,2 gam axit axetylsalixylic c n v a đ V lít dung d ch KOH 1M. Giá tr c a V là:
A. 0,72.
B. 0,48.
C. 0,96.
D. 0,24.
H ng d n gi i:
Phân tích đ bài: Nh n th y đây là “bài toán xuôi” r t đ n gi n vì đ bài đã cho s mol ch t đ u
và ph n ng x y ra v a đ
đi m m u ch t là ph i xác đ nh đ c đúng t l ph n ng.
Trong công th c c a asprin v a có 1 nhóm ch c axit (–COOH) tác d ng v i KOH theo t l 1:1,
v a có 1 nhóm ch c este c a phenol (–COO–C6H4 –) tác d ng v i KOH theo t l 1:2.
Do đó, t l ph n ng t ng c ng là asprin: KOH = 1 : 3.
43, 2
nKOH = 3n aspirin = 3×
= 0,72 mol
V = 0,72 lít
180
Nh n xét:
Câu h i này khá d , tuy nhiên, h c sinh c ng c n có ki n th c t ng đ i v ng vàng đ không b “ng p”
tr c cái tên “r t kêu” c a aspirin ho c công th c “có v ph c t p” c a nó vì n u xác đ nh sai
t l ph n ng thì các em s d r i vào đáp án nhi u, trong đó, đáp án 0,48 ( ng v i t l 1:2) là đáp án
nhi u d m c ph i nh t.
Ngoài ra, đ i v i các b n đang trong quá trình ôn t p thì có th l u ý thêm v ph n ng este hóa b ng
anhiđrit axit đ i v i nhóm ch c –OH phenol.

Câu 8. (Câu 16. i H c KA – 2012) t cháy hoàn toàn 7,6 gam h n h p g m m t axit cacboxylic no,
đ n ch c, m ch h và m t ancol đ n ch c (có s nguyên t cacbon trong phân t khác nhau) thu đ c

–Trang 23–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

0,3 mol CO2 và 0,4 mol H2O. Th c hi n ph n ng este hóa 7,6 gam h n h p trên v i hi u su t 80% thu
đ c m gam este. Giá tr c a m là:
A. 4,08.
B. 6,12.
C. 8,16.
D. 2,04.
H ng d n gi i:
Ta có s mol CO2 < s mol H2O ancol no đ n ch c, s mol ancol = s mol H2O–s mol CO2=0,1 mol
Do C c a ancol < s mol CO2/ s mol ancol = 3

ancol có th là CH3OH ho c C2H5OH.

-V i CH3OH, axit t ng ng là C4 H8O2 (0,05mol) m=0,05×(88+32–18)×80/100= 4,08g.
-V i C2 H5OH, axit t ng ng là CH3COOH (0,05mol) lo i vì có cùng s C v i ancol.
Cách khác: G i công th c c a axit cacboxylic no, đ n ch c, m ch h : CnH2nO2
công th c c a ancol đ n ch c: CmH2m +2-2kO
t: CnH2nO2 : x (mol); CmH2m +2-2kO: y (mol)
14n  32  x  14m  18 – 2k  y  7, 6

14  nx  my   32x  18y – 2ky  7, 6
Ta có : 

 nx  my  0,3
 nx  my  0,3
nx + (m + 1 – k)y = 0,4
nx + my + y – ky = 0,4
32x + 18y – 2ky = 7,6 – 14×0,3 = 3,4
y – ky = 0,1
32x + 16y = 3,2
2x + y = 0,2
k=0
y = 0,1
x = 0,05
th vào trên: 0,05n + 0,1m = 0,3 hay n + 2m = 6
Vì n khác m nên m =1 và n = 4. CTPT este C5H10O2.
ancol d ; theo lý thuy t s mol este = s mol
axit = 0,05. meste = 0,05×102×80% = 4,08g
XÁC

NH CH S

CH T BÉO

Câu 1. (Câu 54. Cao đ ng – 2007)
trung hòa l ng axit t do có trong 14 gam m t m u ch t béo
c n 15ml dung d ch KOH 0,1M. Ch s axit c a m u ch t béo trên là:
A. 4,8
B. 7,2
C. 6,0

D. 5,5
H ng d n gi i:
nKOH =15×0,1 = 1,5(milimol)  mKOH =15×56 = 84 (mg)
84
=6
Ch s axit =
16
Câu 2. (Câu 37. Cao đ ng – 2010)
trung hoà 15 gam m t lo i ch t béo có ch s axit b ng 7, c n
dùng dung d ch ch a a gam NaOH. Giá tr c a a là:
A. 0,150
B. 0,280
C. 0,075
D. 0,200
H ng d n gi i:
m
× Chæ Soá Axitù
15  7
=
n KOH = ChaátBeùo
=1,875×10-3 = n NaOH
a = m NaOH = 0,075
1000 × 56
1000  56
Câu 3. (Câu 29. Cao ng – 2011)
xà phòng hoá hoàn toàn 52,8 gam h n h p hai este no, đ n
ch c, m ch h là đ ng phân c a nhau c n v a đ 600 ml dung d ch KOH 1M. Bi t c hai este này đ u
không tham gia ph n ng tráng b c. Công th c c a hai este là:
A. CH3COOC2 H5 và HCOOC3H7
B. C2H5COOC2 H5 và C3 H7COOCH3

C. HCOOC4 H9 và CH3COOC3H7
D. C2H5COOCH3 và CH3COOC2H5
H ng d n gi i:
n(hai este) = nKOH = 0,6×1 = 0,6 mol  M(hai este) = 52,8 : 0,6 = 88
Vì c hai este này đ u không tham gia ph n ng tráng b c và có KLPT là 88  công th c c a
hai este là C2H5COOCH3 và CH3COOC2 H5
Câu 4. (Câu 3. i H c KB – 2011) Cho 200 gam m t lo i ch t béo có ch s axit b ng 7 tác d ng v a
đ v i m t l ng NaOH, thu đ c 207,55 gam h n h p mu i khan. Kh i l ng NaOH đã tham gia ph n
ng là:
A. 31 gam
B. 32,36 gam
C. 30 gam
D. 31,45 gam
H ng d n gi i:
–Trang 24–


TÀI LI U LUY N THI C –

H & B ID

NG KI N TH C HOÁ H C

* Tr c tiên chúng ta c n ph i ghi nh đ c m t s khái ni m:
+ Ch s acid: Là kh i l ng ch t KOH tính theo miligam (mg) dùng đ trung hòa h t l ng axit béo
còn t n t i trong 1 gam ch t béo.
RCOOH + KOH  RCOOK + H2O
7
 10 3 = 1,25  10 4 mol
Theo đ bài “ch s acid b ng 7”

ta có: nKOH =
56
V y trong 200 gam ch t béo c n l ng KOH là 200×1,25×10-4 = 0,025 mol
S mol c a NaOH dùng đ trung hòa l ng acid d là: nNaOH = nKOH = 0,025 mol
Ho c:
1 gam ch t béo c n 7 mg KOH. V y 200 gam ch t béo c n 200×7=1400 mg KOH t ng đ ng v i
1400:56 = 25mmol hay 0,025mol c ng t ng đ ng v i 0,025 mol NaOH
200  7
= 0,025mol
S mol NaOH = s mol KOH dùng đ trung hòa axit béo t do là:
1000  56
S mol H2O t o ra: 0,025 mol
G i a là s mol c a NaOH ban đ u
s mol NaOH p trieste: a – 0,025
(RCOO)3C3H5 + 3NaOH  3RCOONa + C3H5(OH)3
a  0, 025
s mol glixerol thu đ c:
3
LBTKL: m ch t béo + m NaOH = m mu i + m glixerol + m H2O
a  0, 025
+ 18  0,025 a = 0,775 mNaOH = 31 gam
200 + 40a = 207,55 + 92
3
Nh n xét: ây là m t bài t p không quá khó, nh ng đòi h i các em h c sinh ph i ghi nh khái ni m v
ch s acid, là ch s mà ít em h c sinh đ ý t i b i nó ch là 1 bài t p nh
trong sách giáo khoa ph n
lipit
Qua bài này th y mu n nh c và nh n m nh m t đi u là các em c n ph i chú ý nh ng chi ti t nh nh t đã
đ c h c trong sách giáo khoa. B i qua m t lo i các bài, câu h i trong đ thi này c ng nh đ thi
kh i A, các em d dàng nh n th y đ c nh ng đi u mà các em th ng ít l u tâm t i nó l i có trong đ

thi.
Câu 5. (Câu 3. i H c KA – 2012) Cho các phát bi u sau:
(a) Ch t béo đ c g i chung là triglixerit hay triaxylglixerol.
(b) Ch t béo nh h n n c, không tan trong n c nh ng tan nhi u trong dung môi h u c .
(c) Ph n ng th y phân ch t béo trong môi tr ng axit là ph n ng thu n ngh ch.
(d) Tristearin, triolein có công th c l n l t là: (C17H33COO)3C3H5, (C17H35COO)3C3H5.
S phát bi u đúng là:
B. 2.
C. 4.
D. 1.
A. 3.
H ng d n gi i:
Nhìn vào c u hình c ng bi t. đáp án đúng là A (a,b,c). n u không chú ý s ch n luôn c d n u không
thu c tên g i và công th c.
Tristearin, triolein có công th c l n l t là: (C17H35COO)3C3H5. (C17H33COO)3C3H5,
Câu 6. (Câu 29. i H c KA – 2012) Cho dãy các h p ch t th m: p-HO-CH2-C6H4-OH, p-HO-C6H4 COOC2 H5, p-HO-C6H4-COOH, p-HCOO-C6H4-OH, p-CH3O-C6H4-OH. Có bao nhiêu ch t trong dãy
th a mãn đ ng th i 2 đi u ki n sau?
(a) Ch tác d ng v i NaOH theo t l mol 1 : 1.
(b) Tác d ng đ c v i Na (d ) t o ra s mol H2 b ng s mol ch t ph n ng.
D. 2.
A. 3.
B. 4.
C. 1.
H ng d n gi i: Ch t tác d ng đ c v i NaOH theo t l mol 1:1 có th là axit đ n ch c ho c phenol
đ n ch c ho c este đ n ch c
Ch t tác d ng đ c v i Na(d ) t o ra s mol H2 b ng s mol ch t ph n ng
ch t tác d ng có th là
t p ch t (có ch a 1 nhóm OH và 1 nhóm COOH) ho c có 2 nhóm OH, ch t đó là p-HO-CH2-C6 H4-OH
Ch có p-HO-CH2-C6 H4-OH là tho mãn c 2 đi u ki n.
p-HO-C6H4-COOC2 H5, HO-C6 H4-COOH tác d ng v i NaOH t l 1:2 Lo i

p-HCOO-C6 H4-OH: tác d ng v i NaOH t l 1:3
Lo i
–Trang 25–