Nội dung và ý nghĩa phương pháp luận của cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả và vận dụng cặp phạm trù này vào cuộc chiến tranh thế giới thứ hai

LỜI MỞ ĐẦU
Theo phép biện chứng duy vật bất kỳ một sự vật hiện tượng nào
trong thế giới đều tồn tại trong mối liên hệ nhân quả, vì thế giới là một
chuỗi liên hệ nhân quả trong thời gian dài vô tận. Các sự vật, hiện tượng
luôn nằm trong quá trình vận động, phát triển không ngừng. Sự tác động
qua lại, tương tác giữa các mặt, các yếu tố bên trong sự vật, hiện tượng
hoặc giữa các sự vật, hiện tượng với nhau dẫn đến sự ra đời của sự vật,
hiện tượng mới. Từ đó làm xuất hiện mối liên hệ nhân quả. Do tầm quan
trọng của vấn đề này sâu đây em xin trình bày đề tài: ”Nội dung và ý
nghĩa phương pháp luận của cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả
và vận dụng cặp phạm trù này vào cuộc chiến tranh thế giới thứ
hai”

NỘI DUNG
I)

Khái quát về cặp phạm trù nguyên nhân – kết quả

1. Khái niệm cặp phạm trù nguyên nhân, kết quả
C.Mác và Ph.Ăngghen đã khẳng định: Phạm trù nguyên nhân dùng
để chỉ sự tác động lẫn nhau giữa các mặt trong một sự vật, hiện tượng,
hoặc giữa các sự vật, hiện tượng với nhau, từ đó tạo ra sự biên đổi nhất
định. Phạm trù kết quả dùng để chỉ những biến đổi xuất hiện do sự tác
động giữa các mặt, các yếu tố trong một sự vật, hiện tượng, hoặc giữa
các sự vật, hiện tượng.
Nguyên nhân và kết quả có tính khách quan tính phổ biến và tính tất
yếu:


Tính khách quan: mối liên hệ nhân quả là cái vốn có của bản than sự
vật, không phụ thuộc vào ý thức của con người. Dù con người biết hay

không biết thì các sự vật vẫn tác động lẫn nhau và sự tác động đó tất yếu
gây nên những biến đổi nhất định. Con người chỉ phản ánh vào trong
đầu óc mình những tác động và những biến đổi, tức là mối liên hệ nhân
quả của hiện thực, chứ không sáng tạo ra mối liên hệ nhân quả của hiện
thực từ trong đầu óc mình.
Tính phổ biến: mọi sự vật, hiện tượng trong tự nhiên và trong xã hội
đều có nguyên nhân nhất định gây ra. Không có hiện tượng nào không
có nguyên nhân, chỉ có điều là nguyên nhân đó đã được nhận thức hay
chưa mà thôi. Không nên đồng nhất vấn đề nhận thức của con người về
mối liên hệ nhân quả với vấn đề tồn tại của mối liên hệ đó trong hiện
thực.
Tính tất yếu: cùng một nguyên nhân nhất định, trong những điều
kiện giống nhau sẽ gây ra kết quả như nhau. Tuy nhiên trong thực tế
không thể có sự vật nào tồn tại trong những điều kiện, hoàn cảnh hoàn
toàn giống nhau. Do vậy tính tất yếu của mối liên hệ nhân quả trên thực
tế được hiểu là: Nguyên nhân tác động trong những điều kiện và hoàn
cảnh càng ít khác nhau bao nhiêu thì kết quả do chúng gây ra càng giống
nhau bấy nhiêu.
Cần phân biệt nguyên nhân với điều kiện: điều kiện là những yếu tố
bên ngoài nguyên nhân mà thiếu nó thì nguyên nhân không thể trở thành
kết quả.
2.

Mối quan hệ biện chứng giữa nguyên nhân và kết quả


Nguyên nhân sinh ra kết quả nên nguyên nhân là cái có trước, kết
quả chỉ xuất hiện khi nguyên nhân đã xuất hiện và có tác đông. Tuy
nhiên không phải mọi mối liên hệ có tính trước sau về mặt thời gian đều
thuộc về mối liên hệ nhân quả. Chỉ những mối liên hệ mang tính trước

sau về mặt thời gian đồng thời có tính sản sinh ra nhau mới là mối quan
hệ nhân quả.
Nguyên nhân sinh ra kết quả rất phức tạp, bởi vì nó còn phụ thuộc
vào nhiều điều kiện và hoàn cảnh khác nhau. Một kết quả có thể do
nhiều nguyên nhân sinh ra. Mặt khác một nguyên nhân trong những điều
kiện khác nhau cũng có thể sinh ra những kết quả khác nhau, và nếu
nhiều nguyên nhân cùng tồn tại và tác động cùng chiều trong một sự vật
thì chúng sẽ gây ảnh hưởng cùng chiều đến sự hình thành kết quả, làm
cho kết quả xuất hiện nhanh hơn. Ngược lại nếu những nguyên nhân tác
động theo nhiều hướng khác nhau thì sẽ cản trở tác dụng của nhau,
thậm trí triệt tiêu tác dụng của nhau. Điều đó sẽ ngăn cản sự xuất hiện
của kết quả
Khi một kết quả do nhiều nguyên nhân sinh ra thì các nguyên nhân
đó có vai trò và vị trí khác nhau. Do vậy cần phân loại và xác định vai
trò của từng nguyên nhân: có nguyên nhân trực tiếp, nguyên nhân bên
trong, nguyên nhân bên ngoài,… Ngược lại một nguyên nhân dẫ đến
nhiều kết quả, trong đó có kết quả chính và phụ, cơ bản và không cơ
bản, trực tiếp và gián tiếp,…
Trong sự vân động của thế giới vật chất, không có nguyên nhân đầu
tiên và kết quả cuối cùng. Ph.Ăngghen viết: “Chúng ta cũng thấy rằng
nguyên nhân và kết quả là những khái niệm chỉ có ý nghĩa là nguyên
nhân và kết quả khi được áp dụng vào một trường hợp riêng biệt nhất


định; nhưng một khi chúng ta nghiên cứu trường hợp riêng biệt ấy trong
mối liên hệ chung của nó với toàn bộ thế giới thì những khái niệm ấy lại
vẫn gắn với nhau và xoắn xuýt với nhau trong một khái niệm về sự tác
động qua lại lẫn nhau một cách phổ biến, trong đó nguyên nhân và kết
quả luôn thay đổi vị trí cho nhau; cái ở đây hoặc trong lúc này là nguyên
nhân thì ở chỗ khác hoặc ở lúc khác lại là kết quả và ngược lại”.

Trong những quan hệ xác định, kết quả do nguyên nhân sinh ra,
nhưng sau khi xuất hiện, kết quả lại có ảnh hưởng trở lại đối với nguyên
nhân. Sự ảnh hưởng đó có thể diễn ra theo hai hướng:
Hướng tích cực tức là thúc đẩy sự hoạt động của nguyên nhân
Hướng tiêu cực, tức cản cản trở sự hoạt động của nguyên nhân
3. Ý nghĩa phương pháp luận
Vì mối liên hệ nhân quả là mối quan hệ có tính khách quan, tất yếu
nên trong nhận thức và thực tiễn không thể phủ nhận quan hệ nhân –
quả.
Cần phân biệt chính xác các loại nguyên nhân để có phương pháp
giải quyết đúng đắn, phù hợp với mỗi trường hợp cụ thể trong nhận thức
và thực tiễn.
Vì một nguyên nhân có thể dẫn đến nhiều kết quả và ngược lại, một
kết quả có thể có nhiều nguyên nhân nên trong nhận thức và thực tiễn
cần phải có tầm nhìn mang tính toàn diện và lịch sử - cụ thể trong phân
tích, giải quyết và vận dụng quan hệ nhân quả.


I) Vận

dụng cặp phạm trù nguyên nhân – kết quả vào cuộc chiến
tranh thế giới thứ hai
Chiến tranh thế giới thứ hai (cũng được nhắc đến với tên gọi Đệ

nhị thế chiến, Thế chiến thứ hai, hay Đại chiến thế giới lần thứ hai,…) là
cuộc chiến tranh thế giới thảm khốc bắt đầu từ năm 1939 và chấm dứt
vào năm 1945giữa các lực lượng Đồng Minh và Trục theo chủ nghĩa
phát xít. Hầu hết mọi lục địa trên thế giới đều bị ảnh hưởng của cuộc
chiến tranh này ngoại trừ châu Nam Cực. Nó là cuộc chiến tranh rộng
lớn và tai hại nhất lịch sử.

Chiến tranh thế giới thứ hai là một cuộc xung đột vũ trang lớn nhất
trong lịch sử nhân loại. Không cuộc xung đột nào trước đó hay sau đó
bao gồm số nước tham gia nhiều hơn, ảnh hưởng diện tích đất lớn hơn
hay giết nhiều mạng người và phá hoại nhiều hơn.
Vậy những nguyên nhân nào đã dẫn tới chiến tranh thế giới thứ
hai? Thứ nhất xét về nguyên nhân chính trị: Mâu thuẫn giữa các nước đế
quốc với nhau nảy sinh khi “hệ thống Vec-Xai – Oasinhtơn” được thiết
lập ngày càng gay gắt . Do bị làm nhục, Đức nuôi chí phục thù đối với
các nước đồng minh thắng trận. Mặt khác thế giới tư bản lại có sự nhất
quán với nhau ở mục tiêu chống chủ nghĩa xã hội, điển hình là Mỹ, Anh,
Pháp đã tìm cách khai thác mâu thuẫn giữa Liên Xô vớ Đức – Ý – Nhật,
họ muốn biến Đức – Ý – Nhật thành một lực lượng xung kích để chống
lại xã hội chủ nghĩa.Ý đồ giải quyết các mối quan hệ quốc tế bằng chiến
tranh của các nước đế quốc càng làm phát triển thêm xu thế bạo lực
đang diễn ra có tính phổ biến. Mỹ, Anh, Pháp thực hiện chính sách giúp
Đức nhưng Đức lại phát triển nhanh và trở thành đối thủ cạnh tranh chủ
yếu đối với Mỹ, Anh, Pháp và cán cân nghiêng về Đức.


Nhật, Ý là một trong những nước thắng trận nhưng bị lép vế.
Không hài long với việc chia phần ở hộ nghị Vecxa, cả hai đều muốn
chia lại thế giới, nên xúc tiến liên minh với nhau.
Đến đầu những năm 30, Đức-Ý-Nhật đủ sức để đập tan hệ thống
Vecxai – Oasinhtơn, vì thế mưu đồ của họ càng được thúc đẩy.
Lực lượng cách mạng chưa đủ sức mạnh để áp đảo và chặn đứng
âm mưu phát động chiến tranh của Đức-Ý-Nhật.
Về nguyên nhân kinh tế: Sau chiến tranh thế giới thứ nhất, chủ
nghĩa tư bản trên thế giới liên tục lâm vào những khủng hoảng kinh tế.
Điển hình là cuộc khủng hoảng kinh tế 1929-1933 đã làm tăng thêm
mâu thuẫn sâu sắc giữa các cường quốc đế quốc, đó là mâu thuẫn giữa

nước chiến thắng và nước bại trận, giữa đế quốc với thuộc địa, công
nhân với tư bản. Đức – Ý – Nhật chủ trương chia lại thị trường, thèm
khát thị trường rộng lớn Nga Xô Viết và đã khẳng định con đường duy
nhất là tiến hành chiến tranh xâm lược.
Thủ phạm gây ra chiến tranh chính là Đức – Ý – Nhật.
Những nguyên nhân trên đã dẫn đến cuộc chiến tranh thế giới thứ hai.
Có thể thấy có nhiều nguyên nhân dẫn đến chiến tranh thế giới
thứ hai. Trong đó có những nguyên nhân trực tiếp như: tác động cuộc
khủng hoảng kinh tế 1929-1933 làm sâu sắc thêm mâu thuẫn và chỉ có
thể giải quyết bằng chiến tranh. Nguyên nhân gián tiếp như: sự mất cân
bằng trong hệ thống Vecxai – Oasinhtơn, sự đối nghịch giữa chủ nghĩa
tư bản và xã hội chủ nghĩa,…


Nguyên nhân và kết quả chuyển hóa: Có thể thấy những nguyên
nhân trên dẫn tớ kết quả là cuộc chiến tranh thế giới thứ hai nổ ra nhưng
ở một phương diện khác cuộc chiến tranh thế giới thứ hai nổ ra lại là
nguyên nhân dẫn đến hàng loạt đau thương cho nhân loại, hơn 70 quốc
gia với 1700 triệu người đã bị lôi cuốn vào vòng chiến, khoảng 60 triệu
người chết, 90 triệu người bị tàn phế, thiệt hại 4000 tỉ đô la,...
Kết quả tác động trở lại nguyên nhân: Chiến tranh thế giới thứ hai
kết thúc với sự thất bại của chủ nghĩa phát xít, thắng lợi thuộc về phe
đồng minh. Đức bị các lực lượng từ Mỹ, Anh, Liên Xô và Pháp chiếm
đóng, Nhật bị quân Mỹ chiếm đóng. Hệ thống xã hội chủ nghĩa được
mở rộng sang Đông Âu.
III

Kết luận

Trên cơ sở biện chứng nguyên nhân và kết quả chúng ta đã hiểu được

những ảnh hưởng to lớn của chiến tranh thế giới thứ hai. Vì vậy chúng
ta cần đấu tranh bảo vệ hòa bình chống chiến tranh.


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mac –
LêNin
2. Lịch sử thế giới hiện đại : 1917-1995 / Nguyễn Anh Thái chủ
biên.
3.
4.