Vận dụng quy trình kiểm toán vào kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán trong kiểm toán báo cáo tài chính do Công ty TNHH Kiểm toán VACO thực hiện

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

CHƯƠNG TRÌNH CHẤT LƯỢNG CAO

CHUYÊN ĐỀ THỰC TẬP
Chuyên ngành: Kiểm toán
ĐỀ TÀI:

VẬN DỤNG QUY TRÌNH KIỂM TOÁN VÀO KIỂM TOÁN
CHU TRÌNH MUA HÀNG VÀ THANH TOÁN TRONG
KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO CÔNG TY TNHH
KIỂM TOÁN VACO THỰC HIỆN

Họ và tên sinh viên: ĐỖ THÁI HƯNG

HÀ NỘI-2016


TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

CHƯƠNG TRÌNH CHẤT LƯỢNG CAO

CHUYÊN ĐỀ THỰC TẬP
ĐỀ TÀI:

VẬN DỤNG QUY TRÌNH KIỂM TOÁN VÀO KIỂM TOÁN
CHU TRÌNH MUA HÀNG VÀ THANH TOÁN TRONG
KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO CÔNG TY TNHH
KIỂM TOÁN VACO THỰC HIỆN

Sinh viên

Chuyên ngành
Lớp
Mã số SV
Giáo viên hướng dẫn

: Cao Cường
: Kiểm toán
: Kiểm toán Chất lượng cao K54
:11120544
: TS. Đoàn Thanh Nga

HÀ NỘI-2016


Chuyên đề thực tập giai đoạn 2

LỜI CẢM ƠN
Đầu tiên, em muốn gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến chị Lương Thị Thúy,
phó giám đốc chi nhánh Hải Phòng của công ty TNHH Kiểm toán VACO, người đã
tạo điều kiện cho em có cơ hội được thực tập tại đơn vị. Đối với em đó là một trải
nghiệm quý giá để em có thể học hỏi, trau dồi và vận dụng kiến thức chuyên ngành
kiểm toán vào công việc thực tế. Không chỉ vậy, quá trình thực tập đã giúp định vị
bản thân và xác định kế hoạch nghề nghiệp cho tương lai.
Bên cạnh đó, em cũng muốn cảm ơn các anh, chị kiểm toán viên, trợ lý
kiểm toán viên làm việc tại chi nhánh Hải Phòng của công ty TNHH Kiểm toán
VACO. Với lòng yêu nghề, sự nhiệt tình chi bảo, các anh, chị đã giúp em vượt
qua những khó khăn trong quá trình thực tập cũng như truyền cảm hứng trong
công việc cho em.
Cuối cùng, em muốn gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất tới tiến sĩ Đoàn Thanh Nga,
cô là người trực tiếp giảng dạy em môn Kiểm toán tài chính 2. Với sự hướng dẫn

tận tình, quan tâm sâu sắc với sinh viên, cô đã chỉ bảo rất nhiều để em có thể hoàn
thiện báo cáo thực tập của mình.

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


Chuyên đề thực tập giai đoạn 2

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả
nêu trong chuyên đề thực tập này là do tôi tự thu thập, trích dẫn, tuyệt đối không sao
chép từ bất kỳ một tài liệu nào.
Hà Nội, ngày 25 tháng 5 năm 2016
Tác giả chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Cao Cường

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


Chuyên đề thực tập giai đoạn 2

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN............................................................................................4
MỤC LỤC........................................................................................................5
DANH MỤC BẢNG, BIỂU VÀ SƠ ĐỒ........................................................8

LỜI NÓI ĐẦU.................................................................................................1
CHƯƠNG I......................................................................................................3
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ KIỂM TOÁN CHU TRÌNH
MUA HÀNG VÀ THANH TOÁN TRONG..................................................3
KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH.........................................................3
1.1.2.1.Bản chất của chu trình mua hàng và thanh toán............................4
1.1.2.2. Chức năng của chu trình mua hàng và thanh toán........................4
Thứ nhất, Xử lý các đơn đặt hàng, phiếu yều mua hàng hóa vật tư,
nguyên vật liệu và sử dụng dịch vụ...............................................4
Thứ hai, quá trình nhận hàng hoá và dịch vụ...........................................5
Thứ ba, Ghi nhận các khoản nợ nhà cung cấp.........................................5
Thứ tư, Xử lý và ghi sổ các khoản thanh toán cho người bán ................6
1.1.3.1.Chứng từ sổ sách liên quan đến chu trình mua hàng và thanh toán
............................................................................................................6
1.1.3.2.Tài khoản liên quan đến chu trình mua hàng và thanh toán..........7
1.3.1.2. Chuẩn bị cho kế hoạch kiểm toán.............................................10
1.3.1.3. Thu thập thông tin cơ sở...........................................................11
1.3.1.4.Thu thập thông tin về nghĩa vụ pháp lý của khách hàng...........13
1.3.1.5. Thực hiện các thủ tục phân tích................................................13
1.3.1.6. Đánh giá tính trọng yếu và rủi ro..............................................14
1.3.1.7. Tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ và đánh giá rủi ro kiểm soát
.....................................................................................................15
1.3.1.8.Thiết kế chương trình kiểm toán .................................................16
1.3.2.1. Thực hiện thủ tục phân tích......................................................21
1.3.2.3.1.Thủ tục kiểm tra chi tiết đối với nghiệp vụ mua hàng............22
1.3.2.3.2. Thủ tục kiểm tra chi tiết đối với nghiệp vụ thanh toán..........22
1.3.3.1.Kiểm tra, xem xét các khoản nợ ngoài dự kiến...........................23
1.3.3.2.Xem xét các sự kiện xảy ra sau ngày khoá sổ.............................24
Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


Chuyên đề thực tập giai đoạn 2

1.3.3.3.Xem xét giả thuyết về tính liên tục trong hoạt động của đơn vị..24
1.3.3.4.Xem xét và đánh giá kết quả kiểm toán của chu trình mua hàng thanh toán.........................................................................................24
1.3.3.5. Lập và phát hành Báo cáo Kiểm toán.........................................24
CHƯƠNG II..................................................................................................26
THỰC TRẠNG VẬN DỤNG QUY TRÌNH KIỂM TOÁN VÀO KIỂM
TOÁN CHU TRÌNH MUA HÀNG VÀ THANH TOÁN TRONG KIỂM
TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN
VACO THỰC HIỆN TẠI KHÁCH HÀNG................................................26
2.2.1.1.Thu thập thông tin về khách hàng................................................28
CHƯƠNG III.................................................................................................52
NHẬN XÉT VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN ..........................52
VẬN DỤNG QUY TRÌNH KIỂM TOÁN VÀO KIỂM TOÁN CHU
TRÌNH MUA HÀNG VÀ THANH TOÁN TRONG .................................52
KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO CÔNG TY TNHH KIỂM
TOÁN VACO THỰC HIỆN.........................................................................52
∗ Vấn đề đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ. ...........................57
∗ Thiết kế chương trình kiểm toán..............................................61
∗ Việc chọn mẫu kiểm toán.........................................................62
KẾT LUẬN....................................................................................................64
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................65

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54

Chuyên đề thực tập giai đoạn 2

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


Chuyên đề thực tập giai đoạn 2

DANH MỤC BẢNG, BIỂU VÀ SƠ ĐỒ

BẢNG:

LỜI CAM ĐOAN............................................................................................4
MỤC LỤC........................................................................................................5
DANH MỤC BẢNG, BIỂU VÀ SƠ ĐỒ........................................................8
LỜI NÓI ĐẦU.................................................................................................1
CHƯƠNG I......................................................................................................3
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ KIỂM TOÁN CHU TRÌNH
MUA HÀNG VÀ THANH TOÁN TRONG..................................................3
KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH.........................................................3
1.1.2.1.Bản chất của chu trình mua hàng và thanh toán............................4
1.1.2.2. Chức năng của chu trình mua hàng và thanh toán........................4
Thứ nhất, Xử lý các đơn đặt hàng, phiếu yều mua hàng hóa vật tư,
nguyên vật liệu và sử dụng dịch vụ...............................................4
Thứ hai, quá trình nhận hàng hoá và dịch vụ...........................................5
Thứ ba, Ghi nhận các khoản nợ nhà cung cấp.........................................5
Thứ tư, Xử lý và ghi sổ các khoản thanh toán cho người bán ................6
1.1.3.1.Chứng từ sổ sách liên quan đến chu trình mua hàng và thanh toán

............................................................................................................6
1.1.3.2.Tài khoản liên quan đến chu trình mua hàng và thanh toán..........7
1.3.1.2. Chuẩn bị cho kế hoạch kiểm toán.............................................10
1.3.1.3. Thu thập thông tin cơ sở...........................................................11
1.3.1.4.Thu thập thông tin về nghĩa vụ pháp lý của khách hàng...........13
1.3.1.5. Thực hiện các thủ tục phân tích................................................13
1.3.1.6. Đánh giá tính trọng yếu và rủi ro..............................................14
1.3.1.7. Tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ và đánh giá rủi ro kiểm soát
.....................................................................................................15
1.3.1.8.Thiết kế chương trình kiểm toán .................................................16
1.3.2.1. Thực hiện thủ tục phân tích......................................................21
1.3.2.3.1.Thủ tục kiểm tra chi tiết đối với nghiệp vụ mua hàng............22
Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


Chuyên đề thực tập giai đoạn 2

1.3.2.3.2. Thủ tục kiểm tra chi tiết đối với nghiệp vụ thanh toán..........22
1.3.3.1.Kiểm tra, xem xét các khoản nợ ngoài dự kiến...........................23
1.3.3.2.Xem xét các sự kiện xảy ra sau ngày khoá sổ.............................24
1.3.3.3.Xem xét giả thuyết về tính liên tục trong hoạt động của đơn vị..24
1.3.3.4.Xem xét và đánh giá kết quả kiểm toán của chu trình mua hàng thanh toán.........................................................................................24
1.3.3.5. Lập và phát hành Báo cáo Kiểm toán.........................................24
CHƯƠNG II..................................................................................................26
THỰC TRẠNG VẬN DỤNG QUY TRÌNH KIỂM TOÁN VÀO KIỂM
TOÁN CHU TRÌNH MUA HÀNG VÀ THANH TOÁN TRONG KIỂM
TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN
VACO THỰC HIỆN TẠI KHÁCH HÀNG................................................26

2.2.1.1.Thu thập thông tin về khách hàng................................................28
CHƯƠNG III.................................................................................................52
NHẬN XÉT VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN ..........................52
VẬN DỤNG QUY TRÌNH KIỂM TOÁN VÀO KIỂM TOÁN CHU
TRÌNH MUA HÀNG VÀ THANH TOÁN TRONG .................................52
KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO CÔNG TY TNHH KIỂM
TOÁN VACO THỰC HIỆN.........................................................................52
∗ Vấn đề đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ. ...........................57
∗ Thiết kế chương trình kiểm toán..............................................61
∗ Việc chọn mẫu kiểm toán.........................................................62
KẾT LUẬN....................................................................................................64
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................65
BIỂU:
Biểu 2.1:
Biểu 2. 4 :
Biểu 2.5:
Biểu 2.6:
Biểu 2.7:
Biểu 2.8:

Trích giấy tờ làm việc của KTV........Error: Reference source not found
Mẫu thư xác nhận số dư.......................Error: Reference source not found
Trích giấy tờ làm việc của KTV........Error: Reference source not found
Trích giấy tờ làm việc của KTV........Error: Reference source not found
Trích giấy tờ làm việc của kiểm toán viên...Error: Reference source not
found
Trích giấy tờ làm việc của KTV........Error: Reference source not found

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


Chuyên đề thực tập giai đoạn 2
Biểu 2.9:
SƠ ĐỒ:
Sơ đồ 01:

Trích giấy tờ làm việc của KTV........Error: Reference source not found
Hạch toán nghiệp vụ phát sinh trong chu trình mua hàng - thanh toán
(thuế GTGT tính theo phương pháp khấu trừ)...Error: Reference source
not found

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


Chuyên đề thực tập giai đoạn 2

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

1. KSNB: Kiểm soát nội bộ
2. TK: Tài khoản
3. KTV: Kiểm toán viên
4. ACCA: Hiệp hội kế toán Anh quốc
5. VACO: Công ty TNHH Kiểm toán VACO
6. VACPA: Hội kiểm toán viên hành nghề Việt Nam
7. ICAEW: Hội kế toán công chứng Anh Quốc và xứ Wale
8. CPA: Certified public accountant

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


1

LỜI NÓI ĐẦU
Kiểm toán độc lập luôn được xem là một trong những dịch vụ đảm bảo mang
tính chuyên nghiệp cao và góp phần tạo dựng môi trường kinh doanh có hiệu quả.
Tuy dịch vụ kiểm toán đã xuất hiện từ lâu trên thế giới nhưng nó chỉ mới xuất hiện
ở Việt Nam từ sau khi Việt Nam chuyển đổi kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang
nền kinh tế thị trường. Kể từ đó, ngành kiểm toán của Việt Nam liên tục phát triển
cả về lý luận và thực tiễn.
Hoạt động dịch vụ kiểm toán là nhu cầu cần thiết cho toàn xã hội vì nó cung
cấp các thông tin tài chính chính xác. Các cơ quan Nhà nước cần có thông tin trung
thực để điều tiết vĩ mô nền kinh tế, các nhà đầu tư cần thông tin trung thực để đưa
ra quyết định đầu tư đúng đắn, còn các nhà quản trị doanh nghiệp cần thông tin
trung thực để chỉ đạo hoạt động của doanh nghiệp... Chính vì vậy, hoạt động kiểm
toán đóng vai trò hết sức quan trọng.
Bất kỳ doanh nghiệp nào,dù là doanh nghiệp tiến hành hoạt động sản xuất
hay doanh nghiệp thương mại, cung cấp dịch vụ thì quá trình mua hàng và thanh
toán cho hàng hoá và dịch vụ của nhà cung cấp (gọi tắt là chu trình mua hàng và
thanh toán) đều phải có vai trò quan trọng. Đây là giai đoạn cung cấp đầu vào cho
quá trình sản xuất, kinh doanh của bất kỳ doanh nghiệp nào. Nhờ đó mà mọi yếu tố
đầu vào cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp được cung ứng kịp
thời và đầy đủ.Chính vì vậy, kiểm toán chu trình mua hàng- thanh toán có ảnh
hưởng lớn đến chất lượng của toàn bộ cuộc kiểm toán Báo cáo tài chính.
Xuất phát từ lý do trên, trong thời gian thực tập tại Công ty TNHH Kiểm

toán VACO, chi nhánh Hải Phòng em đã lựa chọn đề tài “Vận dụng quy trình
kiểm toán vào kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán trong kiểm toán
báo cáo tài chính do Công ty TNHH Kiểm toán VACO thực hiện” cho chuyên
đề tốt nghiệp của mình. Chuyên đề tốt nghiệp bao gồm ba phần chính như sau:
Chương I: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ KIỂM TOÁN CHU
TRÌNH MUA HÀNG VÀ THANH TOÁN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI
CHÍNH
Chương II: THỰC TRẠNG VẬN DỤNG QUY TRÌNH KIỂM TOÁN VÀO
KIỂM TOÁN CHU TRÌNH MUA HÀNG VÀ THANH TOÁN TRONG KIỂM
TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VACO
THỰC HIỆN TẠI KHÁCH HÀNG

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


2
Chương III: NHẬN XÉT VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN VẬN
DỤNG QUY TRÌNH KIỂM TOÁN VÀO KIỂM TOÁN CHU TRÌNH MUA
HÀNG VÀ THANH TOÁN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO
CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VACO THỰC HIỆN
Do giới hạn về thời gian cũng như trình độ nên chuyên đề thực tập của em
không thể tránh khỏi có sai sót. Em rất mong nhận được sự hướng dẫn của cô và các
anh chị kiểm toán viên để bài viết của em được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54

3

CHƯƠNG I
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ KIỂM TOÁN
CHU TRÌNH MUA HÀNG VÀ THANH TOÁN TRONG
KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH
1.1. Đặc điểm của chu trình mua hàng và thanh toán có ảnh hưởng đến kiểm
toán báo cáo tài chính.
1.1.1. Ý nghĩa của chu trình mua hàng và thanh toán.
Bất kỳ doanh nghiệp nào,dù là doanh nghiệp tiến hành hoạt động sản xuất
tạo ra sản phẩm hàng hóa hay doanh nghiệp thương mại buôn đi bán lại, cung cấp
dịch vụ thì quá trình mua hàng và thanh toán cho hàng hoá và dịch vụ của nhà cung
cấp (gọi tắt là chu trình mua hàng và thanh toán) đều phải có và có vai trò quan
trọng. Đây là giai đoạn cung cấp đầu vào cho quá trình sản xuất, kinh doanh của bất
kỳ doanh nghiệp nào. Mọi yếu tố đầu vào cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của
doanh nghiệp có được cung ứng kịp thời và đầy đủ phụ thuộc hoàn toàn vào chu
trình này.
Các doanh nghiệp thực hiện hoạt động sản xuất, kinh doanh tạo ra sản
phẩm hàng hóa, cung cấp dịch vụ đẻ trao đổi buôn bán nhưng mục đích cuối
cùng cũng chính là tối đa hoá lợi nhuận và ngược lại một trong số những tiêu
chí để đánh giá vô cùng quan trọng về hiệu quả hoạt động là lợi nhuận.
Doanh nghiệp phải tự xây dựng cho mình một kế hoạch sản xuất kinh
doanh có hiệu quả để đạt được mục đích tối đa hóa lợi nhuận. Hoạt động sản
xuât kinh doanh, cung cấp dịch vụ là hoạt động diễn ra liên tục, tuần hoàn
không dừng lại với các giai đoạn tiến hành kế tiếp nhau và có mối quan hệ
chặt chẽ, mật thiết với nhau, đầu ra của giai đoạn trước là đầu vào của giai
đoạn sau.
Một trong những mắt xích, một chu trình quan trọng của quá trình sản xuất

kinh doanh đó chính là chu trình mua hàng và thanh toán, doannh nghiệp có thực
hiện tốt chu trình này thì kế hoạch sản xuất, kinh doanh mới mới đạt hiệu quả cao
và thu được lợi nhuận tối đa.
Không chỉ đóng vai trò quan trọng trong hoạt động sản xuất kinh doanh của
doanh nghiệp, chu trình mua hàng và thanh toán là một bộ phận không thể thiếu
trong kiểm toán Báo cáo tài chính.

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


4
1.1.2. Bản chất và chức năng của chu trình mua hàng và thanh toán
1.1.2.1.Bản chất của chu trình mua hàng và thanh toán
Các quyết định và quá trình cần thiết để đưa hàng hoá, dịch vụ vào hoạt
động sản xuất kinh doanh của mỗi doanh nghiệp là các yếu tố chủ yếu của chu
trình mua hàng-thanh toán. Chu trình mua hàng-thanh toán tại một doanh
nghiệp điểm hình thường được bắt đầu bằng việc lập một đơn đặt hàng hay
phiếu yêu cầu mua hàng, phiếu đề nghị cấp vật tư, nguyên vật liệu của bộ
phận sản xuất, của người phụ trách cung ứng và kết thúc bằng việc thanh toán
cho nhà cung cấp.
Những khoản mục như nguyên vật liệu, máy móc thiết bị, vật tư, điện nước,
sửa chữa và bảo trì sẽ liên quan đến quá trình mua hàng hoá hay dịch vụ đầu vào
của doanh nghiệp… Quá trình mua và thanh toán các dịch vụ lao động (lao động
tạm thời) hoặc chuyển nhượng và phân bổ chi phí ở bên trong tổ chức sẽ không
thuộc hu trình này. Việc mua hàng hoá, dịch vụ có thể được tiến hành theo một
trong các phương thức sau:
Phương thức mua hàng trực tiếp: mua hàng trực tiếp tại kho hoặc các phân
xưởng, nhà máy, xi nghiệp sản xuất của nhà cung cấp.

Phương thức mua hàng theo hợp đồng: mua hàng theo hợp đồng đã được ký
kết, thỏa ước thương mại, số hàng hóa, vật tư nguyên vật liệu này chỉ thuộc quyền
sở hữu của công ty khách hàng khi thanh toán hoặc đồng ý chấp nhận thanh toán
một phần hoặc toàn bộ giá trị của hàng hóa dịch vụ mua vào.
Phương thức mua hàng trả góp: việc thanh toán sẽ được trả thành nhiều đợt,
mỗi đợt sẽ đạt đến một mức nào đó.
1.1.2.2. Chức năng của chu trình mua hàng và thanh toán
4 chức năng cơ bản của chu trình mua vào và thanh toán được trình bày như sau:
Thứ nhất, Xử lý các đơn đặt hàng, phiếu yều mua hàng hóa vật tư,
nguyên vật liệu và sử dụng dịch vụ
Bước đầu tiên trong chu trình mua hàng và thanh toán chính là đơn đặt hàng
hoặc phiếu yêu cầu về nhu cầu sử dụng hàng hoá, nguyên vật liệu, tư liệu lao động,
nhu cầu sử dụng dịch vụ.Các bộ phận phải tiến hành lập phiếu yêu cầu về hàng hoá
và dịch vụ khi có nhu cầu sử dụng hàng hoá hay dịch vụ cho hoạt động sản xuất,
kinh doanh. Sau khi được phê duyệt bởi trưởng bộ phận thì phiếu yêu cầu sẽ
chuyển lên cho những người có thẩm quyền tiếp tục xem xét và phê duyệt sao cho
phù hợp nhất với nhu cầu thực tế của công ty. Thông thường, định mức dự trữ
hàng tồn kho được đề ra để đảm bảo hoạt động sản xuất kinh doanh được ở mức
bình thường và có thể tiến hành liên tục.

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


5
Bộ phận mua hàng tiến hành lựa chọn nhà cung cấp thích hợp nhất (chất
lượng hàng hóa đạt yêu cầu và giá cả phải chăng) và sau đó lập đơn đặt hàng trong đó có ghi rõ tên của hàng hoá cần mua, mẫu mã, chủng loại, quy cách, thời
gian nhận hàng, địa điểm giao hàng... gửi cho nhà cung cấp đã được lựa chọn sau
khi các phiếu yêu cầu đã được phê duyệt bởi cấp trên. Đơn đặt hàng được xem

như là một chứng từ hợp pháp và là một đề nghị chính thức trong việc mua hàng
hoá và dịch vụ. Nếu người mua và người bán mới thực hiện buôn bán kinh doanh
quốc tế giữa các nước với nhau hoặc giao dịch có giá trị lớn, thủ tục phức tạp thì
đòi hỏi phải ký kết hợp đồng cung ứng hàng hoá và dịch vụ. Việc làm này giúp
cho đảm bảo các quyền lợi và nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng khi xảy ra
tranh chấp thương mại.
Việc phê duyệt nghiệp vụ mua hàng và dịch vụ mỗi công ty đều tự xây dựng
cho mình. Do vậy, các quy định nội bộ về thẩm quyền phê duyệt đối với nghiệp vụ
mua hàng sẽ là căn cứ để kiểm toán đánh giá việc mua hàng hóa và dịch vụ có hợp
lý hay không.
Thứ hai, quá trình nhận hàng hoá và dịch vụ
Một điểm quyết định trong chu trình mua hàng và thanh toán làviệc nhận
hàng hoá hay dịch vụ từ nhà cung cấp.là Bởi vì đây là thời điểm để bên mua thừa
nhận khoản nợ liên quan đối với bên bán. Bộ phận mua hàng của công ty khi nhận
hàng hoá, dịch vụ sẽ tiến hành quá trình kiểm tra thích hợp về mẫu mã, chất lượng,
số lượng, đơn giá, thời gian giao hàng và các điều kiện khác căn cứ vào đơn đặt
hàng, hợp đồng, thỏa thuận mua hàng hóa dịch vụ giữa các bên. Bộ phận mua hàng
sẽ ký nhận trên phiếu giao hàng hoặc biên bản bàn giao tài sản của người bán nếu
các điều kiện trên đơn đặt hàng được thực hiện đầy đủ, thích hợp và sau đó bộ phận
này sẽ lập báo cáo nhận hàng để chuyển cho bộ phận kế toán, thủ kho và các bộ
phận có liên quan khác.Thủ kho sẽ giữ một bản sao và một bản sao khác sẽ được
gửi cho kế toán thanh toán để theo dõi, ghi sổ, nhập liệu và xử lý. Từ lúc nhận hàng
cho đến khi chuyển đi, hàng hoá phải được kiểm soát một cách chặt chẽ. Nhân viên
trong phòng tiếp nhận phải độc lập, tách biệt hoàn toàn với thủ kho và phòng kế
toán. Cuối cùng, việc chuyển giao trách nhiệm đối với hàng hoá sẽ được phản ánh
trên sổ sách kế toán (kế toán vật tư và kế toán chi phí).
Thứ ba, Ghi nhận các khoản nợ nhà cung cấp
Việc ghi nhận đầy đủ, đúng đắn, chính xác khoản phải trả nhà cung cấp về
hàng hóa hay dịch vụ là rất quan trọng. Do vậy, khi nhận được hoá đơn của
người bán, kế toán phụ trách phần hành các khoản phải trả phải ngay lập tức tiến

hành so sánh đơn giá, số lượng, phương thức thanh toán, chi phí vận chuyển,

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


6
thông tin về nhà cung cấp ghi trên hóa đơn với thông tin trên đơn đặt mua, phiếu
yêu cầu mua hàng (hoặc hợp đồng) và báo cáo nhận hàng, biên bản bàn giao tài
sản hàng hóa (nếu hàng đã về). Sau đó, tính tổng giá trị thanh toán trên các hoá
đơn rồi chuyển vào nhập liệu, ghi sổ hạch toán chi tiết các khoản phải trả là bước
công việc tiếp theo.
Thứ tư, Xử lý và ghi sổ các khoản thanh toán cho người bán
Bộ phận tài chính-kế toán thực hiện việc xét duyệt chi tiền để thanh toán cho
người bán. Phương thức thanh toán thường được thực hiện bằng các chứng từ như
uỷ nhiệm chi, séc hoặc phiếu chi. Các chứng từ này phải có được sự phê chuẩn của
Giám đốc hoặc người được uỷ quyền thì mới hợp lệ. Phòng tài chính-kê toán sẽ in
các chứng từ này làm nhiều bản, trong đó người được thanh toán sẽ nhận bản gốc,
bản sao được lưu lại trong hồ sơ của phòng.
Việc ký đầy đủ phiếu chi do đúng người có trách nhiệm và thẩm quyền, việc
phân chia, tách biệt trong công tác ký phiếu chi với người chi tiền là các công việc
kiểm soát nội bộ quan trọng đối với chức năng này. Đánh số thứ tự từ trước và được
in sẵn trên loại giấy đặc biệt để tránh các hành vi gian lận là việc thường thấy đối
với việc quản lý các phiếu chi tại các công ty.
1.1.3. Kế toán chu trình mua hàng và thanh toán
1.1.3.1.Chứng từ sổ sách liên quan đến chu trình mua hàng và thanh toán
Trong chu trình này doanh nghiệp sử dụng các loại chứng từ, sổ sách sau:
* Chứng từ:
Giấy đề nghị mua hàng: bộ phận sản xuất sẽ tiến hành lập giấy đề nghị mua

hàng để đề nghị về việc được cung ứng hàng hoá và dịch vụ phục vụ cho quá trình sản
xuất kinh doanh.
Đơn đặt hàng: Nội dung đặt hàng phải thể hiện rõ chủng loại, số lượng,
nguồn gốc, xuất xứ,các thông tin kỹ thuật cần thiết liên quan của hàng hoá và dịch vụ.
Phiếu giao hàng, biên bản bàn giao tài sản (Biên bản giao nhận hàng hoá
hoặc nghiệm thu dịch vụ hoàn thành): nhà cung cấp sẽ là người phát hành những tài
liệu này. Khách hàng phải ký vào phiếu giao nhận để chứng minh sự chuyển giao về
quyền và nghĩa vụ đối với hàng hoá (hay dịch vụ).
Báo cáo nhận hàng: bộ phận nhận hàng sẽ tiến hành lập báp cáo nhận hàng.
Đây được coi là một bằng chứng của việc nhận hàng và sự kiểm tra hàng hoá.
Hoá đơn của người bán: là một loại chứng từ kế toán nhận được từ nhà
cung cấp, mang tính cơ sở pháp lý cao nhất về việc hàng hóa và dịch vụ đã
được chuyên giao.

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


7
* Sổ sách:
Nhật ký mua hàng: những ghi chép đầu tiên của chu trình mua hàng và thanh
toán sẽ được thể hiện trong nhật ký mua hàng. Nhật ký mua hàng là một loại sổ kế
toán để ghi lại các nghiệp vụ mua hàng hóa và sử dụng dịch vụ. Danh sách các hoá
đơn (từng cái một), số hóa đơn, ký hiệu hóa đơn cùng với tên nhà cung cấp hàng
hóa, ngày của hoá đơn và tổng giá trị thanh toán của các hoá đơn đó phải được cập
nhật liệt kê.
Sổ hạch toán chi tiết nợ phải trả nhà cung cấp: Các khoản tiền phải trả cho
mỗi nhà cung cấp hàng sẽ ghi chép đầy đủ và chính xác trong cuốn sổ này. Tổng giá
trị của các tài khoản phải trả nhà cung cấp trong sổ hạch toán chi tiết phải bằng

khoản tiền ghi trên khoản mục phải trả người bán.
Bảng đối chiếu công nợ: báo cáo nhận được từ nhà cung cấp (thường là
hàng tháng hoặc hàng quý) nêu rõ các hoá đơn chưa thanh toán vào một ngày đối
chiếu nhất định.
1.1.3.2.Tài khoản liên quan đến chu trình mua hàng và thanh toán.
Thông tin, số liệu phản ánh từ các chứng từ vào sổ sách kế toán thông qua hệ
thống tài khoản kế toán. Trong chu trình mua hàng và thanh toán các tài khoản được
sử dụng chủ yếu là:
Tài khoản tiền: TK 111, TK 112, TK 113,…
Hàng mua đang đi đường; Nguyên vật liệu, công cụ dụng cụ, hàng hóa: TK
151, TK 152, TK 153, TK 156…
Nợ phải trả: TK 331…
Các tài khoản khác: TK 1331, TK 515, TK 611…

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


8
Sơ đồ 01: Hạch toán nghiệp vụ phát sinh trong chu trình mua hàng - thanh
toán (thuế GTGT tính theo phương pháp khấu trừ)
TK 111, 112…

TK 331

Thanh toán bằng tiền

TK 111, 112
Người bán hoàn lại tiền

TK 511

TK 131

Thanh toán bằng hh, sp, dv

Mua chịu hàng hoá, dịch vụ
TK 151, 152, 153…
Thanh toán bù trừ công nợ

TK 1331
TK 152, 153, 211…

Thuế GTGT đầu vào

Giảm giá hh mua, trả lại
hh cho người bán
TK 133
Thuế GTGT của hàng chiết
khấu, hàng giảm giá

TK 627, 641, 642
Mua vật tư, hh, dv không
nhập kho

Nguồn: Web kê toán
1.2. Mục tiêu kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán.
KTV phải xác định được các mục tiêu kiểm toán để cuộc kiểm toán được
thực hiện một cách nhanh chóng và có hiệu quả, tiết kiệm thời gian và chi phí.

Trong khi đó chu trình mua hàng và thanh toán là một chu trình rất quan trọng vì nó
tạo ra các yếu tố đầu vào cho hoạt động sản xuất kinh doanh của một doanh nghiệp.
Do đó, KTV phải xác định đầy đủ hệ thống mục tiêu kiểm toán khi tiến hành kiểm
toán chu trình mua hàng- thanh toán.
Theo GS Nguyen Quang Quynh, trong cuốn giáo trình kiểm toán tài chính,
xuất bản năm 2012 của nhà xuất bản đại học kinh tế quốc dân thì, Mục tiêu chung
của kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán là:“đánh giá xem liệu số dư các tài
khoản có liên quan có được trình bày trung thực và phù hợp với các nguyên tắc kế

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


9
toán hiện hành hoặc được thừa nhận hay không”? Từ mục tiêu chung đó, các mục
tiêu đặc thù đối với chu trình mua hàng và thanh toán sẽ được cụ thể hóa như sau:
Mục tiêu kiểm toán đối với chu trình (chung cho cả nghiệp vụ mua hàng và
thanh toán) bao gồm các mục tiêu sau:
Một là: “Tính có thực của hàng hoá hay dịch vụ mua vào cũng như các
khoản phải trả nhà cung cấp với ý nghĩa các thông tin phản ánh tài sản hoặc công nợ
phải trả được bảo đảm bằng sự tồn tại của các tài sản cũng như công nợ đó”.
Hai là: “Tính đầy đủ của việc ghi nhận các hàng hoá và dịch vụ mua vào và
các khoản phải trả người bán với ý nghĩa thông tin phản ánh trên sổ sách, tài khoản
kế toán không bị bỏ sót trong quá trình xử lý”.
Ba là: “Tính đúng đắn của việc tính giá thực tế hàng nhập kho được tính theo
chi phí thực tế thực hiện nghiệp vụ, việc tính toán các khoản phải trả người bán phù
hợp với hợp đồng mua bán, phù hợp với hoá đơn người bán và biên bản giao nhận
hàng hoá hay dịch vụ”.
Bốn là: “Tính đúng đắn trong việc phân loại và trình bày các tài sản mua vào

cũng như các khoản phải trả người bán với ý nghĩa tuân thủ các quy định trong việc
phân loại các tài sản và công nợ cùng việc thể hiện chúng qua hệ thống tài khoản
tổng hợp và chi tiết”.
Năm là: “Tính đúng đắn trong việc phản ánh quyền và nghĩa vụ với ý nghĩa
tài sản mua vào phản ánh trên báo cáo tài chính phải thuộc quyền sở hữu của đơn vị
và nợ phải trả người bán thể hiện đúng nghĩa vụ của đơn vị này”.
Sáu là: “Tính chính xác về số học trong việc tính toán, cộng dồn, chuyển sổ
đối với các nghiệp vụ mua hàng và thanh toán”.
(Theo giáo trình kiểm toán tài chính, 2012, tác giả GS Ngo Tri Tue, GS
Nguyen Quang Quynh)
Khung tham chiếu cho việc xác định các thủ tục kiểm toán chu trình mua
hàng và thanh toán được dựa trên các mục tiêu kiểm toán trên. Căn cứ vào các mục
tiêu đó, kiểm toán viên phải thiết kế các thử nghiệm thu thập đầy đủ bằng chứng
kiểm toán cho việc đưa ra ý kiến kiểm toán của mình.
1.3. Quy trình kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán
Cuộc kiểm toán được tiến hành hiệu quả, tiết kiệm, thu thập đầy đủ bằng
chứng kiểm toán hay không phụ thuộc vào việc thực hiện tốt quy trình gồm ba giai
đoạn: Lập kế hoạch và thiết kế các phương pháp kiểm toán, thực hiện kế hoạch
kiểm toán, hoàn thành cuộc kiểm toán và công bố báo cáo kiểm toán.
Chu trình kiểm toán mua hàng và thanh toán là một bộ phận quan trọng trong
kiểm toán báo cáo tài chính. Vì vậy kiểm toán chu trình mua hàng-thanh toán cũng
được tiến hành theo quy trình 3 bước như sau:

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


10
1.3.1 Lập kế hoạch và thiết kế phương pháp kiểm toán.

1.3.1.1. Lập kế hoạch kiểm toán
Giai đoạn đầu tiên của cuộc kiểm toán là lập kế hoạch kiểm toán. Việc lập kế
hoạch kiểm toán đã được qui định rõ ràng trong 10 chuẩn mực kiểm toán được thừa
nhận rộng rãi ( GAAS) :“ công tác kiểm toán phải được lập kế hoạch đầy đủ và các trợ
lý, nếu có, phải được giám sát đúng đắn”. Đoạn hai trong chuẩn mực kiểm toán Việt
Nam số 300 (Ban hành kèm theo Thông tư số 214/2012/TT-BTC ngày 06 tháng 12
năm 2012 của Bộ Tài chính) cũng nêu rõ: “kiểm toán viên và công ty kiểm toán phải
lập kế hoạch kiểm toán để đảm bảo cuộc kiểm toán được tiến hành một cách có hiệu
quả”.Nhằm đảm bảo kiểm toán viên và công ty kiểm toán có thể bao quát hết các khía
cạnh trọng yếu của cuộc kiểm toán, phát hiện các gian lận và sai sót trong báo cáo tài
chính, phối hợp công viêc hiệu quả trong nhóm kiểm toán và đảm bảo cuộc kiểm toán
được hoàn thành đúng thời hạn, kế hoạch kiểm toán được lập cẩn thận, chi tiết và phù
hợp với tình hình thực tế của công ty khách hàng. Chính vì tầm quan trọng của việc lập
kế hoạch kiểm toán mà nó phải tuân theo các bước cơ bản sau:
1.3.1.2. Chuẩn bị cho kế hoạch kiểm toán
Đánh giá khả năng chấp nhận kiểm toán
Kiểm toán là một ngành nghề đặc thù có tính cạnh tranh cao nên việc chấp
nhận một khách mới hay tiếp tục khách hàng cũ được các công ty kiểm toán luôn
thận trọng trong việc lựa chọn.Việc lựa chọn này có liên quan đến trách nhiệm pháp
lý và trách nhiệm nghề nghiệp của các công ty kiểm toán. Trong giai đoạn chuẩn bị
cho kế hoạch kiểm toán, đánh giá rủi ro và các vấn đề có thể gặp phải khi thực hiện
kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán của công ty khách hàng là bước công
việc quan trọng mà kiểm toán viên sẽ tiến hành sau đó kết hợp với việc đánh giá các
chu trình khác để đưa ra quyết định cuối cùng về việc có chấp nhận kiểm toán cho
doanh nghiệp hay không.
Nhận diện các lý do kiểm toán của công ty khách hàng
Hai nội dung chính của nhận diện lý do kiểm toán của công ty khách hàng:
Xác định người sử dụng báo cáo tài chính và mục đích sử dụng của họ.Kiểm toán
viên cần phỏng vấn trực tiếp Ban Giám đốc khách hàng hoặc dựa vào kinh nghiệm
của các cuộc kiểm toán đã thực hiện trước đó để nhận định về lý do kiểm toán của

khách hàng. Sau khi đã nhận diện các lý do đó,kiểm toán viên và công ty kiểm toán
tiến hành xem xét các lý do kiểm toán đối với chu trình mua hàng và thanh toán để
từ đó xác định số lượng bằng chứng kiểm toán phải thu thập và mức độ chính xác
của các ý kiến mà kiểm toán viên đưa ra trong báo cáo kiểm toán về khoản mục
mua hàng và thanh toán nói riêng và cho toàn bộ báo cáo tài chính nói chung.

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


11
Lựa chọn nhóm kiểm toán
Theo chuẩn mực kiểm toán chung được thừa nhận (GAAS) thì:“Quá trình
kiểm toán phải được thực hiện bởi một hoặc nhiều người đã được đào tạo đầy đủ
thành thạo như một kiểm toán viên”. Do đó, khi lựa chọn đội ngũ nhân viên thực
hiện kiểm toán, Ban Giám đốc công ty kiểm toán cần phải đảm bảo nhóm kiểm toán
đạt yêu cầu cả về số lượng và về trình độ chuyên môn nghiệp vụ.
Các vấn đề cần phải quan tâm khi lựa chọn nhân viên thực hiện kiểm toán
như sau:
Nhóm kiểm toán có những người có khả năng giám sát các trợ lý kiểm toán;
Công ty kiểm toán nên giữ lại một phần các kiểm toán viên đã có kinh
nghiệm kiểm toán tại một khách hàng nào đó vì những người này đã tích luỹ được
nhiều kinh nghiệm và có được sự am hiểu sâu sắc về ngành nghề kinh doanh của
khách hàng.
Ký kết hợp đồng kiểm toán
Theo chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam số 210 về Hợp đồng kiểm toán
thì:”hợp đồng kiểm toán là sự thoả thuận chính thức giữa công ty kiểm toán và
khách hàng về việc thực hiện dịch vụ kiểm toán. Hợp đồng kiểm toán được ký kết
khi công ty kiểm toán đã quyết định chấp nhận kiểm toán cho khách hàng và xem

xét kỹ lưỡng các vấn đề nêu trên”.
1.3.1.3. Thu thập thông tin cơ sở
Kiểm toán viên tiến hành thu thập các thông tin cơ sở về khách hàng nhằm
phục vụ cho việc lập kế hoạch kiểm toán tổng quát cho chu trình mua hàng-thanh
toán. Kiểm toán viên cần thực hiện các công việc như sau:
Tìm hiểu ngành nghề và hoạt động kinh doanh của khách hàng
Mỗi công ty đều có một ngành nghề sản xuất, kinh doanh riêng biệt với
những những đặc thù riêng biệt.Vì vậy, kiểm toán viên cần phải tiến hành thu thập
những thông tin cơ bản nhất về ngành nghề và hoạt động kinh doanh của khách
hàng. Hơn nữa, chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 300 – Về lập kế hoạch kiểm toán
đã quy định rõ rằng kiểm toán viên phải tìm hiểu ngành nghề và hoạt động sản xuất
kinh doanh của khách hàng.
Kiểm toán viên cần phải xem xét xem ngành nghề kinh doanh của khách
hàng có ảnh hưởng như thế nào đến quy trình mua hàng-thanh toán tại công ty.
Chẳng hạn, đối với các công ty sản xuất, thì chu trình mua hàng-thanh toán đóng
một vai trò vô cùng quan trọng vì đây là quá trình cung cấp đầu vào cho quá trình
sản xuất như nguyên vật liệu, nguyên, nhiên liệu, công cụ dụng cụ, tư liệu sản
xuất…Nhưng đối với các công ty dịch vụ như các công ty tư vấn thì chu trình mua

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


12
hàng-thanh toán chủ yếu cung cấp văn phòng phẩm, tiền sử dụng điện nước, và các
yếu tố thiết yếu khác cho quá trình hoạt động của doanh nghiệp.
Có thể thu thập sự hiểu biết này thông qua các kênh khác nhau như là việc
trao đổi với kiểm toán viên tiền nhiệm hoặc trao đổi, phỏng vấn trực tiếp với nhân
viên, Ban Giám đốc công ty khách hàng hoặc tự tìm kiếm thông tin thông qua sách

báo, tạp chí chuyên ngành.
Xem xét lại kết quả kiểm toán của những năm trước và hồ sơ kiểm toán
Hồ sơ kiểm toán của các năm trước (đối với khách hàng cũ) bao gồm các tài
liệu về sơ đồ tổ chức bộ máy hành chính của công ty, điều lệ công ty, chính sách tài
chính, kế toán... Do vậy, cần phải xem xét lại hồ sơ kiểm toán để tìm hiểu kỹ hơn về
hoạt động sản xuất kinh doanh của khách hàng.
Tham quan nhà xưởng.
Khi đi tham quan nhà xưởng, kiểm toán viên sẽ trực tiếp quan sát quy
trình sản xuất kinh doanh của công ty khách hàng.Kiểm toán viên sẽ có cái nhìn
trực quan về môi trường làm việc, tổ chức lao động của công ty khách hàng. Đặc
biệt hiệu quả từ việc tham quan này đó là kiểm toán viên có những hiểu biết về
quy trình mua hàng-thanh toán của công ty khách hàng như đầu vào cho quá
trình sản xuất của công ty là gì, nguyên vật liệu la gì và được bảo quan, lưu trữ
như thế nào...
Nhận diện các bên hữu quan.
Theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 550 (Ban hành kèm theo Thông tư
số 214/2012/TT-BTC ngày 06 tháng 12 năm 2012 của Bộ Tài chính- các bên liên
quan, các bên liên quan được hiểu là “Các bộ phận trực thuộc các chủ sở hữu chính
thức của công ty khách hàng hay bất kì công ty chi nhánh, một cá nhân hay một tổ
chức nào mà công ty khách hàng có quan hệ và các tổ chức đó có khả năng điều
hành, kiểm soát hoặc có ảnh hưởng đáng kể với các chính sách kinh doanh hoặc
chính sách quản trị của công ty khách hàng”.
Các nghiệp vụ kinh tế với các bên liên quan rất quan trọng đối với chu trình
mua hàng-thanh toán. Vì một phần các nghiệp vụ kinh tế đó liên quan đến hoạt
động của chu trình mua hàng-thanh toán. Nghiệp vụ mua hàng của công ty mẹ, của
các công ty trong cùng một tập đoàn,.. cần được chú ý hơn các nghiệp vụ mua hàng
thông thường khác.
Đánh giá nhu cầu chuyên gia bên ngoài.
Các tình huống đặc biệt trong thực tế đòi hỏi công ty kiểm toán và kiểm toán
viên phải có kiến thức chuyên môn đặc thù (ngoài lĩnh vực kế toán,kiểm toán) mà

công ty lại không có một ai trong nhóm kiểm toán có hiểu biết về lĩnh vực đó thì

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


13
công ty kiểm toán có thể sử dụng ý kiến của các chuyên gia. Ví dụ như việc mua
hàng của công ty khách hàng liên quan đến việc đánh giá về giá trị tác phẩm nghệ
thuật, vàng bạc, kim cương...
1.3.1.4.Thu thập thông tin về nghĩa vụ pháp lý của khách hàng
Kiểm toán viên cần phải tiến hành thu thập thông tin về nghĩa vụ pháp lý của
khách hàng.
Các thông tin về nghĩa vụ pháp lý cần thu thập bao gồm:
Giấy phép thành lập công ty.
Giấy phép thành lập và điều lệ công ty được xem là hai loại tài liệu quan
trọng nhất mà kiểm toán viên cần tiến hành thu thập. Quá trình hình thành và
phát triển, mục tiêu hoạt động, sứ mệnh, tầm nhìn và các vấn đề cụ thể hơn như
cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ các phòng ban sẽ được phán ánh qua các
loại tài liệu này
Các báo cáo tài chính, báo cáo kiểm toán, thanh tra hay kiểm tra của năm
hiện hành hoặc của các năm trước.
Kiểm toán viên có thể áp dụng các tỷ số phân tích tài chính để phân tích các
tình hình tài chính và kết quả hoạt động kinh doanh của khách hàng. Mặt khác,
Kiểm toán viên có thể phân tích sơ bộ những biến động đối với chu trình mua hàngthanh toán.
Biên bản các cuộc họp cổ đông, Hội đồng quản trị và Ban giám đốc.
Nội dung quan trọng mà kiểm toán cần thu thập đó là: Công bố về cổ tức,
phê chuẩn việc hợp nhất hoặt giải thể, tạm dừng đóng cửa các đơn vị trực thuộc,
xét duyệt mua bán, chuyển nhượng vốn và quyền sở hữu và các tài liệu quan

trọng khác.
Các hợp đồng và cam kết quan trọng.
Trong giai lập kế hoạch kiểm toán, cần xem xét các hợp đồng cam kết quan
trọng có liên quan đến chu trình mua hàng-thanh toán như: hợp đồng mua hàng có
giá trị lớn...
1.3.1.5. Thực hiện các thủ tục phân tích
Vai trò của thủ tục phân tích.
Theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 520 (Ban hành kèm theo Thông
tư số 214/2012/TT-BTC ngày 06 tháng 12 năm 2012 của Bộ Tài chính)- thủ tục
phân tích thì thủ tục phân tích “là việc phân tích các số liệu, thông tin, các tỷ
xuất quan trọng qua đó tìm ra những xu hướng biến động và tìm ra những mối
quan hệ có mâu thuẫn với các thông tin liên quan khác hoặc có sự chênh lệch lớn
so với giá trị dự kiến”.

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54


14
Dựa vào các thông tin cơ sở và các thông tin về nghĩa vụ pháp lý của khách
hàng, kiểm toán viên thực hiện thủ tục phân tích nhằm tìm hiểu về hoạt động sản
xuất kinh doanh của khách hàng; đánh giá khả năng xảy ra các sai số trên các báo
tài chính.
Các thủ tục phân tích thường được sử dụng bao gồm hai loại sau:
Phân tích ngang (phân tích xu hướng):
Đối với chu trình mua hàng và thanh toán, thủ tục phân tích ngang thường
được thực hiện như sau:
So sánh, đối chiếu và đưa ra nhận xét kết luận về chi phí mua hàng của kì
này với kì trước để xem xét những biến động bất thường và tìm hiểu nguyên nhân.

Phân tích xu hướng tăng, giảm hoặc kiểm tra tính hợp lí của các yếu tố chi
phí để tìm ra những biến động bất thường và tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến những
biến động đó.
Phân tích dọc (phân tích tỷ xuất):
Thủ tục phân tích dọc trong chu trình mua hàng và thanh toán thường được tiến
hành như sau:
Nhóm tỷ suất khả năng thanh toán: khả năng thanh toán hiện hành; khả năng
thanh toán nhanh; khả năng thanh toán tức thời,
Nhóm tỷ suất khác như: khả năng sinh lời; hiệu quả hoạt động sản xuất kinh
doanh,…
1.3.1.6. Đánh giá tính trọng yếu và rủi ro
a. Đánh giá tính trọng yếu
Trọng yếu được định nghĩa trong IAG 25 như sau: “Trọng yếu là khái niệm
về tầm cỡ, bản chất của sai phạm (kể cả bỏ sót) thông tin tài chính, hoặc là riêng lẻ,
hoặc là từng nhóm khi mà trong một bối cảnh cụ thể nếu dựa vào các thông tin này
để xét đoán thì sẽ không chính xác, hoặc là sẽ đi đến những kết luận sai lầm”. Để
đánh giá tính trọng yếu cho chu trình mua hàng-thanh toán, KTV sẽ đưa ra mức
trọng yếu tổng thể cho toàn bộ Báo cáo tài chính dựa vào tình hình thực tế của công
ty và các xét đoán mang tính nghề nghiệp.
Sau đó, KTV sẽ tiến hành phân bổ mức trọng yếu cho chu trình mua hàngthanh toán. Tuy nhiên việc đánh giá tính trọng yếu và phân bổ mức trọng yếu cho
chu trình mua hàng-thanh toán chủ yếu phụ thuộc vào các xét đoán nghề nghiệp
cũng như kinh nghiệm của kiểm toán viên.
Đánh giá rủi ro kiểm toán
Chu trình mua hàng và thanh toán được đánh giá là có ảnh hưởng trọng yếu
đến toàn bộ kết quả của cuộc kiểm toán do đó việc xác định rủi ro kiểm toán đối với
chu trình là vô cùng quan trọng.

Cao Cường

Lớp: Kiểm toán CLC K54