Một số giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ trong hoạt động kinh doanh của NHNo PTNT hà tĩnh chi nhánh huyện hương sơn

MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ
DANH MỤC BẢNG, BIỂU
TÓM TẮT ĐỀ TÀI

H

TẾ

-H

U

Ế

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ......................................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài. ................................................................................................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu. ........................................................................................................................................... 2
3. Phƣơng pháp nghiên cứu...................................................................................................................................... 2
3.1. Phương pháp thu thập số liệu. .................................................................................................................. 2
3.2. Phương pháp xử lý số liệu. ....................................................................................................................... 3
4. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu. ........................................................................................................................ 4
4.1. Phạm vi nghiên cứu. ................................................................................................................................ 4
4.2. Đối tượng nghiên cứu. ............................................................................................................................. 4
5. Tính mới của đề tài. ............................................................................................................................................. 4
6. Kết cấu của đề tài................................................................................................................................................. 5

TR

Ư

Ờ
N

G

Đ

Ạ

IH

Ọ

C

K

IN

PHẦN II. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU. ........................................................................................ 6
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI
BỘ. ......................................................................................................................................................................... 6
1.1. KHÁI NIỆM VÀ MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ. .............................. 6
1.1.1. Định nghĩa về kiểm soát nội bộ. ............................................................................................................... 6
1.1.2. Các bộ phận cấu thành của hệ thống KSNB. ............................................................................................ 7
1.1.2.1. Môi trường kiểm soát. ............................................................................................................... 8
1.1.2.2. Đánh giá rủi ro. ........................................................................................................................ 9
1.1.2.3. Hoạt động kiểm soát. .............................................................................................................. 10
1.1.2.4. Thông tin và truyền thông........................................................................................................ 11

1.1.2.5. Giám sát. ................................................................................................................................ 11
1.2. NỘI DUNG CƠ BẢN VỀ HỆ THỐNG KSNB TRONG NHTM ...................................................................... 12
1.2.1. Những vấn đề cơ bản về NHTM. ........................................................................................................... 12
1.2.1.1. Khái niệm NHTM. ................................................................................................................... 12
1.2.1.2. Các hoạt động kinh doanh chủ yếu của NHTM. ....................................................................... 12
1.2.2. Kiểm soát nội bộ trong hoạt động kinh doanh của NHTM. ..................................................................... 13
1.2.2.1. Mục tiêu KSNB trong hoạt động của NHTM. ........................................................................... 13
1.2.2.2. Nhiệm vụ của hệ thống kiểm soát nội bộ trong hoạt động Ngân hàng. ...................................... 14
1.2.2.3. Sự cần thiết của hệ thống KSNB tại các NHTM........................................................................ 15
1.2.2.4. Kiểm soát nội bộ trong hoạt động kinh doanh chủ yếu của NHTM........................................... 16
1.3. CHẤT LƢỢNG KSNB TRONG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI. .................................................................. 17
1.3.1. Khái niệm và các tiêu chí đánh giá chất lƣợng KSNB của NHTM. ......................................................... 17
1.3.1.1. Khái niệm. .............................................................................................................................. 17
1.3.1.2. Các tiêu chí đánh giá chất lượng hệ thống KSNB của NHTM. .................................................. 17
1.3.2. Các nhân tố ảnh hƣởng tới chất lƣợng KSNB của NHTM. ..................................................................... 20
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG HOẠT ĐỘNG
KINH DOANH TẠI NHNo & PTNT HÀ TĨNH – CHI NHÁNH HUYỆN HƢƠNG SƠN. ..................................... 20
2.1. TỔNG QUAN VỀ CHI NHÁNH NHNo & PTNT HƢƠNG SƠN, HÀ TĨNH. ................................................ 20
2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển. ........................................................................................................... 20
2.1.2. Khái quát hoạt động kinh doanh của NHNo & PTNT Hƣơng Sơn. ......................................................... 21
2.1.2.1.Công tác huy động vốn. ............................................................................................................ 21
2.1.2.2. Tình hình sử dụng vốn. ............................................................................................................ 23
2.1.2.3. Kết quả tài chính. .................................................................................................................... 25
2.2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT CỦA CHI NHÁNH NHNO & PTNT HƢƠNG SƠN, HÀ TĨNH27


Ư

Ờ
N

G

Đ

Ạ

IH

Ọ

C

K

IN

H

TẾ

-H

U

Ế

2.2.1. Môi trƣờng kiểm soát. .......................................................................................................................... 27
2.2.1.1. Triết lý và phong cách điều hành. ............................................................................................ 27
2.2.1.2. Cơ cấu tổ chức. ....................................................................................................................... 28

2.2.1.3. Cách thức phân định quyền hạn và trách nhiệm. ...................................................................... 30
2.2.1.4. Chính sách nhân sự. ................................................................................................................ 32
2.2.1.5. Môi trường bên ngoài và các nguyên tắc kế toán áp dụng. ...................................................... 38
2.2.2. Phân tích và đánh giá rủi ro.................................................................................................................. 39
2.2.3. Hoạt động kiểm soát. ........................................................................................................................... 46
2.2.3.1. Cơ chế kiểm soát. .................................................................................................................... 46
2.2.3.2. Thủ tục kiểm soát. .................................................................................................................. 47
2.2.4. Hệ thống thông tin và truyền thông. .................................................................................................... 55
2.2.5. Giám sát. ........................................................................................................................................... 58
2.3. ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG HIỆN NAY CỦA HỆ THỐNG KSNB TẠI CHI NHÁNH NHNo & PTNT HƢƠNG
SƠN, HÀ TĨNH. ................................................................................................................................................... 60
2.3.1. Môi trƣờng kiểm soát......................................................................................................................... 61
2.3.1.1. Ưu điểm. ................................................................................................................................. 61
2.3.1.2. Nhược điểm. ........................................................................................................................... 62
2.3.2. Phân tích và đánh giá rủi ro. ............................................................................................................... 64
2.3.2.1. Ưu điểm. ................................................................................................................................. 64
2.3.2.2. Nhược điểm. ........................................................................................................................... 64
2.3.3. Hoạt động kiểm soát. ......................................................................................................................... 65
2.3.3.1. Ưu điểm. ................................................................................................................................. 65
2.3.3.2. Nhược điểm. ........................................................................................................................... 65
2.3.4.
Hệ thống thông tin và truyền thông. ............................................................................................ 66
2.3.4.1. Ưu điểm. ................................................................................................................................. 66
2.3.4.2. Nhược điểm. ........................................................................................................................... 67
2.3.5. Giám sát. ........................................................................................................................................... 68
2.3.6. Nhận xét chung.................................................................................................................................. 68
CHƢƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CHI NHÁNH NHNo
& PTNT HƢƠNG SƠN, HÀ TĨNH. ...................................................................................................................... 68
3.1. PHƢƠNG HƢỚNG HOÀN THIỆN. ............................................................................................................... 68
3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI NHNo & PTNT HÀ TĨNH –

CHI NHÁNH HƢƠNG SƠN. ................................................................................................................................ 68
3.2.1. Nhóm giải pháp trƣớc mắt. ................................................................................................................. 69
3.2.1.1. Phát triển môi trường kiểm soát. ............................................................................................. 69
3.2.1.2. Các giải pháp nâng cao tính hữu hiệu của hệ thống KSNB trong việc ngăn ngừa và quản lý rủi
ro.
......................................................................................................................................... 72
3.2.1.3. Thiết kế thủ tục kiểm soát hợp lý cho mọi hoạt động, chú trọng đặc biệt trong hoạt động tín
dụng.
......................................................................................................................................... 74
3.2.1.4. Giải pháp nâng cao chất lượng hệ thống thông tin và truyền thông. ......................................... 74
3.2.1.5. Giải pháp nâng cao hiệu quả của hoạt động giám sát ngân hàng. ............................................ 76
3.2.2. Nhóm giải pháp dài hạn. ..................................................................................................................... 79

TR

PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................................................ 81
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


NHNo & PTNT

3.

TSN

4.

TSC

5.

BCTC

6

KSNB

7

VND

triển Nông thôn.

H
IN

Tài sản Có

K

Báo cáo tài chính

IH

Ọ

C

Kiểm soát nội bộ

Ạ
Đ

Agribank

Việt Nam Đồng
Ngân hàng nhà nƣớc

Ngân hàng Nông nghiệp và Phát
triển Nông thôn.

TCTD

Tổ chức tín dụng.

11

NHTW

Ngân hàng trung ƣơng.

12

TTTD

Thông tin tín dụng

Ờ
N

10

Ư

Ngân hàng Nông nghiệp và Phát
Tài sản Nợ

NHNN

G

9

-H

2.

TẾ

NHTM

8

TR

Ngân hàng thƣơng mại

1.

U

Ế

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.


DANH MỤC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ.

U

Ế

* Biểu đồ.

-H

Biểu đồ 1. Tăng trƣởng huy động vốn của NHNo & PTNT Hƣơng Sơn (2009 – 2011).

TẾ

Biểu đồ 2. Tăng trƣởng cho vay đầu tƣ của NHNo & PTNT Hƣơng Sơn (2009 – 20110).

H

* Sơ đồ.

IN

Sơ đồ 1. Sơ đồ bộ máy tổ chức của ngân hàng.

K

Sơ đồ 2. Quy trình phê duyệt tín dụng.

TR

Ư

Ờ
N

G

Đ

Ạ

IH

Ọ

C

Sơ đồ 3. Hệ thống thông tin tín dụng của hệ thống NHNo.


DANH MỤC BẢNG, BIỂU.

-H

U

Bảng 2. Tình hình dƣ nợ của NHNo & PTNT Hƣơng Sơn (2009 – 2011).

Ế

Bảng 1. Tình hình huy động vốn của NHNo & PTNT Hƣơng Sơn (2009 – 2011).

Bảng 3. Kết quả tài chính của ngân hàng (2009 – 2011).

TẾ

Bảng 4. Bảng hỏi về môi trƣờng kiểm soát.

H

Bảng 5. Trình độ nhân viên của ngân hàng.

IN

Bảng 6. Quỹ tiền lƣơng đƣợc chi trong 3 năm 2009, 2010, 2011.

K

Bảng 7. Bảng hỏi về phân tích và đánh giá rủi ro.

Ọ

Bảng 9. Bảng phân loại nợ quá hạn.

C

Bảng 8. Tình hình nợ quá hạn, nợ xấu (2009 – 2011).

IH

Bang 10. Tỷ lệ trích dự phòng rủi ro tín dụng.

Ạ

Bảng 11. Số liệu trích dự phòng rủi ro tín dụng (2009 – 2011).

Đ

Bảng 12. Bảng hỏi về hoạt động kiểm soát.

TR

Ư

Ờ
N

G

Bảng 13. Bảng hỏi về hệ thống thông tin và truyền thông.


TÓM TẮT ĐỀ TÀI.

Tên đề tài: “Một số giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ trong hoạt
động kinh doanh của NHNo & PTNT Hà Tĩnh - chi nhánh huyện Hương Sơn”.

Ế

KSNB là một đề tài không mới, nhƣng cái mới trong bài khóa luận của tôi đƣợc

U

thể hiện: Nghiên cứu tại NHNo & PTNT Hƣơng Sơn - là một chi nhánh ngân hàng nhỏ,

-H

hoạt động kiểm soát ít đƣợc đề cập tới và đây là nội dung đƣợc nghiên cứu lần đầu tiên tại
ngân hàng này. Tôi tiến hành nghiên cứu dựa trên nhiều phƣơng pháp và đặc biệt có sử

TẾ

dụng bảng hỏi về hệ thống KSNB ngân hàng để mô tả một cách khái quát thực trạng hoạt
động của hệ thống KSNB trong hoạt động kinh doanh tại ngân hàng để từ đó đi vào chi

H

tiết hơn quá trình hoạt động của hệ thống KSNB bám sát theo các bộ phận cấu thành hệ

IN

thống KSNB theo COSO.

K

Khóa luận trình bày những kiến thức đã đƣợc học, nghiên cứu về lý luận hệ thống

C

KSNB và chất lƣợng hệ thống KSNB trong một đơn vị, tổ chức nói chung và của NHTM

Ọ

nói riêng. Khóa luận khái quát các yếu tố cấu thành nên hệ thống KSNB và chức năng,

IH

nhiệm vụ của KSNB trong việc đảm bảo, duy trì các mục tiêu của đơn vị, tổ chức hay

Ạ

doanh nghiệp.

Đ

Khóa luận cũng trình bày khái quát những hiểu biết cơ bản về NHNo & PTNT
Hƣơng Sơn, Hà Tĩnh và tình hình sản xuất kinh doanh của ngân hàng trong 3 năm từ 2009

G

đến 2011. Nội dung chính của khóa luận là tìm hiểu thực trạng hoạt động của hệ thống

Ờ
N

KSNB tại NHNo & PTNT Hƣơng Sơn. Trên cơ sở đối chiếu giữa lý thuyết đã đƣợc học

Ư

với thực tế tìm hiểu đƣợc tại NHNo & PTNT Hƣơng Sơn, đánh giá những ƣu điểm và

TR

một số tồn tại trong hệ thống KSNB của ngân hàng. Qua đó, khóa luận đề xuất một số
giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống KSNB của NHNo & PTNT Hƣơng Sơn, Hà Tĩnh.
Mặc dù, đã có nhiều cố gắng song kiến thức còn nhiều hạn chế. Mong đƣợc sự góp

ý của thầy cô và các bạn.


PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Trong những năm qua, hệ thống ngân hàng Việt Nam đã đổi mới một cách căn bản

Ế

về mô hình tổ chức, cơ chế điều hành và nghiệp vụ…Có thể nói, hoạt động của hệ thống

U

ngân hàng đã có những đóng góp đáng kể trong sự nghiệp đổi mới và phát triển kinh tế

-H

đất nƣớc. Bên cạnh những kết quả đạt đƣợc, hệ thống ngân hàng Việt Nam bộc lộ những
yếu kém trong điều hành và hoạt động nghiệp vụ, đặc biệt là việc quản lý hoạt động của

TẾ

các NHTM với các loại hình sỡ hữu khác nhau. Những yếu kém đó là khó tránh khỏi khi
các lý thuyết cũng nhƣ kinh nghiệm về quản lý các NHTM trong quá trình chuyển sang

IN

H

nền kinh tế thị trƣờng ở nƣớc ta chƣa đƣợc nghiên cứu đầy đủ.
Hoạt động kinh doanh ngân hàng là loại hình kinh doanh có rất nhiều rủi ro, dễ bị

K

tổn thƣơng khi có gian lận và sai sót, việc bảo đảm an toàn trong hoạt động kinh doanh

C

của NHTM không những đƣợc các nhà kinh doanh ngân hàng quan tâm mà còn là mối

Ọ

quan tâm của ngƣời gửi tiền, của các cơ quan quản lý Nhà nƣớc, của toàn xã hội. Sự phá

IH

sản của một ngân hàng, có thể gây nên đỗ vỡ dây chuyền trong hệ thống tài chính, ngân

Ạ

hàng ảnh hƣởng rất lớn đối với toàn bộ nền kinh tế. Trong thời gian qua, trên các phƣơng

Đ

tiện thông tin đại chúng đã đƣa tin một số vụ vỡ nợ của doanh nghiệp, với quy mô mỗi vụ
lên tới hàng trăm tỷ đồng. Vụ vỡ nợ nào cũng liên quan đến nhiều chi nhánh NHTM cho

G

vay. Vụ vỡ nợ gần đây nhất xảy ra trung tuần tháng 8/2011 đó là công ty TNHH An

Ờ
N

Khang vỡ nợ gần 350 tỷ đồng, một vụ vỡ nợ khác xảy ra trong tháng 7/2011, đó là công
ty CP Thái Bảo với tổng số nợ bị vỡ lên tới 300 tỷ đồng(1). Tại Hà Tĩnh, một vùng đất yên

Ư

bình lâu này, gần đây cũng có nhiều cơn lốc vỡ nợ, điển hình là đại gia trẻ Nguyễn Chu

TR

Ngọc sỡ hữu 2 doanh nghiệp là Công ty CP Đại Dƣơng và Công ty CPTM Hoàng Phú An
(tại TP Hà Tĩnh, chuyên kinh doanh ô tô, nhà hàng và khách sạn) ôm nợ ngân hàng hàng
chục tỷ nhờ mối “liên minh ma quỷ” với cán bộ ngân hàng(2) nhƣng không có khả năng
thanh toán. Bên cạnh đó, khi Việt Nam phải thực hiện các cam kết, các ngân hàng nƣớc

ngoài sẽ có nhiều hoạt động phong phú đa dạng tại Việt Nam và đƣợc đối xử ngang bằng

1


theo đúng nguyên tắc tối huệ quốc của WTO, lúc đó các ngân hàng Việt Nam sẽ phải
cạnh tranh với những đối thủ vƣợt trội hơn về mọi mặt ngay trên thị trƣờng Việt Nam.
Nghiêm trọng hơn là kết quả một cuộc điều tra gần đây của Chƣơng trình Phát triển Liên
hợp quốc cho biết: Có 45% khách hàng sẽ chuyển sang vay vốn của ngân hàng nƣớc

Ế

ngoài, 50% chọn dịch vụ ngân hàng nƣớc ngoài thay thế, và 50% chọn ngân hàng nƣớc

-H

U

ngoài gửi tiền.

Trƣớc những cảnh báo rủi ro tong hoạt động kinh doanh và nguy cơ bị thu hẹp thị
phần, bị thâu tóm cạnh tranh… đòi hỏi các NHTM Việt Nam phải cải cách đổi mới toàn

TẾ

diện, phải “thay máu” để nâng cao năng lực cạnh tranh, để có thể đứng vững và phát triển

H

an toàn trong nền kinh tế hội nhập quốc tế. Một trong những yêu cầu cấp bách nhất trong

IN

công cuộc đổi mới là phải nâng cao chất lƣợng hoạt động của hệ thống kiểm soát nội bộ.
Thông qua quá trình thực tập tại NHNo & PTNT chi nhánh huyện Hƣơng Sơn, Hà Tĩnh,

K

kết hợp lý luận và thực tiễn đồng thời nhận thức đƣợc tầm quan trọng của hệ thống KSNB

C

đối với NHTM Việt Nam nói chung và NHNN & PTNT chi nhánh Hƣơng Sơn nói riêng,

Ọ

tôi đã chọn đề tài: “Một số giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ trong hoạt

IH

động kinh doanh của NHNo & PTNT Hà Tĩnh - chi nhánh huyện Hương Sơn”.

Ạ

2. Mục tiêu nghiên cứu

Đ

 Tìm hiểu, đánh giá thực trạng hoạt động của hệ thống KSNB trong hoạt động chủ

Ờ
N

dụng.

G

yếu của NHNo & PTNT Hà Tĩnh – chi nhánh Hƣơng Sơn, đặc biệt là hoạt động tín

 Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống KSNB trong hoạt động kinh

TR

Ư

doanh của chi nhánh NHNo & PTNT Hƣơng Sơn mà chủ yếu là hoạt động tín
dụng.

(1)

Tạp chí ngân hàng (2/2012)

(2)

Theo Vietnamnet (7/11/2011)

2


3. Phƣơng pháp nghiên cứu

3.1. Phƣơng pháp thu thập số liệu
 Nghiên cứu lý thuyết về KSNB và các quy định hiện hành của NHNN có liên

Ế

quan.

U

 Nghiên cứu thực trạng KSNB của ngân hàng trên cơ sở:

-H

Phỏng vấn các nhà quan lý, nhân viên của ngân hàng thông qua bảng hỏi về hệ

-

thống KSNB đƣợc thiết kế dƣới dạng “có” hoặc “không” nhằm thu thập đƣợc

H

hệ thống KSNB trong ngân hàng nhƣ thế nào?.

TẾ

những thông tin ban đầu của ngân hàng, có cái nhìn tổng quan về sự vận hành của

IN

Kiểm tra lại các tài liệu sổ sách: Tiến hành kiểm tra các tài liệu sổ sách sau: Sơ đồ

-

tổ chức, sổ tay chính sách, sơ đồ hạch toán, các báo cáo tài chính trình bày những

K

dữ liệu thực tế và kế hoạch.

C

Quan sát các mặt hoạt động và quá trình hoạt động của chi nhánh NHNo & PTNT

Ọ

-

IH

Hƣơng Sơn. Công việc này giúp biết rằng những quy định, chế độ của ngân hàng
có đƣợc thực hiện trên thực tế hay không? Và bảng hỏi có đƣợc trả lời một cách

Ạ

chính xác và khách quan không?
Tổng hợp, phân tích các tạp chí trong ngành Ngân hàng, Kế toán, Kiểm toán, Kinh

Đ

-

Ờ
N

toán.

G

tế phát triển của các chuyên gia trong lĩnh vực ngân hàng tiền tệ và lĩnh vực kiểm

3.2. Phƣơng pháp xử lý số liệu

TR

Ư

 Phƣơng pháp so sánh bằng số tuyệt đối: là hiệu số của hai chỉ tiêu.
y1 - y0

Trong đó y0 : chỉ tiêu năm trƣớc.
y1: chỉ tiêu năm sau.
y: là phần chênh lệch tăng giảm của các chỉ tiêu kinh tế.

3




Phƣơng pháp so sánh bằng số tƣơng đối:

Trong đó y là chênh lệch tƣơng đối của các chỉ tiêu kinh tế.

U

của hệ thống KSNB tại chi nhánh NHNo & PTNT Hƣơng Sơn.

Ế

 Phƣơng pháp so sánh giữa lý luận và thực tiễn nhằm đánh giá thực trạng hoạt động

-H

 Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp tất cả các khía cạnh của hệ thống KSNB từ các
thông tin thu thập đƣợc qua bảng hỏi, quan sát đƣợc và kiểm tra tài liệu.

TẾ

4. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu

H

4.1. Phạm vi nghiên cứu

IN

 Về nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung tìm hiểu cách thức hoạt động của hệ

K

thống KSNB trong hoạt động kinh doanh chủ yếu của ngân hàng NHNo & PTNT

Hà Tĩnh – chi nhánh huyện Hƣơng Sơn, mà hoạt động đáng quan tâm là hoạt động

Ọ

C

tín dụng vì hoạt động tín dụng đƣợc coi là hoạt động chủ yếu, hoạt động tạo ra thu

IH

nhập với một tỷ trọng rất cao trong tổng thu nhập của ngân hàng.
 Về không gian: Nghiên cứu tại NHNo & PTNT Hà Tĩnh - chi nhánh huyện Hƣơng

Đ

Ạ

Sơn.

 Về thời gian: Đề tài đƣợc nghiên cứu trong thời gian từ tháng 12/2011 đến tháng

G

06/2012. Các thông tin, số liệu phản ánh tập trung chủ yếu trong khoảng 3 năm gần

Ờ
N

đây (2009 – 2011) và đề xuất giải pháp từ nay cho đến các năm tiếp theo.

TR

Ư

4.2. Đối tƣợng nghiên cứu.
Hệ thống lý luận và thực tiễn hoạt động của hệ thống kiểm soát, thủ tục kiểm soát

trong hoạt động kinh doanh chủ yếu của NHNo & PTNT Hà Tĩnh – chi nhánh huyện
Hƣơng Sơn.
5. Tính mới của đề tài.
Để thực hiện đề tài này, tôi đã nghiên cứu, tham khảo đề tài của các tác giả sau:

4


Ths. Lê Phƣơng Hồng, ĐH Kinh tế HCM, Giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát

-

nội bộ, kiểm toán nội bộ tại ngân hàng Công thương (2006)
Sv. Võ Anh Tuấn, ĐH Kinh tế Huế, Giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội

-

bộ tại ngân hàng Công thương chi nhánh Huế (2010).
Sv. Lê Tự Quang Hƣng, ĐH Kinh tế Huế, Đánh giá hệ thống KSNB trong việc

Ế

-

U

quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng Công thương chi nhánh Huế (2010).

Sv. Đào Thiên Trang, ĐH Kinh tế Huế, Đánh giá hệ thống KSNB trong hoạt động

-H

-

tín dụng tại NHNo & PTNT Việt Nam – chi nhánh Thừa Thiên Huế (2010).

TẾ

Tuy nhiên đề tài của tôi có tính mới so với các đề tài trên thể hiện qua:
NHNo & PTNT chi nhánh huyện Hƣơng Sơn là một chi nhánh ngân hàng cấp 3,

-

H

thông thƣờng hoạt động kiểm soát ít đƣợc đề cập tới và tại đây chƣa có ai nghiên

IN

cứu đề tài về hoạt động KSNB.

Trên địa bàn huyện Hƣơng Sơn các ngân hàng cạnh tranh chƣa nhiều.

-

Khác biệt nguồn tài liệu tham khảo, phƣơng pháp nghiên cứu.

-

Từ việc mô tả thực trạng, đánh giá và đƣa ra giải pháp hoàn thiện đƣợc bám sát

Ọ

C

K

-

IH

theo các bộ bận cấu thành hệ thống KSNB của ngân hàng theo CoSo.
Sử dụng bảng hỏi về hệ thống kiểm soát nội bộ của ngân hàng.

-

Ạ

6. Kết cấu của đề tài.

G

chính sau:

Đ

Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung của luận văn đƣợc trình bày trong 3 chƣơng

Ờ
N

Chƣơng 1: Cơ sơ lý luận về hệ thống KSNB trong NHTM.

Ư

Chƣơng 2: Thực trạng hoạt động của hệ thống KSNB trong hoạt động kinh doanh tại

TR

NHNo & PTNT Hà Tĩnh – chi nhánh huyện Hƣơng Sơn.
Chƣơng 3: Giải pháp hoàn thiện hệ thống KSNB trong hoạt động kinh doanh của NHNo
& PTNT Hà Tĩnh – chi nhánh huyện Hƣơng Sơn.
------------o0o---------

5


PHẦN II. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN

Ế

VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ

U

KHÁI NIỆM VÀ MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN VỀ HỆ THỐNG KIỂM

1.1.

-H

SOÁT NỘI BỘ

TẾ

1.1.1. Định nghĩa về kiểm soát nội bộ

Khái niệm kiểm soát nội bộ đã hình thành và phát triển dần trở thành một hệ thống

H

lý luận về vấn đề kiểm soát trong tổ chức. Quá trình nhận thức và nghiên cứu về KSNB

IN

dẫn đến các quy định khác nhau từ đơn giản đến phức tạp về hệ thống này. Đến nay, định

K

nghĩa đƣợc chấp nhận khá rộng rãi là:

C

“Kiểm soát nội bộ là một quá trình do người quản lý, hội đồng quản trị và các nhân viên

Ọ

của đơn vị chi phối, nó được thiết lập để cung cấp sự bảo đảm hợp lý nhằm thực hiện mục

IH

tiêu dưới đây:

Báo cáo tài chính đáng tin cậy

-

Các quy định và luật lệ được tuân thủ

-

Hoạt động hữu hiệu và hiệu quả”. (3)

G

Đ

Ạ

-

Ờ

N

Trong khái niệm trên, bốn nội dung cơ bản là quá trình, con ngƣời, đảm bảo hợp lý và

TR

Ư

mục tiêu. Chúng đƣợc hiểu nhƣ sau:

(3)

Định nghĩa này đƣợc đƣa ra vào năm 1992 bởi Committee of Sponsorning organization (viết tắt là

COSO). COSO là một ủy ban thuộc hội đồng quốc gia Hoa Kỳ về việc chống gian lận về báo cáo tài
chính.

6


 Kiểm soát nội bộ là một quá trình.
Kiểm soát nội bộ bao gồm một chuỗi hoạt động kiểm soát hiện diện ở mọi bộ phận
đơn vị và đƣợc kết hợp với nhau thành một thể thống nhất. Quá trình kiểm soát giúp cho

Ế

các đơn vị đạt đƣợc các mục tiêu của mình.

U

 Kiểm soát nội bộ đƣợc thiết kế và vận hành bởi con ngƣời.

-H

Cần hiểu rằng KSNB không chỉ đơn thuần là những chính sách, thủ tục, biểu
mẫu…mà phải bao gồm cả những con ngƣời trong tổ chức nhƣ Hội đồng quản trị, Ban

TẾ

giám đốc, các nhân viên khác…Chính con ngƣời định ra mục tiêu, thiết lập cơ chế
kiểm soát ở mọi nơi và vận hành chúng.

đối là các mục tiêu sẽ đƣợc thực hiện.

IN

H

 Kiểm soát nội bộ cung cấp một sự đảm bảo hợp lý, chứ không phải đảm bảo tuyệt

K

Vì khi vận hành hệ thống kiểm soát, những yếu kém có thể xảy ra do các sai lầm

C

của con ngƣời nên dẫn đến không thực hiện đƣợc các mục tiêu. KSNB có thể phát hiện và

Ọ

ngăn chặn những sai phạm nhƣng không thể đảm bảo chúng là không bao giờ xảy ra. Hơn

IH

nữa, một nguyên tắc cơ bản trong việc đƣa ra quyết định của các nhà quản lý là chí phí

Ạ

cho quá trình kiểm soát không đƣợc vƣợt qua lợi ích đƣợc mong đợi từ quá trình kiểm

Đ

soát đó. Do đó, tuy ngƣời quản lý nhận thức đƣợc đầy đủ các rủi ro, thế nhƣng nếu chi phí

G

cho quá trình kiểm soát quá cao thì họ cũng không áp dụng các thủ tục kiểm soát rủi ro.

Ờ
N

1.1.2. Các bộ phận cấu thành của hệ thống KSNB
Mặc dù có sự khác biệt đáng kể về tổ chức hệ thống KSNB giữa các đơn vị vì phụ

Ư

thuộc vào nhiều yếu tố nhƣ quy mô, tổ chức hoạt động, mục tiêu…của từng đơn vị thế

TR

nhƣng bất kỳ hệ thống KSNB nào bao gồm những bộ phận cơ bản. Theo COSO, kiểm
soát bao gồm các bộ phận sau:
-

Môi trƣờng kiểm soát.

-

Đánh giá rủi ro.

-

Hoạt động kiểm soát.

7


-

Thông tin và truyền thông.

-

Giám sát.

1.1.2.1. Môi trường kiểm soát

Ế

Môi trƣờng kiểm soát tạo ra phong thái của toàn doanh nghiệp và có ảnh hƣởng

-H

thống KSNB. Các nhân tố chính về môi trƣờng kiểm soát là:

U

đến ý thức về kiểm soát của các nhân viên. Nó là nền móng cho các yếu tố còn lại của hệ

 Tính chính trực và giá trị đạo đức: Sự hữu hiệu của hệ thống KSNB trƣớc tiên phụ

TẾ

thuộc vào tính chính trực và việc tôn trọng các giá trị đạo đức của những ngƣời
liên quan đến quá trình kiểm soát. Để đáp ứng yêu cầu này, các nhà quản lý cao

H

cấp phải xây dựng những chuẩn mực về đạo đức trong đơn vị và cƣ xử đúng đắn

IN

để có thể ngăn cản không cho các thành viên có các hành vi thiếu đạo đức hoặc

K

phạm pháp. Muốn vậy, những nhà quản lý cần phải làm gƣơng cho cấp dƣới về

C

việc tuân thủ các chuẩn mực và cần phải phổ biến những quy định đến mọi thành

Ọ

viên bằng các thể chế thích hợp.

IH

 Đảm bảo năng lực: Là đảm bảo cho các nhân viên có những kỹ năng và hiểu biết

Ạ

cần thiết để thực hiện nhiệm vụ của mình, nếu không chắc chắn họ sẽ thực hiện

Đ

nhiệm vụ đƣợc giao không hữu hiệu. Do đó, nhà quản lý chỉ nên tuyển dụng những
nhân viên có trình độ đào tạo, kinh nghiệm phù hợp với nhiệm vụ đƣợc giao và

Ờ
N

G

phải giám sát và huấn luyện họ đầy đủ và thƣờng xuyên.
 Hội đồng quản trị và ủy ban kiểm toán: Một sự lựa chọn cho các ngân hàng trong

TR

Ư

nhiều quốc gia là thiết lập ủy ban kiểm toán độc lập để giúp Hội đồng quản trị thực
hiện những nhiệm vụ của họ. Đây là ủy ban gồm một số thành viên trong và ngoài
hội đồng quản trị nhƣng không tham gia vào điều hành đơn vị. Các nhân tố đƣợc
xem xét để đánh giá sự hữu hiệu của Hội đồng quản trị và Ủy ban kiểm toán gồm
mức độ độc lập, kinh nghiệm và uy tín của các thành viên.

8


 Triết lý và phong cách điều hành của nhà quản lý: Triết lý quản lý thể hiện qua
quan điểm và nhận thức của ngƣời quản lý còn phong cách điều hành lại đƣợc thể
hiện qua cá tính, tƣ cách thái độ của nhà quản lý khi điều hành đơn vị.
 Cơ cấu tổ chức: Cơ cấu tổ chức thực chất là sự phân chia trách nhiệm và quyền

U

Ế

hạn giữa các bộ phận trong đơn vị, nó góp phần rất lớn trong việc đạt đƣợc mục

-H

tiêu. Cơ cấu phù hợp sẽ là cơ sở cho việc lập kế hoạch, điều hành, kiểm soát và
giám sát các hoạt động.

TẾ

 Cách thức phân định quyền hạn và trách nhiệm: Đây đƣợc xem là phần mở rộng
của cơ cấu tổ chức. Nó cụ thể hóa về quyền hạn và trách nhiệm của từng thành

H

viên trong các hoạt động của đơn vị, giúp cho mỗi thành viên phải hiểu rằng họ có

IN

nhiệm vụ cụ thể gì và công việc của họ sẽ ảnh hƣởng nhƣ thế nào đến ngƣời khác

K

trong việc hoàn thành các mục tiêu. Do đó, khi mô tả công việc, đơn vị cần phải
thể chế hóa bằng văn bản về những nhiệm vụ và quyền hạn cụ thể của từng thành

Ọ

C

viên và quan hệ giữa họ với nhau.

IH

 Chính sách nhân sự: Là các chính sách và các thủ tục của nhà quản lý về việc
tuyển dụng, huấn luyện, đánh giá, sa thải, đề bạt, khen thƣởng và kỷ luật nhân

Ạ

viên. Chính sách nhân sự có ảnh hƣởng đáng kể đến sự hữu hiệu của môi trƣờng

Đ

kiểm soát thông qua tác động đến các nhân tố trong môi trƣờng kiểm soát nhƣ đảm

G

bảo năng lực, tính chính trực và giá trị đạo đức…

Ờ
N

1.1.2.2. Đánh giá rủi ro

Ư

Kiểm soát nội bộ đƣợc thiết lập nhằm đạt mục tiêu mà tổ chức đề ra, tất cả các hoạt

TR

động diễn ra trong đơn vị đều có thể phát sinh rủi ro và khó có thể kiểm soát tất cả. Vì
vậy, các nhà quản lý phải thận trọng khi xác định và phân tích những nhân tố đe dọa đến
mục tiêu của đơn vị mình.
Việc phân tích và đánh giá rủi ro nhằm thu hẹp vào những rủi ro chủ yếu. Việc
nhận dạng rủi ro chủ yếu hết sức quan trọng, không chỉ liên quan đến đe dọa của rủi ro mà
còn liên quan đến sự phân chia trách nhiệm và nguồn lực đối phó rủi ro. Đánh giá rủi ro

9


bao gồm quá trình nhận dạng và phân tích các rủi ro một cách thích hợp để đạt đƣợc mục
tiêu của tổ chức và xác định biện pháp xử lý phù hợp.

 Nhận dạng rủi ro: Rủi ro có thể tác đọng đến tổ chức ở mức độ toàn đơn vị hay chỉ
ảnh hƣởng đến từng hoạt động cụ thể. Để nhận dạng rủi ro, nhà quản lý có thể sử

U

Ế

dụng nhiều biện pháp khác nhau, từ việc sử dụng các phƣơng tiện dự báo, phân

-H

tích các dữ liệu quá khứ, cho đến việc rà soát thƣờng xuyên các hoạt động.
 Phân tích và đánh giá rủi ro: Là đánh giá tầm quan trọng của rủi ro, tác hại mà rủi

TẾ

ro gây ra và khả năng xảy ra rủi ro. Rủi ro rất khó định lƣợng nên đây là một công
việc khá phức tạp và có nhiều phƣơng pháp khác nhau, tuy nhiên cần phải đánh giá

H

rủi ro một cách có hệ thống, xây dựng tiêu chí đánh giá rủi ro, sắp xếp thứ tự ƣu

IN

tiên các rủi ro, dựa vào đó các nhà quản lý sẽ phân bổ nguồn lực để đối phó rủi ro.

K

1.1.2.3. Hoạt động kiểm soát

C

Hoạt động kiểm soát là những chính sách và thủ tục để đảm bảo cho các chỉ thị của

Ọ

nhà quản lý đƣợc thực hiện nhằm kiểm soát các rủi ro mà đơn vị đang hay có thể gặp

IH

phải. Một số các hoạt động kiểm soát nhằm đạt mục tiêu của tổ chức nhƣ:

Ạ

 Phân chia trách nhiệm: Là không cho phép một thành viên nắm giữ mọi mặt của

Đ

nghiệp vụ từ khi hình thành đến khi kết thúc; không cho kiêm nhiệm các chức
năng phê chuẩn, thực hiện, ghi chép nghiệp vụ và bảo quản tài sản. Tuy nhiên, nếu

Ờ
N

G

việc thông đồng giữa các nhân viên xảy ra thì điều này sẽ làm hoặc phá hủy sự hữu
hiệu của hệ thống KSNB.

TR

Ư

 Kiểm soát quá trình xử lý thông tin các nghiệp vụ: Là kiểm tra tính xác thực, đầy
đủ và việc phê chuẩn của nghiệp vụ nhằm có đƣợc các thông tin đáng tin cậy. Khi
kiểm soát quá trình xử lý thông tin, cần bảo đảm rằng cần phải kiểm soát chặt chẽ
hệ thống chứng từ, sổ sách, việc phê chuẩn các loại nghiệp vụ phải đúng đắn.

10


 Kiểm soát vật chất: Đƣợc thực hiện cho các loại sổ sách, tài sản, kể các những ấn
chỉ đã đƣợc đánh số thứ tự trƣớc nhƣng chƣa sử dụng, cũng nhƣ cần hạn chế sự
tiếp cận với các chƣơng trình tin học những hồ sơ dữ liệu.
 Kiểm tra: Kiểm tra đƣợc tiến hành bởi các cá nhân hoặc bộ phận khác độc lập với

U

Ế

những cá nhân, bộ phận thực hiện nghiệp vụ.Vấn đề cần lƣu ý trong hoạt động

-H

kiểm tra là ngƣời kiểm tra phải độc lập với đối tƣợng đƣợc kiểm tra. Sự hữu hiệu
của hoạt động này sẽ mất đi nếu ngƣời thực hiện thẩm tra lại là nhân viên cấp dƣới

TẾ

của ngƣời thực hiện nghiệp vụ, hoặc không độc lập với bất kỳ lý do gì.
 Phân tích soát xét và thực hiện: Là quá trình xem xét lại những việc đã thực hiện

H

bằng cách so sánh số liệu thực tế và số liệu kế hoạch, dự toán, kỳ trƣớc và những

IN

dữ liệu khác có liên quan nhƣ những thông tin không có tính chất tài chính, đồng

K

thời còn xem xét trong mối quan hệ với tổng thể để đánh giá quá trình thực hiện.

C

1.1.2.4. Thông tin và truyền thông.

Ọ

Hỗ trợ việc xác định, nắm bắt và trao đổi các thông tin theo một hình thức và

IH

khuôn khổ thời gian tạo điều kiện cho các thành viên thực hiện các nhiệm vụ của mình.
Hệ thống thông tin và báo cáo, bao gồm cả hệ thống công nghệ thông tin, các cơ chế giao

Ạ

tiếp và các kênh thông tin giữa các cấp và các bộ phận trong đơn vị. Hệ thống này có

Đ

phân cấp và bao hàm cả hệ thống rủi ro, hệ thống bảo mật và chống xâm phạm trái phép.

G

Sự tƣơng tác giữa các yếu tố cấu thành hệ thống này sẽ quyết định tính hữu hiệu, tính đầy

Ờ
N

đủ và hiệu quả của hệ thống KSNB.

TR

Ư

1.1.2.5. Giám sát.

Giám sát là quá trình ngƣời quản lý đánh giá chất lƣợng hoạt động của hệ thống

KSNB, đƣợc thực hiện thƣờng xuyên, định kỳ hoặc kết hợp cả hai.
 Giám sát thường xuyên: KSNB thiết lập cho những hoạt động thông thƣờng và lặp
lại của tổ chức, bao gồm các hoạt động giám sát và quản lý thƣờng xuyên công
việc hàng ngày của các nhân viên trong tổ chức.

11

 Giám sát định kỳ: Phạm vi và tần số giám sát định kỳ phụ thuộc vào mức độ rủi ro
đƣợc kiểm soát tính hiệu lực của các thủ tục giám sát thƣờng xuyên.
NỘI DUNG CƠ BẢN VỀ HỆ THỐNG KSNB TRONG NHTM.

1.2.

Khái niệm NHTM.

U

1.2.1.1.

Ế

1.2.1. Những vấn đề cơ bản về NHTM.

-H

Ngân hàng là một loại hình tổ chức quan trọng đối với nền kinh tế. Các ngân hàng
có thể đƣợc định nghĩa qua chức năng, các dịch vụ hay vai trò mà chúng thực hiện trong

TẾ

nền kinh tế.

H

Theo luật Mỹ: NHTM là loại hình tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các

IN

dịch vụ tài chính đa dạng nhất đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm và dịch vụ thanh toán.

K

Theo luật Ngân hàng và TCTD Việt Nam: NHTM là loại hình TCTD đƣợc thực
hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan nhƣ:

Các hoạt động kinh doanh chủ yếu của NHTM.

IH

1.2.1.2.

Ọ

C

nhận tiền gửi, sử dụng tiền gửi để cung cấp các dịch vụ thanh toán….

 Huy động vốn: Huy động vốn là một trong những nghiệp vụ chủ yếu của NHTM

Đ

Ạ

nhằm giải quyết nguồn vốn để ngân hàng hoạt động. Để huy động vốn, NHTM có
thể thu hút từ nhiều nguồn khác nhau, bằng các hình thức khác nhau nhƣ nhận tiền

G

gửi, phát hành các công cụ nợ hoặc có thể vay mƣợn lẫn nhau trên thị trƣờng tiền

Ờ
N

tệ liên ngân hàng, NHTW.

Ư

 Hoạt động tín dụng và đầu tƣ: Đây là hoạt động kinh doanh mang lại phần lớn thu

TR

nhập, tạo ra lợi nhuận cho ngân hàng. Hoạt động này đã thể hiện vai trò trung gian
của NHTM; từ nguồn vốn tiền tệ tập trung qua hoạt động huy động vốn, NHTM
cho vay và đầu tƣ để đáp ứng nhu cầu vốn của nền kinh tế. Hoạt động này bao gồm
cho vay ngắn hạn, trung hạn, dài hạn và hoạt động đầu tƣ , góp vốn liên doanh, liên
kết.

12


 Các hoạt động kinh doanh khác: Dịch vụ thanh toán (trong nƣớc và quốc tế), hoạt
động kinh doanh ngoại hối, dịch vụ ủy thác và làm đại lí, dịch vụ bảo lãnh…
1.2.2. Kiểm soát nội bộ trong hoạt động kinh doanh của NHTM.
Mục tiêu KSNB trong hoạt động của NHTM.

Ế

1.2.2.1.

U

Đối với bất kỳ một loại hình nghiệp vụ kinh tế nào, trong một doanh nghiệp nói

-H

chung và các NHTM nói riêng đều có thể xảy ra một vài loại sai sót của quá trình ghi sổ.
Có ba mục tiêu mà một cấu súc KSNB phải thỏa mãn để ngăn ngừa các sai sót nhƣ vậy.

TẾ

Cụ thể là:
Sự hữu hiệu và hiệu quả của các hoạt động.

-

Sự tin cậy, đầy đủ và kịp thời của thông tin tài chính và quản trị.

-

Sự tuân thủ luật pháp và các quy định có liên quan.

K

IN

H

-

C

Với mục tiêu thứ nhất, nhà quản lý ngân hàng mong muốn các chính sách mà họ

Ọ

đƣa ra phải đƣợc đảm bảo tính hiệu lực và hiệu quả nghĩa là đảm bảo việc sử dụng các

IH

nguồn lực của ngân hàng, kể cả nguồn nhân lực một cách tối ƣu; đảm bảo sự trung thực
và độ tin cậy của các thông tin hoạt động của ngân hàng việc bảo vệ tài sản và thông tin

Ạ

của ngân hàng; đảm bảo việc bảo quản tài sản; thực hiện thành công các chính sách, hoàn

Đ

thành các mục tiêu hoạt động của ngân hàng.

G

Với mục tiêu thứ hai, các nhà quản lý ngân hàng mong muốn là các báo cáo tài

Ờ
N

chính phải đƣợc lập và trình bày theo đúng quy định của pháp luật. Đây là một vấn đề
thuộc trách nhiệm của các nhà quản lý. Nếu thông tin tài chính không trung thực, nhà

Ư

quản lý có thể phải chịu trách nhiệm trƣớc nhà nƣớc hoặc bên thứ ba về các tổn thất gây

TR

cho họ.

Mục tiêu thứ ba, các nhà quản lý ngân hàng mong muốn là mọi hoạt động của

ngân hàng phải đƣợc đảm bảo tính tuân thủ theo luật pháp và các quy định hiện hành.
Tính tuân thủ mà các nhà quản lý đòi hỏi ở đây bao gồm hai vấn đề lớn là tuân thủ luật
pháp, quy định của nhà nƣớc cũng nhƣ là chấp hành các chính sách thủ tục của đơn vị.

13


Nhiệm vụ của hệ thống kiểm soát nội bộ trong hoạt động Ngân hàng

1.2.2.2.

Với những mục tiêu thiết kế trên, hệ thống KSNB trong ngân hàng có các nhiệm vụ sau:
Ngăn ngừa thiếu sót trong hệ thống xử lý nghiệp vụ.

-

Bảo vệ ngân hàng trƣớc những thất thoát tài sản có thể tránh.

-

Đảm bảo việc chấp hành các chính sách kinh doanh.

U
-H

a, Ngăn ngừa thiếu sót trong hệ thống xử lý nghiệp vụ

Ế

-

TẾ

Các thủ tục kiểm soát phải đƣợc thiết kế sao cho có thể hƣớng các nghiệp vụ kinh
tế xảy ra đúng nguyên tắc quy định, nhằm ngăn chặn kịp thời sai sót, nhầm lẫn vô tình

H

hay cố ý có thể gấy thất thoát tiền bạc hoặc tài sản của ngân hàng, gây ra thiệt hại trong

IN

kinh doanh.

K

b , Bảo vệ ngân hàng trƣớc những thất thoát tài sản có thể tránh

C

Ngân hàng phải giữ gìn một lƣợng tiền đủ loại bao gồm tiền mặt và các phƣơng

Ọ

tiện chuyển nhƣợng, chúng đòi hỏi phải đƣợc quản lý về mặt vật chất, cả trong khâu lƣu

IH

trữ cũng nhƣ khi chuyển tiền. Ngoài ra, hầu hết các tài sản của ngân hàng đều không thể
kiểm đếm đƣợc. Những tài sản này, phần lớn bao gồm một phần lớn các khoản phải thu

Ạ

(phải thu tiền vay, phải thu tiền lãi, khoản dự phòng nợ khó đòi), các tài sản ngoại bảng

Đ

(cam kết bão lãnh, cam kết cho vay) đòi hỏi ngân hàng phải đặc biệt chú trọng đến việc

Ờ
N

ngân hàng.

G

thiết một quy trình chặt chẽ bảo đảm kiểm soát đầy đủ các tài sản nợ và tài sản có của

TR

Ư

c, Đảm bảo việc chấp hành các chính sách kinh doanh
Cơ cấu KSNB cần đƣợc thiết lập bao gồm những thủ tục để đảm bảo chính sách

kinh doanh của ngân hàng đƣợc tất cả các nhân viên ngân hàng chấp hành. Chẳng hạn,
cần phải thiết kế các biện pháp kiểm tra để đảm bảo các cán bộ tín dụng sẽ thực hiện các
khoản cho vay theo đúng quy định của ngân hàng, các kế toán giao dịch thực hiện đúng
quy trình ngân hàng đã quy định về mở tài khoản, chuyển tiền…

14


1.2.2.3. Sự cần thiết của hệ thống KSNB tại các NHTM
NHTM và những trung gian tài chính lớn, nói chung cũng giống nhƣ những doanh
nghiệp khác trong nền kinh tế thị trƣờng: chúng đều đƣợc tổ chức ra để kinh doanh kiếm
lợi cho mình và chủ nợ. Tuy nhiên khác với các doanh nghiệp bình thƣờng, NHTM là một

U

-H

thanh toán liên quan đên toàn bộ nền kinh tế và có những đặc thù riêng:

Ế

loại hình doanh nghiệp đặc biệt, hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ tín dụng,

Các ngân hàng thƣờng có số lƣợng lớn các nghiệp vụ và giao dịch trực tiếp bằng

-

TẾ

tiền mặt, chứng từ có giá…Điều này dẫn đến rủi cao về thất thoát tài sản và gian
lận cả trong việc bảo quản tài sản và thực hiện giao dịch.

Các NHTM tham gia vào các giao dịch lớn, với số lƣợng tiền tệ rất lớn nên

H

-

IN

thƣờng đƣợc sử dụng phƣơng pháp xử lý dữ liệu trên mạng máy vi tính. Sự phát

K

triển của hệ thống xử lý dữ liệu điện tử, trên thực tế đã nâng cao rất nhiều năng lực

C

kiểm soát của ngân hàng nhƣng điều này đang làm nảy sinh nhiều loại rủi ro khác

Ọ

xuất phát từ lỗi máy tính và gian lận máy tính gây nên. Từ đó đặt ra yêu cầu phải

IH

có một hệ thống kế toán tốt và tổ chức hệ thống KSNB chặt chẽ, với đội ngũ cán
bộ tinh thông nghề nghiệp để hạn chế mức tối đa những rủi ro có thể xảy ra.
Các ngân hàng thƣờng tổ chức hoạt động kinh doanh với mạng lƣới các chi nhánh,

Ạ

-

Đ

các phòng giao dịch trải rộng theo các khu vực hành chính, khó tránh khỏi tình

G

trạng vƣợt quyền, sự tác động của chính quyền địa phƣơng trong hoạt động kinh

Ờ
N

doanh, sự phân tán về hoạt động hạch toán kế toán, hoạt động kiểm tra, kiểm soát,
từ đó dẫn đến khó khăn trong việc duy trì tính đồng bộ, tính thống nhất của hoạt

TR

Ư

động nghiệp vụ.

-

Các ngân hàng thƣờng thực hiện nhiều cam kết và bảo lãnh lớn. Đây là những
nghiệp vụ cần đƣợc báo cáo trong “Các chỉ tiêu ngoại bảng Cân đối kế toán”, các
nghiệp vụ này khó phát hiện nếu chúng không đƣợc ghi chép đầy đủ trong hệ
thống sổ sách và kế toán ngân hàng.

15


Từ những đặc thù đã nêu trên, trong hoạt động kinh doanh của NHTM, muốn phát
hiện sai sót kịp thời nhằm nâng cao chất lƣợng kinh doanh, ngoài các biện pháp thanh tra,
kiểm tra, giám sát của các cơ quan quản lý Nhà nƣớc, trƣớc hết đòi hỏi ngân hàng phải có
hệ thống KSNB chặt chẽ.

-H

U

1.2.2.4. Kiểm soát nội bộ trong hoạt động kinh doanh chủ yếu của NHTM

Ế

những biện pháp hữu hiệu mà biện pháp quan trọng nhất là các NHTM phải tổ chức đƣợc

Với đặc thù kinh doanh đặc biệt, hoạt động kinh doanh của ngân hàng luôn tiềm ẩn nhiều

TẾ

rủi ro nhƣ: rủi ro tín dụng, rủi ro lãi suất, rủi ro ngoại hối…(4). Nhƣng loại rủi ro đƣợc
quan tâm hàng đầu là rủi ro tín dụng, do hoạt động tín dụng là hoạt động kinh doanh chủ

IN

và quản trị rủi ro tín dụng bao gồm các khâu:

H

yếu tạo ra doanh thu cho NHTM. Quy trình kiểm soát nội bộ đối với nghiệp vụ tín dụng

K

 Quá trình xử lý nghiệp vụ phát sinh và giải ngân
Kiểm soát việc thực hiện tiêu chuẩn cho vay

-

Kiểm soát việc thực hiện phân tích TTTD

-

Kiểm soát thực hiện hạn mức tín dụng cho vay vốn do các chuyên viên lập

-

Kiểm soát thực hiện quyền phán quyết tín dụng

Ạ

IH

Ọ

C

-

G

Đ

 Quá trình giám sát tín dụng
Kiểm soát giám sát việc cam kết trả vốn, lãi vay

-

Kiểm soát quá trình thẩm tra thƣờng xuyên tình hình tài chính của ngƣời vay vốn
Kiểm soát việc tập hợp các báo cáo về vốn và lãi vay quá hạn

TR

Ư

-

Ờ
N

-

 Kiểm soát việc thực hiện đánh giá và thẩm định định kỳ các mặt nhƣ:
-

Tiêu chuẩn lập dự phòng cho khoản vay có khả năng thu hồi đƣợc

-

Đánh giá độ an toàn của tài sản thế chấp

-

Vấn đề trích trƣớc hay ngƣng trích trƣớc khoản lãi cho vay

16


 Kiểm soát và quản lý rủi ro tín dụng
-

Kiểm soát việc xây dựng hệ thống hạn mức tín dụng

-

Kiểm soát việc xây dựng hệ thống chỉ tiêu phân loại khách hàng và việc thực hiện

Kiểm soát việc thực hiện các nguyên tắc phân quyền.

-

-H

1.3. CHẤT LƢỢNG KSNB TRONG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI

U

Ế

phân loại khách hàng

TẾ

1.3.1. Khái niệm và các tiêu chí đánh giá chất lƣợng KSNB của NHTM
1.3.1.1. Khái niệm

H

Chất lượng: Hàm ý đến việc đánh giá một việc gì đó tốt nhƣ thế nào? Là một chỉ

IN

tiêu nhằm xem xét, đánh giá vấn đề nào đó, hoạt động nào đó có đạt đƣợc mục đích của

K

ngƣời thực hiện hay không?.

C

Chất lượng hệ thống KSNB của NHTM: Là chỉ tiêu xem xét, đánh giá hệ thống

Ọ

KSNB của NHTM đã thực sự hoạt động hiệu quả, đảm bảo thực hiện một cách tốt nhất

IH

các mục tiêu hoạt động của NHTM đặt ra.

Ạ

1.3.1.2. Các tiêu chí đánh giá chất lượng hệ thống KSNB của NHTM

Đ

 Môi trƣờng kiểm soát

Việc ban hành dƣới dạng văn bản các quy tắc, chuẩn mực phòng ngừa ban lãnh

G

-

Ờ
N

đạo và các nhân viên lâm vào tình thế xung đột quyền lợi với doanh nghiệp, kể cả
việc ban hành các quy định xử phạt thích hợp khi các quy tắc chuẩn mực này bị vi

TR

Ư

phạm.

-

-

Tính phổ biến rộng rãi các quy tắc, chuẩn mực nêu trên, đã yêu cầu tất cả nhân
viên ký bản cam kết tuân thủ những quy tắc, chuẩn mực đƣợc thiết lập.
Tƣ cách đạo đức, hành vi ứng xử và hiệu quả công việc của lãnh đạo là tấm gƣơng
sáng đế nhân viên noi theo.

17


Sơ đồ tổ chức hợp lý đảm bảo công tác quản lý (lập kế hoạch, tổ chức, quản lý

-

nhân sự, lãnh đạo và kiểm soát) đƣợc triển khai chính xác, kịp thời, hiệu quả.
Bộ phận kiểm toán nội bộ hoạt động theo các chuẩn mực của kiểm toán Nhà nƣớc

-

và kiểm toán quốc tế. Bộ phận kiểm toán nội bộ phải có khả năng hoạt động hữu

Ế

hiệu do đƣợc trực tiếp báo cáo độc lập, cởi mở với cơ quan kiểm toán cấp trên

-H

U

hoặc với các lãnh đạo cao cấp của tổ chức.

Các văn bản quy định chung cũng nhƣ hƣớng dẫn cụ thể trong hoạt động quản lý

-

TẾ

tổng thể và trong các hoạt động chuyển ngân.

Sự hiện diện và tính tuân thủ của hệ thống văn bản thống nhất quy định chi tiết

-

H

việc tuyển dụng. đào tạo, đánh giá nhân viên, đề bạt, trả lƣơng, phụ cấp để khuyến

IN

khích mọi ngƣời làm việc liêm chính, hiệu quả.

Những chuẩn mực tiêu chí thiếu thực tế hoặc những danh sách ƣu tiên, ƣu đãi,

K

-

C

lƣơng, thƣởng... bất hợp lý tạo cơ hội cho các hành vi vô kỷ luật, gian dối, bất

Ọ

lƣơng.

Áp dụng những quy tắc, công cụ kiểm toán phù hợp với những chuẩn mực thông

IH

-

Ạ

dụng đã đƣợc chấp nhận cho loại hình hoạt động SXKD của mình đảm bảo kết quả

Đ

kiểm toán không bị méo mó, sai lệch do sử dụng các chuẩn mực, công cụ kiểm

G

toán không phù hợp.

Công tác luân chuyển nhân sự trong các khu vực vị trí nhạy cảm. Quan tâm, nhắc

Ờ
N

-

nhở, bảo vệ quyền lợi của những ngƣời làm việc trong các khu vực vị trí độc hại,

Ư

nặng nhọc theo đúng quy định.

TR

 Đánh giá rủi ro
-

Sự quan tâm và khuyến khích nhân viên quan tâm phát hiện, đánh giá và phân tích
định lƣợng tác hại của các rủi ro hiện hữu và tiềm ẩn của ban lãnh đạo.

-

Đề ra các biện pháp, kế hoạch, quy trình hành động cụ thể nhằm giảm thiểu tác hại
rủi ro đến một giới hạn chấp nhận nào đó hoặc ngân hàng đã có biện pháp để toàn

18

thể nhân viên nhận thức rõ ràng về tác hại của rủi ro cũng nhƣ giới hạn rủi ro tối
thiểu mà tổ chức có thể chấp nhận đƣợc.
Đề ra mục tiêu tổng thể cũng nhƣ chi tiết để mọi nhân viên có thể lấy đó làm cơ sở

-

Ế

tham chiếu khi triển khai công việc.

U

 Hoạt động kiểm soát

-H

Các định mức xác định về tài chính và các chỉ số căn bản đánh giá hiệu quả hoạt

-

động nhƣ những chỉ số quản lý khi lập kế hoạch và kiểm soát để điều chỉnh hoạt

TẾ

động sản xuất phù hợp với mục tiêu đề ra.

Quá trình tổng hợp và thông báo kết kinh doanh đều đặn và đối chiếu các kết quả

-

IN

H

thu đƣợc với các định mức, chỉ số định trƣớc để điều chỉnh, bổ sung kịp thời.
Quyền hạn, trách nhiệm và nghĩa vụ trong ba lĩnh vực: Cấp phép và phê duyệt các

-

K

vấn đề Tài chính, Kế toán và Thủ quỹ đƣợc phân định độc lập rõ ràng.

C

Ban hành văn bản quy định rõ ràng những ai có quyền và/ hoặc đƣợc uỷ quyên phê

Ọ

-

IH

duyệt toàn bộ hay một loại vấn đề tài chính nào đó.
Lƣu giữ các chứng cứ dƣới dạng văn bản tạo điều kiện phân định rõ ràng phần

-

Ạ

thực hiện công việc với phần giám sát tại bất kỳ thời điểm nào, kể cả việc xác định

Đ

những cá nhân có tránh nhiệm về các sai phạm xảy ra.
Công tác giám sát, bảo vệ và bảo dƣỡng tài sản, vật tƣ trang thiết bị khỏi bị mất

G

-

Biện pháp ngăn ngừa các lãnh đạo cao cấp của mình sử dụng kinh phí và tài sản

Ư

-

Ờ
N

mát, hao hụt, hỏng hóc hoặc bị sử dụng không đúng mục đích.

TR

của doanh nghiệp vào các mục đích riêng.

 Hệ thống thông tin và truyền thông
-

Công tác cập nhật các thông tin quan trọng cho ban lãnh đạo và những ngƣời có
thẩm quyền.

19