Thực hành chính sách nhân lực trong các Viện nghiên cứu ( Nghiên cứu trường hợp Viện Khoa học Lao động và Xã hội)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

NGUYỄN THỊ HẢI YẾN

THỰC HÀNH CHÍNH SÁCH NHÂN LỰC TRONG CÁC
VIỆN NGHIÊN CỨU (NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP
VIỆN KHOA HỌC LAO ĐỘNG VÀ XÃ HỘI)

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Quản lý Khoa học và Công nghệ

Hà Nội, 2015
1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

NGUYỄN THỊ HẢI YẾN

THỰC HÀNH CHÍNH SÁCH NHÂN LỰC TRONG CÁC
VIỆN NGHIÊN CỨU (NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP
VIỆN KHOA HỌC LAO ĐỘNG VÀ XÃ HỘI)

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Quản lý Khoa học và Công nghệ
Mã số: 60.34.04.12

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phạm Ngọc Thanh

Hà Nội, 2015
2


MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.......................................................................5
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .............................................................................6
DANH MỤC CÁC HÌNH .........................................................................................7
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................8
PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................................10
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................10
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ...........................Error! Bookmark not defined.
3. Mục tiêu nghiên cứu................................................Error! Bookmark not defined.
4. Phạm vi nghiên cứu .................................................Error! Bookmark not defined.
5. Mẫu khảo sát ...........................................................Error! Bookmark not defined.
7. Giả thuyết nghiên cứu .............................................Error! Bookmark not defined.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................Error! Bookmark not defined.
9. Kết cấu của Luận văn .............................................Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC THỰC HÀNH CHÍNH SÁCH
NHÂN LỰC TRONG CÁC VIỆN NGHIÊN CỨU ..Error! Bookmark not defined.
1.1. Các khái niệm ....................................................Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Nguồn nhân lực KH&CN .................................. Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Tổ chức KH&CN ................................................ Error! Bookmark not defined.
1.1.3. Chính sách nhân lực KH&CN .......................... Error! Bookmark not defined.
1.2. Thực hành chính sách nhân lực trong tổ chức………………………………...30
1.2.1. Các yếu tố ảnh hưởng tới quá trình thực hành chính sách nhân lực của tổ
chức ...........................................................................................................................30
1.2.2. Tiêu chí đánh giá thực hành chính sách nhân lực trong tổ chức KH&CN
....................................................................................... Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG THỰC HÀNH CHÍNH SÁCH NHÂN LỰC TẠI
VIỆN KHOA HỌC LAO ĐỘNG VÀ XÃ HỘI ........Error! Bookmark not defined.
2.1. Thực trạng nhân lực KH&CN của Viện KHĐ&XHError!
defined.

Bookmark

not

2.1.1. Lịch sử hình thành và chức năng, nhiệm vụ của Viện KHLĐ&XH .... Error!
Bookmark not defined.
2.1.2. Cơ cấu tổ chức và quản lý của Viện KHLĐ&XH ...........Error! Bookmark not
defined.
2.1.3. Thực trạng nhân lực KH&CN của Viện KHLĐ&XH ....Error! Bookmark not
defined.
3


2.1.4. Hoạt động KH&CN của Viện KHLĐ&XH ....... Error! Bookmark not defined.
2.2. Quá trình thực hành chính sách nhân lực của Viện KHLĐ&XH giai đoạn
2005-2014. ....................................................................Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Các yếu tố ảnh hưởng tới việc thực hành chính sách nhân lực của Viện
....................................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Nội dung và đánh giá thực trạng thực hành chính sách nhân lực của Viện
giai đoạn 2005-2014...................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Hạn chế và những vấn đê đặt ra cần giải quyết đối với việc thực hành
chính sách nhân lực của Viện KHLĐ&XH ................ Error! Bookmark not defined.
2.2.4. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế....................................................72
Kết luận Chƣơng 2 ......................................................Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP CHỦ YẾU NHẰM THÚC ĐẨY VIỆC

THỰC HÀNH CHÍNH SÁCH NHÂN LỰC CỦA VIỆN KHOA HỌC LAO
ĐỘNG VÀ XÃ HỘI ....................................................Error! Bookmark not defined.
3.1. Quan điểm định hƣớng về chính sách nhân lực KH&CN của Viện
KHLĐ&XH ..................................................................Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Mục tiêu phát triển KH&CN của Viện trong thời gian tới .. Error! Bookmark
not defined.
3.1.2. Yêu cầu về nhân lực để thực hiện các nhiệm vụ KH&CN của Viện .... Error!
Bookmark not defined.
3.2. Quan điểm đề xuất giải pháp ..............................Error! Bookmark not defined.
3.3. Các biện pháp đổi mới về chính sách nhân lực nhằm thúc đẩy việc thực
hành chính sách nhân lực của Viện KHLĐ&XH .....Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Tuyển dụng công khai, đúng người, đúng việc, theo yêu cầu thực tế .. Error!
Bookmark not defined.
3.3.2. Sử dụng cán bộ đúng với khả năng thực tế ...... Error! Bookmark not defined.
3.3.3. Tăng cường đào tạo chuyên môn, nghiệp vụ .... Error! Bookmark not defined.
3.3.4. Bước đầu thay đổi cách trả lương theo kết quả công việc ... Error! Bookmark
not defined.
3.3.5. Tăng cường các biện pháp động viên, khen thưởng kịp thời ............... Error!
Bookmark not defined.
3.3.6. Cải thiện môi trường làm việc ........................... Error! Bookmark not defined.
Kết luận chƣơng 3 .......................................................Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ..................................................................Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................10
PHỤ LỤC .....................................................................Error! Bookmark not defined.
PHIẾU PHỎNG VẤN SÂU ........................................Error! Bookmark not defined.
4


(Dành cho cán bộ, nghiên cứu viên Viện Khoa học Lao động và Xã hội)...... Error!
Bookmark not defined.

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

KHLĐ&XH

Khoa học Lao động và Xã hội

KH&CN

Khoa học và Công nghệ

NCKH

NCKH

CNH

Công nghiệp hóa

HĐH

Hiện đại hóa

CMKT

Chuyên môn kỹ thuật

5

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1: Số lượng lao động của Viện giai đoạn 2011-2014Error! Bookmark not
defined.
Bảng 2.2: Cơ cấu giới tính lao động theo phòng chức năng.Error! Bookmark not
defined.
Bảng 2.3: Số lượng nhân lực của Viện KHLĐ&XH, giai đoạn 2005-2009 ..... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.4: Số lượng lao động của Viện giai đoạn 2011-2014Error! Bookmark not
defined.
Bảng 2.5: Tổng số biên chế , số lượng người làm việc do Bô ̣ giao , phê duyệt (biên
chế) và số lượng cán bộ hiện có của Viện.................................................................60
Bảng 2.6 : Kết quả tuyển dụng từ 01/01/2011 đến tháng 12/ 2014……………………….61

Bảng 2.7: Số lượng đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.1: Quy trình đào tạo ......................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.2: Đánh giá mức độ hoàn thành công việc ...Error! Bookmark not defined.

6


DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 2.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Viện KHLĐ&XHError!
defined.

Bookmark

not

Hình 2.2: Cơ cấu lao động theo độ tuổi ....................Error! Bookmark not defined.
Hình 2.3: Cơ cấu lao động theo cơ cấu ngạch ..........Error! Bookmark not defined.
Hình 2.4: Cơ cấu nhân lực theo trình độ ...................Error! Bookmark not defined.
Hình 2.5: Cơ cấu lao động theo trình độ đào tạo và độ tuổiError! Bookmark not
defined.
Hình 2.6: Biểu đồ cơ cấu sản phẩm nghiên cứu của Viện KHLĐ&XH – giai đoạn
2005-2014..................................................................Error! Bookmark not defined.
Hình 2.7: Trình độ nhân lực của Viện KHLĐ&XH, giai đoạn 2005-2009 ...... Error!
Bookmark not defined.
Hình 2.8: Cơ cấu nhân lực theo độ tuổi, giai đoạn 2005-2009Error! Bookmark not
defined.
Hình 2.9: Biểu đồ luân chuyển cán bộ ......................Error! Bookmark not defined.
Hình 3.1: Sơ đồ cơ cấu trình độ và nhóm tuổi của cán bộ, viên chức (năm 2020)
...................................................................................Error! Bookmark not defined.

7


LỜI CẢM ƠN

Sau thời gian tìm hiểu nghiên cứu, cùng với những kiến thức đã được
trang bị trong thời gian học tập tại trường, tôi đã hoàn thành Luận văn thạc sĩ
với đề tài: “Thực hành chính sách nhân lực trong các Viện nghiên cứu
(Nghiên cứu trường hợp Viện Khoa học Lao động và Xã hội)”. Để có được
kết quả này, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới tập thể các thầy giáo, cô giáo
thuộc chuyên ngành Quản lý Khoa học và Công nghệ, Khoa khoa học Quản
lý trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội
đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình họp tập, nghiên cứu và hoàn
thành luận văn.
Đặc biệt, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc của mình tới

PGS.TS.Phạm Ngọc Thanh, thầy là người trực tiếp hướng dẫn, tận tình chỉ

8


bảo và cho tôi những định hướng, những góp ý rất quý báu trong quá trình
thực hiện nghiên cứu để hoàn thành luận văn này.
Luận văn cũng nhận được nhiều thông tin, ý kiến đánh giá, góp ý và sự
giúp đỡ từ các giảng viên, các chuyên gia, các đồng nghiệp, các học viên cao
học trong quá trình nghiên cứu. Bạn bè và tập thể lớp Cao học Quản lý
KH&CN K12, đã chia sẻ kinh nghiệm và động viên tác giả trong suốt quá
trình học tập và làm luận văn. Tôi xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc trước sự
giúp đỡ đó.
Tôi cũng xin bày tỏ sự biết ơn đối với các anh, chị đồng nghiệp tại Viện
Khoa học Lao động và Xã hội đã hỗ trợ cung cấp thông tin, tài liệu và tạo
điều kiện về thời gian cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn
thành luận văn này.
Trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu này, tôi đã có nhiều cố
gắng trong nghiên cứu. Tuy nhiên, tôi còn gặp nhiều khó khăn về thời gian,
và trình độ nên kết quả nghiên cứu không thể tránh khỏi những thiếu sót và
hạn chế nhất định. Rất mong nhận được sự quan tâm, góp ý chân thành của
Quý thầy/cô giáo và các anh/chị học viên để giúp tôi hoàn thiện Luận văn của
mình.
Trân trọng cảm ơn!

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Hải Yến

9

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong thời gian qua, một mạng lưới các tổ chức KH&CN đã được xây dựng
với trên 1.100 tổ chức nghiên cứu và phát triển thuộc mọi thành phần kinh tế, trong
đó phải kể đến vai trò quan trọng của các Viện nghiên cứu, đã đóng góp tích cực
cho sự phát triển của ngành KH&CN của đất nước.
Tuy nhiên, bối cảnh hội nhập quốc tế toàn diện cùng với xu hướng toàn cầu
hóa và sự phát triển mạnh mẽ của khoa ho ̣c và công nghê ̣ trên thế giới
Nam vào nguy cơ tụt hậu ngày càng xa về khoa ho ̣c và công nghê ̣

đã đặt Việt
khi năng lực,

tiềm lực nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ của Việt Nam còn thấp.
Trong đó, phải kể đến năng lực của nhân lực KH&CN nước ta nói chung và nhân
lực trong các Viện nghiên cứu nói riêng còn yếu kém, chưa giải đáp được kịp thời
nhiều vấn đề của thực tiễn đổi mới, chưa gắn kết chặt chẽ và đáp ứng được yêu cầu
của phát triển kinh tế - xã hội.
Nguyên nhân chính là do cơ chế quản lý nhân lực trong các Viện nghiên cứu
không phù hợp với đặc thù của lao động sáng tạo và thể chế kinh tế thị trường định
10


hướng xã hội chủ nghĩa. Việc quản lý nhân lực KH&CN theo chế độ công chức
không phù hợp với hoạt động KH&CN, làm hạn chế khả năng lưu chuyển và đổi
mới nhân lực. Các Viện nghiên cứu vẫn chưa có được đầy đủ quyền tự chủ về kế
hoạch, tài chính, nhân lực và hợp tác quốc tế để phát huy tính năng động, sáng tạo.
Hơn nữa, các Viện nghiên cứu thiếu những chính sách hữu hiệu tạo động lực đối

với nhân lực KH&CN và chính sách thu hút, trọng dụng nhân tài, chế độ tiền lương
còn nhiều bất hợp lý, không khuyến khích nhân lực KH&CN toàn tâm với sự
nghiệp KH&CN. Thêm vào đó, các Viện còn thiếu chính sách tạo điều kiện, môi
trường làm việc cho nhân lực KH&CN để họ có được quyền tự do nghiên cứu và
được tạo điều kiện làm việc tốt nhất.
Qua đó cho thấy để đáp ứng được mục tiêu về phát triển nhân lực KH&CN
đến năm 2020, các tổ chức khoa học trong đó có các Viện nghiên cứu cần có các
chính sách nhân lực phù hợp để sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực KH&CN. Vì vậy,
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Lao động Thương binh và Xã hội (2008), Quyết định số 516/QĐ-LĐTBXH
ngày 10 tháng 4 năm 2008 về việc Quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ
cấu tổ chức của Viện Khoa học Lao động và xã hội.
2. Bộ Khoa học và Công nghệ (2011), Quyết định số 4009/QĐ-BKHCN về Phê
duyệt quy hoạch phát triển nhân lực ngành khoa học và công nghệ giai đoạn 20112020.
3. Nguyễn Thị Ngọc Anh (2014), Đổi mới chính sách nhân lực KH&CN của Việt
Nam theo định hướng dự án, Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý khoa học và
công nghệ, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
4. Đỗ Thanh Bắc (2013), Giải pháp chính sách nhằm sử dụng và phát huy hiệu quả
nguồn nhân lực nghiên cứu và triển khai trong các đơn vị sự nghiệp khoa học cấp
tỉnh của tỉnh Thanh Hóa, Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý khoa học và công
nghệ, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn.
5. Vũ Cao Đàm (2008), Giáo trình Khoa học Chính sách, Nhà xuất bản Đại học
Quốc gia Hà Nội.
11


6. Vũ Cao Đàm (2011), Giáo trình Phân tích và thiết kế chính sách cho phát triển,
Nhà xuất bản Dân Trí.
7. Vũ Cao Đàm (1999), Phương pháp luận nghiên cứu khoa học, Nhà xuất bản
Khoa học và Kỹ thuật.

8. Vũ Cao Đàm (2009), Tuyền tập các công trình đã công bố, Tập II, Nghiên cứu
Chính sách và Chiến lược, NXB Thế giới.
9. Vũ Cao Đàm (2013), Chính sách nào thu hút nhân lực khoa học.
( />10. Đỗ Hồng Giang (2015), Vụ Pháp chế, Bộ KH&CN, Tổng quan về chủ trương,
quan điểm của Đảng, các cơ chế, chính sách của Nhà nước trong việc xây dựng và
phát triển nguồn nhân lực KH&CN và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực
KH&CN, Bài trình bày tại Hội thảo về Phát huy vai trò của Liên hiệp các hội khoa
học và kỹ thuật Việt Nam trong việc tập hợp, thu hút trí thức trẻ tham gia hoạt động
KH&CN.
11. Nguyễn Thị Quỳnh Giang (2015), Khen thưởng và động lực thực thi công vụ Khung khen thưởng tăng cường hiệu quả của cộng hòa Ai-len, Viện Khoa học Tổ
chức Nhà nước.
12. Lê Thanh Hà (2009), Giáo trình Quản trị nhân lực I, Trường Đại học Lao động
và Xã hội, NXB Lao động – Xã hội.
13. Nguyễn Thị Thu Hà (2010), Tạo môi trường làm việc thân thiện nhằm thu hút
nguồn nhân lực KH&CN về công nghệ sinh học trong y học, Luận văn thạc sỹ
chuyên ngành Quản lý khoa học và công nghệ, Trường Đại học Khoa học Xã hội và
Nhân văn
14. Nguyễn Thúy Hà (2013), Chính sách phát triển nguồn nhân lực KH&CN
( />15. Tôn Thúy Hằng (2014), Một số giải pháp nâng cao năng lực cán bộ trẻ của Viện
Khoa học Lao động và Xã hội trong bối cảnh hội nhập quốc tế, Chuyên đề cấp
Viện, Viện Khoa học Lao động và Xã hội.
16. OECD (2001), OECD Science, Technology and Industry Scoreboard.
12


17. Nguyễn Thị Anh Thu (2000), Đổi mới chính sách sử dụng nhân lực khoa học và
công nghệ trong cơ quan nghiên cứu và phát triển, NXB KHXH, Hà Nội.
18. Nguyễn Tiệp (2007), Giáo trình Tổ chức Lao động, Trường Đại học Lao động –
Xã hội, Nhà Xuất bản Lao động – Xã hội.
19. Nguyễn Minh Tuấn (2015), Mấy suy nghĩ về chính sách đãi ngộ cán bộ, công chức

hiện nay. ( />20. Tạ Doãn Trịnh (2012), Các giải pháp nâng cao chất lượng lao động chuyên môn
kỹ thuật trình độ cao đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế theo hướng công nghiệp
hóa, hiện đại hóa, Đề tài cấp Nhà nước, Viện Chiến lược và Chính sách Khoa học
và Công nghệ.
21. Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2009), Đề án Đổi mới cơ
chế quản lý khoa học và công nghệ.
22. Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2013), Luật KH&CN của
Quốc hội, số 29/2013/QH13.
23. Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, Nghị định số
16/2015/NĐ-CP quy định về Cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập.
24. Viện Khoa học Lao động và Xã hội (2014), Báo cáo tổng hợp Định hướng phát
triển nguồn nhân lực của Viện Khoa học Lao động và Xã hội 2016-2020.
25. Viện Khoa học Lao động và xã hội (2005), (2006), (2008), (2010), (2012),
(2013), Báo cáo tổng kết Viện Khoa học Lao động và Xã hội.
26. Viện Khoa học Lao động và Xã hội (2014), Đề án kiện toàn tổ chức bộ máy và
nhân sự của Viện Khoa học Lao động và Xã hội.
27. Viện Khoa học Lao động và Xã hội (2012), Báo cáo tình hình thực hiện Nghị
định 115/2005/NĐ-CP và Nghị định 96/2010/NĐ-CP

13


14