Kinh doanh áp dụng thương mại điện tử ở các doanh nghiệp mỹ và bài học kinh nghiệm đối với các doanh nghiệp việt nam

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG HÀ NỘI
KHOA KINH TÊ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ

-----  -----

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
TÊN ĐỀ TÀI:

KINH NGHIỆM ÁP DỤNG THƯƠNG MẠI
ĐIỆN TỬ Ở CÁC DOANH NGHIỆP MỸ
VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM ĐỐI VỚI
CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM.

Họ và tên sinh viên : Lê Thị Thu Huyền
Lớp
: A11-KTNT
Khoá
: K42
Giáo viên hướng dẫn : TS. Trần Việt Hùng.

 Hà nội tháng 11/2007 


Khoá luận tốt nghiệp
_______________________________________________________________

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG HÀ NỘI
KHOA KINH TÊ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ
-----  -----

TÊN ĐỀ TÀI:

KINH NGHIỆM ÁP DỤNG THƢƠNG MẠI
ĐIỆN TỬ Ở CÁC DOANH NGHIỆP MỸ
VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM ĐỐI VỚI
CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM.

Họ và tên sinh viên
: Lê Thị Thu Huyền
Lớp
: A11-KTNT
Khoá
: K42
Giáo viên hƣớng dẫn : TS. Trần Việt Hùng.

 Hà nội tháng 11/2007 

1


Khoỏ lun tt nghip
_______________________________________________________________

MC LC
Lời mở đầu ..................................................................................................... 1
Ch-ơng I ........................................................................................................ 6
Tổng quan về th-ơng mại điện tử ................................................................. 6
I/ Khái niệm chung về Th-ơng mại điện tử................................................... 6
1. Khái niệm về TMĐT ........................................................................ 6
2. Sự hình thành và phát triển của Th-ơng mại điện tử ........................... 9
3. Đặc điểm của Th-ơng mại điện tử ................................................... 13

4. Điều kiện cần thiết để phát triển TMĐT .......................................... 16
II/ Lợi ích và hạn chế của TMĐT đối với doanh nghiệp.............................. 20
1. Lợi ích của TMĐT đối với doanh nghiệp ......................................... 20
2. Hạn chế của TMĐT đối với doanh nghiệp ....................................... 23
III/ Các mô hình kinh doanh TMĐT phổ biến và xu h-ớng phát triển TMĐT
trên thế giới ................................................................................................ 25
1. Các mô hình kinh doanh TMĐT phổ biến ........................................ 25
2. Xu thế phát triển TMĐT trên thế giới .............................................. 32
Ch-ơng II ..................................................................................................... 34
Thực trạng áp dụng th-ơng mại điện tử ở các doanh nghiệp Mỹ ............. 34
I/ Thực trạng áp dụng th-ơng mại điện tử ở các doanh nghiệp Mỹ ............. 34
1. Tình hình sử dụng Internet ở Mỹ ..................................................... 34
2. Tình hình phát triển TMĐT ở Mỹ .................................................... 35
II/ Các doanh nghiệp Mỹ áp dụng thành công TMĐT ................................ 43
1. Amazon (Mô hình B2C) .................................................................. 43
2. Dell (Mô hình B2B) ......................................................................... 48
3. E-Bay (Mô hình C2C) ...................................................................... 52
III/ Kinh nghiệm áp dụng TMĐT của các doanh nghiệp Mỹ ..................

2

57


Khoỏ lun tt nghip
_______________________________________________________________
1. Chủ động nắm bắt cơ hội do thời đại kỹ thuật số mang lại ............... 57
2. Chuẩn bị tốt cho cơ sở hạ tầng của doanh nghiệp ............................. 58
3. Tận dụng triệt để những lợi thế sẵn có ............................................. 59
4. Coi trọng và đặt vấn đề an ninh mạng, bảo mật lên hàng đầu ........... 61

5. Tìm hiều kỹ và quan tâm góp ý cho khung pháp lý .......................... 62
6. Tăng c-ờng hợp tác giữa các doanh nghiệp trong n-ớc và quốc tế ... 63
Ch-ơng III ................................................................................................... 64
Bài học kinh nghiệm phát triển TMĐT cho các doanh nghiệp Việt Nam 64
I/ Thực trạng TMĐT ở các doanh nghiệp Việt Nam ................................... 64
1. Tình hình phát triển Internet và công nghệ thông tin ở Việt Nam..... 64
2. Tình hình ứng dụng TMĐT ở các doanh nghiệp Việt Nam .............. 67
II/ Bài học kinh nghiệm cho các doanh nghiệp Việt Nam ........................... 78
1. Chủ động tìm hiểu rõ về TMĐT và ứng dụng vào điều kiện
Việt Nam ........................................................................................... 78
2. Thận trọng trong việc lựa chọn và xây dựng mô hình TMĐT
phù hợp .............................................................................................. 80
3. Chủ động học hỏi các n-ớc đi tr-ớc để trau dồi kinh nghiệm ........... 81
4. Chủ động chuẩn bị, nắm bắt các kỹ nghệ tiên tiến; tích cực đầu t- cho
hạ tầng công nghệ và nhân lực của doanh nghiệp ................................ 82
5. Nghiên cứu và tận dụng triệt để những cơ hội phát triển TMĐT ...... 84
6. Coi trọng vấn đề khai thác và phát triển các ứng dụng TMĐT; đặt vấn
đề an ninh, bảo mật lên hàng đầu......................................................... 85
7. Chủ động góp ý các chính sách và pháp luật về TMĐT.................... 87
Kết Luận ...................................................................................................... 88
Tài liệu tham khảo ...................................................................................... 90
Danh mục từ viết tắt .................................................................................... 91

3


Khoá luận tốt nghiệp
_______________________________________________________________

LỜI MỞ ĐẦU

Trong vòng một thập kỷ qua, cùng với những tiến bộ vượt bậc về công nghệ
thông tin, thương mại điện tử không còn là một khái niệm mới mẻ. Thương mại
điện tử mang lại cho Chính phủ, doanh nghiệp và người dân mở rộng khả năng
tìm kiếm, quảng bá, truyền thông; tiết kiệm chi phí; rút ngắn về mặt không gian
và thời gian. Xu thế ứng dụng thương mại điện tử rộng rãi trong đời sống kinh tếchính trị- xã hội đã phát triển trên phạm vi toàn cầu, và Việt Nam cũng không
nằm ngoài xu thế đó.
Tuy nhiên Việt Nam mới đang ở bước đầu của quá trình số học hoá nền kinh
tế. Internet và việc ứng dụng Thương mại điện tử mới chỉ xuất hiện trong vài năm
gần đây và đang trong giai đoạn sơ khai của nó. Trong khi mà cả hiểu biết và
hành lang pháp lý về thương mại điện tử còn chưa hoàn thiện thì bài học kinh
nghiệm từ các nước đi trước là một thuận lợi vô cùng lớn của Việt Nam.
1. Mục đích chọn đề tài
Trên cơ sở tìm hiểu thực trạng phát triển thương mại điện tử ở Mỹ, phân tích
và đánh giá những thành tựu các doanh nghiệp Mỹ đạt được nhờ ứng dụng
thương mại điện tử; so sánh với bối cảnh và tình hình phát triển thương mại điện
tử ở Việt Nam; khoá luận sẽ đưa ra những bài học kinh nghiệm cho các doanh
nghiệp nhằm giúp các doanh nghiệp Việt Nam ứng dụng và phát triển thương mại
điện tử thành công hơn.
2. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn là kinh nghiệm áp dụng
thương mại điện tử trong các doanh nghiệp Mỹ và bài học kinh nghiệm đối với
các doanh nghiệp Việt Nam.

4


Khoá luận tốt nghiệp
_______________________________________________________________
3. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để thực hiện mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài, khoá luận có sử

dụng phối hợp nhiều phương pháp nghiên cứu như: phân tích, thống kê, so sánh,
sơ đồ minh hoạ.
4. Kết cấu của khoá luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, khoá luận được chia làm 3
phần:
Chương I : Tổng quan về TMĐT.
Chương II : Thực trạng áp dụng TMĐT ở các doanh nghiệp Mỹ.
Chương III: Bài học kinh nghiệm phát triển TMĐT cho các doanh nghiệp
Việt Nam.
Mặc dù đã hết sức cố gắng, nhưng do hạn chế của bản thân về lĩnh vực
công nghệ thông tin và pháp luật cũng như những khó khăn trong việc thu thập
và tổng hợp tài liệu nên khoá luận không tránh khỏi những thiếu sót cần được
điều chỉnh, bổ sung. Chính vì vậy, em rất mong nhận được những ý kiến đóng
góp của các thầy cô giáo và bạn bè để đề tài này có thể hoàn thiện và mang giá
trị thực tế hơn.
Cuối cùng em xin được bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc của mình tới các thầy cô
giáo trong khoa Kinh tế và kinh doanh quốc tế đã cung cấp cho em những kiến
thức bổ ích trong suốt quá trình học tập tại trường. Đặc biệt, em xin được cảm ơn
chân thành tới thầy giáo, Tiến sỹ Trần Việt Hùng, người đã tận tình hướng dẫn
để em có thể hoàn thành tốt khoá luận tốt nghiệp của mình.
Hà Nội, ngày ...tháng...năm...
Sinh viên.

5


Khoá luận tốt nghiệp
_______________________________________________________________
Lê Thị Thu Huyền.

CHƢƠNG I
TỔNG QUAN VỀ THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
I/ KHÁI NIỆM CHUNG VỀ THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
1/ Khái niệm về TMĐT
Tuy mới phát triển mạnh mẽ trong vòng một thập kỷ qua, nhưng thương
mại điện tử đã khẳng định được vị thế và xu hướng tất yếu của nền kinh tế hiện
đại. Internet và thương mại điện tử đã mở ra một thị trường không biên giới khắp
toàn cầu, khái niệm thương mại điện tử (TMĐT) từ đó dần dần được hình thành
và ứng dụng ngày càng phổ biến. Thương mại điện tử được biết đến với nhiều
tên gọi như: thương mại trực tuyến (Online Trade), thương mại điều khiển học
(Cyber Trade) nhưng phổ biến nhất vẫn là TMĐT (Electronic Commerce).
Nhiều tổ chức trên thế giới đã đưa ra các khái niệm khác nhau về thương
mại điện tử với nhiều cách tiếp cận khác nhau, nhưng hiểu theo 1 nghĩa tổng
quát thì thương mại điện tử là việc tiến hành một phần hay toàn bộ hoạt động
thương mại bằng những phương tiện điện tử. Thương mại điện tử vẫn mang bản
chất như các hoạt động thương mại truyền thống, song thông qua các phương
tiện điện tử, hoạt động thương mại được thực hiện nhanh hơn và hiệu quả hơn.
1.1. Theo nghĩa rộng
Theo nghĩa rộng, TMĐT là việc tiến hành hoạt động thương mại sử dụng các
phương tiện điện tử và công nghệ xử lý thông tin số hoá.

Theo Luật mẫu về TMĐT của Uỷ ban Liên Hợp Quốc về Luật Thương mại
Quốc tế (UNCITRAL) năm 1996: “Thương mại điện tử là việc sử dụng thông tin

6


Khoá luận tốt nghiệp
_______________________________________________________________
dưới dạng một thông điệp dữ liệu trong khuôn khổ các hoạt động thương mại”

(Điều 1), trong đó, theo điều 2(a) thì: "thông điệp dữ liệu là thông tin được tạo
ra, gửi đi, tiếp nhận, lưu trữ bằng phương tiện quang học và các phương tiện tương tự, bao gồm nhưng không hạn chế ở trao đổi dữ liệu điện tử (EDI), thư
điện tử, điện tín, điện báo hoặc fax”.
Thuật ngữ “thương mại” (commerce) bao quát mọi vấn đề nảy sinh từ mọi
mối quan hệ mang tính thương mại, dù có hay không có hợp đồng. Các mối quan
hệ mang tính thương mại bao gồm, nhưng không chỉ bao gồm các giao dịch sau
đây: giao dịch trao đổi hàng hoá hoặc dịch vụ; đại diện hoặc đại lý thương mại;
uỷ thác hoa hồng (factoring); cho thuê dài hạn (leasing); xây dựng các công
trình; tư vấn; kỹ thuật công trình (engineering); đầu tư; cấp vốn; Ngân hàng; bảo
hiểm; thoả thuận khai thác hoặc tô nhượng; liên doanh và các hình thức khác về
hợp tác công nghiệp hoặc kinh doanh; chuyên chở hàng hoá hay hành khách
bằng đường biển, đường không, đường sắt hoặc đường bộ.
Theo Đại hội đồng WTO: “Thương mại điện tử là việc sản xuất
(production), phân phối (distribution), marketing, bán (sale), hoặc chuyển giao
(distribution) hàng hoá và dịch vụ bằng phương tiện điện tử”.
Phương tiện điện tử được quy định là các phương tiện truyền tin như: điện
thoại, telex, fax, điện tín, truyền hình, thư điện tử và các phương tiện điện tử
khác.
UN đưa ra định nghĩa đầy đủ nhất để các nước có thể tham khảo làm chuẩn,
tạo cơ sở xây dựng chiến lược phát triển thương mại điện tử phù hợp:
+ Phản ánh các bước TMĐT, theo chiều ngang: “TMĐT là việc thực hiện toàn bộ
hoạt động kinh doanh, bao gồm marketing (M), bán hàng (S), phân phối (D) và
thanh toán (P) thông qua các phương tiện điện tử”.
+ Phản ánh góc độ quản lý Nhà nước, theo chiều dọc thì TMĐT bao gồm:

7


Khoá luận tốt nghiệp
_______________________________________________________________

- Cơ sở hạ tầng cho sự phát triển TMĐT.
- Thông điệp.
- Các quy tắc cơ bản.
- Các quy tắc riêng trong từng lĩnh vực.
- Các ứng dụng.
Mô hình IMBSA đề cập đến các lĩnh vực cần xây dựng để phát triển TMĐT.
Như vậy, theo cách tiếp cận theo nghĩa rộng nói trên, thương mại trong
thương mại điện tử không chỉ là buôn bán hàng hoá (trade) theo cách truyền
thống thông thường mà ở phạm vi rộng hơn nhiều trong đó buôn bán hàng hoá,
dịch vụ chỉ là một lĩnh vực ứng dụng.
1.2. Theo nghĩa hẹp
TMĐT là việc mua bán hàng hoá và dịch vụ thông qua mạng Internet và
các mạng viễn thông khác.
Theo tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD): “Thương mại điện tử
được định nghĩa sơ bộ là các giao dịch thương mại dựa trên truyền dữ liệu qua
mạng truyền thông như Internet”.
Như vậy, theo nghĩa hẹp TMĐT là các hoạt động gắn liền với duy nhất
mạng Internet. Tuy rằng có rất nhiều loại hình phương tiện điện tử nhưng trên
thực tế thì mạng Internet là được sử dụng phổ biến và quen thuộc nhất, định
nghĩa theo nghĩa hẹp bắt nguồn từ thực tế đó.
1.3. Theo Luật giao dịch điện tử Việt Nam
Luật giao dịch điện tử của Việt Nam số 51/2005/QH11 có hiệu lực thi hành
từ ngày 01 tháng 03 năm 2006 không đưa ra khái niệm thương mại điện tử. Luật
chỉ quy định khái niệm về giao dịch điện tử nhằm quản lý, điều chỉnh các hợp
đồng thương mại điện tử và các hoạt động không có tính chất thương mại (như

8


Khoá luận tốt nghiệp

_______________________________________________________________
giao dịch dân sự). Theo đó, “Giao dịch điện tử là giao dịch được thực hiện bằng
phương tiện điện tử” (Điều 4 khoản 6 Luật giao dịch điện tử Việt Nam năm
2005) và cũng quy định cụ thể: “Phương tiện điện tử là phương tiện hoạt động
dựa trên công nghệ điện, điện tử, kỹ thuật số, từ tính, truyền dẫn không dây,
quang học, điện từ hoặc công nghệ tương tự”.
Được xây dựng dựa trên Luật mẫu của UNCITRAL về Thương mại điện tử,
Luật giao dịch điện tử Việt Nam cũng có cách tiếp cận theo nghĩa rộng, tuy
nhiên chú trọng vào định nghĩa giao dịch điện tử thay vì thương mại điện tử.
Việc định nghĩa theo cách “mở” như vậy sẽ tạo ra khả năng ứng dụng cao hơn
rất nhiều trong điều kiện thương mại điện tử còn khá mới lạ đối với các doanh
nghiệp và người tiêu dùng trong nước.
2. Sự hình thành và phát triển của Thƣơng mại điện tử
2.1. Lịch sử hình thành TMĐT
130 năm trước với việc sử dụng điện báo để truyền tin liên quan đến tài
chính như hệ thống chuyển tiền Western Union của Mỹ. Giai đoạn đầu tiên của
TMĐT dưới hình thức điện thoại diễn ra vào năm 1889. Sự hình thành và phát
triển của TMĐT gắn liền với sự hình thành và phát triển của Internet. Internet bắt
nguồn từ một một dự án do Bộ quốc phòng Mỹ khởi xướng vào năm 1969 với
mục tiêu tạo ra mạng máy tính tin cậy kết nối giữa Bộ quốc phòng với nhà thầu
nghiên cứu khoa học quân sự, một khi một liên kết bị phá hỏng thì các máy tính
vẫn có thể kết nối với nhau bằng các mối liên kết khác. Dự án này do cơ quan
quản lý các dự án nghiên cứu cao cấp (ARPA- Advanced Research Project
Agency). Điều này dẫn tới việc nghiên cứu các công nghệ chuyển mạch gói. Kết
quả là, tới năm 1977, hai giao thức chuyển mạch gói là Giao thức điều khiển
truyền thông (TCP) và Giao thức Internet (IP) được phát minh và trở thành hai

9