Quản lý giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt động tạo hình ở các trường mầm non trên địa bàn quận nam từ liêm, thành phố hà nội

Bộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC sư PHẠM HÀ NỘI 2

TRẦN THỊ HẬU

QUẢN LÝ GIÁO DỤC THẨM MỸ CHO TRẺ MẪU GIÁO
THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH Ở CÁC TRƯỜNG
MẦM NON TRÊN ĐỊA BÀN QUẶN NAM TỪ LIÊM,
THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC sĩ KHOA HỌC GIÁO DỤC

TRẦN THỊ HẬU
QUẢN LÝ GIÁO DỤC THẨM MỸ CHO TRẺ MẪU GIÁO
THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH Ở CÁC TRƯỜNG
HÀ NỘI
2016
MẦM NON TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN NAM
TỪ -LIÊM,
THÀNH PHỐ HÀ NỘI
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
MÃhọc:
SỐ:
60ĐÀO
14 01LAN
14 HƯƠNG
Người
hướng
dẫn
khoa
TS

LUẬN
VĂN
THẠC
sĩ KHOA
HỌC
GIÁO

DỤC


Bộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC sư PHẠM HÀ NỘI 2

HÀ NỘI - 2016


Với tình cảm chân thành, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, các
đồng chí cán bộ quản lý, thầy giáo, cô giáo Trường Đại học Sư phạm Hà Nội II
đã giúp đỡ, những ý kiến đóng góp, chỉ bảo và tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong
suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo Phòng Giáo dục và
Đào tạo quận Nam Từ Liêm và các đồng chí hiệu trưởng, giáo viên của 5
trường mầm non trong quận đã ủng hộ, giúp đỡ tôi trưng cầu ý kiến để nghiên
cứu và hoàn thành luận văn kịp thời.
Tôi xin cảm ơn gia đình, người thân và bạn bè đồng nghiệp đã nhiệt tình
ủng hộ, quan tâm tạo mọi điều kiện thuận lợi cả về vật chất lẫn tinh thần cho tôi
tham gia học tập cũng như làm luận văn tốt nghiệp trong thời gian qua.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới TS. Đào
Lan Hương, người thầy tâm huyết đã tận tình giúp đỡ tôi từ những bước đi đầu
tiên xây dựng ý tưởng nghiên cứu, cũng như luôn hướng dẫn, động viên và hỗ

trợ những điều kiện tốt nhất trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện Luận
văn này.
Dù tôi đã rất cố gắng, nhưng do khả năng và kinh nghiệm nghiên cứu
khoa học của bản thân còn nhiều hạn chế nên luận văn không tránh khỏi những
thiếu sót rất mong nhận được sự góp ý của các thầy cô giáo và các bạn đồng
nghiệp.
Xỉn trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, tháng 07 năm 2016
Học Viên


Trần Thị Hậu
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là
trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi
sự giúp đõ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin
trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Học viên

Trần Thị Hậu


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
CBQL

Cán bộ quản lý

GD

Giáo dục

GDTM

Giáo dục thẩm mỹ

GV

Giáo viên

GVMN

Giáo viên mầm non

HS

Học sinh

HĐTH

Hoạt động tạo hình

KT

Kiểm tra

KH

Kế hoạch

KHH

Kế hoạch hóa

MN

Mầm non

NTTH

Nghệ thuật tạo hình

QĐ

Quyết định

QL

Quản lý

QLGD

Quản lý giáo dục


MUC LUC
Trang

2.3.1.

Thực trạng sử dụng phương tiện giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu

giáo
3.1.1...............................................................................................................
3.2. Biện pháp quản lý giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt
động tạo hình ở các trường mầm non trên địa bàn quận Nam Từ Liêm, TP Hà
Nội.... 88


3.2.1.
Biện pháp 1: Tăng cương tinh khoa học trong xây dựng kế hoạch
giáo dục

PHU LUC
••


DANH MUC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1. Quy mô mạng lưới trường, lớp, học sinh các trường Mầm non

Bảng 2.13. Mức độ thực hiện đầu tư cơ sở vật chất, thiết vị, các học liệu
trong giáo dục thẩm mỹ
Bảng 2.14. Bảng tổng hợp đánh giá quản lý GDTM cho trẻ mẫu giáo qua
HĐTH


9

MỞ ĐÀU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục Mầm non không phải chỉ đơn thuần là chăm sóc trẻ mà giáo
dục mầm non là giáo dục toàn diện cho trẻ về năm mặt: Ngôn ngữ, nhận thức,

thầm mỹ, thể chất, tình cảm - xã hội. Vậy, phát hiển thẩm mỹ là một trong năm
lĩnh vực giáo dục toàn diện cho trẻ Mầm non nói riêng và với trẻ em nói chung.
Luật Giáo dục năm 2009 nhấn mạnh: “Mục tiêu giáo dục là đào tạo con
người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ
và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội”
và “Quan tâm đày đủ đến giáo dục phẩm chất, đạo đức, ý thức công dân, giáo
dục sức khoẻ và giáo dục thẩm mỹ (GDTM) cho học sinh là yêu cầu chiến lược
phát triển giáo dục ừong giai đoạn mới ở nước ta”. Có thể nói cùng với đức
dục, trí dục, thể dục, GDTM là một trong những con đường hình thành nhân
cách con người Việt Nam hiện đại [30].
Nội dung hoạt động tạo hình (HĐTH) trong trường mầm non được coi
như là một phưomg tiện phát triển thẩm mỹ cho trẻ rất hữu hiệu. Thông qua
hoạt động tạo hình mà trẻ có thể phát triển các chức năng tâm lí như khả năng
quan sát - tri giác các sự vật hiện tượng xung quanh, từ đó buộc trẻ phải tư duy
và quá trình đó làm phát triển óc tưởng tượng sáng tạo của ừẻ, trẻ ham muốn,
hứng thú và tích cực tạo ra cái đẹp. Đây là yếu tố cần thiết và có thể nói là
không thể thiếu được để góp phần giúp trẻ phát triển toàn diện nhân cách.
Theo TS. Trần Thị Ngọc Trâm thì hoạt động tạo hình là dạng hoạt động
nghệ thuật được ừẻ yêu thích và là các phương tiện giáo dục phát triển thẩm mỹ
bao gồm: Khả năng cảm nhận và thể hiện cảm xúc trước vẻ đẹp của các sự vật
hiện tượng trong thiên nhiên, cuộc sống và trong các tác phẩm nghệ thuật; Một
số kỹ năng trong hoạt động tạo hình và thể hiện sự sáng tạo khi tham gia các
hoạt động này.


1
0

Quản lý giáo dục thẩm mỹ qua hoạt động tạo hình cho ừẻ mầm non là
nhiệm vụ chiến lược trong hoạt động giáo dục của nhà trường, góp phần giải

quyết mối quan hệ giữa “Đức - Trí - Thể - Mỹ” trong sự phát triển con người ở
các mục tiêu giáo dục. Quan niệm về cái đẹp cái xấu ngày nay rất phức tạp
dường như không có một quy định chuẩn nào cụ thể. Vì vậy việc quản lý hoạt
động giáo dục thấm mĩ thông qua hoạt động tạo hình sẽ góp phần nâng cao
nhận thức cũng như tầm quan trọng của GDTM đối với thế hệ trẻ.
Thực tiễn ừong các trường Mầm non chưa quan tâm nhiều đến việc giáo
dục thẩm mĩ cho trẻ. Trong khi đó giáo dục thẩm mĩ có vai ừò quan trọng làm
tăng khả năng tư duy, trí tưởng tượng sáng tạo và làm phong phú thêm đời sống
tỉnh thần cho ừẻ. Đặc biệt là rèn cho ừẻ kỹ năng cầm bút tô, vẽ, tư thế ngồi tạo
tiền đề và tâm thế tốt cho ừẻ bước vào lớp một.
Trong quá trình tổ chức hoạt động tạo hình giáo viên ít khi chú ý đến
làm thế nào giúp trẻ hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp từ thiên nhiên, ý nghĩa
những bức ừanh, hay các sản phẩm vẽ, nặn, xé, dán và tính tích cực sáng tạo cá
nhân. Nếu chúng ta biết cách khai thác để phát triển thẩm mĩ cho ừẻ thông qua
hoạt động tạo hình thì không những tư duy, trí tượng tượng sáng tạo của trẻ
được tăng lên mà còn giúp trẻ biết cảm nhận, yêu thích cái đẹp, tâm hồn ừong
sáng, hướng tới giá trị Chân - Thiện - Mĩ.
Hiện nay đã có một số công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động trong
trường Mầm non như: Nghiên cứu khoa học Việc nâng cao chẩt lượng thực
hiện chương trình chăm sóc - giáo dục trẻ từ 3-6 tuổi trong trường mầm non,
đề tài cấp Bộ, chủ nhiệm Lê Thị Thu Hương; Một sổ biện pháp tổ chức trò chơi
học tập nhằm hình thành biểu tượng thiên nhiên cho trẻ mẫu giáo lớn, Luận
văn Thạc sĩ Lê Thị Bích Ngọc; Tự tạo và sử dụng có hiệu quả đồ dùng, đồ chơi
trong các góc hoạt động của trẻ mẫu giáo 5 tuổi bằng nguyên vật liệu rẻ tiền,
để tài cấp Viện, chủ nhiệm Phan Đông Phương, Nguyễn Thị


1
1

Vân Lâm; Nâng cao chất lượng chăm sóc nuôi dưỡng và phòng chổng suy dinh
dưỡng cho trẻ em, Luật văn Thạc sĩ Nguyễn Minh Thắng và còn nhiều công
trình nghiên cứu về giáo dục Mầm non. Tuy nhiên đến nay chưa có công trình
nào nghiên cứu về quản lý giáo dục thẩm mĩ thông qua hoạt động tạo hình cho
trẻ lứa tuổi Mầm non.
Khoa học nghiên cứu đã chỉ ra vai trò quan trọng của quản lí trong hoạt
động của bất cứ tổ chức nào và nhà trường cũng không phải là ngoại lệ. Để hoạt
động giáo dục nói chung và hoạt động GDTM nói riêng có hiệu quả thì quản lí
của người đứng đầu nhà trường đóng vai trò không nhỏ. Tuy nhiên, cùng với
việc giáo dục thầm mỹ chưa được chú trọng trong thực tiễn giáo dục trẻ thì
công tác quản lí hoạt động này cũng chưa được đầu tư và quan tâm thực sự. Với
những lí do trên, đề tài “Quản lý giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo thông
qua hoạt động tạo hình ở các trường mầm non trên địa bàn quận Nam Từ
Liêm, thành phố Hà Nội” được lựa chọn và tiến hành nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn quản lý giáo dục thẩm mỹ
cho trẻ mẫu giáo qua hoạt động tạo hình, đề xuất các biện pháp quản lý nhằm
nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo qua hoạt động
tạo hình ở các trường mầm non trên địa bàn quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà
Nội.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
3.1.

Khách thể nghiên cứu

Quản lý giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt động tạo
hình
3.2.

Đối tượng nghiên cứu

Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo thông
qua hoạt động tạo hình ở các trường mầm non trên địa bàn quận Nam Từ Liêm,


1
2

thành phố Hà Nội
4. Giả thuyết khoa học
Quản lý giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo qua hoạt động tạo hình ở
trường mầm non đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận tuy nhiên vẫn còn
nhiều hạn chế, bất cập chưa đáp ứng được yêu cầu của đổi mới giáo dục. Nếu
đề xuất được những biện pháp mang tính khoa học, phù họp với địa bàn nghiên
cứu thì có thể hiệu quả quản lý giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo qua hoạt
động tạo hình tại các trường mầm non trên địa bàn quận Nam Từ Liêm, thành
phố Hà Nội sẽ tốt hơn và chất lượng giáo dục sẽ được nâng cao hơn.
5. Giói hạn phạm vi nghiên cứu
5.1.

Giới hạn về đối tượng nghiên cứu

Có nhiều cấp cùng tham gia quản lý giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo
qua hoạt động tạo hình. Đề tài này tập trung nghiên cứu hoạt động quản lý của
Hiệu trưởng các trường mầm non.
5.2.

Giới hạn về địa bàn nghiên cứu

- Đề tài chỉ nghiên cứu ừên các trường mầm non công lập.

- Trên địa bàn Quận Nam Từ Liêm có 11 trường mầm non công lập. Đồ
tài này nghiên cứu trên 05 trường. Các trường này đại diện cho các trình độ
phát triển và các vùng khác nhau trong quận
+ Trường Mầm non Xuân Phương - phường Xuân Phương
+ Trường Mầm non Phương Canh - phường Phương Canh
+ Trường Mầm non Tây Mỗ B - phường Tây Mỗ + Trường
Mầm non Mỹ Đình I - Phường Mỹ Đình + Trường Mầm
non Phú Đô - Phường Phú Đô
5.3.

Giới hạn về đối tượng khảo sát

Điều ừa 102 người, trong đó có 15 CBQL và 87 giáo viên thuộc 05
trường Mầm non Công lập trên địa bàn quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội.


1
3

5.4.

Giới hạn về thời gian khảo sát

Đề tài tiến hành khảo sát trong 03 năm học: Năm học 2013 - 2014; Năm
học 2014 - 2015; Năm học 2015 - 2016.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Làm rõ cơ sở lý luận của quản lý giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo qua
hoạt động tạo hình
6.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo
thông qua hoạt động tạo hình tại các trường mầm non trên địa bàn quận Nam

Từ Liêm
6.3. Đồ xuất các biện pháp quản lý giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo qua
hoạt động tạo hình của hiệu trưởng trường mầm non trên địa bàn quận Nam Từ
Liêm
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1.

Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

Hệ thống hóa, tổng họp, phân tích các tài liệu khoa học về quản lý giáo
dục thẩm mỹ cho ừẻ mẫu giáo thông qua hoạt động tạo hình và các văn bản có
tính pháp lý liên quan nhằm xây dựng khung lý thuyết cho đề tài
7.2.

Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
- Phưomg pháp phỏng vấn
- Phương pháp quan sát
- Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm thực tiễn
7.3.

Nhóm phương pháp thống kê toán học xử lý thông tin

Dùng thống kê toán học để xử lý số liệu điều tra
8. Cấu trúc luân văn
Ngoài các phần: Mở đầu; Kết luận và khuyến nghị; Danh mục tài liệu
tham khảo; Phụ lục; Luận văn bao gồm 3 chương:

1
4

Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu
giáo thông qua hoạt động tạo hình ở các trường mầm non
Chương 2: Thực trạng quản lý giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo
thông qua hoạt động tạo hình ở các trường mầm non trên địa bàn quận Nam Từ
Liêm, thành phố Hà Nội
Chương 3: Biện pháp quản lý giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo thông qua
hoạt động tạo hình ở các trường mầm non trên địa bàn quận Nam Từ Liêm,
thành phố Hà Nội


Chương 1
Cơ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ GIÁO DỤC THẨM MỸ CHO TRẺ
MẪU GIÁO THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH
Ở CÁC TRƯỜNG MẰM NON
1.1.

Tổng quan nghiên cứu vấn đề

Nghệ thuật tạo hình (NTTH) là một hình thái nghệ thuật có từ ngàn xưa,
đã được lưu truyền từ đời này qua đời khác bằng các tác phẩm nghệ thuật,
những giá trị tinh thần to lớn. Các tác phẩm NTTH có vai trò quan trọng trong
đời sống xã hội vĩ nó chứa đựng những giá trị văn hoá cổ truyền, nó phản ánh
suy nghĩ, tình cảm, ước mơ và tâm hồn con người ở mỗi dân tộc, mỗi Quốc gia.
Việc giáo dục thẩm mĩ nói chung và giáo dục thẩm mĩ thông qua hoạt động tạo
hình cho trẻ nói riêng là rất cần thiết, nhằm góp phần hình thành và phát triển ở
trẻ nền tảng nhân cách của người công dân tương lai và đóng góp rất lớn vào
việc giáo dục nghệ thuật, giáo dục cái đẹp cho trẻ. Do đó, việc nghiên cứu, khai

thác và sử dụng các tác phẩm NTTH nhằm giáo dục thẩm mĩ cho trẻ đã thu hút
được sự quan tâm nghiên cứu của các nhà tâm lý học, giáo dục học ở nhiều
nước.
1.1.1.

Một số công trình nghiên cứu ở nước ngoài

Trong công trình nghiên cứu “Phương pháp dạy trẻ em mẫu giáo vẽ, lắp
ghép và cắt dán ” tác giả N.A.Vetlughina, ngoài việc giới thiệu các phương
pháp, biện pháp dạy trẻ vẽ, lắp ghép và cắt dán, tác giả còn chú trọng đến mảng
nghệ thuật dân gian với nội dung dạy trang trí. Tác giả đã chỉ cho giáo viên cách
khai thác những bức vẽ trang trí dân gian Nga để dạy trẻ vẽ.
Tác giả N.P.Xaculinna trong tác phẩm “Phương pháp dạy trẻ hoạt động
tạo hình và chắp ghép ” [49] rất chú trọng việc đưa những sản phẩm NTTH, cụ
thể là các nguồn tranh ảnh, hiện vật vào môi trường hoạt động của trẻ trong các
loại hình và các hình thức tổ chức HĐTH khác nhau. Đồng thời chỉ ra cho cô


giáo mầm non những phương pháp, thủ thuật hướng dẫn trẻ làm quen với các
sản phẩm NTTH.
Tác giả E.A. Kôtxakopxkaia nghiên cứu về “Dạy nặn trong trường mẫu
giáo ” [45], thấy rằng ừẻ rất hứng thú với sản phẩm nghệ thuật nặn. Đây cũng là
một trọng những dạng hoạt động tạo hình được trẻ mầm non yêu thích. Tác giả
chỉ ra vai trò của nó đối với sự phát triển khiếu thẩm mỹ, mở rộng tầm hiểu biết
làm phong phú trí tưởng tượng của trẻ và là một ừong những biện pháp giáo dục
thẩm mỹ.
1.1.2.

Một số công trình nghiên cứu ở Việt Nam

Ở Việt Nam bắt đầu từ những năm 50 của thế kỷ trước đã có một số tác
phẩm mang mầu sắc của nghệ thuật tạo hình. Tuy nhiên trong thời gian đầu
không thấy đề cập rõ đến khái niệm giáo dục thẩm mĩ, nên khi nghiên cứu nội
dung giáo dục thẩm mĩ được gắn với giáo dục nghệ thuật (giáo dục âm nhạc và
giáo dục tạo hình). Những năm 60- 70 một số tài liệu dịch, biên soạn để giảng
dạy nội bộ, giáo dục thẩm mĩ được dùng với thuật ngữ “mĩ dục”. Mĩ dục được
quan niệm là “giáo dục về cái đẹp”, là công tác “giáo dục thẩm mĩ’, bồi dưỡng
năng lực hiểu biết chính xác và cảm nhận đầy đủ cái đẹp của nghệ thuật, cái đẹp
của đời sống xã hội, cái đẹp của thiên nhiên và của tập quán sinh hoạt hàng
ngày. Những năm 80 đến nay, nội hàm của khái niệm giáo dục thẩm mĩ được
xem xét trên nhiều bình diện khác nhau, xuất phát từ hai khái niệm gốc: Khái
niệm giáo dục và khái niệm thẩm mĩ. Quá trình hình thành và phát triển mặt
thẩm mĩ ở con người có thể được nhìn nhận từ nhiều góc độ khác nhau: Góc độ
xã hội, góc độ phát triển nhân cách, phát triển thẩm mĩ của nhân cách.
Từ thập kỷ 90 giáo dục thẩm mĩ đã có một hệ thống đề tài nghiên cứu cả
từ góc độ lí luận, thực tiễn về giáo dục thẩm mĩ, bao gồm nghiên cứu cơ bản,
nghiên cứu thực tiễn, nghiên cứu ứng dụng triển khai, kết quả nghiên cứu đã góp
phàn hình thành hệ thống giáo dục chung về giáo dục thẩm mĩ ở nước ta.


Trong những năm qua đã có nhiều công trình nghiên cứu về việc giáo dục
thẩm mĩ. Tiêu biểu như: Tác giả Đỗ Xuân Hà nghiên cứu "Nguyên tẳc giáo dục
thẩm mĩ bằng nghệ thuật tạo hình Tác giả Lê Quang Vinh nghiên cứu về "Giáo
dục thẩm mĩ ở nước ta hiện nay". PGS.TS Nguyễn Thị Yến Phưomg đã nghiên
cứu về giáo dục thẩm mĩ cho trẻ mầm non thông qua hoạt động tạo hình. Tác giả
Ngô Tú Hiền nghiên cứu "Giáo dục thẩm mĩ - công cụ quan trọng để xây dựng
nhân cách có văn hóa trong văn hóa giáo dục - giáo dục và văn hóa". PGS.TS
Lê Thanh Thủy đã quan tâm tới việc cho trẻ làm quen với tác phẩm nghệ thuật
tạo hình...
Với bề dày kinh nghiệm ừong công tác nghiên cứu lý luận về giáo dục

mầm non, PGS.TS Nguyễn Ánh Tuyết đã đưa ra những kết luận xác đáng trong
việc hướng dẫn trẻ cảm thụ vẻ đẹp của những tác phẩm tạo hình. Theo bà thì
“Tuy trẻ ham thích hoạt động tạo hình, nhưng chưa phải là đã có ỷ thức đầy đủ
trong việc sáng tạo ra cái đẹp và cũng chưa biết phát hiện cái đẹp trong sản
phẩm tạo hình một cách đầy đủ. Do đó trẻ em cần được hướng dẫn hoạt động
tạo hình ngay từ lúc còn bé, mà việc đầu tiên là tạo điều kiện để trẻ được xem
nhiều tác phẩm tạo hình có giá trị. ” [36]
Tác giả Đỗ Xuân Hà khi nghiên cứu về vấn đề giáo dục thẩm mỹ cho học
sinh bằng nghệ thuật tạo hình đã khẳng định vai ừò của các tác phẩm nghệ thuật
tạo hình và chú trọng tới nghệ thuật dân tộc: “Các tác phẩm nghệ thuật có thể
đưa vào vốn kinh nghiệm cá nhân của con người ngày nay cái kho tàng to lớn,
bất tận những tình cảm tốt đẹp của tổ tiên và bằng cách đó, nghệ thuật sẽ nhân
đạo hoá con người, làm cho tình cảm của họ phát triển tốt đẹp hơn, trí tuệ của
họ thông minh hơn ”. Tác giả Đỗ Xuân Hà cũng đưa ra các nguyên tắc giáo dục
thẩm mỹ bằng nghệ thuật tạo hình, ừong đó ông đề cao nguyên tắc: “Đi từ văn
hoá - nghệ thuật dân tộc tới văn hoá - nghệ thuật của toàn nhân loại. ” [11]
PGS.TS Lê Thanh Thuỷ trong các công trình nghiên cứu của mình đã


luôn quan tâm tới việc cho ừẻ làm quen với các tác phẩm nghệ thuật tạo hình,
đặc biệt là các tác phẩm nghệ thuật trang trí dân gian, các sản phẩm thủ công mỹ
nghệ truyền thống. Tác giả đã chỉ ra khả năng to lớn của các tác phẩm NTTH
trong việc phát triển tình cảm, ý thức xã hội và nhân cách của trẻ em. Đồng thời,
tác giả cũng đưa ra những yêu cầu ừong việc lựa chọn tác phẩm giới thiệu với
trẻ và những điểm cần lưu ý về hình thức và phương pháp cho ừẻ làm quen với
các tác phẩm nghệ thuật tạo hình.
TS Phan Thị Việt Hoa ừong đề tài: “Một sổ biện pháp bồi dưỡng cảm
xúc thẩm mỹ cho trẻ mẫu giảo thông qua hoạt động tạo hình ” đã coi việc cho
trẻ tiếp xúc với nghệ thuật tạo hình là một trong những biện pháp hữu hiệu để
bồi dưỡng cảm xúc thẩm mỹ ở trẻ. [17].

Trong những năm gần đây đã có một số luận văn thạc sỹ nghiên cứu về
vấn đề giáo dục thẩm mĩ cho ừẻ thông qua HĐTH như: Ths Đàm Thị Hoài Dung
nghiên cứu đề tài cho trẻ làm quen với các bố cục hoa văn dân tộc thông qua
hoạt động xếp dán tranh trang trí; Ths Ngô Minh Tâm nghiên cứu “Biệp pháp
bồi dưỡng cho giáo sinh Trung cấp sư phạm Mầm non khả năng sử dụng sản
phẩm thủ công mỹ nghệ truyền thống trong tổ chức môi trường hoạt động tạo
hình cho trẻ Ths Kiều Thị Hồng Thủy nghiên cứu “Một số biện pháp giáo dục
cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi làm quen với nghệ thuật tạo hình truyền thống ở tỉnh
Hoà Bình ”............................................
Các nghiên cứu trên đã nêu lên được vai trò của sản phẩm tạo hình đối
với sự phát triển thẩm mỹ ở trẻ em và đưa ra các biện pháp cho trẻ tiếp xúc với
các tác phẩm nghệ thuật tạo hình. Mỗi nghiên cứu đều có cách tiếp cận riêng,
tuy nhiên các đề tài mới chỉ đề cấp đến các phương pháp dạy trẻ hoạt động tạo
hình như: vẽ, nặn, xé, dán.... hay một số biện pháp bồi dưỡng cảm xúc thẩm mỹ
cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt động tạo hình. Như vậy, việc quản lý giáo dục
thẩm mĩ cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt động tạo hình trong các trường Mầm


non nói chung và các trường mầm non trên địa bàn quận Nam Từ Liêm nói
riêng đang được các nhà quản lý đặc biệt quan tâm. Việc nghiên cứu để đưa ra
các biện pháp quản lý giáo dục thầm mỹ cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt động
tạo hình ở các trường mầm non có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Do vậy, đề tài
nghiên cứu “Quản lý giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt động
tạo hình ở các trường mầm non trên địa bàn quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà
Nội” là một vấn đề mới, cấp thiết góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm
non trên địa bàn quận Nam Từ Liêm.
1.2.

Lý luận về giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt

động tạo hình ở trường mầm non
1.2.1.

Hoạt động tạo hình của trẻ mẫu giáo ở trường mầm non

Theo Thạc sĩ Tâm lý học Huỳnh Văn Sơn "Hoạt động tạo hình là một
dạng hoạt động nghệ thuật nhằm giúp trẻ nhận biết và phản ánh thế giới xung
quanh thông qua những hình tượng nghệ thuật" tuy nhiên ở lứa tuổi mầm non
thì hoạt động này chỉ dừng lại ở mức độ nhằm thỏa mãn nhu cầu, ý thích và phù
họp với khả năng của trẻ. Hoạt động này là một dạng hoạt động có sản phẩm đặc
trưng của trẻ mầm non.
Trong trường mầm non hoạt động tạo hình được xếp trong chưomg trình
học tập của trẻ thường bao gồm các hoạt động như sau:
(1) Vẽ
Hoạt động vẽ nói chung
- về kỹ thuật: là vẽ theo khuôn mẫu thiết kế mang tính chính xác toán
học
-

Hội họa: Là loại hình nghệ thuật mà màu sắc là phương tiện thể

hiện chính
- ĐỒ họa: Hiện nay phương tiện thể hiện chính là đường nét nhưng đồng
thời sử dụng màu (tranh minh họa truyện kể....) Hoạt động vẽ trong trường mầm


non là vẽ đồ học, phấn màu là những phương tiện tạo đường nét, các loại màu
nước cũng được sử dụng khá phổ biến.
Thể loại vẽ trong trường mầm non
- Vẽ theo mẫu

- Vẽ trang trí
- Vẽ theo đề tài
- Vẽ theo ý thích
(2) Xé dán, cắt dán
Tranh xé dán, cắt dán ở trường mẫu giáo bắt nguồn từ các thể loại tranh
ghép: ừanh ghép từ các mảnh sứ, bát đĩa vỡ, từ các mảnh kính màu, từ vỏ chai,
từ tre, các hộp nhựa, hoa lá...............
Trong trường mầm non, chúng ta dạy trẻ thể hiện tranh từ những mảnh
giấy màu dán ừên nền giấy, được gọi là tranh xé dán, cắt dán.
Thể loại giống như vẽ:
Ở thể loại vẽ cũng như cắt, xé dán theo ý thích, mục đích của giờ dạy là:
Kiểm tra khả năng của trẻ, qua đó cô giáo có định hướng cho nhiệm vụ
đào tạo tiếp theo
Củng cố kiến thức, kỹ năng đã học
Phát triển khả năng sáng tạo, tính độc lập, tự chủ trong công việc
Vì vậy, ở các giờ học theo ý thích, cô giáo phải vận dụng nhiều phương
pháp khác nhau để cung cấp biểu tượng cho ừẻ, càng phong phú càng tốt, giúp
trẻ nhớ lại những kỹ năng đã học, giúp trẻ thực hiện những kỹ năng còn mới so
với trẻ, nhưng cần thiết cho việc thực hiện nội dung trẻ tự chọn. Vì vậy, cô giáo
phải có kiến thức về tạo hình về cuộc sống, phải biết cách gây sự hưng phấn và
thích thú ở trẻ đối với giờ học.
(3) Nặn
Đặc thù của hoạt động nặn như hoạt động tạo hình là thể hiện bằng khối,


nặn là một dạng điêu khắc nhưng sử dụng nguyên vật liệu mềm, dẻo. Có thể dễ
dàng tác động bằng tay, vì vậy phù hợp với trẻ mẫu giáo.
Tính dẻo mềm của nguyên liệu và tính chất khối của vật thể hiện cho
phép ữẻ nắm được một số kỹ năng dễ hon vẽ. Sự thể hiện mối quan hệ không
gian giữa các vật trong hoạt động nặn cũng rất đon giản, các vật được đặt cạnh

nhau theo ý muốn, viễn cảnh không gian trong hoạt động nặn không được đặt ra.
Trong hoạt động nặn, phưong tiện chủ yếu là hình dạng khối
- Có 02 cách nặn:
Nặn ghép nhiều chi tiết thành một vật
Nặn vật tự một khối đất nguyên
- Nặn ừong trường mẫu giáo có 03 thể loại:
Nặn theo mẫu
Nặn theo đề tài
Nặn theo ý thích
Cả 03 loại hoạt động vẽ, nặn, cắt xé dán trong trường mẫu giáo có mối
liên hệ chặt chẽ với nhau và có cùng chung nhiệm vụ sau:
- Phát triển ở trẻ khả năng cảm thụ và xúc cảm thẩm mỹ (nhận biết cái
đẹp, xúc động trước cái đẹp và biết yêu cái đẹp)
- Bồi dưỡng thị hiếu thẩm mỹ để hình thành cho trẻ tình yêu đối với vẻ
đẹp của thiên nhiên, cuộc sống con người và nghệ thuật
- Hình thành ở trẻ những kỹ năng, kỹ xảo tạo hình, năng lực quan sát và
ước mơ sáng tạo.
Cách phân loại này giúp giáo viên mầm non dễ dàng định hướng ữong
cách đánh giá khả năng sử dụng ngôn ngữ tạo hình của trẻ.
Hoạt động tạo hình của trẻ mẫu giáo trong trường mầm non được dạy
theo các thể loại như: Dạy theo mẫu; dạy theo đề tài; Dạy theo ý thích.
Dạy theo mẫu: Là hướng dẫn kỹ năng mới. Các bài mẫu dành cho trẻ lớn
là những bài phối hợp các kỹ năng đã được học ở các lớp dưới để bố cục tranh,


miêu tả các hình thức trang trí trên các hình khác nhau.... Tiết mẫu phải có mẫu.
Mẩu do cô chuẩn bị sẵn hoặc có thể dùng vật thật để trẻ quan sát từ đầu đến cuối
tiết học. Trẻ sẽ tạo hình theo mẫu và nhận xét sản phẩm theo mẫu. Để sản phẩm
của trẻ đẹp và đúng mẫu thì mẫu của cô phải đẹp, màu sắc hài hòa hấp dẫn ừẻ
đòi hỏi giáo viên phải có sự đầu tư cho sản phẩm mẫu. Tuy nhiên trên thực tế

giáo viên chưa chú ý đến vật mẫu nên vật mẫu thường có màu sắc không đẹp,
tình thẩm mỹ chưa cao. [42]
Dạy theo đề tài: Với tiết đề tài vẫn tiếp tục mở rộng biểu tượng cho trẻ về
một nội dung cụ thể, một chủ điểm nào đó. Cô có thể dùng 2-3 tranh gợi ý, có
thể cho ừẻ quan sát thiên nhiên trước khi học, có thể dặn trẻ về nhà suy nghĩ
trước, hoặc vẽ, nặn, xé dán cho trẻ xem....Điều cần thiết trong tiết đề tài là trẻ
càng nêu được nhiều sự vật hiện tượng sống động phong phú và đa dạng về hình
dáng, màu sắc, đường nét bao nhiêu càng tốt bấy nhiêu. Tuy nhiên trên thực tế
giáo viên thường bắt trẻ phải phản ánh lại những hình ảnh gợi ý đơn giản của
các tiết mẫu, mà để trẻ phản ánh vào trong sản phẩm về tất cả những gì trẻ thu
nhận được ở xung quanh. Những bức vẽ, sản phẩm nặn và xé dán của trẻ trên
các tiết này phải hoàn toàn độc lập, sáng tạo. Màu vẽ của trẻ có thể không phù
hợp với thực tế nhưng nó chính là cảm xúc của trẻ, là những ấn tượng mà trẻ
bộc lộ một cách hứng thú nhất. [42]
Dạy theo ý thích: Là tiết mà trẻ được lựa chọn đề tài của mình. Cô có thể
cho trẻ suy nghĩ và lựa chọn để nêu ý định của mình ra trước lớp, cũng có thể
không cần nêu ra. Nhưng trong quá trình thực hiện cô cần đến với từng trẻ, tìm
hiểu xem trẻ định làm gì? Gợi mở cho trẻ sáng tạo thêm, cũng có thể hướng dẫn
nội dung cụ thể cho trẻ nào còn lúng túng chưa chọn được đề tài. Hoạt động của
cô với cá nhân trẻ nhằm giúp cho mọi trẻ tự tin với hoạt động của mình, sáng tạo
theo ý thích của trẻ. Nhưng hiện nay ở các trường mầm non hầu hết giáo viên
thường nhầm lẫn giữa loại tiết đề tài với loại tiết theo ý thích bởi giáo viên nghĩ


nếu không có tranh gợi ý từ đàu, không đưa ra một đề tài nào thì trẻ sẽ không
làm được chính vì vậy sản phẩm của trẻ chưa phong phú, giáo viên chưa phát
huy khả năng sáng tạo của trẻ trong từng sản phẩm và việc giáo dục thẩm mỹ
cho trẻ qua sản phẩm tạo hình cũng bị hạn chế. [42]
Trong cuộc sống hằng ngày, trẻ đã tiếp thu một lượng tri thức đáng kể về
thế giới xung quanh do trẻ trực tiếp nhìn thấy, nghe thấy và sờ thấy hoặc do

người lớn kể lại qua các câu chuyện, phim ảnh. Từ đó thế giới biểu tượng của ừẻ
cũng phong phú dần lên và làm nảy sinh tính ham hiểu biết, hứng thú nhận thức,
muốn khám phá những điều mới lạ. Xuất phát từ đó trẻ bắt đầu quan tâm đến
các kiểu dáng, cách ừang trí, thiết kế bỗng kết hợp lại với nhau và được trẻ thể
hiện qua sản phẩm tạo hình một cách tượng trưng. Những nét vẽ nguệch ngoạc,
những sản phẩm nặn, xé dán hồn nhiên hết sức bình dị nhưng rất càn thiết trong
quá trình hình thành khả năng cảm thụ cái đẹp và khả năng tư duy sáng tạo của
ừẻ. Từ những sản phẩm tạo hình đó chính là cảm xúc, tình cảm là ước mơ mà ữẻ
đã thể hiện ra bên ngoài.
Bởi vậy có thể khẳng định rằng thông qua hoạt động tạo hình cho trẻ mẫu
giáo ở trường mầm non là một biện pháp gián tiếp bồi dưỡng cho trẻ khả năng
cảm thụ cái đẹp trong thiên nhiên cũng như trong cuộc sống hằng ngày đồng
thời giúp ừẻ có những kỹ năng cơ bản ừong hoạt động tạo hình như: Cách thể
hiện họa tiết, cách sắp xếp bố cục, không gian... phát triển ngôn ngữ, giúp trẻ
phát triển trí nhớ, óc tưởng tượng, sáng tạo. Nó phản ánh cuộc sống hiện thực
bằng những hình tượng nghệ thuật, ừong đó con người không chỉ khám phá và
lĩnh hội thế giới, mà còn cải tạo nó theo quy luật của cái đẹp, gửi gắm vào đó
tâm hồn và tình cảm của người nghệ sỹ.
Hình thức tồ chức HĐTH ở trường mầm non
Trên thực tế có 02 hình thức tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ, đó là:
- Hoạt động tạo hình trên tiết học


- Hoạt động tạo hình ngoài tiết học
Hoạt động tạo hình trong ũết học;
Tiết học (có thể gọi là giờ hoạt động) là hình thức dạy học đóng vai trò
chủ chốt, ở đó trẻ có thể tìm hiểu cuộc sống xung quanh, tìm hiểu thế giới vạn
vật một cách có tổ chức nhất và tiếp thu các tri thức, kỹ năng, kỹ xảo theo một
chương trình có tính hệ thống.
Hoạt động tạo hình có thể được tiến hành trên nhiều loại tiết học:

- Tổ chức hoạt động tạo hình ở các tiết học tạo hình: ở các tiết học đó
hoạt động tạo hình là hoạt động chính, chiếm phần lớn thời gian. Các nhiệm vụ
tạo hình là các nhiệm vụ cơ bản của tiết học.
- Hoạt động tạo hình còn có thể được thực hiện trên các tiết học của các
lĩnh vực hoạt động khác: Ở các tiết học này có thể giải quyết bổ sung một số
nhiệm vụ của hoạt động tạo hình, bởi vậy trong các hoạt động của các tiết học
đó có xen vào một số yếu tố của hoạt động mang tính tạo hình.
Hoạt động tạo hình ngoài tiết học:
Đây là những dạng hoạt động mang tính tự do mà trẻ có thể tham gia một
cách tự nguyện, tự giác. Các hoạt động này có thể diễn ra ở những thời điểm
khác nhau trong ngày một cách họp lý không theo một quy luật chặt chẽ về giờ
giấc.
Hình thức này lại có hai nhóm:
Nhóm thứ nhất, là các hình thức hoạt động do giáo viên tổ chức thực
hiện, được đưa vào kế hoạch chương trình của hoạt động tạo hình.
+ Hoạt động tạo hình kết họp với vui chơi
+ Hoạt động tạo hình ứng dụng vào sinh hoạt: Lễ hội, trang trí môi trường
..............
+ Hoạt động mang tính tạo hình trong các giờ rảnh rỗi: Giáo viên cung
cấp thông tin về các đối tượng miêu tả, trao đổi, cùng hoạt động với trẻ để nắm


bắt hiểu biết, suy nghĩ của trẻ, gợi những xúc cảm, bồi dưỡng sự cảm thụ
về nét đẹp của các sự vật, hiện tượng.....
+ Tổ chức giờ quan sát chuyên biệt: Chuẩn bị cho các giờ hoạt động tạo
hình qua các hoạt động như: quan sát, đàm thoại, phân tích các đặc điểm thẩm
mỹ của các sự vật, làm quen với các tác phẩm nghệ thuật tạo hình, tìm hiểu,
tích lũy các kinh nghiệm văn hóa tạo hình,.....
+ Hoạt động tạo hình theo nhóm ở ngoài trời: vẽ trên đất, làm đồ chơi
bằng vật liệu thiên nhiên, xếp sỏi, đá.....

Nhóm thứ hai, là các hình thức hoạt động tạo hình do cá nhân trẻ tự lựa
chọn và thực hiện:
+ Hoạt động tự do của trẻ ở các góc “tạo hình”, ừong các giờ tham
quan, dạo chơi, hoạt động tạo hình ở gia đình,.....
+ Chơi - tạo hình tại các góc trong phòng lớp học hoặc ngoài trời....
1.2.2.

Giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt động tạo

hình ở trường mầm non
1.2.2.1.

Khái niệm thẩm mỹ, giáo dục, giáo dục thẩm mỹ, giáo dục thẩm

mỹ cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt động tạo hình
Nói đến thẩm mỹ không thể không nói đến khái niệm cái đẹp.
Cái đẹp là sự hài hòa, sự cân đổi cả trong đời sống vật chất và tinh
thần Thẩm mỹ là hiểu biết và thưởng thức về cái đẹp Đa số các nhà khoa học
giáo dục cho rằng: “Giáo dục là một quá trình tác động của nhà giáo dục tới
học sinh nhằm hình thành và phát triển nhân cách cửa họ phù hợp với mục
tiêu giáo dục trong môi trường kinh tế, văn hóa, xã hôi nhất đinh ”
Các thành tố của quá trình giáo dục gồm:
-

Mục tiêu giáo dục

-

Nội dung giáo dục

-

Phương pháp giáo dục