hiệu quả kinh tế và những rủi ro trong sản xuất hồ tiêu trên địa bàn tỉnh quảng trị

Ph n 1
TV N
1. Tính c p thi t c a v n đ nghiên c u
phía Nam c a B c Trung B có đi u ki n đ t đai, khí h u

Qu ng Tr là m t t nh n m

thu n l i cho phát tri n cây công nghi p lâu n m, trong đó có cây h tiêu. H tiêu Qu ng
Tr n i ti ng trong c n
đ

c b i hàm l

ng tinh d u cao, ch t l

ng s n ph m t t và đã có

c ch d n đ a lý trên b n đ s n xu t h tiêu c a Vi t Nam. Trong chi n l

kinh t , h tiêu đ

c phát tri n

c xác đ nh là m t trong ba cây công nghi p dài ngày ch l c (cao su, h

tiêu và cà phê) v i ti m n ng phát tri n t 5.000 – 8.000 ha. Trong nh ng n m qua, di n
tích và s n l

ng h tiêu không ng ng t ng lên. N m 2013, di n tích s n xu t h tiêu là

2.094,7 ha, t ng 4,4% so v i n m 2012 và s n l

ng đ t 2.138,3 t n, t ng 9,1% so v i n m

2012. S n xu t h tiêu đã góp ph n đáng k cho s phát tri n kinh t c a đ a ph
quy t vi c làm và nâng cao thu nh p cho ng

ng, gi i

i dân.

Hi n nay, s n xu t h tiêu trên đ a bàn t nh Qu ng Tr đ
h , v i di n tích trung bình 0,15 – 0,2 ha/h . H tiêu đ

c th c hi n

quy mô nông

c xác đ nh là cây tr ng mang l i

hi u qu kinh t cao và góp ph n quan tr ng trong c c u thu nh p c a h . Tuy nhiên, các
h s n xu t h tiêu còn g p nhi u khó kh n nh n ng su t ch a cao và không n đ nh, chi
phí s n xu t bi n đ ng theo xu h

ng t ng, giá bán h tiêu b p bênh, tình tr ng th i ti t và

sâu b nh di n bi n ph c t p. i u này đã nh h

ng đ n thu nh p và hi u qu s n xu t.

Xu t phát t lý do trên, tôi đã l a ch n đ tài: “Hi u qu kinh t và nh ng r i ro

trong s n xu t h tiêu trên đ a bàn t nh Qu ng Tr ” làm đ tài Lu n án ti n s c a mình.
2. M c tiêu và câu h i nghiên c u
2.1. M c tiêu chung
Góp ph n nâng cao hi u qu kinh t và gi m thi u r i ro trong s n xu t h tiêu trên đ a
bàn t nh Qu ng Tr .
2.2. M c tiêu c th
(1) H th ng hóa c s lý lu n v hi u qu kinh t và r i ro trong s n xu t h tiêu.
(2)

ánh giá th c tr ng s n xu t, hi u qu kinh t và r i ro trong s n xu t h tiêu c a

các h nông dân trên đ a bàn t nh Qu ng Tr .
(3) Phân tích các nhân t

nh h

ng đ n hi u qu kinh t , s bi n đ ng hi u qu kinh

t trong đi u ki n s n xu t có nhi u r i ro.

1


(4)

xu t h th ng các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu kinh t và gi m thi u r i ro

trong s n xu t h tiêu trên đ a bàn t nh Qu ng Tr .
3.
3.1.

it

ng và ph m vi nghiên c u

it
it

ng nghiên c u
ng nghiên c u c a lu n án là hi u qu kinh t và r i ro trong ho t đ ng s n

xu t h tiêu c a các h nông dân trên đ a bàn t nh Qu ng Tr .
3.2. Ph m vi nghiên c u
3.2.1. V n i dung nghiên c u
Hi u qu kinh t và r i ro là l nh v c nghiên c u r ng. Trong ph m vi nghiên c u, lu n
án t p trung phân tích hi u qu kinh t , đo l
kinh t , phân tích các nhân t

nh h

ng m c đ k thu t - m t b ph n c a hi u qu

ng đ n hi u qu kinh t , phân tích nh ng r i ro, phân

tích s bi n đ ng hi u qu kinh t s n xu t h tiêu trong b i c nh s n xu t có r i ro. Qua đó,
đ xu t các gi i pháp nh m gi m thi u r i ro và nâng cao hi u qu kinh t s n xu t h tiêu
trên đ a bàn t nh Qu ng Tr .
3.2.2. V ph m vi không gian
Lu n án t p trung nghiên c u hi u qu kinh t và r i ro trong s n xu t h tiêu trên đ a
bàn t nh Qu ng Tr nói chung và th c hi n nghiên c u chuyên sâu t i hai huy n V nh Linh

và Cam L .
3.2.3. V ph m vi th i gian
S li u th c p v tình hình s n xu t h tiêu

t nh Qu ng Tr đ

th i gian t n m 2009 đ n n m 2013. S li u s c p đ

c xem xét trong

c kh o sát t các h s n xu t h

tiêu trên đ a bàn t nh Qu ng Tr n m 2013.
4. Nh ng đóng góp m i c a lu n án
- V m t lý lu n: Lu n án đã lu n gi i và làm rõ đ
qu kinh t và r i ro trong s n xu t h tiêu, ph
kinh t trong b i c nh s n xu t có r i ro.

c nh ng v n đ lý lu n v hi u

ng pháp và cách th c đánh giá hi u qu

ã đ a ra khái ni m v hi u qu kinh t và r i ro

s d ng khái ni m đó ph c v cho vi c nghiên c u cây h tiêu. T đó, lu n án đã đ a ra cách
ti p c n, ph

ng pháp và h th ng ch tiêu phù h p trong vi c đánh giá hi u qu kinh t và

phân tích r i ro ho t đ ng s n xu t h tiêu.

- V m t th c ti n: (i) Lu n án đã đánh giá, đo l
s n xu t h tiêu

ng m c đ hi u qu kinh t trong

t nh Qu ng Tr . K t qu nghiên c u cho th y, h tiêu th c s là cây tr ng

mang l i hi u qu kinh t cao. Tuy nhiên, m c đ u t hi n nay còn th p và m c đ áp d ng
ti n b khoa h c k thu t vào s n xu t ch a cao.
2

ây là nguyên nhân d n đ n hi u qu s n


xu t h tiêu

Qu ng Tr còn th p h n so v i các vùng s n xu t h tiêu khác trong c n

(ii) Nh n d ng đ

c.

c nh ng r i ro trong ho t đ ng s n xu t h tiêu. K t qu nghiên c u ch

ra có r t nhi u lo i r i ro x y ra trong quá trình s n xu t. Trong đó, r i ro s n xu t (do thiên
tai, sâu b nh h i, k thu t s n xu t) và r i ro th tr
bi n đ ng) có nh h

ng (giá y u t đ u vào và giá h tiêu

ng l n đ n hi u qu kinh t s n xu t h tiêu. (iii) Phân tích đ

bi n đ ng hi u qu kinh t trong đi u ki n s n xu t có r i ro. (iv)

xu t đ

cs

c n m nhóm

gi i pháp nh m nâng cao hi u qu kinh t và gi m thi u r i ro trong s n xu t h tiêu trên đ a
bàn t nh Qu ng Tr .

ây là c s khoa h c giúp cho các c p chính quy n đ a ph

ng và h

s n xu t h tiêu tham kh o nh m góp ph n nâng cao hi u qu kinh t s n xu t h tiêu m t
cách b n v ng.

3


Ph n 2
T NG QUAN V V N

NGHIÊN C U

1. Các công trình nghiên c u v hi u qu kinh t và r i ro trong s n xu t h tiêu
Trong th i gian g n đây, có nhi u công trình nghiên c u v hi u qu kinh t và r i ro

trong s n xu t nông nghi p nói chung và s n xu t h tiêu nói riêng. Các nghiên c u đã đ
c p đ n nhi u khía c nh khác nhau trong ho t đ ng s n xu t h tiêu. M t s công trình tiêu
bi u:
Nguy n T ng Tôn (2005), “Nghiên c u các gi i pháp KHCN và th tr

ng đ phát

tri n vùng h tiêu nguyên li u ph c v ch bi n và xu t kh u”.
ào M nh Hùng (2013), “Phân tích chu i giá tr s n ph m h tiêu Qu ng Tr ”.
Tr

ng Th Bích Ph

ng (2014), “L a ch n các gi i pháp kinh t - k thu t đ phát

tri n cây h tiêu đáp ng yêu c u phát tri n nông thôn m i vùng gò đ i B c Trung B ”.
Anita Rosli (2013), “Technology adoption in pepper farming: a case study in Sarawak,
Malaysia”.
Alias Radam (2013), “Technical efficiency of pepper farms in Sarawak, Malaysia: An
application of data envelopment analysis”.
2.

ánh giá chung các công trình nghiên c u v hi u qu kinh t và r i ro trong nông

nghi p và trong s n xu t h tiêu
K t qu t ng quan tình hình nghiên c u v hi u qu kinh t và r i ro trong s n xu t
nông nghi p nói chung và s n xu t h tiêu nói riêng cho th y: Các công trình nghiên c u đã
có nh ng đóng góp khoa h c quan tr ng v m t lý lu n và th c ti n cho vi c phân tích hi u
qu kinh t và r i ro trong ho t đ ng s n xu t c a m t ngành hàng trong nông nghi p. Các
ph

t .

ng pháp đ nh tính và đ nh l
c bi t, ph

ng pháp đ nh l

s n xu t h tiêu c a các n

ng đã đ
ng đ

c k t h p s d ng khi phân tích hi u qu kinh
c s d ng nhi u trong đánh giá hi u qu kinh t

c có l i th v s n xu t h tiêu nh Malaysia, n

. ây c ng

là m t h

ng ti p c n có th

lu n án.

Vi t Nam nói chung và t nh Qu ng Tr nói riêng đã có nhi u đ tài nghiên c u v

ng d ng trong phân tích hi u qu kinh t s n xu t h tiêu c a

cây h tiêu. Tuy nhiên, các tác gi ch y u ti p c n phân tích trên góc đ k thu t s n xu t.

Các nghiên c u v hi u qu kinh t còn ít và ch y u s d ng ph

ng pháp truy n th ng.

Cho đ n nay, ch a có m t công trình nào phân tích r i ro m t cách toàn di n c ng nh xem
xét s tác đ ng c a các y u t r i ro đ n hi u qu kinh t s n xu t h tiêu. i u này chính là
c h i đ chúng tôi th c hi n nghiên c u này t i t nh Qu ng Tr .
4


Ph n 3
N I DUNG VÀ K T QU NGHIÊN C U
Ch
C

S

ng 1

KHOA H C V HI U QU KINH T VÀ R I RO
TRONG S N XU T H

TIÊU

1.1. Hi u qu kinh t s n xu t h tiêu
Trên c s nghiên c u các quan đi m đánh giá hi u qu kinh t , trong ph m vi lu n
án, quan đi m hi u qu kinh t s n xu t h tiêu đ ng trên góc đ ng
hi u qu kinh t s n xu t h tiêu đ

i s n xu t. Khái ni m

c hi u nh sau: Hi u qu kinh t s n xu t h tiêu là m t

ph m trù khoa h c ph n ánh trình đ khai thác, qu n lý các y u t ngu n l c trong quá trình
s n xu t nh m đ t đ

c k t qu s n xu t cao nh t v i chi phí b ra ít nh t.

Trong s n xu t h tiêu, m c tiêu c a các h s n xu t là t ng n ng su t và ch t l

ng

s n ph m, s d ng có hi u qu và ti t ki m chi phí s n xu t. Hay nói cách khác, h s n xu t
th

ng mong mu n t ng thêm s l

ng s n ph m đ u ra trong đi u ki n các ngu n l c s n

xu t có h n ho c s d ng các y u t ngu n l c m t cách ti t ki m nh t khi s n xu t ra m t
kh i l

ng s n ph m nh t đ nh. Nh v y, tiêu chu n hi u qu kinh t đ i v i các h s n

xu t h tiêu là s t i đa hóa k t qu và t i thi u hóa chi phí.
Nh ng y u t

nh h

ng đ n hi u qu kinh t s n xu t h tiêu bao g m: Các nhân t

v đi u ki n t nhiên, đi u ki n và k thu t s n xu t c a h , th tr

ng và chính sách v mô.

Phân tích hi u qu kinh t s n xu t h tiêu c n tính toán các ch tiêu hi u qu kinh t
c ng nh đo l
ph

ng m c đ hi u qu kinh t mà các h đ t đ

ng pháp đ

c trong quá trình s n xu t. Các

c s d ng bao g m:

* Hi u qu kinh t đ

c đánh giá thông qua các ch tiêu tài chính. H tiêu là cây công

nghi p dài ngày, m c đ u t chi phí và thu nh p khác nhau qua t ng n m. Chu k s n xu t
cây h tiêu g n li n v i chu k s ng c a nó. Khi đánh giá hi u qu kinh t không ch xét
trong m t n m mà ph i đánh giá qua nhi u n m và g n v i phát tri n b n v ng.
hi u qu kinh t s n xu t h tiêu c n phân tích hi u qu kinh t b ng ph
hàng n m và ph
* Ph

đánh giá

ng pháp h ch toán

ng pháp phân tích đ u t dài h n.

ng pháp đo l

toán ch s hi u qu t

ng hi u qu kinh t : Ph

ng pháp này th c hi n b ng cách tính

ng đ i d a trên vi c so sánh k t qu th c t c a các h đ t đ

5

cv i


k t qu c a h th c hi n t t nh t trong cùng m t đi u ki n. Vi c so sánh này cho phép tính
toán đ

c m c đ hi u qu kinh t c a t ng h s n xu t.

1.2. R i ro trong s n xu t h tiêu
T các quan đi m v r i ro trong s n xu t nông nghi p nói chung và r i ro trong s n xu t
h tiêu nói riêng, quan đi m r i ro đ
tiêu đ

c nghiên c u trong lu n án là: R i ro trong s n xu t h

c hi u là kh n ng x y ra các k t qu s n xu t (n ng su t và l i nhu n) khác nhau do

tác đ ng c a nh ng y u t ch quan và khách quan x y ra ngoài ý mu n c a ng
có th đo l

ng đ

i s n xu t và

c xác su t x y ra nh ng k t qu này. Trong s n xu t h tiêu, r i ro là đi u

không tránh kh i. Ng

i s n xu t ph i đ i m t v i r t nhi u lo i r i ro khác nhau: r i ro

mang tính ch quan, r i ro mang tính khách quan, r i ro x y ra th
hi m khi x y ra, nh ng r i ro có th d đoán tr

ng xuyên, r i ro r t

c c ng có nh ng r i ro x y ra b t ng

ngoài d đoán c a h . Nh ng r i ro này liên quan đ n t t c các khâu c a quá trình s n xu t
t l a ch n và s d ng các y u t đ u vào, ch m sóc, thu ho ch, cung ng s n ph m ra th
tr

ng. Nh ng r i ro đó nh h

th theo h

ng đ n quá trình s n xu t c a h

m c đ khác nhau có

ng tích c c c ng nh tiêu c c. V n đ là làm th nào đ t i thi u hóa nh ng r i

ro b t l i đ ng th i đ t đ

c m c tiêu mà ng

i s n xu t đ ra. R i ro trong s n xu t h tiêu

có th phân thành nh ng lo i sau: R i ro s n xu t x y ra do thiên tai - th i ti t, do sâu b nh
h i c ng nh liên quan đ n các bi n pháp k thu t s n xu t; R i ro th tr

ng liên quan đ n

s bi n đ ng giá đ u vào và đ u ra; R i ro th ch .
Các b

c phân tích r i ro trong s n xu t h tiêu: (i) Nh n di n r i ro; (ii) Phân tích r i

ro bao g m phân tích nguyên nhân gây ra r i ro, t n su t xu t hi n, m c đ tác đ ng, th i
đi m xu t hi n; (iii) Qu n lý r i ro v i m c đích th c hi n các bi n pháp nh m ng phó và
gi m nh nh ng nh h

ng tiêu c c do r i ro gây ra.

1.3. Phân tích hi u qu kinh t s n xu t h tiêu trong b i c nh s n xu t có r i ro

M t trong nh ng thách th c l n nh t đ i v i s n xu t nông nghi p là th

ng xuyên

g p ph i r i ro. Trong đi u ki n s n xu t nhi u bi n đ ng, r i ro ngày càng ph c t p h n, đa
d ng h n làm cho tính nh y c m c a s n xu t nông nghi p càng th hi n rõ h n. Nh ng y u
t r i ro đã làm t ng thêm m c đ b t n c ng nh

nh h

xu t. Vì th , r i ro ngày càng tr thành m t v n đ đ

ng đ n l i ích c a ng

is n

c quan tâm trong s n xu t nông

nghi p.
Vi c tính toán ch tiêu hi u qu kinh t và đo l

ng m c đ hi u qu kinh t th

ng

di n ra t i m t th i đi m c th . Vì v y, các k t qu tính toán này ch ph n ánh hi u qu
th c t mà ho t đ ng s n xu t đó đ t đ

c trong m t th i đi m. Trong đi u ki n s n xu t có

nhi u bi n đ ng, vi c d a vào k t qu này đ ra quy t đ nh có th s d n đ n r i ro cho
6


ng

i s n xu t. Chính vì v y, vi c phân tích hi u qu s n xu t c a h nông dân không th

ch th c hi n trong tr ng thái t nh mà c n nghiên c u d a trên nh ng đi u ki n b t đ nh
trong t

ng lai.
Nh ng ho t đ ng có chu k s n xu t dài nh cây h tiêu, tác đ ng c a các y u t b t

đ nh đ n hi u qu kinh t r t cao. Tác đ ng c a y u t r i ro không ch trong m t n m mà
còn nh h

ng đ n các n m ti p theo ho c nh h

ng đ n c chu k s n xu t. Chính vì v y,

khi phân tích hi u qu kinh t s n xu t h tiêu, vi c tính toán các ch tiêu hi u qu đ u t
dài h n nh NPV, IRR, BCR và s bi n đ ng c a các ch tiêu này trong tr
t r i ro x y ra s giúp cho ng

i s n xu t th y đ

7

c hi u qu th c s .

ng h p các y u


Ch
C I M

ng 2

A BÀN VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

c đi m t nhiên, kinh t xã h i nh h

2.1.

ng đ n s n xu t h tiêu

T nh Qu ng Tr n m trong vùng nhi t đ i gió mùa, có n n nhi t cao, ch đ ánh sáng
và m a m d i dào. Bên c nh đó, s phân hóa đa d ng c a đ cao đ a hình đã hình thành
nên nh ng ti u vùng khí h u khác nhau là nh ng đi u ki n thu n l i cho phát tri n cây lâu
n m. T ng di n tích đ t t nhiên toàn t nh là 473.982,24 ha. Trong đó, vùng đ t đ bazan
v i di n tích 20.000 ha có t ng đ t dày, t i x p, đ mùn cao, thích h p cho cây công nghi p
dài ngày có giá tr kinh t cao nh cao su, cà phê, h tiêu. L c l

ng lao đ ng nông nghi p

c n cù, ch u khó và có nhi u kinh nghi m trong s n xu t nông nghi p. Tuy nhiên, đi u ki n
th i ti t khá kh c nghi t. Mùa n ng gây h n hán, mùa m a kèm theo bão, l l t đã gây nh

h

ng không nh đ n ho t đ ng s n xu t nông nghi p nói chung và s n xu t h tiêu nói

riêng.
2.2. Ph

ng pháp ti n c n và khung phân tích

Nghiên c u hi u qu kinh t và r i ro s n xu t h tiêu đ
pháp ti p c n h th ng và ph
s n xu t h tiêu đ

ng

ng pháp ti p c n có s tham gia. Hi u qu kinh t và r i ro

c phân tích trên góc đ ng

phân tích ho t đ ng s n xu t h tiêu
2.3. Ph

c ti p c n theo ph

i s n xu t là các h s n xu t h tiêu. Khung

t nh Qu ng Tr đ

c th hi n qua S đ 2.1.

ng pháp nghiên c u

Ho t đ ng s n xu t h tiêu

t nh Qu ng Tr đ

c ti n hành trên hai vùng sinh thái là

vùng đ ng b ng và vùng trung du, mi n núi. Qua phân tích đi u ki n t nhiên, kinh t xã
h i, huy n V nh Linh và huy n Cam L đ

c l a ch n là hai đi m đ i di n đ thu th p

thông tin v ho t đ ng s n xu t h tiêu. Vì đây là hai đ a ph

ng có di n tích s n xu t h

tiêu chi m 63,8% t ng di n tích s n xu t h tiêu toàn t nh, có đi u ki n thu n l i cho ho t
đ ng s n xu t h tiêu và đang n m trong quy ho ch phát tri n h tiêu b n v ng c a t nh
Qu ng Tr . C th : huy n V nh Linh đ i di n cho ho t đ ng s n xu t h tiêu

vùng đ ng

b ng và n ng su t cao. Huy n Cam L đ i di n cho ho t đ ng s n xu t h tiêu

vùng trung

du mi n núi và n ng su t trung bình.
Lu n án đã ti n hành đi u tra ph ng v n tr c ti p 400 h s n xu t h tiêu trên đ a bàn
2 huy n V nh Linh và Cam L . Có 705 v

sát, trong đó 112 v

n

n h tiêu v i các đ tu i khác nhau đ

th i k ki n thi t c b n và 593 v

8

n

th i k kinh doanh.

c kh o


S n xu t h tiêu c a h nông dân
CÁC Y U T

Hi u qu kinh t

NH

R i ro

- M c đ đ u t , k t qu s n xu t

- Mô t các lo i r i ro: r i ro s n

- i u ki n t nhiên

- ol

xu t, r i ro th tr

- i u ki n s n xu t

- Hi u qu đ u t thêm y u t đ u vào

c ah .

- Nhân t

H

NG

ng hi u qu kinh t
nh h

ng, r i ro th

ch

ng đ n HQKT

- Cách th c ng phó v i r i ro

- Các y u t đ u vào

- K thu t canh tác
- Th tr

- Ph

ng

- Chính sách v mô

ng pháp h ch toán tài chính

- Ch tiêu HQKT: NPV, IRR, BCR

- Ph ng pháp hàm s n xu t Cobb - Douglas

- M c đ hi u qu

- Ph

ng pháp DEA

- S bi n đ ng và phân ph i xác su t

- Ph

ng pháp mô ph ng Monte Carlo

c a các ch tiêu hi u qu kinh t

- Ph

ng pháp k ch b n

H th ng các gi i pháp nâng cao hi u qu kinh t và gi m thi u r i ro

S đ 2.1 Khung phân tích ho t đ ng s n xu t h tiêu

9


Bên c nh đó, ph

ng pháp tham v n chuyên gia là các nhà nghiên c u, nhà qu n lý,

cán b khuy n nông và ph

ng pháp th o lu n nhóm h nông dân đ

c th c hi n. Các n i

dung tham v n liên quan đ n tình hình chung v ho t đ ng s n xu t và nh ng đ nh h

ng

quy ho ch phát tri n h tiêu t i t nh Qu ng Tr . K t qu tham v n là c n c quan tr ng trong
đ nh h

ng nghiên c u và đ xu t các gi i pháp.
Các s li u, thông tin thu th p đ

Ph

ng pháp th ng kê mô t ; Ph

hàng n m và ph

ng pháp h ch toán tài chính (ph

ng pháp phân tích đ u t dài h n); Ph

phân tích mô ph ng Monte Carlo; Ph
Douglas; Ph

c ti n hành phân tích b ng các ph

ng pháp:

ng pháp h ch toán

ng pháp phân tích k ch b n và

ng pháp phân tích hàm s n xu t d ng Cobb –

ng pháp phân tích màng bao d li u DEA và Ph

10

ng pháp h i quy Tobit.

Ch

ng 3

HI U QU KINH T VÀ R I RO
TRONG S N XU T H
3.1. Khái quát tình hình s n xu t h tiêu
Di n tích, n ng su t và s n l
s bi n đ ng theo xu h

TIÊU

T NH QU NG TR

t nh Qu ng Tr

ng h tiêu c a t nh Qu ng Tr trong nh ng n m qua có

ng t ng. N m 2013, di n tích h tiêu là 2.094,7 ha. Trong đó, h

th i k kinh doanh là 1.702 ha chi m 81,25% và th i k ki n thi t c b n là 392,7 ha

tiêu

chi m 18,75%. N ng su t h tiêu c a t nh Qu ng Tr th p và không n đ nh, bình quân đ t
kho ng 1-1,2 t n/ha. Hi n nay, t nh Qu ng Tr có 9 huy n và th xã có s n xu t h tiêu v i
quy mô khác nhau. Trong đó, V nh Linh, Gio Linh, Cam L và H

ng Hóa là nh ng huy n

s n xu t h tiêu ch y u.
3.2. Th c tr ng s n xu t h tiêu c a các h đi u tra
3.2.1. Di n tích, n ng su t và s n l

ng h tiêu

Di n tích tr ng h tiêu bình quân chung c a các h đi u tra, 400 h ,
là 0,172 ha/h . Trong đó, di n tích h tiêu

t nh Qu ng Tr

th i k kinh doanh là 0,149 ha (chi m 86,63%)

và th i k ki n thi t c b n là 0,023 ha (chi m 13,37%). Ph n l n đ t tr ng tiêu là đ t
quanh v

n nhà, t l h có di n tích phân tán

nhi u n i th p.

B ng 3.1 Di n tích, n ng su t và s n l
Ch tiêu
1. Di n tích tr ng h tiêu
- Th i k KTCB
- Th i k kinh doanh
2. N ng su t
3. S n l ng

VT
Ha

Ha
Ha
T /ha
Kg

ng h tiêu

V nh Linh
Cam L
BQC
0,166
0,178
0,172
0,023
0,024
0,023
0,143
0,154
0,149
12,16
10,13
11,08
173,90
155,94
165,14
Ngu n: S li u đi u tra và tính toán c a tác gi

N ng su t bình quân h là 11,08 t /ha. S n l

ng đ t đ

c là 165,14 kg/h /n m. So

sánh gi a hai huy n, huy n V nh Linh có di n tích s n xu t bình quân h th p h n huy n
Cam L , nh ng n ng su t và s n l
huy n V nh Linh đ

tiêu
3.2.2.

c đi m v

c l i cao h n. Nguyên nhân do các v

c đ u t ch m sóc k h n

nh

huy n Cam L .

n h tiêu

Ph n l n h tiêu đ
v

ng đ t đ

c tr ng trên vùng đ t đ bazan có đ màu m cao, trên 50% s

n có đ d c nh . Các v

nhau. Trung bình m i v

n h tiêu th

ng có kích th

n có di n tích 0,102 ha/v
11

c và m c đ u t không gi ng

n, trong đó v

n có di n tích l n nh t


là 0,4 ha/v

n và v

n có di n tích bé nh t là 0,05 ha/v

V nh Linh. Các h th

n. Gi ng tiêu đ

c s d ng là tiêu

ng t s n xu t ho c mua gi ng t các h khác trong vùng. Vì v y,

khâu ch n l c gi ng đ đ m b o cây phát tri n t t tránh sâu b nh là v n đ c n đ
tâm. Cây tr đ

c quan

c s d ng là tr s ng v i m t đ trung bình là 1.451 cây tr /ha. Nhìn

chung, m t đ tr ng

Qu ng Tr th p h n các vùng s n xu t khác trong c n

c c ng nh

m t đ tiêu chu n c a b NN & PTNT. ây là lý do khi n n ng su t h tiêu trung bình

t nh

Qu ng Tr ch a cao.
3.2.3. Chi phí s n xu t h tiêu
3.3.3.1. Chi phí đ u t th i k ki n thi t c b n
T ng chi phí đ u t th i k ki n thi t c b n là 311,2 tri u đ ng/ha. N u h gia đình t
s n xu t gi ng, phân h u c và không thuê m
là có th tr ng đ

n lao đ ng thì ch c n đ u t 110 tri u đ ng

c 1 ha h tiêu th i k ki n thi t c b n. Trong th i k ki n thi t c b n,

chi phí đ u t n m th nh t là 195,4 tri u đ ng/ha, chi m 62,7% t ng chi phí. Lúc này, chi

phí đ u t gi ng, cây tr và lao đ ng là ch y u. N m th hai, chi phí đ u t là 58,4 tri u
đ ng/ha. N m th ba, chi phí đ u t là 57,4 tri u đ ng/ha.

n m th hai và th ba, chi phí

đ u t ch y u cho vi c bón phân và lao đ ng ch m sóc.
T ng chi phí đ u t cho v
phí tài s n c đ nh và đ

n h tiêu trong th i k ki n thi t c b n đ

c xem là chi

c phân b trong su t th i k kinh doanh thông qua hình th c kh u

hao.
3.3.3.2. Chi phí đ u t th i k kinh doanh
Th i k kinh doanh c a cây h tiêu b t đ u t khi cây cho thu ho ch l n đ u
th 4 đ n lúc k t thúc chu k s n xu t

n m th 20. Chi phí đ u t th i k kinh doanh bao

g m chi phí phân bón, lao đ ng, thu c b o v th c v t, n

ct

i và kh u hao v

n cây.

- Chi phí phân bón: m c đ u t phân bón hàng n m t 16 – 17 tri u đ ng/ha.
cây h tiêu, h s n xu t th

n m

iv i

ng s d ng phân h u c và phân NPK. M c đ u t phân h u

c t 10 đ n 11 tri u đ ng/ha/n m, phân NPK t 5,5 đ n 6,5 tri u đ ng/ha/n m. Tuy nhiên,
l

ng phân bón đ

c các h đ u t ph thu c nhi u vào s bi n đ ng giá h tiêu trên th

tr

ng và kh n ng tài chính c a gia đình. So v i các vùng s n xu t h tiêu khác trong c

n

c và yêu c u k thu t, l

ng phân h u c đ u t cho cây h tiêu

Qu ng Tr còn th p.

- Chi phí lao đ ng: Trong th i k kinh doanh chi phí lao đ ng chi m m t t l l n
trong t ng m c đ u t , t 55 – 65 tri u đ ng/ha/n m (chi m kho ng 60%). Chi phí lao đ ng

trong giai đo n này bao g m chi phí ch m sóc, thu ho ch và ch bi n. H s n xu t th
12

ng


đ u t kho ng 400 công lao đ ng/ha/n m. Lao đ ng s d ng trong s n xu t h tiêu ch y u
là lao đ ng gia đình. Lao đ ng thuê ngoài ch di n ra vào th i đi m thu ho ch.
- Chi phí thu c b o v th c v t: Các h s n xu t h tiêu
s d ng thu c b o v th c v t trong s n xu t h tiêu. H th

Qu ng Tr th

ng không

ng s d ng các bi n pháp

phòng các lo i sâu b nh h i là ch y u. Trung bình m c chi phí thu c b o v th c v t là 1
tri u đ ng/ha/n m.
Nhìn chung, m c đ u t chi phí

th i k kinh doanh t

ng đ i n đ nh qua các n m,

trung bình t 90 đ n 100 tri u đ ng/ha/n m. M c đ u t chi phí không có s khác nhau
nhi u gi a các v

n h tiêu

các đ tu i khác nhau.

3.3. Hi u qu kinh t s n xu t h tiêu
3.3.1. Hi u qu kinh t s n xu t h tiêu b ng ph

ng pháp h ch toán hàng n m

K t qu và hi u qu s n xu t h tiêu qua t ng n m đ

c th hi n

s li u B ng 3.2.

B ng 3.2 Hi u qu kinh t s n xu t h tiêu b ng các ch tiêu h ch toán hàng n m
(Tính bình quân Ha)
VT: Nghìn đ ng
N m
N ng su t
GO
Chi phí
Kh u
T ng chi
MI
L i
(t /ha)
b ng ti n
hao
phí
nhu n
4

4,83
72.387,1 19.655,2 18.307,6 90.641,0 34.424,3 -18.253,9
5
7,52
112.752,9 20.237,7 18.307,6 94.492,0 74.207,5
18.260,9
6
9,34
140.100,5 22.660,8 18.307,6 99.396,8 99.132,0
40.703,7
7
10,50
157.512,7 21.821,8 18.307,6 96.252,5 117.383,2 61.260,2
8
11,90
178.511,7 23.100,1 18.307,6 100.015,7 137.104,0 78.496,1
9
13,23
198.399,7 27.620,3 18.307,6 105.284,1 152.471,7 93.115,6
10
13,56
203.342,0 26.311,7 18.307,6 104.111,0 158.722,7 99.231,0
11
13,61
204.121,7 27.028,5 18.307,6 103.298,4 158.785,5 100.823,2
12
13,71
205.699,4 25.220,6 18.307,6 106.592,9 162.171,1 99.106,5
13
13,32

199.789,1 27.141,1 18.307,6 102.620,9 154.340,4 97.168,2
14
12,55
188.202,4 25.312,1 18.307,6 100.782,0 144.582,6 87.420,3
15
12,47
187.091,6 25.728,0 18.307,6 100.987,1 143.055,9 86.104,4
16
11,25
168.804,6 24.315,2 18.307,6 99.164,0 126.181,8 69.640,5
17
10,58
158.650,1 21.808,1 18.307,6 97.440,4 118.534,4 61.209,7
18
10,23
153.499,1 21.959,1 18.307,6 99.270,0 113.232,4 54.229,1
19
10,07
151.046,2 21.677,4 18.307,6 94.887,5 111.061,1 56.158,6
20
9,89
148.310,6 23.767,8 18.307,6 96.911,1 106.235,2 51.399,5
Ngu n: S li u đi u tra và tính toán c a tác gi
* V n ng su t: n ng su t h tiêu bi n đ ng theo đ tu i c a v

n cây. N m th 4 đ n

n m th 7, n ng su t trung bình đ t 4,83 đ n 10,50 t /ha. N m th 8 đ n n m th 15, là th i k
cây h tiêu cho n ng su t cao nh t, n ng su t trung bình đ t 11,90 – 13,71 t /ha, có nh ng v

n

n ng su t lên đ n 20,00 t /ha. Sau n m th 15, n ng su t h tiêu b t đ u gi m d n và đ t 9,89 –
11,25 t /ha. N ng su t h tiêu ch u nh h

ng c a nhi u c a y u t nh đi u ki n t nhiên,
13


sâu b nh h i, tu i cây, ch đ ch m sóc.
Giá tr s n xu t, thu nh p h n h p và l i nhu n c a m i ha h tiêu khác nhau theo đ
tu i v

n cây. Trung bình h s n xu t thu đ

c l i nhu n t 60 đ n 70 tri u đ ng/ha/n m.

K t qu này cho th y, cây h tiêu th c s là cây tr ng mang l i hi u qu kinh t cao và đã
góp ph n nâng cao thu nh p cho ng

i dân.

3.3.2. Hi u qu kinh t s n xu t h tiêu b ng ph
Theo ph

ng pháp phân tích đ u t dài h n

ng pháp phân tích đ u t dài h n, hi u qu kinh t s n xu t h tiêu đ

c

đánh giá qua các ch tiêu NPV, IRR, BCR và dòng ti n ròng hàng n m. K t qu phân tích
đ

c th hi n

s li u B ng 3.3.

B ng 3.3 Hi u qu kinh t s n xu t h tiêu b ng các ch tiêu phân tích dài h n
Ch tiêu
NPV
IRR
BCR
Dòng ti n ròng
hàng n m

VT
1.000đ/ha
%
L n
1.000đ/ha

V nh Linh
421.620,54
18,85
2,11
42.922,01

Cam L
245.769,07

15,27
1,88
25.032,12

T nh Qu ng Tr
325.620,54
16,97
1,99
33.165,17

Ngu n: S li u đi u tra và tính toán c a tác gi
B ng 3.3 cho th y, v i m c lãi su t su t chi t kh u 8%, giá tr hi n t i ròng NPV c a m t
ha h tiêu t nh Qu ng Tr 325,62 tri u đ ng. T su t hoàn v n n i b IRR là 16,97%, l n h n
nhi u so v i lãi su t chi t kh u r = 8%. Dòng ti n đ u đ n hàng n m mà các h s n xu t h tiêu
t i Qu ng Tr nh n đ

c là 33,17 tri u đ ng/ha. M c dù các ch tiêu NPV, IRR, BCR và dòng

ti n ròng hàng n m có s khác nhau gi a hai huy n, nh ng k t qu này m t l n n a kh ng đ nh
h tiêu t nh Qu ng Tr đem l i hi u qu kinh t cao cho h nông dân.
3.3.3. Hi u qu k thu t s n xu t h tiêu
Nh đã th o lu n

ch

ng 2, ngoài ph

phân tích màng bao d li u DEA đ
các h s n xu t đ t đ

ng pháp

c s d ng đ xác đ nh m c đ hi u qu k thu t mà

c. Ch s TECRS tính chung cho toàn t nh Qu ng Tr là 0,904, đi u

này cho th y hi u qu c a các v
có 72 v

ng pháp h ch toán tài chính, ph

n h tiêu khá cao. Trong 593 v

n (chi m 12,14% t ng s v

n h tiêu đ

n) đ t hi u qu k thu t b ng 1 và 447 v

75,37%) có th t ng hi u qu theo quy mô.

14

c đi u tra,
n (chi m


65.23

70.0

60.0
50.0
40.0
30.0
20.0
10.0
0.0

46.37

42.99
29.62

25.16

27.49

23.30

14.00

10.04
2.23
H

C L
TE < 0.8

12.14

1.43

H
TE = 0.8 - <0.9

V L
TE = 0.9 - < 1

Q

T

TE = 1

Bi u đ 3.1 T l hi u qu k thu t c a h s n xu t h tiêu
Ngu n: S li u đi u tra và tính toán c a tác gi
nh h

3.3.4. Các nhân t
3.3.4.1. nh h

ng đ n hi u qu kinh t s n xu t h tiêu

ng c a các nhân t đ n n ng su t h tiêu
cl

K t qu

ng m i quan h gi a n ng su t h tiêu và các y u t đ u vào trong mô

hình hàm s n xu t Cobb – Douglas đ
B ng 3.4 nh h

c th hi n qua B ng 3.4

ng c a các nhân t đ n n ng su t h tiêu
H s h i quy

t-stat

P-value

H s t do

1.092

3,401

0,001

Tu i cây

0,271

7,666

0,000

Phân h u c

0,149

3,201

0,001

NPK

0,107

10,484

0,000

0,022

2,716

0,007

Lao đ ng

0,180

4,635

0,000

Trình đ v n hóa ch h

-0,011

-0,749

0,454

M tđ

0,379

10,591

0,000

B o v th c v t

-0,001

-0,298

0,766

Huy n

6,865

0,000

S quan sát

0,025
593

R2

0,768

Tên bi n

Di n tích v

n tiêu

Giá tr F

212.838
Ngu n: S li u đi u tra và tính toán c a tác gi

K t qu ki m đ nh F cho th y mô hình h i quy có ý ngh a th ng kê
đ gi i thích s bi n đ ng n ng su t h tiêu
76%. Các bi n tu i cây, di n tích, l
và m t đ

nh h

m c 99%. M c

t nh Qu ng Tr c a mô hình là khá cao, trên

ng phân h u c , l

ng có ý ngh a đ i v i n ng su t h tiêu.
15

ng phân NPK, s công lao đ ng


Nh v y, k t qu phân tích cho th y vi c đ u t các y u t đ u vào nh phân bón, lao
đ ng có ý ngh a quan tr ng đ i v i n ng su t h tiêu. V i m c đ u t nh hi n nay, vi c
gia t ng đ u t phân bón và m t đ s giúp nâng cao n ng su t h tiêu. Ngoài ra, s khác
nhau v cách th c đ u t và ch m sóc gi a các vùng trong t nh Qu ng Tr đã t o ra s
khác bi t v n ng su t.
3.3.4.2. nh h

ng c a các y u t đ n hi u qu k thu t s n xu t h tiêu

Nh đã đ c p, lu n án s d ng mô hình h i quy Tobit đ phân tích nh h

ng c a

các nhân t đ n m c đ hi u qu k thu t, m t b ph n c a hi u qu kinh t , c a các v
h tiêu. K t qu phân tích cho th y, m c hi u qu k thu t c a các v
h

n

n h tiêu ch u nh

ng c a nhi u y u t .
Vi c th c hi n đúng yêu c u k thu t trong quá trình s n xu t có nh h

qu k thu t

m c ý ngh a 99%. Trong s n xu t h tiêu, vi c n m b t và th c hi n đúng

các k thu t s n xu t nh t g c trong mùa n ng, t a cành, t
nh h

ng đ n hi u

in

c, bón phân, làm c ,…có

ng l n đ n s phát tri n c a cây h tiêu.
Vi c tham gia các khóa t p hu n hay tham gia sinh ho t t i các CLB s n xu t h tiêu

c a đ a ph

ng có nh h

nghi m s n xu t có nh h

ng đ n hi u qu k thu t
ng

m c ý ngh a 99% và 95%. Kinh

m c ý ngh a 90%. Nh ng h s n xu t lâu n m th

ng có

nhi u kinh nghi m trong vi c ch m sóc c ng nh phòng tr các y u t gây nên r i ro trong
s n xu t, nên hi u qu kinh t đ t đ

c c ng cao h n.

K t qu phân tích là c n c khoa h c ch ra r ng vi c nâng cao n ng l c cho h s n
xu t có vai trò quan tr ng trong vi c nâng cao hi u qu kinh t s n xu t h tiêu.
3.4. Th c tr ng r i ro trong s n xu t h tiêu
3.4.1. Tình hình r i ro trong s n xu t h tiêu
3.4.1.1. R i ro s n xu t
R i ro s n xu t x y ra trong ho t đ ng s n xu t h tiêu bao g m r i ro do sâu b nh, do
thay đ i th i ti t và do k thu t canh tác.
- Sâu b nh h i h tiêu: thành ph n sâu b nh h i h tiêu
phong phú. Có 11 đ i t

Qu ng Tr khá đa d ng và

ng chính bao g m 7 lo i b nh h i và 4 lo i sâu h i. Các lo i sâu

b nh gây h i trên toàn b cây h tiêu trong đó thân, lá và r là các b ph n th
h i nh t. Theo đánh giá c a h s n xu t h tiêu, các v
m c b nh cao h n so v i các v

n

n h tiêu

TKKD th

ng b gây
ng có t l

th i k KTCB.

Th i gian, m c đ gây h i và m c đ ph bi n c a các lo i sâu b nh không gi ng
nhau, nên m c đ quan tâm c a h tr ng tiêu đ i v i các lo i sâu b nh c ng khác nhau.
16


Trong các lo i sâu b nh h i, b nh vàng lá ch t nhanh và vàng lá ch t ch m đ

c ng

i dân

đ c bi t quan tâm vì m c đ gây h i r t nghiêm tr ng đ n cây h tiêu.
- R i ro do thiên tai - th i ti t: Gió bão và s thay đ i c a th i ti t khí h u c ng nh
h

ng đ n ho t đ ng s n xu t h tiêu. M c đ thi t h i v sinh tr

bão không nhi u, ch y u nh h
h

ng đ n n ng su t. Bão d

ng v cây, bão c p 8 - 9 nh h

ng c a cây h tiêu do

i c p 7 th

ng không có nh

ng t 5 – 10 % s cây, bão c p 10 - 11 nh h

– 20% s cây, bão trên c p 12 nh h

ng t 15

ng t 30 – 40% s cây. M c đ thi t h i v n ng

su t: các c n bão t c p 6 tr lên đ u có nh h

ng đ n n ng su t h tiêu. Bão c p 10 – 11

có th gây thi t h i t 40 – 50% n ng su t, bão trên c p 12 gây thi t h i t 70 – 80% n ng
su t. Tuy nhiên, m c n ng su t b gi m còn ph thu c vào th i gian xu t hi n c a các c n
bão. N u bão xu t hi n vào tháng 10, lúc này cây h tiêu m i ra hoa và qu còn non, s gây
thi t h i nhi u đ n n ng su t c a n m ti p theo. N u bão xu t hi n khi qu tiêu đã l n thì
m c đ thi t h i v n ng su t không cao. Ngoài ch u nh h
th i ti t khí h u c ng có nh h

ng c a gió bão, s thay đ i c a

ng l n đ n n ng su t và ch t l

ng h t tiêu.

- R i ro do k thu t canh tác: K thu t canh tác có vai trò quan tr ng trong vi c gi m
thi u r i ro và nâng cao hi u qu kinh t c a ho t đ ng s n xu t h tiêu. Các yêu c u k
thu t liên quan đ n ch m sóc h tiêu đ
d ng các bi n pháp che bóng cho cây tiêu

c các h th c hi n nghiêm túc. 100% s h áp
th i k ki n thi t c b n, 97% s h th c hi n

vi c c t t a cây tiêu hàng n m. Tuy nhiên, s h th c hi n đúng yêu c u v đ u t phân bón
ch a cao, ch có 40,5% s h đ u t đ s l
3.4.1.2. R i ro th tr

ng phân bón theo yêu c u k thu t.

ng

S bi n đ ng giá c a các y u t đ u vào và giá h tiêu đã nh h

ng l n đ n hi u

qu kinh t s n xu t h tiêu c a các h s n xu t.
- Giá y u t đ u vào: trong nh ng n m qua, giá các y u t đ u vào nh gi ng, cây
tr , phân bón, lao đ ng bi n đ ng liên t c, ch y u là bi n đ ng t ng.

i u này d n đ n chi

phí đ u t cho h tiêu t ng cao, đã gây nhi u khó kh n cho trong phát tri n s n xu t.
- Giá s n ph m h tiêu: Giá s n ph m h tiêu t ng liên t c trong nh ng n m qua đã
góp ph n nâng cao hi u qu kinh t cây h tiêu. Tuy nhiên, hi n nay 95% s n l

s n xu t ra đ u đ
gi i đ u nh h
c ng nh h

c xu t kh u đi các n

c nên s bi n đ ng nhu c u ho c giá c trên th

ng tr c ti p đ n vi c tiêu th và giá bán s n ph m trong n

ng đ n các h s n xu t h tiêu. Các h s n xu t là ng

khi giá c trên th tr

ng h tiêu

ng th gi i có nhi u bi n đ ng.

17

c và do đó

i ch u r i ro l n nh t


Giá tiêu 1000 đ/kg

140
120
100

80
60
40
20
0

122.0 128.3

114.3

62.9
47.1
18.2
2004

18.1

2005

45.8

38.5

27.0

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Bi u đ 3.2 Bi n đ ng giá h tiêu giai đo n 2004 – 2013
Ngu n: S li u đi u tra và tính toán c a tác gi
3.4.2. Bi n pháp qu n lý r i ro
K t qu đi u tra và th o lu n nhóm h s n xu t h tiêu cho th y, các h s n xu t đã s
d ng nhi u bi n pháp khác nhau đ ng n ng a và h n ch tác đ ng c a nh ng r i ro trong
quá trình s n xu t. Các bi n pháp qu n lý r i ro c a h ch y u t p trung vào r i ro s n xu t
và r i ro th tr

ng.
i v i r i ro đã x y ra do b nh vàng lá ch t

- Bi n pháp qu n lý r i ro s n xu t:

nhanh, vàng lá ch t ch m, tuy n trùng ho c r p sáp
lan đ

c xem là gi i pháp t i u. Khi vào mùa m a ho c trong vùng có d ch b nh xu t hi n,

các h s n xu t không cho ng

v

m c đ n ng, vi c nh b đ tránh lây

i l vào th m v

n đ tránh mang m m b nh theo đ t vào

n. Tuy nhiên, theo nh ng h s n xu t lâu n m bi n pháp phòng ng a r i ro trong s n

xu t h tiêu có vai trò quan tr ng trong vi c gi m tác đ ng c a các y u t r i ro. Các bi n
pháp phòng ng a liên quan nhi u đ n k thu t canh tác nh : ch t t a các cành h tiêu xung
quanh g c, làm c b ng tay, ch t cây choái vào đ u mùa m a, che t cho cây, h n ch ng
l vào v

i

n.

- Bi n pháp qu n lý r i ro th tr
h tiêu, các h s n xu t th

ng: đ gi m thi u r i ro th tr

ng trong s n xu t

ng th c hi n đa d ng hóa các cây tr ng, v t nuôi và k t h p v i

các ngành ngh phi nông nghi p; ký g i

đ i lý và s bán khi giá cao; bán cho m t đ i lý

nh t đ nh.
3.5. Hi u qu kinh t s n xu t h tiêu trong b i c nh s n xu t có r i ro
Qua phân tích tình hình r i ro

trên cho th y, các h s n xu t

Qu ng Tr ph i đ i

m t v i nhi u r i ro trong quá trình s n xu t h tiêu. Nh ng r i ro trong s n xu t nh th i
ti t, sâu b nh h i, k thu t canh tác nh h
tr
Ph

ng nh h

ng tr c ti p đ n n ng su t h tiêu. R i ro th

ng đ n s n xu t h tiêu thông qua s bi n đ ng giá c đ u vào và đ u ra.

ng pháp phân tích k ch b n và phân tích mô ph ng đ

18

c th c hi n đ nghiên c u s


bi n đ ng c a các ch tiêu hi u qu kinh t khi các y u t r i ro xu t hi n. K t qu phân tích
s cho th y rõ tác đ ng c a các y u t r i ro đ n hi u qu kinh t s n xu t h tiêu.

3.5.1. Các k ch b n hi u qu s n xu t h tiêu
H tiêu thu c nhóm cây lâu n m, có chu k s n xu t dài nên nh ng r i ro có th g p
ph i và có nh h

ng đ n hi u qu kinh t là t

ng đ i cao. Trên c s k t qu th o lu n

nhóm h s n xu t h tiêu, tham v n các chuyên gia và nhà qu n lý, m t s r i ro có th n y
sinh trong s n xu t h tiêu
h

t nh Qu ng Tr bao g m: (i) n ng su t h tiêu bi n đ ng do nh

ng c a thiên tai và sâu b nh, (ii) chu k s n xu t thay đ i do k thu t canh tác, (iii) giá

các y u t đ u vào t ng, (iv) lãi su t t ng.

th y rõ các r i ro này nh h

ng đ n hi u qu

kinh t s n xu t h tiêu, các k ch b n v phân tích đ nh y và k ch b n v phân tích tình
hu ng các ch tiêu NPV, IRR và BCR đ

c th c hi n.

3.5.1.1. K ch b n phân tích đ nh y
K ch b n phân tích đ nh y cho th y s bi n đ ng các ch tiêu NPV, IRR, BCR khi
các y u t r i ro xu t hi n. Các y u t r i ro đ

c đ a vào phân tích k ch b n bao g m s

bi n đ ng n ng su t, s bi n đ ng chi phí s n xu t, chu k s n xu t và lãi su t thay đ i.
K t qu phân tích s bi n đ ng c a các ch tiêu NPV, IRR và BCR đ

c th hi n qua

s li u B ng 3.5. K t qu k ch b n phân tích đ nh y cho th y, các ch tiêu NPV, IRR và
BCR c a h tiêu t

ng đ i nh y c m v i s thay đ i c a n ng su t, chu k s n xu t. Vì v y,

vi c áp d ng các bi n pháp canh tác nh m gi m thi u tác đ ng c a sâu b nh h i, đi u ki n
t nhiên có ý ngh a quan tr ng trong vi c nâng cao hi u qu kinh t s n xu t h tiêu.

19


Ch tiêu

1. N ng su t h tiêu thay đ i
T ng 10%
T ng 20%
Gi m 10%
Gi m 20%
2. Giá đ u vào thay đ i
T ng 10%
T ng 20%
3. Chu k s n xu t thay đ i

15 n m
25 n m
4. Lãi su t chi t kh u thay đ i
10%
12%
14%

B ng 3.5 K ch b n phân tích đ nh y NPV, IRR và BCR
(Tính bình quân Ha)
Huy n V nh Linh
Huy n Cam L
NPV
IRR
BCR
NPV
IRR
BCR
(Nghìn đ ng)
(%)
(L n) (Nghìn đ ng)
(%)
(L n)

T nh Qu ng Tr
NPV
IRR
BCR
(Nghìn đ ng)
(%)
(L n)

559.918,32
698.421,62
282.911,73
158.258,76

21,56
24,02
15,84
12,74

2,32
2,53
1,90
1,71

360.403,81
475.038,54
131.134,34
27.963,08

17,99
20,44
12,20
8,98

2,07
2,26
1,69
1,53

451.240,54
576.860,54
200.000,54
86.942,54

19,67
22,12
13,94
10,81

2,19
2,39
1,79
1,61

357.557,26
293.699.50

17,44
15,96

1,92
1,76

186.612,42
127.455,77

13,69
12,02

1,73
1,60

264.260,80
202.901,06

15,49
13,92

1,81
1,66

304.949,34
496.122,48

17,57
19,28

2,12
2,10

151.373,54
300.041,63

13,57
15,83

1,85
1,88

220.293,94
390.110,55

15,48
17,47

1,99
1,98

301.362,27
206.088,67
129.850,10

18,85
18,85
18,85

2.09
2.06
2.04

156.556,90
86.034,27
29.825,69

15,27
15,27
15,27
Ngu

1,88
220.068,32 16,97
1,97
1,88
140.067,78 16,97
1,95
1,87
74.594,63 16,97
1,93
n: S li u đi u tra và tính toán c a tác gi

20


3.5.1.2. K ch b n phân tích tình hu ng
Trong ph m vi lu n án, chúng tôi nghiên c u s bi n đ ng ch tiêu NPV, IRR và BCR
v i 3 k ch b n: K ch b n t t nh t, k ch b n có xác su t x y ra cao nh t và k ch b n x u nh t.
Các k ch b n đ

c xây d ng d a trên nh ng đi u ki n th c t c a h s n xu t h tiêu.

K t qu phân tích k ch b n v i các tình hu ng cho th y, các ch tiêu hi u qu NPV,
IRR và BCR bi n đ ng nhi u trong các tình hu ng nghiên c u.
NPV có th lên đ n 878,3 tri u đ ng/ha, IRR là 27,28%.
nh t, giá tr NPV là 300,2 tri u đ ng/ha, IRR là 16,4%.
s các h s n xu t đã đ t đ

k ch b n t t nh t, giá tr

k ch b n có xác su t x y ra cao
ây là m c hi u qu kinh t mà đa

c trong quá trình s n xu t. V i ch tiêu IRR = 16,4%, cao h n

nhi u so v i lãi su t ngân hàng, đã kh ng đ nh cây h tiêu th c s là cây tr ng mang l i
hi u qu kinh t cao cho ng

i dân.

3.5.2. Phân tích Mô ph ng Monte Carlo
Mô hình mô ph ng Monte Carlo đ

c th c hi n đ d báo các ch tiêu NPV, IRR và

BCR trong đi u ki n n ng su t h tiêu, giá bán h tiêu và chi phí s n xu t h tiêu thay đ i.
Các ch tiêu d báo đ

c tính toán l p l i 100.000 l n v i các tr

ng h p có th x y ra c a

các y u t n ng su t, giá bán và chi phí s n xu t trong mi n giá tr đ a vào phân tích.

Bi u đ 3.3 Giá tr và phân ph i xác su t NPV t nh Qu ng Tr
Ngu n: S li u đi u tra và tính toán c a tác gi

21

Bi u đ 3.4 Giá tr và phân ph i xác su t IRR t nh Qu ng Tr
Ngu n: S li u đi u tra và tính toán c a tác gi
K t qu phân tích mô ph ng Monte Carlo trên đ a bàn toàn t nh Qu ng Tr cho th y,
giá tr NPV k v ng qua 100.000 l n tính toán là 343,4 tri u đ ng/ha và cao nh t có th đ t
1.073,5 tri u đ ng/ha. Xác su t đ NPV cao h n giá tr hi n t i, NPV = 325,6 tri u đ ng/ha,
là 51,77%. IRR k v ng là 16,94% và cao nh t là 30,40% cao h n so v i m c lãi su t hi n
nay c a các ngân hàng. Các ch tiêu NPV, IRR và BCR k v ng đ t đ

c khá cao, ch ng t

r ng m c đ r i ro trong s n xu t h tiêu không cao.
K t qu phân tích hi u qu s n xu t h tiêu trong s bi n đ ng c a n ng su t, giá bán,
chi phí đ u t b ng ph

ng pháp phân tích k ch b n và ph

Nh ng y u t r i ro có nh h

ng pháp mô ph ng cho th y:

ng đ n hi u qu kinh t s n xu t h tiêu. Tuy nhiên, các ch

tiêu phân tích dài h n đ u th hi n cây h tiêu là cây tr ng đem l i hi u qu kinh t cao khi
r i ro x y ra. N u các h s n xu t áp d ng đúng các bi n pháp k thu t trong s n xu t c ng
nh ch m sóc t t v

n cây thì có th đ

c nâng cao n ng su t h tiêu. T đó góp ph n

nâng cao hi u qu kinh t và thu nh p cho h s n xu t tiêu.

22


Ch

ng 4

M T S GI I PHÁP NÂNG CAO HI U QU KINH T VÀ GI M
THI U R I RO S N XU T H TIÊU T NH QU NG TR
Trên c s qu phân tích ho t đ ng s n xu t h tiêu

Ch

ng 3, lu n án đã đ xu t

các nhóm gi i pháp nâng cao hi u qu kinh t và gi m thi u r i ro trong s n xu t h tiêu:
1. Gi i pháp v k thu t s n xu t: Vi c n m ch c và tuân th đúng quy trình k thu t
trong quá trình s n xu t có vai trò quan tr ng trong vi c nâng cao n ng su t, ch t l

ng s n

ph m và gi m thi u r i ro. Các gi i pháp liên quan đ n k thu t s n xu t bao g m: ch n l a
gi ng h tiêu; xây d ng v
gian; ch m sóc và b o v v

n h tiêu; s d ng phân bón cân đ i, đ v s l

ng, đúng th i

n cây; thu ho ch và ch bi n.

2. Gi i pháp gi m thi u r i ro do th i ti t, khí h u: bao g m tr ng các lo i cây ch n
gió đ h n ch gió h i; khôi ph c các v

n h tiêu b thi t h i sau gió bão; áp d ng đúng

đúng yêu c u k thu t trong quá trình canh tác nh m h n ch

nh h

ng c a đi u ki n th i

ti t b t l i.
3. Gi i pháp gi m thi u r i ro do sâu b nh bao g m: ch n l a gi ng t t; v sinh
v

n tiêu tr

c khi tr ng; theo dõi v

n tiêu m t cách ch t ch và th

ng xuyên đ phát

hi n s m tình tr ng sâu b nh; áp d ng các bi n pháp canh tác h p lý; s d ng thu c hóa h c
đ x lý trong tr

ng các v

n h tiêu đã b b nh, giám sát công tác phòng tr sâu b nh.

4. Gi i pháp nâng cao n ng l c cho h s n xu t: nh m nâng cao ki n th c trong s n
xu t, kh n ng ti p c n thông tin th tr

ng cho các h s n xu t. Các bi n pháp c n th c

hi n bao g m: t ch c các l p t p hu n v ki n th c và k n ng s n xu t, ch bi n, tiêu th
s n ph m, l p k ho ch s n xu t; t ng c

ng công tác truy n thông v các ki n th c khoa

công ngh m i trong s n xu t h tiêu; t ng c

ng m i liên k t gi a các h s n xu t h tiêu;

xây d ng và phát tri n các mô hình câu l c b s n xu t h tiêu; th c hi n đa d ng hóa s n
xu t.
5. Gi i pháp v chính sách v mô nh m h tr các h s n xu t h tiêu phòng tránh và
gi m thi u tác đ ng c a các y u t r i ro, nâng cao hi u qu kinh t . Các gi i pháp c n th c
hi n bao g m: gi i pháp v đ u t và tín d ng; nâng cao hi u qu ho t đ ng khuy n nông;
đ u t c s h t ng; hoàn thi n công tác quy ho ch vùng s n xu t h tiêu.

23


K T LU N
1.T nh Qu ng Tr có l i th v phát tri n s n xu t h tiêu. Hi n nay, quy mô s n xu t
h tiêu không l n (2.200 ha), ch y u t p trung

và H

các huy n V nh Linh, Cam L , Gio Linh

ng Hóa. So v i các vùng s n xu t khác trong c n

ch a cao, trung bình đ t 10 -11 t /ha. Ng

c, n ng su t h tiêu Qu ng Tr

i dân Qu ng Tr có kinh nghi m và truy n th ng

s n xu t h tiêu t lâu đ i. S n ph m h tiêu Qu ng Tr có ch t l

ng t t và v th m cay n i

ti ng. ây là c s quan tr ng đ phát tri n h tiêu Qu ng Tr v i nh ng nét riêng bi t, đ m
ch t truy n th ng vùng mi n nh m qu ng bá và m r ng th tr

ng.

2. S n xu t h tiêu trong th i gian qua đã mang l i ngu n thu nh p quan tr ng cho h
s n xu t. Bình quân m i ha h tiêu, h s n xu t thu đ

c m c thu nh p h n h p là 100 –

160 tri u đ ng/n m và l i nhu n kho ng 80 -90 tri u đ ng/n m. Các ch tiêu tài chính NPV
= 325,6 tri u đ ng/ha, IRR = 16,97% và BCR = 1,99 l n đ u ch ng t r ng hi u qu và kh
n ng sinh l i c a cây h tiêu là r t l n. Tuy nhiên, ho t đ ng s n xu t còn theo hình th c
qu ng canh, m c đ u t cho cây h tiêu còn th p h n so v i yêu c u k thu t.

nguyên nhân d n đ n n ng su t h tiêu
trong c n

ây là

Qu ng Tr th p h n so v i các vùng s n xu t khác

c. K t qu phân tích các y u t

nh h

ng đ n n ng su t h tiêu ch ra r ng h

s n xu t có th t ng thêm n ng su t khi gia t ng đ u t thêm các y u t phân bón và lao
đ ng ch m sóc.
3. R i ro s n xu t h tiêu bao g m r i ro s n xu t nh r i ro th i ti t, r i ro sâu b nh,
r i ro do k thu t canh tác nh h
R i ro th tr

ng tr c ti p đ n n ng su t và chu k s n xu t cây h tiêu.

ng, v i s bi n đ ng giá c đ u vào và đ u ra, nh h

và hi u qu kinh t s n xu t h tiêu. Các y u t r i ro nh h
s n xu t h tiêu
h n ch

nh h

ng tr c ti p đ n chi phí

ng đ n k t qu và hi u qu

các m c đ khác nhau. H s n xu t đã có các bi n pháp đ phòng ng a và
ng c a nh ng r i ro.

4. K t qu phân tích hi u qu kinh t s n xu t h tiêu trong đi u ki n s n xu t có r i ro
b ng ph

ng pháp phân tích k ch b n và mô hình mô ph ng Monte Carlo đ u cho th y h

tiêu là cây tr ng đem l i hi u qu cho h nông dân. NPV k v ng đ t đ
đ ng/ha, cao h n so v i m c th c t ng

i dân đang đ t đ

c là 343,4 tri u

c.

5. Trên c s k t qu nghiên c u đ nâng cao hi u qu và gi m thi u r i ro trong s n
xu t h tiêu, c n th c hi n đ ng b n m nhóm các gi i pháp.

24