Văn hóa doanh nghiệp Nhật Bản ở Việt Nam (Nghiên cứu trường hợp Công ty TNHH FUJITSU Việt Nam)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

NGUYỄN THU HÀ

VĂN HÓA DOANH NGHIỆP NHẬT BẢN Ở VIỆT NAM
(NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP CÔNG TY TNHH FUJITSU VIỆT NAM)

LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC QUẢN LÝ

Hà Nội, 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

NGUYỄN THU HÀ

VĂN HÓA DOANH NGHIỆP NHẬT BẢN Ở VIỆT NAM
(NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP CÔNG TY TNHH FUJITSU VIỆT NAM)

LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC QUẢN LÝ
MÃ SỐ: ĐÀO TẠO THÍ ĐIỂM

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Đỗ Minh Cƣơng

Hà Nội, 2015

MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC TƢ̀ VIẾT TẮT .............................................................. 1
DANH MỤC BẢNG ...................................................................................... 2
PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 8
1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................... 8
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ............................................................ 9
3. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu ............ Error! Bookmark not defined.
4. Phạm vi nghiên cứu ............................... Error! Bookmark not defined.
5. Mẫu khảo sát .......................................... Error! Bookmark not defined.
6. Câu hỏi nghiên cứu ................................ Error! Bookmark not defined.
7. Giả thuyết nghiên cứu ........................... Error! Bookmark not defined.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................... Error! Bookmark not defined.
9. Kết cấu của Luận văn ............................ Error! Bookmark not defined.
PHẦN NỘI DUNG ........................................ Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VHDN NHẬT BẢN Ở VIỆT NAM
VÀ NHỮNG ĐẶC ĐIỂM CHỦ YẾU CỦA VHDN NHẬT BẢN ...... Error!
Bookmark not defined.
1.1. Những khái niệm cơ sở ....................... Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Văn hóa ............................................. Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Văn hóa kinh doanh ......................... Error! Bookmark not defined.
1.1.3. Văn hóa doanh nghiệp ..................... Error! Bookmark not defined.
1.1.4. Văn hóa doanh nhân ........................ Error! Bookmark not defined.
1.2. Các yếu tố quy định sự hình thành và biến đổi của VHDN Nhật
Bản............................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Hoàn cảnh tự nhiên.......................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Điều kiện xã hội, văn hóa và lịch sử Error! Bookmark not defined.
1.2.3. Yếu tố chính trị và phát triển kinh tế quốc giaError!

Bookmark

not defined.
1.2.4. Vai trò của người sáng lập, lãnh đạo DN và tầng lớp doanh nhân
...................................................................... Error! Bookmark not defined.


1.2.5. Ảnh hưởng của khoa học, công nghệ, giáo dục, và giao lưu văn
hóa ............................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.6. Tác động của hội nhập quốc tế và đầu tư ra nước ngoài của Nhật
Bản............................................................... Error! Bookmark not defined.
1.3. Đặc điểm cơ bản của VHDN Nhật BảnError!

Bookmark

not

defined.
1.3.1. VHDN Nhật Bản đề cao việc quản trị nguồn nhân lực theo mô
hình nhà – gia đì nh .................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2. VHDN Nhật Bản nổi bật với phong cách quản lý kết hợp giữa
“khoa học, công nghệ phương Tây với tinh thần , văn hóa dân tộc Nhật
Bản”............................................................. Error! Bookmark not defined.
1.3.3. Trân trọng t hương hiệu của công ty , danh thiếp cá nhân và hệ
thống chức danh của DN ........................... Error! Bookmark not defined.
1.3.4. Tổ chức, quản lý sản xuất kinh doanh năng động và độc đáoError!
Bookmark not defined.
1.3.5. Công tác đào tạo và sử dụng con người đ ịnh hướng theo giá trị
đồng thuận với một VHDN cụ thể và trung thành với lợi í ch và sự phát
triển bền vững của công ty ......................... Error! Bookmark not defined.

* Kết luận Chƣơng 1 ..................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2. NHẬN DIỆN VHDN NHẬT BẢN Ở VIỆT NAM (NGHIÊN
CỨU THỰC TẾ TẠI CÔNG TY TNHH FUJITSU VIỆT NAM) ....... Error!
Bookmark not defined.
2.1. Tổng quan DN Nhật Bản ở Việt NamError! Bookmark not defined.
2.1.1. Quy mô, số lượng, ngành nghề, phân bố đầu tư của DN Nhật Bản
ở Việt Nam ................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Đánh giá chung về hoạt động của DN Nhật Bản ở Việt Nam Error!
Bookmark not defined.
2.2. Khảo sát VHDN Nhật Bản tại Công ty TNHH Fujitsu Việt Nam
...................................................................... Error! Bookmark not defined.


2.2.1. Giới thiệu về Công ty TNHH Fujitsu Việt NamError!

Bookmark

not defined.
2.2.2. Biểu hiện của VHDN tại Công ty TNHH Fujitsu Việt Nam ... Error!
Bookmark not defined.
2.3. Nhận xét, đánh giá .............................. Error! Bookmark not defined.
2.3.1. Nhận xét chung ................................. Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Đánh giá tác động của VHDN Nhật Bản đối với việc quản lý DN ở
Việt Nam ...................................................... Error! Bookmark not defined.
* Kết luận Chƣơng 2 ..................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3. MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ MÔ HÌNH
VHDN NHẬT BẢN CHO CÁC DN CỦA VIỆT NAM GIAI ĐOẠN HIỆN
NAY ................................................................ Error! Bookmark not defined.
3.1. Phát triển quan hệ đối tác chiến lƣợc Việt − Nhật và yêu cầu về
nghiên cứu, đào tạo, hợp tác về kinh doanh và quản lý ................. Error!

Bookmark not defined.
3.2. Một số bài học kinh nghiệm bổ ích cho các DN Việt Nam ...... Error!
Bookmark not defined.
* Kết luận Chƣơng 3 ..................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.
KHUYẾN NGHỊ ............................................ Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..... Error! Bookmark not defined.
PHỤ LỤC ...................................................................................................... 89


DANH MỤC CÁC TƢ̀ VIẾT TẮT
DN

: Doanh nghiệp

FDI

: Foreign Direct Investment
Đầu tư trực tiếp nước ngoài

FVL

: Fujitsu Vietnam Limited
Công ty trách nhiệm hữu hạn Fujitsu Việt Nam

JETRO

: Japan Export Trade Research Organization
Tổ chức Xúc tiến Ngoại thương Nhật Bản

TNHH

: Trách nhiệm hữu hạn

VHDN

: Văn hóa danh nghiệp

VHKD

: Văn hóa kinh doanh


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. FDI của Nhật Bản vào Việt Nam giai đoạn 1998 – 2002Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.2. FDI của Nhật Bản vào Việt Nam giai đoạn 2003 – 2012Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.3. Danh sách các DN Nhật Bản tiêu biểu tại Việt Nam .. Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.4. Top 5 đị a bàn thu hút nhiều đầu tƣ của DN Nhật BảnError!
Bookmark not defined.
Hình 2.1. Sơ đồ tổ chƣ́c của Công ty TNHH Fujitsu Việt Nam.. Error!
Bookmark not defined.


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Sau gần 30 năm đổi mới, mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế, đầu tư nước
ngoài vào Việt Nam ngày càng gia tăng. Tính đến nay đã có 78 quốc gia đầu tư

làm ăn tại Việt Nam, trong đó phải kể đến Nhật Bản là một trong những đối tác
quan trọng hàng đầu của nước ta. Quan hệ Việt Nam – Nhật Bản bắt đầu từ cuối
thế kỷ 16 khi các nhà buôn Nhật đến Việt Nam buôn bán. Ngày 21/9/1973, Việt
Nam và Nhật Bản chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao. Kể từ đó đến nay, quan
hệ giữa Việt Nam – Nhật Bản phát triển nhanh chóng trên nhiều lĩnh vực, đã bước
sang giai đoạn mới về chất và đi vào chiều sâu. Các mối quan hệ kinh tế, chính trị,
giao lưu văn hóa không ngừng được mở rộng; đã hình thành khuôn khổ quan hệ ở
tầm vĩ mô; sự hiểu biết giữa hai nước không ngừng được tăng lên. Đặc biệt trong
bối cảnh kinh tế − xã hội – chính trị hiện nay thì mối quan hệ giữa Việt Nam –
Nhật Bản ngày càng mang tính chiến lược.
Hiện nay, đối với Việt Nam thì Nhật Bản là quốc gia đang đứng đầu về số
lượng dự án và tổng vốn đầu tư, là nước có ODA (Official Development
Assistance) viện trợ nhiều nhất cho Việt Nam, vì vậy nên tầm ảnh hưởng của Nhật
Bản rất lớn đối với Việt Nam về mọi phương diện như kinh tế , văn hóa, giáo dục,
nghệ thuật,… Mối quan hệ giữa hai nước về mặt ngoại giao và an ninh quốc phòng
cũng ngày càng tốt đẹp. Không chỉ như vậy, với dân số khoảng 128 triệu người và
GDP hàng năm vào khoảng 4500 tỉ USD (khoảng 500 ngàn tỉ Yên), Nhật Bản luôn
là một đất nước hứa hẹn mang lại sự đầu tư lớn không chỉ cho Việt Nam mà còn cả
các nước trong khu vực và quốc tế.
Từ thời kỳ đổi mới đến nay, hình ảnh nước Nhật phát triển thần kỳ từ đống
tro tàn chiến tranh, phong cách kinh doanh và quản trị thành công của các DN Nhật
Bản đã thu hút được sự ngưỡng mộ và quan tâm học hỏi của đông đảo thành phần
xã hội nước ta, từ các nhà lãnh đạo chính trị cho đến các nhà nghiên cứu, các nhà


lãnh đạo DN. Trong đó, VHDN Nhật Bản, qua các điển hình và tấm gương thành
công của Honda, Matsushita, Sony, Toyota, Canon,… đã trở thành không chỉ đề tài
nghiên cứu mà còn là niềm cảm hứng cho sự đổi mới thể chế và phong cách quản
trị DN ở Việt Nam. Tuy nhiên, trong giai đoạn toàn cầu hóa và chủ động hội nhập
với thế giới hiện nay, việc nghiên cứu về VHDN lại có những yếu tố mới, khi

chúng ta có điều kiện so sánh, đánh giá với các hệ thống và phong cách quản trị
DN các nước khác tác động vào Việt Nam như Hoa Kỳ, Đức, Hàn Quốc,
Singapore,…
Câu hỏi nghiên cứu đặt ra là trong điều kiện hiện nay ở Việt Nam thì VHDN
của Nhật Bản được biểu hiện như thế nào? Nó có ảnh hưởng và tác động đối với
việc quản lý DN Việt Nam ra sao? Chúng ta nên học hỏi cái gì và không nên học
cái gì từ VHDN Nhật Bản để xây dựng một hệ thống VHDN phù hợp với dân tộc
và đất nước mình trong bối cảnh toàn cầu hóa và môi trường kinh doanh đa văn
hóa? Xuất phát từ các vấn đề trên, tôi lựa chọn đề tài: “Văn hóa doanh nghiệp Nhật
Bản ở Việt Nam (Nghiên cứu trường hợp Công ty TNHH Fujitsu Việt Nam)” làm
nội dung nghiên cứu cho Luận văn của mình.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
■ Ngoài nước:
Bàn về vấn đề VHDN, một tác phẩm cũng rất đáng chú ý là “Tư duy lại
tương lai” của tập thể 20 tác giả nổi tiếng thế giới do R.Gibson biên tập. Đây là
một tác phẩm có nhiều bài viết đề cập đến vấn đề VHDN, văn hóa quản lý định
hướng vào tương lai. Có quá nhiều vấn đề chúng ta còn chưa biết về tương lai, sự
đoán định về tương lai của con người không đi theo một đường thẳng, chúng ta cần
phát triển một văn hóa quản lý, VHDN mới dựa trên những nguyên tắc mới trong
những điều kiện biến động bất thường, không tuyến tính.
Nhiều công trình của nước ngoài tiếp cận vấn đề từ góc nhìn của văn hóa
học, xã hội học, nhân chủng học. Samuel P. Huntington đã lý giải một cách thuyết


phục về sự đụng độ giữa các nền văn minh, các quốc gia phải đối mặt với những
nguy cơ gì, những thách thức nào và chúng ta có thể thoát ra bằng cách nào?
Một số công trình nổi tiếng về VHKD (G.Hofstede – 1994; John Kotter –
1992); về đạo đức kinh doanh (Farrell, O.C Fraedrich, J. & Farrell, L. – 2002) như
là những nền tảng lý luận vững chắc để nghiên cứu sâu về VHKD, VHDN. Đã có
các công trình nghiên cứu về vai trò của các nhân tố văn hóa (như lễ hội, tập quán,

truyền thống, hệ thống các giá trị của công ty, tinh thần DN, các chuẩn mực đạo
đức, triết lý công ty, văn hóa công ty, văn hóa của người lãnh đạo DN,…); Nghiên
cứu bước đầu về tinh thần DN, trong đó nhấn mạnh vai trò của các nhân tố văn
hóa; Nghiên cứu về kinh doanh trong môi trường văn hóa đa dạng, VHDN trong
bối cảnh toàn cầu hóa.
■ Trong nước:
Những tác phẩm nghiên cứu các vấn đề chung về văn hóa rất
phong phú và đa dạng. Ngay những khái niệm cơ sở (khái niệm văn hóa) cũng còn
nhiều tranh cãi, do vậy các tác giả cũng sẽ tiếp cận vấn đề không hoàn toàn giống
nhau. Các tác giả Trần Quốc Vượng, Phan Ngọc, Trần Ngọc Thêm đã có những
công trình nghiên cứu cơ bản, hệ thống về văn hóa Việt Nam, giúp cho chúng ta
hiểu rõ được bản chất, chức năng của văn hóa, những đặc điểm cơ bản của văn hóa
Việt Nam, những giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam, những vấn đề đặt ra
đối với văn hóa Việt Nam trong điều kiện toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế. Nhiều
công trình đã đề cập đến mối liên hệ giữa quản lý và văn hóa, đề cập thẳng đến
những vấn đề của văn hóa chính trị, VHKD, VHDN, văn hóa tổ chức,…
Vấn đề VHDN, VHKD qua kinh nghiệm thành công của một số
nước phát triển như Nhật Bản, Hoa Kỳ đã được truyền bá vào nước ta một cách
mạnh mẽ từ thời kỳ đổi mới đến nay. Từ các nguồn thông tin và tư liệu này, một số
nhà nghiên cứu nước ta đã có công trình nghiên cứu chuyên khảo. Điều đó được
biểu hiện qua việc đã có rất nhiều công trình viết về VHDN, làm rõ hệ thống khái


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Cảnh Chắt (Dịch và biên soạn , 2003), Tinh hoa quản lý , 25 tác giả và
tác phẩm nổi tiếng nhất về quản lý trong thế kỷ XX ,, Nhà xuất bản Lao động – Xã
hội, Hà Nội.
2. Đỗ Minh Cương và Phương Kỳ Sơn (1995), Vai trò của con người trong quản lý
doanh nghiệp, Nhà xuất bản Chí nh trị Quốc gia, Hà Nội.
3. Đỗ Minh Cương (1998), Triết lý kinh doanh với quản lý doanh nghiệp Việt Nam,

Tham luận tại Hội thảo quốc tế về Việt Nam học tại Hà Nội.
4. Đỗ Minh Cương (2001), Văn hóa kinh doanh và triết lý kinh doanh, Nhà xuất
bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
5. Charlene M. Solomon and Michael S. Schell (2010), Quản lý xuyên văn hóa –
Bảy chìa khóa để kinh doanh trên quan điểm toàn cầu

, Dịch giả : Nguyễn Thọ

Nhân, Nhà xuất bản Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh.
6. David H. Maister (2005), Bản sắc văn hóa doanh nghiệp, Nhà xuất bản Thống
kê, Hà Nội.
7. E.B. Tylor (1871), Văn hóa nguyên thủy, Nguyễn Tấn Đắc dị ch và giới thiệu.
8. Vũ Minh Giang (2003), So sánh văn hóa Đông Á và Đông Nam Á (trường hợp
Việt Nam và Nhật Bản).
9. G.B. Samson (1990), Lược sử văn hóa Nhật Bản, Nhà xuất bản Khoa học xã hội,
Hà Nội.
10. Vũ Văn Hà, Đầu tư trực tiếp của Nhật Bản vào Việt Nam sau khủng hoảng tài
chính toàn cầu,
/>=true, ngày cập nhật 19/9/2013.
11. Dương Phú Hiệp (2001), Triển vọng kinh tế Nhật Bản trong thập niên đầu thế
kỷ XXI, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Hà Nội.


12. Trần Thị Vân Hoa (2009), Văn hóa doanh nghiệp, Nhà xuất bản Đại học Kinh
tế Quốc dân, Hà Nội.
13. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập 5 (1993), Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia , Hà
Nội.
14. Hiroki Kato and Joon Kato (1997), Hiểu và làm việc với thế giới thương mại
của Nhật Bản, Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội.
15. Dương Thị Liễu – Chủ biên (2009), Văn hóa kinh doanh, Nhà xuất bản Đại học

Kinh tế Quốc dân, Hà Nội.
16. Dương Thị Liễu – Chủ biên (2012), Giáo trình Văn hóa kinh doanh , Nhà xuất
bản Đại học Kinh tế Quốc dân, Hà Nội.
17. Lê Hồng Lôi (2004), Đạo của quản lý , Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội,
Hà Nội.
18. Hoàng Văn Luân (2008), Bài giảng Lịch sử tư tưởng quản lý, Hà Nội.
19. Phạm Xuân Nam (1996), Văn hóa và kinh doanh, Nhà xuất bản Khoa học xã
hội, Hà Nội.
20. Phạm Xuân Nam (1999), Văn hóa đạo đức trong kinh doanh , Tạp chí Cộng
sản, số 3, Hà Nội.
21. Phan Ngọc (2002), Bản sắc văn hóa Việt Nam, Nhà xuất bản Văn học, Hà Nội.
22. Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (2001), Kinh doanh với thị
trường Nhật Bản, Nhà xuất bản Lao động, Hà Nội.
23. Trần Hữu Quang và Nguyễn Công Thắng – chủ biên (2007), Văn hóa kinh
doanh những góc nhìn, Nhà xuất bản Trẻ TP. Hồ Chí Minh.
24. Nguyễn Mạnh Quân (2012), Giáo trình Đạo đức kinh doanh và Văn hóa công
ty, Nhà xuất bản Đại học Kinh tế Quốc dân, Hà Nội.
25. Hồ Sĩ Quý (2004), Về giá trị và giá trị châu Á , Nhà xuất bản Chính trị Quốc
gia, Hà Nội.


26. Ronan Gibson (2004), Tư duy lại tương lai, Nhà xuất bản Trẻ Thành phố Hồ
Chí Minh.
27. Nguyễn Trường Tân (2011), Tìm hiểu văn hóa Nhật Bản, Nhà xuất bản Văn
hóa Thông tin.
28. Phạm Ngọc Thanh (2008), Những vấn đề lý luận chủ yếu của văn hóa quản lý,
Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Đại học Quốc gia Hà Nội, mã số QX-06-24, Hà
Nội.
29. Phạm Ngọc Thanh – Chủ biên (2011), Đổi mới văn hóa lãnh đạo, quản lý: Lý
luận và thực tiễn, Nhà xuất bản Lao động, Hà Nội.

30. Phạm Ngọc Thanh (2013), Đổi mới văn hóa lãnh đạo và quản lý ở Việt Nam
hiện nay, Nhà xuất Chính trị Quốc gia – Sự thật, Hà Nội.
31. Trần Ngọc Thêm (1997), Cơ sở văn hóa Việ t Nam, Nhà xuất bản Giáo dục, Hà
Nội.
32. Trần Ngọc Thêm (2004), Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam

, Nhà xuất bản

Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh.
33. Nguyễn Tất Thị nh, Văn hóa doanh nghiệp Nhật Bản,
/>34. Nguyễn Thị Thương, Để tăng cường thu hút FDI của Nhật Bản vào Việt Nam,
ngày cập nhật 19/12/2013.
35. Lưu Ngọc Trị nh, Kinh nghiệm về hội nhập kinh tế quốc tế của Nhật Ba,̉ n
ngày cập nhật 20/11/2003.
36. Vũ Bội Tuyền (2004), Kỹ xảo kinh doanh của các công ty Nhật Bản, Nhà xuất
bản Văn hóa thông tin.
37. Trần Quốc Vượng (1997), Cơ sở văn hóa Việt Nam, Nhà xuất bản Giáo dục ,
Hà Nội.


38. William Ouchi (1986), Thuyết Z – mô hì nh quản lý Nhật Bản, Viện Kinh tế thế
giới, Hà Nội.