Phát triển kinh tế trang trại ở thị xã hương thủy, tỉnh thừa thiên huế
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (950.79 KB, 110 trang )
B GIO DC V O TO
I HC HU
TRNG I HC KINH T
t
H
u
NGUYN THậ HAè
in
TRAI
h
PHAẽT TRIỉN KINH T TRANG
cK
THậ XAẻ HặNG THUY,
h
TẩNH THặèA THIN HU
Chuyờn ngnh: Kinh t chớnh tr
i
Mó s
: 60 31 01 02
Tr
ng
LUN VN THC S KHOA HC KINH T
Giỏo viờn hng dn:
PGS.TS. NGUYN XUN KHOT
HU, NM 2013
LỜI CAM ĐOAN
Tác giả xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân dưới sự
hướng dẫn khoa học của giáo viên hướng dẫn. Toàn bộ số liệu trong luận văn là
uế
kết quả của quá trình điều tra thực tế, trung thực, chính xác và chưa được sử
dụng trong trong bất kỳ luận văn nào.
tế
H
Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cám ơn và mọi
thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.
tháng
năm 2013
h
Huế, ngày
Nguyễn Thị Hà
Tr
ườ
ng
Đ
ại
họ
cK
in
Người cam đoan
i
Tr
ườ
ng
Đ
ại
họ
cK
in
h
tế
H
uế
Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và
thực hiện luận văn này tôi đã nhận được được sự
giúp đỡ tận tình của rất nhiều thầy cô giáo, các cơ
quan, địa phương và đồng chí đồng nghiệp đã quan
tâm giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho tôi hoàn thành
bản luận văn này.
Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS.
Nguyễn Xuân Khoát đã tận tình hướng dẫn tôi trong
suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành
luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu Trường
Đại học Kinh tế, Đại học Huế, lãnh đạo và các thầy
cô giáo bộ phận sau Đại học, các thầy cô giáo và
Khoa Kinh tế Chính trị đã giúp đỡ tôi nhiều mặt
trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành
luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Phòng Kinh tế, phòng
Thống kê của Ủy ban Nhân dân thị xã Hương Thủy, các
chủ trang trại đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá
trình điều tra thực tế, cung cấp thông tin, số liệu
để tôi thực hiện luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo các xã: Phú
Sơn, Dương Hòa, Thủy Phù, Thủy Phương, Thủy Bằng đã
giúp đỡ tôi tận tình trong quá trình nghiên cứu
thực tế, thu thập số liệu các trang trại trên địa
bàn các xã.
Tôi xin chân thành cám ơn.
Huế, tháng
năm 2013
Tác giả
Nguyễn Thị Hà
ii
TÓM LƯỢC LUẬN VĂN
1. Tính cấp thiết của đề tài
Kinh tế trang trại được hình thành và phát triển từ rất lâu ở một số nước trên
thế giới. Nó là sản phẩm tất yếu của quá trình phát triển kinh tế hàng hóa trong sản
xuất nông – lâm – ngư nghiệp. Hầu hết các nước trên thế giới, giá trị sản xuất của
uế
các trang trại chiếm một tỷ trọng khá cao trong tổng giá trị sản xuất của các ngành
nông - lâm – ngư nghiệp, đã tạo ra khối lượng công ăn việc làm và thu nhập lớn
tế
H
cho lao động ở nông thôn.
Cùng với xu thế phát triển chung của cả nước, kinh tế trang trại ở tỉnh Thừa
Thiên Huế nói chung và thị xã Hương Thủy nói riêng từng bước được hình thành và
phát triển. Bước đầu đã đạt được những kết quả nhất định, khai thác được tiềm
h
năng, thế mạnh, cải thiện thu nhập và giải quyết một phần việc làm cho người lao
in
động. Tuy nhiên, những kết qủa đạt được chưa tương xứng với tiềm năng thế mạnh
cK
của địa phương. Sự phát triển của kinh tế trang trại còn mang tính tự phát, thiếu bền
vững. Thực tiễn đã và đang đặt ra nhiều vấn đề đòi hỏi phải có sự nghiên cứu, phân
tích, đánh giá đúng thực trạng kinh tế trang trại để đề xuất những giải pháp hữu hiệu
xã trong giai đoạn mới.
họ
nhằm tháo gỡ khó khăn vướng mắc thúc đẩy sự phát triển kinh tế trang trại của thị
Đ
ại
Xuất phát từ những lý do trên, tác giả mạnh dạn chọn đề tài: “Phát triển
kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế” làm luận văn
thạc sĩ khoa học kinh tế của mình.
ng
2. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng lý luận của Chủ nghĩa Mác – Lênin, và những quan điểm chủ
ườ
trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về trang trại và phát triển kinh tế trang trại.
Đồng thời kế thừa những vấn đề lý luận về trang trại, phát triển kinh tế trang trại,… của
Tr
các công trình khoa học đã công bố.
- Phương pháp nghiên cứu.
Trên cơ sở lý luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác
– Lênin, luận văn sử dụng các phương pháp cụ thể: Phương pháp điều tra, thu thập
số liệu; Phương pháp thống kê so sánh; Phương pháp phân tích, tổng hợp; Phương
pháp chuyên gia, chuyên khảo; Phương pháp kế thừa có chọn lọc các kết quả nghiên
cứu có liên quan đến đề tài.
iii
3. Những đóng góp về mặt khoa học của đề tài
Phát triển kinh tế trang trại là vấn đề đang được quan tâm nhằm đẩy nhanh
công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn của thị xã Hương
Thủy, góp phần xóa đói giảm nghèo, phủ xanh đất trống đồi núi trọc, phát triển kinh
tế thị xã theo hướng phát triển bền vững.
uế
Vì vậy, nghiên cứu thành công đề tài này, luận văn sẽ góp phần làm rõ:
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại trên
tế
H
địa bàn thị xã.
- Đánh giá đúng thực trạng phát triển và phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến
việc phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy.
- Tìm ra mô hình phát triển kinh tế trang trại phù hợp đối với thị xã Hương
h
Thủy nói riêng và và tỉnh Thừa Thiên Huế nói chung.
in
- Đề xuất những giải pháp phù hợp, có tính khả thi cho quá trình phát triển
Tr
ườ
ng
Đ
ại
họ
cK
kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy nói riêng và tỉnh Thừa Thiên Huế nói chung.
iv
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Tổng giá trị sản xuất (Gross Output)
VA
Giá trị gia tăng (Value Added)
IC
Chi phí trung gian (Intemediate Expenditure)
BVTV
Bảo vệ thực vật
CLN
Cây lâu năm
CLNg
Cây lâm nghiệp
CN
Chăn nuôi
CSCB
Cơ sở chế biến
CSHT
Cơ sở hạ tầng
ĐVT
Đơn vị tính
GDP
Tổng sản phẩm quốc nội
KDTH
Kinh doanh tổng hợp
KHKT
Khoa học kỹ thuật
LĐ
Lao động
LN
Lâm nghiệp
NN
tế
H
h
in
cK
Nông lâm kết hợp
Nông nghiệp
Nông nghiệp và phát triển nông thôn
NQ
Nghị quyết
NXB
Nhà xuất bản
SL
Số lượng
ng
Đ
ại
NN&PTNT
SXKD
Sản xuất kinh doanh
TLSX
Tư liệu sản xuất
ườ
Tr
họ
NLKH
uế
GO
V
Vốn
VACR
Vườn ao chuồng rừng
XK
Xuất khẩu
v
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1: Quy mô diện tích của các trang trại điều tra................................................48
Bảng 2: Tình hình sử dụng đất đai của các trang trại ...............................................50
Bảng 3: Tình hình sử dụng lao động của các trang trại ............................................51
uế
Bảng 4: Khía cạnh xã hội của các chủ trang trại......................................................52
tế
H
Bảng 5: Trình độ văn hóa và chuyên môn của các chủ trang trại .............................53
Bảng 6: Mức vốn đầu tư bình quân của các trang trại ..............................................55
Bảng 7: Tình hình huy động và sử dụng vốn của các trang trại ...............................57
Bảng 8: Tình hình trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật của các trang trại ......................58
h
Bảng 9: Kết quả kinh doanh của các trang trại .........................................................59
in
Bảng 10: Quy mô giá trị gia tăng của các trang trại điều tra ....................................61
cK
Bảng 11:Tỷ suất hàng hóa của các loại hình trang trại .............................................62
Bảng12: Một số chỉ tiêu phản ánh hiệu quả kinh tế của trang trại............................63
Bảng13: Hiệu quả một số cây trồng vật nuôi chủ yếu của trang trại tổng hợp VAC ......66
họ
Bảng 14: Hiệu quả một số cây trồng vật nuôi chủ yếu của trang trại nông lâm nghiệp.....66
Bảng 15: Hiệu quả một số cây trồng vật nuôi chủ yếu của trang trại .......................67
Tr
ườ
ng
Đ
ại
nông lâm kết hợp sinh thái. .......................................................................................67
vi
MỤC LỤC
Trang
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
TÓM LƯỢC LUẬN VĂN ...................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.......................................................................v
uế
DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................... vi
tế
H
MỤC LỤC............................................................................................................... vii
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI.......................................................................1
2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI .......................................................2
h
3. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI ............................3
in
4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ....................................................4
cK
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................................................4
6. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI VỀ MẶT KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI ..................6
7. KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI ....................................................................................7
họ
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ
TRANG TRẠI. ..........................................................................................................8
Đ
ại
1.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI............8
1.1.1.Quan niệm về trang trại và kinh tế trang trại ..............................................8
Quan niệm về trang trại....................................................................8
1.1.1.2.
Quan niệm về kinh tế trang trại........................................................9
ng
1.1.1.1.
1.1.2. Tiêu chí xác định và phân loại kinh tế trang trại .....................................11
ườ
1.1.2.1.Tiêu chí xác định kinh tế trang trại ....................................................11
1.1.2.2. Phân loại kinh tế trang trại ................................................................11
Tr
1.1.3.Đặc trưng và vai trò của kinh tế trang trại ................................................14
1.1.3.1. Đặc trưng của kinh tế trang trại ........................................................14
1.1.3.2. Vai trò của kinh tế trang trại .............................................................14
1.1.4.Xu hướng phát triển của kinh tế trang trại................................................16
1.1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang trại .........................17
1.2. ĐIỀU KIỆN ĐỊNH HƯỚNG VÀ CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ
TRANG TRẠI Ở VIỆT NAM...............................................................................21
vii
1.2.1. Những điều kiện khách quan ...................................................................21
1.2.2. Những điều kiện chủ quan .......................................................................22
1.2.3. Định hướng các chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển kinh tế
trang trại ở nước ta.............................................................................................23
1.2.3.1. Định hướng của Đảng về phát triển kinh tế trang trại ......................23
uế
1.2.3.2.Chính sách của Chính phủ về phát triển kinh tế trang trại.................24
1.3. KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở MỘT SỐ
tế
H
NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI VÀ ĐỊA PHƯƠNG TRONG NƯỚC..........................26
1.3.1. Kinh nghiệm phát triển kinh tế trang trại của một số nước trên thế giới
...........................................................................................................................26
1.3.1.1. Kinh nghiệm của các nước Châu Âu và Bắc Mỹ..............................26
h
1.3.1.2. Kinh nghiệm của các nước Bắc Á (Nhật Bản, Đài Loan, Hàn Quốc) ..27
in
1.3.1.3. Kinh nghiệm của các nước đang phát triển và khu vực ASEAN .....27
cK
1.3.1.4. Một số vấn đề rút ra trong phát triển kinh tế trang trại ở các quốc gia
và vùng lãnh thổ trên thế giới ........................................................................28
1.3.2. Kinh nghiệm phát triển kinh tế trang trại ở một số địa phương ở Việt
họ
Nam....................................................................................................................29
1.3.2.1. Kinh nghiệm phát triển kinh tế trang trại ở huyện Nghĩa Đàn, tỉnh
Đ
ại
Nghệ An .........................................................................................................29
1.3.2.2. Kinh nghiệm phát triển kinh tế trang trại ở huyện Quảng Điền, tỉnh
Thừa Thiên Huế .............................................................................................30
ng
1.3.3. Một số bài học rút ra cho việc phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương
Thủy ...................................................................................................................31
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở THỊ
ườ
XÃ HƯƠNG THỦY, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ ...............................................33
Tr
2.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ...............................................33
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên....................................................................................33
2.1.1.1. Vị trí địa lý ........................................................................................33
2.1.1.2. Địa hình, thổ nhưỡng ........................................................................33
2.1.1.3. Khí hậu ..............................................................................................37
2.1.1.4. Thủy văn ...........................................................................................38
2.1.2. Đặc điểm về kinh tế - xã hội ....................................................................38
viii
2.1.2.1. Dân số, lao động và việc làm ............................................................38
2.1.2.2. Kết cấu hạ tầng:.................................................................................39
2.1.2.3.Tình phát triển kinh tế trên địa bàn ....................................................43
2.1.3. Nhận xét chung về đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của thị xã Hương
Thủy ...................................................................................................................44
uế
2.1.3.1. Thuận lợi ...........................................................................................44
2.2.3.2. Khó khăn ...........................................................................................45
tế
H
2.2. QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở THỊ XÃ HƯƠNG
THỦY ....................................................................................................................46
2.2.1. Quy mô, năng lực sản xuất của các trang trại..........................................46
2.2.1.1. Quy mô, diện tích và tình hình sử dụng đất đai trong sản xuất ........46
h
2.2.1.2. Tình hình sử dụng lao động trong các trang trại ...............................50
in
2.2.1.4. Tình hình trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật và ứng dụng tiến bộ khoa
cK
học kỹ thuật vào sản xuất của các trang trại ..................................................57
2.3. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CÁC
TRANG TRẠI .......................................................................................................58
họ
2.3.1. Kết quả sản xuất kinh doanh của các trang trại .......................................58
2.3.1.1. Quy mô tổng giá trị sản xuất.............................................................58
Đ
ại
2.3.1.2. Quy mô giá trị gia tăng của các trang trại .........................................60
2.3.1.3. Tình hình sản xuất hàng hóa của các trang trại.................................62
2.3.2. Hiệu quả kinh tế, xã hội của các trang trại ..............................................63
ng
2.3.2.1. Hiệu quả kinh tế ................................................................................63
2.3.2.2. Hiệu quả một số cây trồng, vật nuôi của các trang trại.....................66
ườ
2.3.2.3. Hiệu quả xã hội .................................................................................67
2.3.3. Đánh giá chung về thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương
Tr
Thủy ...................................................................................................................69
2.3.3.1. Những kết quả đạt được ....................................................................69
2.3.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân........................................................70
2.3.3.3. Những vấn đề đặt ra cần giải quyết để phát triển kinh tế trang trại ..71
Chương 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP ĐẨY NHANH SỰ PHÁT
TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở THỊ XÃ HƯƠNG THỦY .........................72
ix
3.1. QUAN ĐIỂM VÀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI
Ở THỊ XÃ HƯƠNG THỦY ..................................................................................72
3.1.1. Quan điểm phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy .................72
3.1.2. Mục tiêu và định hướng phát triển kinh tế trang trại của thị xã Hương
Thủy ...................................................................................................................75
uế
3.1.2.1.Mục tiêu phát triển kinh tế trang trại của thị xã Hương Thủy ...........75
3.1.2.2. Định hướng phát triển kinh tế trang trại của thị xã Hương Thủy .....75
tế
H
3.2. CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở THỊ XÃ
HƯƠNG THỦY ....................................................................................................76
3.2.1. Xây dựng quy hoạch và kế hoạch phát triển kinh tế trang trại gắn với xây
dựng cơ sở hạ tầng ở thị xã Hương Thủy ..........................................................76
h
3.2.2. Tiến hành giao đất, giao rừng, cho thuê và sử dụng có hiệu quả nguồn
in
lực đất đai trên địa bàn.......................................................................................78
cK
3.2.3. Thực hiện các chính sách hỗ trợ đầu tư, vốn tín dụng và thuế cho kinh tế
trang trại .............................................................................................................79
3.2.4. Tạo lập thị trường ổn định cho kinh tế trang trại phát triển ....................80
họ
3.2.5. Nâng cao năng lực trình độ quản lý, trình độ tay nghề cho các chủ trang
trại và người lao động và tăng cường công tác khuyến nông, ứng dụng tiến bộ
Đ
ại
khoa học kỹ thuật cho các trang trại ..................................................................81
3.2.6. Hình thành và phát triển các hình thức hợp tác, các mô hình kinh tế liên
kết có hiệu quả ở nông thôn...............................................................................81
3.2.7. Tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với kinh tế trang trại...........82
ng
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................83
ườ
1. KẾT LUẬN .......................................................................................................83
2. KIẾN NGHỊ.......................................................................................................84
Tr
2.1. Đối với nhà nước ............................................................................................84
2.2. Đối với địa phương.........................................................................................85
2.3. Đối với chủ trang trại......................................................................................85
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................87
PHỤ LỤC
PHẢN BIỆN 1
PHẢN BIỆN 2
x
MỞ ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Kinh tế trang trại được hình thành và phát triển từ rất lâu ở một số nước trên
thế giới. Nó là sản phẩm tất yếu của quá trình phát triển kinh tế hàng hóa trong sản
uế
xuất nông – lâm – ngư nghiệp. Hầu hết các nước trên thế giới, giá trị sản xuất của
các trang trại chiếm một tỷ trọng khá cao trong tổng giá trị sản xuất của các ngành
tế
H
nông - lâm – ngư nghiệp, đã tạo ra khối lượng công ăn việc làm và thu nhập lớn
cho lao động ở nông thôn.
Ở Việt Nam, từ sau Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị hộ nông dân mới thật sự
trở thành đơn vị tự chủ trong sản xuất kinh doanh. Tiếp theo đó, Đảng và Nhà nước
h
ta đã ban hành nhiều chính sách đổi mới trong hoạt động quản lý nhà nước nói
in
chung và quản lý kinh tế trong hoạt động sản xuất nông - lâm – ngư nghiệp nói
cK
riêng, tạo mọi điều kiện để kinh tế nông hộ phát triển lên một trình độ sản xuất mới.
Kết qủa của công cuộc đổi mới trong sản xuất nông nghiệp, nông thôn là các loại
hình kinh tế trang trại ra đời. Xét trên bình diện chung, có thể nói kinh tế trang trại ở
họ
nước ta trong những năm qua có những bước phát triển mạnh mẽ, đã khai thác được
những tiềm năng, thế mạnh về kinh tế của đất nước, tạo ra nhiều sản phẩm không
Đ
ại
những đáp ứng được nhu cầu lương thực, thực phẩm trong nước mà còn tạo ra khối
lượng lớn sản phẩm để xuất khẩu. Kinh tế trang trại ngày càng đóng vai trò quan
trọng trong việc phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng công nghiệp
ng
hóa, hiện đại hóa. Chính vì vậy, phát triển kinh tế trang trại là một trong những
hướng đi phù hợp với điều kiện kinh tế hiện nay của đất nước, nhằm nâng cao thu
ườ
nhập, tạo công ăn việc làm cho người lao động, góp phần thực hiện tốt công tác xóa
đói, giảm nghèo ở nông thôn.
Tr
Cùng với xu thế phát triển chung của cả nước, kinh tế trang trại ở tỉnh Thừa
Thiên Huế nói chung và thị xã Hương Thủy nói riêng từng bước được hình thành và
phát triển. Bước đầu đã đạt được những kết quả nhất định, khai thác được tiềm
năng, thế mạnh, cải thiện thu nhập và giải quyết một phần việc làm cho người lao
động. Tuy nhiên, những kết qủa đạt được chưa tương xứng với tiềm năng thế mạnh
của địa phương. Sự phát triển của kinh tế trang trại còn mang tính tự phát, thiếu bền
vững.. Việc giao đất, cho thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất còn
1
chậm, gây khó khăn cho công tác quản lý đất đai nói chung và trang trại nói riêng.
Bên cạnh đó trình độ quản lý của chủ trang trại và tay nghề của người lao động còn
nhiều hạn chế, tỷ lệ lao động chưa qua đào tạo còn rất cao, sản phẩm của trang trại
vẫn còn ở dạng thô, chưa qua chế biến, tiêu thụ khó khăn, tỷ suất hàng hóa thấp và
chưa mang tính đột phá cho sản xuất nông nghiệp. Nhiều chủ trang trại chưa nắm
uế
bắt được nhu cầu thị trường nên sản xuất còn mang tính thụ động, do đó hiệu quả
kinh tế thấp. Thực tiễn đã và đang đặt ra nhiều vấn đề đòi hỏi phải có sự nghiên
tế
H
cứu, phân tích, đánh giá đúng thực trạng kinh tế trang trại để đề xuất những giải
pháp hữu hiệu nhằm tháo gỡ khó khăn vướng mắc thúc đẩy sự phát triển kinh tế
trang trại của thị xã trong giai đoạn mới.
Xuất phát từ những lý do trên, tác giả mạnh dạn chọn đề tài: “Phát triển
in
thạc sĩ khoa học kinh tế của mình.
h
kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế” làm luận văn
cK
2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
Trên phạm vi quốc gia và tỉnh Thừa Thiên Huế đã có nhiều tác giả có công trình
nghiên cứu về kinh tế trang trại. Các công trình đó đã được in thành sách hoặc đăng tải
họ
trên các báo, tạp chí và mạng internet. Đáng chú ý như:
- Nguyễn Điền (1999), “Kinh tế hộ nông dân và mô hình kinh tế trang trại ở
Đ
ại
Việt Nam” Những vấn đề kinh tế thế giới, số 57.
- Nguyễn Đình Điền (2000), trang trại gia đình, bước phát triển của kinh tế
hộ nông dân, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
ng
- Trần Đức (1995), Trang trại gia đình ở Việt Nam và trên thế giới, NXB
chính trị quốc gia, Hà Nội.
ườ
- Trần Đức (1998), Mô hình kinh tế trang trại vùng đồi núi, Nhà xuất bản
Nông nghiệp, Hà Nội.
Tr
- Nguyễn Điền, Trần Đức, Trần Huy Năng (1993), Kinh tế trang trại gia
đình trên thế giới và Châu Á, Nhà xuất bản thống kê, Hà Nội.
- Frank Ellis (Tài liệu dịch) (1993): Kinh tế hộ gia đình nông dân và phát
triển nông nghiệp, NXB Nông nghiệp.
- Nguyễn Đình Hương (2000), Thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế
trang trại thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam, NXB Chính trị Quốc
gia, Hà Nội.
2
- Nguyễn Xuân Khoát (2012), Phát triển kinh tế trang trại ở Việt Nam hiện
nay, Tạp chí sinh hoạt lý luận, số 5 (114) / 2012.
- Trần Kiên (2000), Làm giàu bằng kinh tế trang trại, NXB Thanh niên.
- Trần Tác, “Tìm hiểu thêm về kinh tế trang trại”, Tạp chí nghiên cứu kinh tế
- số 258 tháng 11/1999
uế
- Lê Trọng (2000) Phát triển và quản lý trang trại trong kinh tế thị trường,
NXB Nông nghiệp, Hà Nội
tế trang trại, đề xuất định hướng và các giải pháp”.
tế
H
- Nguyễn Đình Đấu (2000), Báo cáo đề tài cấp tỉnh “Đánh giá tình hình kinh
Những công trình trên là những tư liệu rất quý báu cả về lý luận và thực tiễn.
Tuy nhiên các nghiên cứu này là những nghiên cứu chung của tình hình kinh tế xã
h
hội nông nghiệp, nông thôn, hoặc là nghiên cứu chung của vấn đề phát triển kinh tế
in
trang trại cho tất cả các loại hình trên địa bàn tỉnh. Còn nghiên cứu về kinh tế trang
cK
trại trên địa bàn thị xã Hương Thủy, cho đến nay chưa có ai thực hiện. Vì vậy, tôi
mạnh dạn chọn đề tài này để nghiên cứu.
3. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
họ
- Mục đích của đề tài:
Nghiên cứu, đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương
Đ
ại
Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp chủ yếu phát triển
kinh tế trang trại ở vùng này, nhằm khai thác có hiệu quả các nguồn lực, tạo việc
ng
làm, nâng cao thu nhập cho người lao động trên địa bàn.
- Nhiệm vụ của đề tài:
ườ
+ Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về kinh tế trang trại trong nông
nghiệp, nông thôn để vận dụng vào phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy.
Tr
+ Phân tích đánh giá đúng thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương
Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế, từ đó tìm ra những vấn đề vướng mắc, chỉ ra những
nguyên nhân ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy.
+ Đề xuất phương hướng và những giải pháp chủ yếu, có tính khả thi nhằm
thúc đẩy sự phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy trong thời gian tới.
3
4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Đối tượng nghiên cứu:
Nghiên cứu quá trình phát triển các mô hình kinh tế trang trại ở thị xã Hương
Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế.
- Phạm vi nghiên cứu:
uế
Về nội dung: Tập trung nghiên cứu điều kiện, đặc điểm cách thức tổ chức,
hiệu quả sản xuất kinh doanh và những vấn đề đặt ra trong quá trình phát triển của
tế
H
kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy, từ đó đề xuất những giải pháp khả thi cho sự
phát triển các giai đoạn tiếp theo.
Về không gian: Tập trung nghiên cứu kinh tế trang trại trên địa bàn thị xã
Hương Thủy.
h
Về thời gian: Nghiên cứu sự phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương
in
Thủy từ năm 2006 đến năm 2012 và định hướng đến năm 2020.
cK
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
5.1. Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử
Các sự vật và hiện tượng luôn biến động, phát triển và tác động qua lại lẫn
họ
nhau. Trong phát triển kinh tế nói chung và kinh tế trang trại nói riêng, ngoài chịu
sự tác động của quy luật chung đó, còn chịu tác động của thiên nhiên, thời tiết,
Đ
ại
chính sách phát triển kinh tế, chủ trương và các đòn bẫy kinh tế khác. Kinh tế trang
trại phát triển trong mối quan hệ tác động qua lại, hỗ trợ và thúc đẩy lẫn nhau của
các ngành sản xuất trong nông nghiệp. các mối quan hệ này được xem xét đánh giá
ng
dựa trên cơ sở của phép duy vật biện chứng.
Theo quan điểm thông dụng nhất, mọi vấn đề nghiên cứu kinh tế - xã hội đều
ườ
được xem xét trên quan điểm của chủ nghĩa Duy vật biện chứng và duy vật lịch sử.
Do đó, phương pháp duy vật biện chứng và phương pháp duy vật lịch sử là phương
Tr
pháp luận cơ bản, có tính xuyên suốt trong quá trình nghiên cứu từ việc thu thập tài
liệu đến việc phân tích, xử lý thông tin. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể được
thể hiện qua các bước thu thập, xử lý và phân tích thông tin.
5.2. Phương pháp điều tra, thu thập số liệu
- Căn cứ vào tiêu chí xác định kinh tế trang trại của Bộ Nông nghiệp Phát
triển Nông thôn và thực tế trên địa bàn thị xã Hương Thủy; Các loại hình trang trại
4
được đưa vào nghiên cứu bao gồm: Trang trại tổng hợp VAC, trang trại Nông lâm
nghiệp, trang trại nông lâm kết hợp sinh thái, trang trại chăn nuôi thủy sản.
- Chọn điểm nghiên cứu: Căn cứ vào đặc điểm địa bàn, quy mô và số lượng
trang trại, đề tài tập trung điều tra thu thập số liệu ở 15 trang trại trong trên địa bàn
thị xã Hương Thủy.
uế
- Chọn mẫu điều tra:
Theo số liệu của chi cục quản lý hợp tác xã và phát triển nông nghiệp thuộc
tế
H
Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thừa Thiên Huế và Phòng Kinh tế thị xã
Hương Thủy, toàn thị xã có 15 trang trại . Các trang trại của thị xã Hương thủy
được phân bố như sau:
Loại hình trang trại
Toàn thị xã
in
TT
h
Tình hình phân bố trang trại của thị xã Hương Thủy.
11
cK
1 Trang trại tổng hợp VAC
Trong đó
Vùng gò đồi
Tỷ lệ
7
46,7
1
1
6,7
3 Trang trại nuôi trồng thủy sản
1
0
0,00
4 Trang trại Nông lâm kết hợp sinh thái
2
2
13,4
15
11
73,3
họ
2 T Trang trại Nông lâm nghiệp
Tổng cộng
Nguồn: Niên giám thống kê thị xã Hương thủy
Đ
ại
Theo số liệu trên, các trang trại đặc trưng của thị xã Hương Thủy là: Trang
trại tổng hợp VAC, trang trại Nông lâm nghiệp, trang trại nuôi trồng thủy sản, trang
trại Nông lâm kết hợp sinh thái. Trang trại chăn nuôi ở vùng gò đồi bắt đầu phát
ng
triển, tuy nhiên trong thời gian qua, do tình hình dịch bệnh (lở mồm long móng và
dịch cúm gia cầm nên số lượng các trang trại chăn nuôi bị giảm sút, thậm chí có
ườ
trang trại không còn kinh doanh nữa. Do đó trong nghiên cứu này chúng tôi chỉ đưa
ra một số trang trại điển hình sau quá trình dịch bệnh nhưng đã được khôi phục lại.
Tr
-Thu thập số liệu, tài liệu:
-Số liệu thứ cấp: Thu thập tài liệu từ các cơ quan liên quan: UBND thị xã
Hương Thủy, Phòng Kinh tế, Phòng Thống kê. Chi cục quản lý Hợp tác xã – Sở
Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Ngoài ra còn thu thập tài liệu từ các cơ quan
quản lý và sách báo, tài liệu có liên quan khác.
- Số liệu sơ cấp: Tiến hành thu thập bằng phương pháp phỏng vấn trực tiếp
theo bảng câu hỏi đã được lập sẵn.
5
5.3. Phương pháp Thống kê, so sánh:
- Phương pháp thống kê:
Sử dụng hệ thống các phương pháp thống kê kinh tế (điều tra, chọn mẫu,
phân tổ để tiến hành các hoạt động điều tra, thu thập số liệu, tổng hợp và phân tích
số liệu một cách khoa học nhằm đánh giá đúng tình hình, phân tích các mối liên hệ
của các nhân tố nghiên cứu.
uế
- Phương pháp so sánh:
Phương pháp này sử dụng để so sánh các chỉ tiêu tương ứng giữa các loại mô
trang trại với kinh tế nông hộ, giữa thị xã với tỉnh.
5.4. Phương pháp phân tích, tổng hợp (SWOT)
h
- Phương pháp phân tích:
tế
H
hình kinh tế trang trại trong thị xã, giữa các trang trại có mô hình sản xuất hoặc giữa
in
Sử dụng phương pháp phân tích SWOT để tìm ra điểm mạnh, điểm yếu, thời
cơ và thách thức mà thị xã Hương Thủy đang gặp phải trong quá trình phát triển
triển trang trại.
cK
kinh tế trang trại, từ đó đề ra chiến lược và giải pháp sát với thực tế cho việc phát
- Phương pháp tổng hợp:
họ
Việc tổng hợp tài liệu được tiến hành bằng phương pháp phân tổ thống kê
theo các tiêu thức khác nhau như loại hình trang trại, quy mô trang trại, vốn sản
Đ
ại
xuất, trình độ văn hóa chuyên môn, tình hình trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật, kết
quả kinh doanh của các trang trại…
5.5. Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo:
Trong quá trình tiến hành đề tài, chúng tôi sử dụng phương pháp thu thập
ng
rộng rãi ý kiến của các chuyên gia về kinh tế trang trại, cũng như tham khảo kinh
nghiệm của một số chủ trang trại trong quá trình phát triển kinh tế trang trại của họ
ườ
góp phần đưa ra các kết luận xác đáng.
Tr
6. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI VỀ MẶT KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI
Phát triển kinh tế trang trại là vấn đề đang được quan tâm nhằm đẩy nhanh
công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn của thị xã Hương
Thủy, góp phần xóa đói giảm nghèo, phủ xanh đất trống đồi núi trọc, phát triển kinh
tế thị xã theo hướng phát triển bền vững.
Vì vậy, nghiên cứu thành công đề tài này, luận văn sẽ góp phần làm rõ:
6
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại trên
địa bàn thị xã.
- Đánh giá đúng thực trạng phát triển và phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến
việc phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy.
- Tìm ra mô hình phát triển kinh tế trang trại phù hợp đối với thị xã Hương
Thủy nói riêng và và tỉnh Thừa Thiên Huế nói chung.
uế
- Đề xuất những giải pháp phù hợp, có tính khả thi cho quá trình phát triển
kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy nói riêng và tỉnh Thừa Thiên Huế nói chung.
tế
H
7. KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và phần phụ lục,
luận văn gồm 3 chương
h
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại.
in
Chương 2: Thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy, tỉnh
Thừa Thiên Huế.
Tr
ườ
ng
Đ
ại
họ
trại ở thị xã Hương Thủy.
cK
Chương 3: Định hướng và những giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế trang
7
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN
KINH TẾ TRANG TRẠI.
1.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI
1.1.1.Quan niệm về trang trại và kinh tế trang trại
uế
1.1.1.1. Quan niệm về trang trại
tế
H
Về thực chất “trang trại” và “kinh tế trang trại” là những khái niệm không
đồng nhất, nó là hai cụm từ ghép để phản ánh hai nội dung kinh tế hoàn toàn khác
nhau. Khi nói đến “trang trại” là nói đến cơ sở sản xuất kinh doanh nông nghiệp, là
một loại hình tổ chức sản xuất kinh doanh nhất định. Còn khi nói “kinh tế trang
h
trại” là đề cập đến mặt kinh tế của trang trại. Kinh tế trang trại là tổng thể các yếu tố
in
vật chất của sản xuất và các quan hệ kinh tế nảy sinh trong quá trình tồn tại và hoạt
cK
động của trang trại, quan hệ giữa các trang trại với nhau, giữa các trang trại và tổ
chức kinh tế khác, với nhà nước, với thị trường, với môi trường sinh thái tự nhiên.
Việc phân biệt sự khác nhau giữa “trang trại” và “kinh tế trang trại” cũng
họ
như việc có thể dùng thay thế cho nhau từng trường hợp cụ thể có ý nghĩa quan
trọng, tránh nhầm lẫn khi phân tích các khái niệm, đánh giá những hiện tượng và
Đ
ại
những vấn đề thuộc bản chất của trang trại và kinh tế trang trại.
Trong ngôn ngữ tiếng Việt hiện nay, hai thuật ngữ này được nhìn nhận dưới
những gốc độ khác nhau, nhưng trong một số trường hợp cụ thể được sử dụng như là
ng
thuật ngữ đồng nghĩa, có thể thay thế cho nhau mà ý nghĩa không bị thay đổi. Cũng có
thể do sự phong phú và phức tạp của ngôn ngữ nên hai cụm từ “trang trại” và “kinh tế
ườ
trang trại” đã được sử dụng một cách không phân biệt.
Theo Lê nin: “Ấp trại tuy vẫn là nhỏ nếu tính theo diện tích, nhưng lại hóa
Tr
thành ấp trại lớn khi xét theo quy mô sản xuất”. Theo Từ điển tiếng Việt trang trại
được hiểu một cách khái quát là “ Trại lớn sản xuất nông nghiệp”.
Theo NQTW6 ngày 10/1/1998 của Ban Kinh tế Trung ương :“Trang trại là
một hình thức tổ chức kinh tế trong nông – lâm – ngư nghiệp phổ biến được hình
thành và phát triển trên cơ sở phát triển kinh tế hộ nhưng mang tính sản xuất hàng
hóa rõ rệt”.
8
Theo GS.TS. Nguyễn Điền: “Trang trại giai đình là loại hình cơ sở sản xuất
nông nghiệp trong điều kiện của nền kinh tế thị trường từ khi phương thức sản xuất
tư bản thay thế phương thức sản xuất phong kiến, khi bắt đầu cuộc cách mạng công
nghiệp lần thứ nhất ở một số nước châu Âu”. Theo GS. Nguyễn Thế Nhã: “Trang
trại là loại hình tổ chức sản xuất thuộc sở hữu hoặc thuộc quyền sử dụng đất của
uế
một chủ độc lập, sản xuất được tiến hành trên quy mô ruộng đất và các yếu tố sản
xuất tiến bộ và trình độ kỹ thuật cao, hoạt động tự chủ là luôn gắn với thị trường”.
tế
H
Từ những cách tiếp cận trên, Có thể khái quát trang trại như sau: Trang trại
là một hình thức tổ chức kinh tế trong nông, lâm, ngư nghiệp được hình thành trên
cơ sở kinh tế hộ mang tính sản xuất hàng hóa, các yếu tố sản xuất được tập trung
và ruộng đất được tích tụ cao hơn, có nhu cầu cao về thị trường, về khoa học công
h
nghệ , vốn, và có giá trị hàng hóa cao hơn kinh tế hộ, cách thức tổ chức quản ký
in
tiến bộ, có trình độ áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ mới vào
cK
sản xuất để mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội cao hơn so với kinh tế hộ, hoạt động
tự chủ và luôn gắn với thị trường.
Điểm chung của những khái niệm trên cho thấy trang trại là kinh tế hộ dựa
họ
trên cơ sở lao động, đất đai, tư liệu sản xuất của hộ gia đình nhưng mức độ tổ chức
cao hơn, mang tính sản xuất hàng hóa và tỷ suất hàng hóa càng cao càng tốt, sản
Đ
ại
xuất gắn với kinh doanh và hướng đến thị trường.
1.1.1.2. Quan niệm về kinh tế trang trại
Cho đến nay, quan niệm về kinh tế trang trại ở Việt Nam vẫn là một vấn đề
ng
mới, phức tạp và chưa thống nhất.
Theo tác giả Nguyễn Phượng Vỹ: “Kinh tế trang trại là một hình thức tổ
chức sản xuất kinh tế nông lâm ngư nghiệp, phổ biến được hình thành trên cơ sở
ườ
kinh tế hộ nhưng mang tính sản xuất hàng hóa”. [49]
Tr
Theo GS. Lê Trọng:“Kinh tế trang trại bao gồm kinh tế nông trại, lâm trại,
ngư trại, là hình thức tổ chức kinh tế cơ sở của nền sản xuất nông nghiệp xã hội,
dựa trên cơ sở hiệp tác và phân công lao động xã hội, bao gồm một số người lao
động nhất định, được trang bị những tư liệu sản xuất nhất định để tiến hành hoạt
động sản xuất kinh doanh phù hợp với yêu cầu của nền kinh tế thị trường, được nhà
nước bảo hộ” [46]
9
Theo GS. Đào Thế Tuấn:“Kinh tế trang trại là một hình thức tổ chức kinh tế
- hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh trong nông nghiệp ( hiểu nông nghiệp theo
nghĩa rộng bao gồm nông, lâm, ngư nghiệp) phổ biến được hình thành và phát triển
trên nền tảng kinh tế nông hộ. Quá trình hình thành và phát triển kinh tế trang trại
có gắn với sự tích tụ và tập trung các yếu tố sản xuất , kinh doanh đất đai, lao động,
tư liệu sản xuất – vốn, khoa học công nghệ để nâng cao năng lực sản xuất và sản
uế
xuất ra nhiều sản phẩm hàng hóa với năng suất, chất lượng và hiệu quả cao”. [42]
tế
H
Theo tác giả Hai Trần, Ban kinh tế Trung ương:“Kinh tế trang trại là hình
thức tổ chức sản xuất hàng hóa lớn trong nông, lâm, ngư nghiệp của các thành
phần kinh tế khác nhau ở nông thôn, có sức đầu tư lớn, có năng lực quản lý Trực
tiếp quá trình sản xuất kinh doanh, có phương pháp tạo ra sức sinh lời cao hơn
h
bình thường trên đồng vốn bỏ ra; có trình độ đưa những thành tựu khoa học công
cK
mang lại hiệu quả kinh tế xã hội cao”. [7]
in
nghệ kết tinh trong hàng hóa tạo ra sức cạnh tranh cao hơn trên thị trường xã hội,
Mặc dù, các quan niệm của các tác giả có khác nhau nhưng kinh tế trang trại
đều có những điểm chung như sau:
họ
- Trang trại là một cơ sở sản xuất - kinh doanh hàng hóa trong nông, lâm,
ngư nghiệp ở nông thôn.
Đ
ại
- Có nguồn gốc hình thành và phát triển từ kinh tế nông hộ nhưng ở vào giai
đoạn có trình độ tổ chức quản lý sản xuất hàng hóa cao hơn.
- Khai thác và sử dụng các nguồn lực kinh tế ở địa phương (đất đai, vốn, lao
ng
động, ứng dụng khoa học công nghệ) một cách có hiệu quả.
- Hoạt động sản xuất- kinh doanh luôn gắn liền với nền kinh tế thị trường.
ườ
- Nguồn gốc sở hữu của trang trại là thành phần kinh tế tư nhân là chủ yếu,
song do sự tác động của kinh tế thị trường và xu thế hội nhập quốc tế nên nó ngày
Tr
càng mở rộng ra nhiều hình thức sở hữu, từ một thành phần kinh tế đến nhiều thành
phần kinh tế.
Qua nghiên cứu có thể thống nhất quan điểm cho rằng kinh tế hộ với việc
tích lũy vốn, đất đai, kinh nghiệm quản lý, lao động đủ lớn, với quy mô sản xuất
hàng hóa lớn, hiệu quả kinh tế cao với cách thức tổ chức quản lý tiến bộ và trình độ
kỹ thuật cao, hoạt động tự chủ, luôn gắn với thị trường là cơ sở nền tảng hình thành
kinh tế trang trại. Kinh tế trang trại không chỉ là phương thức giải phóng lực lượng
10
sản xuất ở trình độ cao hơn kinh tế hộ mà có thể khắc phục những khuyết điểm,
đồng thời tiếp tục phát huy những nhân tố tích cực, những thành tựu của kinh tế hộ.
Xuất phát từ những nhận định trên, có thể xác định bản chất của kinh tế trang
trại là kinh tế hộ sản xuất nông nghiệp (bao gồm cả lâm nghiệp và nuôi trồng thủy sản)
hàng hóa với quy mô lớn (vốn, đất đai, thu nhập) so với mức trung bình của kinh tế hộ
uế
tại địa phương, tương ứng với từng ngành sản xuất cụ thể. Việc huy động và sử dụng
các nguồn lực trong sản xuất mang tính hợp pháp, được nhà nước bảo hộ và chủ trang
tế
H
trại phải chịu trách nhiệm hoàn toàn trước pháp luật về hoạt động của mình.
Như vậy, kinh tế trang trại là kinh tế hộ sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp
(bao gồm cả lâm, ngư nghiệp), sản xuất hàng hóa với quy mô lớn. Kinh tế trang trại
là tổng thể các yếu tố vật chất của sản xuất và các mối quan hệ kinh tế nảy sinh trong
h
trong quá trình tồn tại và hoạt động của trang trại.
in
1.1.2. Tiêu chí xác định và phân loại kinh tế trang trại
cK
1.1.2.1.Tiêu chí xác định kinh tế trang trại
Theo Thông tư 27/2011/TT BNNPTNT ngày 13/4/2011 của Bộ Nông nghiệp
và phát triển nông thôn, tiêu chí định lượng của kinh tế trang trại đã được xác định
họ
như sau:
Cá nhân, hộ gia đình sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản
Đ
ại
đạt tiêu chuẩn kinh tế trang trại phải thỏa mãn điều kiện:
1. Đối với cơ sở trồng trọt, nuôi trồng thủy sản, sản xuất tổng hợp phải đạt:
a. Có diện tích trên mức hạn điền, tối thiểu:
ng
-3,1 ha đối với vùng Đông Nam Bộ và Đồng bằng Sông Cửu Long;
- 2,1 ha đối với các tỉnh còn lại.
ườ
b. Giá trị sản lượng hàng hóa đạt 700 triệu đồng/ năm.
2. Đối với cơ sở chăn nuôi phải đạt giá trị sản lượng hàng hóa từ 1.000 triệu
Tr
đồng/ năm trở lên.
3. Đối với cơ sở sản xuất lâm nghiệp phải có diện tích tối thiểu 31ha và giá
trị sản lượng hàng hóa bình quân đạt 500 triệu đồng/ năm trở lên.
1.1.2.2. Phân loại kinh tế trang trại
Dựa vào đặc điểm, loại hình, phương thức sản xuất, hình thức tổ chức quản
lý, cơ cấu sản xuất, cơ cấu giá trị gia tăng, quy mô diện tích đất đai…ta có nhiều
cách phân loại trang trại khác nhau:
11
- Căn cứ vào loại hình sở hữu
+Trang trại cá thể: Là hộ nông dân tiểu nông sản xuất tự cung tự cấp là chủ
yếu, sử dụng lao động gia đình là chính, có sản xuất hàng hóa với tỷ suất thấp,
nhiều nhất là khoảng 50% - 60%.
+ Trang trại tiểu chủ: Là trang trại sản xuất nông sản hàng hóa là chủ yếu, có
sản xuất hàng hóa nông sản với tỷ suất hàng hóa từ 65% trở lên.
uế
thuê lao động thời vụ hoặc thường xuyên, nhưng chủ lao động vẫn là lao động chính,
tế
H
+ Trang trại tư bản tư nhân: Là trang trại hoàn toàn thuê lao động làm thuê
thường xuyên và thời vụ với số lượng lớn, sản xuất ra nông sản hàng hóa với số
lượng lớn, tỷ suất nông sản hàng hóa nhiều, từ 80%-90% trở lên.
h
- Căn cứ vào hình thức tổ chức quản lý:
in
+ Trang trại gia đình: Là kiểu trang trại độc lập sản xuất kinh doanh của
từng gia đình có tư cách pháp nhân riêng, do chủ hộ hoặc một người có năng lực và
cK
uy tín trong gia đình đứng ra quản lý. Trang trại này có thể là một hộ gia đình hoặc
của nhiều hộ gia đình cùng quản lý. Đây là loại trang trại phổ biến nhất trên thế giới
họ
hiện nay.
+ Trang trại liên doanh: Là kiểu trang trại được thành lập trên cơ sở tự
nguyện hợp nhất từ một số trang trại nhỏ với tư cách pháp nhân mới nhằm tăng
Đ
ại
năng lực sản xuất, vốn, lao động và khả năng cạnh tranh trước các đối thủ, hoặc để
tranh thủ các chính sách ưu đãi của chính phủ đối với các trang trại có quy mô lớn,
nhưng vẫn giữ nguyên quyền tự chủ và điều hành của các trang trại nhỏ.
ng
+ Trang trại hợp doanh theo cổ phần: Là kiểu trang trại được tổ chức theo
nguyên tắc của công ty cổ phần, hoạt động trong lĩnh vực sản xuất, chế biến, tiêu
ườ
thụ nông sản phẩm.
Tr
- Căn cứ vào mức độ sở hữu tư liệu sản xuất
+ Chủ trang trại sở hữu toàn bộ tư liệu sản xuất
+ Chủ trang trại sở hữu một phần tư liệu sản xuất, một phần đi thuê ngoài
+ Chủ trang trại hoàn toàn không có tư liệu sản xuất, phải thuê toàn bộ các
cơ sở của một trang trại để sản xuất, từ đất đai, mặt nước, rừng cây đến chuồng trại,
kho tàng, máy móc thiết bị…
- Căn cứ vào phương thức điều hành sản xuất:
12
+ Chủ trang trại và gia đình ở ngay trong trang trại và trực tiếp điều hành
cũng như trực tiếp lao động sản xuất. Đây là loại hình trang trại phổ biến nhất ở các
nước và chủ trang trại hầu hết là nông dân.
+ Chủ trang trại và gia đình không ở nông thôn, không ở trang trại mà ở một
nơi khác ( thị trấn, thành phố) nhưng vẫn trực tiếp điều hành, quản lý trang trại.
uế
Loại hình này có xu hướng phát triển ở một số nước công nghiệp phát triển.
+ Chủ trang trại sống ở thành phố, thuê người khác trực tiếp quản lý, điều
tế
H
hành trang trại ở nông thôn.
+ Chủ trang trại ủy thác cho chủ khai thác là bà con, bạn bè quản lý sản xuất
từng công việc hay toàn bộ, từng vụ hay liên tục nhiều năm.
- Căn cứ vào cơ cấu sản xuất
h
+ Trang trại chuyên môn hóa: Là trang trại chỉ sản xuất và kinh doanh một
in
loại sản phẩm ( trang trại chăn nuôi, trang trại trồng trọt, có trang trại chỉ chuyên
cK
một loại cây trồng, vật nuôi)
+ Trang trại kinh doanh tổng hợp: Là trang trại kinh doanh nhiều loại sản phẩm
(trang trại kinh doanh nhiều loại cây trồng, vật nuôi, vật nuôi, hoặc kinh doanh cả chăn
họ
nuôi và trồng trọt, trồng rừng, nuôi trồng thủy sản, du lịch sinh thái…)
+ Trang trại sản xuất nguyên liệu cung cấp cho công nghiệp chế biến hoặc
Đ
ại
cung cấp nguyên liệu đầu vào cho các trang trại khác.
- Căn cứ vào cơ cấu thu nhập
+ Trang trại thuần nông: Thu nhập chủ yếu từ nông nghiệp
ng
+ Trang trại thu nhập chủ yếu ngoài nông nghiệp, ngoài trang trại. Loại trang
trại này có xu hướng ngày càng tăng thậm chí ở một số tỷ lệ của nó còn cao hơn số
ườ
trang trại thuần nông.
- Căn cứ vào quy mô diện tích đất đai
Tr
Cách phân loại này thực tế cho thấy chỉ nên áp dụng cho các loại trang trại
sản xuất trồng trọt hoặc trồng rừng, còn chăn nuôi, nuôi trồng thủy hải sản và các
ngành nghề khác có thể rất nhỏ về quy mô đất đai nhưng có thể tạo ra thu nhập cao
hơn so với các trang trại lớn chuyên trồng trọt hoặc trồng rừng.
13
1.1.3.Đặc trưng và vai trò của kinh tế trang trại
1.1.3.1. Đặc trưng của kinh tế trang trại
- Một là: Mục đích cơ bản của kinh tế trang trại là sản xuất nông sản hàng
hóa theo nhu cầu của thị trường.
- Hai là: Tư liệu sản xuất trong trang trại thuộc quyền sở hữu hoặc quyền sử
uế
dụng của một người chủ độc lập.
- Ba là: Trong trang trại các yếu tố sản xuất, trước hết là vốn, ruộng đất được
tế
H
tập trung với quy mô nhất định theo yêu cầu phát triển của sản xuất hàng hóa.
- Bốn là: Cách thức tổ chức và quản lý sản xuất trong kinh tế trang trại tiến
bộ, thường xuyên tiếp cận thị trường.
- Năm là: Chủ trang trại là người có ý chí, năng lực tổ chức quản lý, có kiến
h
thức và kinh nghiệm sản xuất, đồng thời có hiểu biết nhất định về kinh doanh.
in
- Sáu là: Các trang trại đều có thuê mướn lao động.
cK
1.1.3.2. Vai trò của kinh tế trang trại
Kinh tế trang trại phát triển không chỉ đem lại cuộc sống ấm no, đầy đủ về vật
chất, tinh thần cho từng gia đình mà còn có ý nghĩa lớn lao đối với sự phát triển kinh tế
họ
xã hội của toàn bộ khu vực nông thôn rộng lớn, đồng thời mở rộng ảnh hưởng đối với
toàn xã hội. Đối với vùng trung du miền núi do điểm xuất phát thấp, nên hiệu quả kinh
Đ
ại
tế - xã hội – môi trường của kinh tế trang trại càng có ý nghĩa hơn.
-Thứ nhất: Sự hình thành và phát triển kinh tế trang trại đã tạo nền móng mới
cho sản xuất nông nghiệp, đưa nền nông nghiệp truyền thống, lạc hậu từng bước
ng
tham gia hội nhập vào nền kinh tế hiện đại, kinh tế thị trường phát triển. Sự hình
thành và phát triển kinh tế trang trại là sự đột phá vươn lên, tự chuyển đổi, là quá
ườ
trình hoàn thiện và tiến tới phát triển đúng quy luật của kinh tế hộ gia đình thành
kinh tế trang trại gia đình.
Tr
-Thứ hai: Kinh tế trang trại phát triển góp phần quan trọng trong việc khai thác
và sử dụng có hiệu quả nguồn lực đất đai, lao động, tài chính để phát triển sản xuất
kinh doanh. Đây vừa là nguồn tài nguyên thiên nhiên vừa là phương tiện sản xuất kinh
doanh của các chủ trang trại. Để sản xuất, kinh doanh nông sản hàng hóa có hiệu quả
các chủ trang trại phải sự tích tụ ruộng đất đến một quy mô nhất định, phải bố trí cây
trồng, vật nuôi hợp lý để sinh lời tối đa. Nhờ vậy kinh tế trang trại phát triển sẽ phát
huy khả năng thích nghi, nâng cao năng suất, chất lượng của giống cây trồng, gia súc,
14
