Tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ theo pháp luật hình sự việt nam từ thực tiễn quân khu 5

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

HOÀNG THANH ĐỨC

TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ
ĐIỀU KHIỂN PHƯƠNG TIỆN GIAO THÔNG
ĐƯỜNG BỘ THEO PHÁP LUẬT HÌNH SỰ
VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN QUÂN KHU 5

Chuyên ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự
Mã số
: 60.38.01.04

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. TRẦN VĂN ĐỘ

HÀ NỘI, năm 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi.
Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác
và trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công
bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận văn

Hoàng Thanh Đức

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ TỘI
VI PHẠM QUY ĐỊNH VỀ ĐIỀU KHIỂN PHƯƠNG TIỆN GIAO
THÔNG ĐƯỜNG BỘ THEO PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM.......... 7
1.1. Khái quát lịch sử lập pháp hình sự về tội vi phạm quy định về điều
khiển phương tiện giao thông đường bộ ............................................................ 7
1.2. Khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của tội vi phạm quy định về điều
khiển phương tiện giao thông đường bộ .......................................................... 16
1.3. Chế tài đối với tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao
thông đường bộ ................................................................................................ 25
CHƯƠNG 2. THỰC TIỄN ÁP DỤNG CÁC QUY ÐỊNH CỦA BỘ
LUẬT HÌNH SỰ VỀ TỘI VI PHẠM QUY ÐỊNH VỀ ÐIỀU KHIỂN
PHƯƠNG TIỆN GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ CỦA CÁC TÒA ÁN
QUÂN SỰ KHU VỰC - QUÂN KHU 5 ....................................................... 32
2.1. Thực tiễn định tội danh ............................................................................. 32
2.2. Thực tiễn áp dụng hình phạt...................................................................... 42
2.3. Những hạn chế, vướng mắc trong áp dụng các quy định của Bộ luật
hình sự và nguyên nhân.................................................................................... 45
CHƯƠNG 3. CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG
CÁC QUY ÐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VỀ TỘI VI PHẠM
QUY ÐỊNH VỀ ĐIỀU KHIỂN PHƯƠNG TIỆN GIAO THÔNG
ÐƯỜNG BỘ .................................................................................................... 54
3.1. Các yêu cầu trong việc nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về tội vi
phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ .................... 54


3.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về tội vi phạm quy

định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ ..................................... 55
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 63
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
ADPL

: Áp dụng pháp luật.

BLHS

: Bộ luật hình sự.

BLTTHS

: Bộ luật tố tụng hình sự.

CTTP

: Cấu thành tội phạm.

QPPL

: Quy phạm pháp luật.

TANDTC : Tòa án nhân dân tối cao.
TNHS

: Trách nhiệm hình sự.

VKSNDTC : Viện kiểm sát nhân dân tối cao.
XHCN

: Xã hội chủ nghĩa.


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu

Tên bảng

bảng
2.1.

2.2.

Cơ cấu tội phạm đã bị khởi tố và xét xử từ năm 2011
đến năm 2015
Tỷ lệ % các nhóm tội phạm đã bị khởi tố và xét xử từ
năm 2011 đến năm 2015

Trang

35

35

Cơ cấu tội vi phạm quy định về điều khiển phương
2.3.

tiện giao thông đường bộ trong nhóm tội xâm phạm an

36

toàn công cộng, trật tự công cộng
Số vụ án đã xét xử sơ thẩm tội vi phạm quy định về
2.4.

điều khiển phương tiện giao thông đường bộ so với

37

tổng các loại án hình sự
Cơ cấu loại và mức hình phạt được áp dụng đối với bị
2.5.

cáo phạm tội vi phạm quy định về điều khiển phương

43

tiện giao thông đường bộ.
2.6.

Số vụ tai nạn giao thông và kết quả giải quyết.

49


MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Tình hình tai nạn giao thông trong những năm qua trên cả nước nói
chung và trên địa bàn Quân khu 5 nói riêng diễn biến phức tạp và gây ra
những hậu quả rất nghiêm trọng cho xã hội. Đứng trước tình hình đó, Đảng,
Nhà nước và các cơ quan chức năng đã và đang tích cực, chủ động đưa ra
nhiều giải pháp nhằm hạn chế đến mức thấp nhất số vụ tai nạn giao thông có
thể xảy ra. Nhưng trên thực tế tình trạng vi phạm quy định về điều khiển
phương tiện giao thông đường bộ vẫn chưa có chiều hướng suy giảm. Một số
vụ vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ xảy ra
trong thời gian qua đã gây ra những hậu quả đặc biệt nghiêm trọng về người
và tài sản.
Nguyên nhân của tình trạng người tham gia giao thông vi phạm quy
định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ xảy ra nhiều và nghiêm
trọng như vậy chủ yếu là do ý thức của những người tham gia giao thông
đường bộ, một phần do họ không hiểu biết về các quy định của Nhà nước về
đảm bảo an toàn giao thông đường bộ nên vi phạm, phần khác do người tham
gia giao thông cố ý vi phạm. Trong khi đó việc xử lý các hành vi vi phạm các
quy định về an toàn giao thông đường bộ còn thiếu nghiêm minh, còn nặng về
xử phạt hành chính. Một số vụ vi phạm quy định về điều khiển phương tiện
giao thông đường bộ mặc dù đã đủ yếu tố cấu thành tội vi phạm quy định về
điều khiển phương tiện giao thông đường bộ, theo quy định tại Điều 202 Bộ
luật hình sự năm 1999 của nước ta (được sửa đổi bổ sung năm 2009) nhưng
đã không được khởi tố để điều tra, truy tố, xét xử theo đúng quy định của
pháp luật.

1


Đối với Quân khu 5 quản lý địa bàn 11 tỉnh, thành phố, gồm: Thành
phố Đà Nẵng, các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh

Hòa, Ninh Thuận, Đăk Lăk, Đăk Nông, Gia Lai, Kon Tum, tình hình vi phạm
quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ thuộc thẩm quyền
giải quyết của các cơ quan pháp luật trong Quân đội cũng diễn biến phức tạp
so với tình hình chung của cả nước. Thẩm quyền xét xử của Tòa án quân sự là
các vụ án hình sự về tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao
thông đường bộ mà bị cáo là quân nhân tại ngũ, công chức, công nhân, viên
chức quốc phòng, quân nhân dự bị trong thời gian tập trung huấn luyện hoặc
kiểm tra tình trạng sẵn sàng chiến đấu; dân quân, tự vệ trong thời gian tập
trung huấn luyện hoặc phối thuộc với Quân đội nhân dân trong chiến đấu,
phục vụ chiến đấu; công dân được điều động, trưng tập hoặc hợp đồng vào
phục vụ trong Quân đội nhân dân và các vụ án về tội phạm trên gây thiệt hại
đến tính mạng, sức khỏe của quân nhân tại ngũ, công chức, công nhân, viên
chức quốc phòng, quân nhân dự bị trong thời gian tập trung huấn luyện hoặc
kiểm tra tình trạng sẵn sàng chiến đấu hoặc gây thiệt hại đến tài sản của Quân
đội nhân dân.
Mặt khác, việc ADPL trong hoạt động xét xử tội vi phạm quy định về
điều khiển phương tiện giao thông đường bộ của các Tòa án quân sự khu vực
- Quân khu 5, mặc dù đã đem lại kết quả nhất định nhưng vẫn còn một số hạn
chế, thiếu sót do nhiều nguyên nhân như: các quy định của pháp luật hình sự
về loại tội phạm này chưa thật sự rõ ràng, cụ thể, các văn bản hướng dẫn thi
hành chưa đầy đủ, kịp thời, trình độ chuyên môn nghiệp vụ của một số Điều
tra viên, Kiểm sát viên và Thẩm phán chưa cao... Tất cả những điều đó đòi
hỏi phải nghiên cứu làm rõ những dấu hiệu pháp lý đặc trưng của tội vi phạm
quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ theo pháp luật hình
sự Việt Nam, đánh giá thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử, trên cơ sở đó tìm ra
2


những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng các quy định của pháp luật
hình sự để xử lý loại tội phạm này. Vì lý do đó, tác giả chọn Đề tài: “Tội vi

phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ theo pháp luật
hình sự Việt Nam từ thực tiễn Quân khu 5” làm Luận văn tốt nghiệp.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Để đảm bảo an toàn đối với người và phương tiện khi tham gia giao
thông và hạn chế đến mức thấp nhất các vụ tai nạn giao thông đường bộ xảy
ra là một vấn đề lớn, đang là sự quan tâm của toàn xã hội. Đảng và Nhà nước
ta đã đề cập những vấn đề này trong các nghị quyết, luật, văn bản QPPL,
đồng thời đây cũng là vấn đề được nhiều nhà khoa học và các cơ quan chức
năng quan tâm nghiên cứu. Gần đây, trên các báo, tạp chí, công trình nghiên
cứu khoa học, luận văn, luận án của nhiều tác giả đề cập đến vấn đề này như:
Luận văn Thạc sĩ Nguyễn Văn Hạnh - Toà án quân sự Trung ương, về "Tội vi
phạm các quy định về an toàn giao thông vận tải và đấu tranh phòng chống vi
phạm các quy định về an toàn giao thông vận tải trong Quân đội" năm 1996,
Luận văn Thạc sĩ Đoàn Phúc Thịnh - Viện kiểm sát quân sự Trung ương, về
"Hoạt động phòng ngừa, điều tra tội phạm vi phạm quy định về điều khiển
phương tiện giao thông đường bộ của Quân đội nhân dân. Thực trạng và giải
pháp nâng cao hiệu quả" năm 2004, Luận văn Thạc sĩ Phạm Văn Cương Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Thanh Hóa, về “Một số kinh nghiệm khi kiểm sát
điều tra đối với các vụ án vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao
thông đường bộ” năm 2010… Những bài viết, luận văn, luận án tiếp cận từ
nhiều góc độ khác nhau về công tác đảm bảo trật tự an toàn giao thông và
phòng ngừa, điều tra các vụ án vi phạm quy định về điều khiển phương tiện
giao thông đường bộ ở một số lĩnh vực, một số địa phương trên địa bàn cả
nước.

3


Tuy nhiên, cho đến nay chưa có công trình nghiên cứu nào đề cập một
cách đầy đủ, có hệ thống về tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện
giao thông đường bộ theo pháp luật hình sự Việt Nam và thực tiễn ở Quân

khu 5 dưới góc độ luật hình sự.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực tiễn ADPL hình sự về tội vi phạm
quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ quy định tại Điều
202 BLHS Việt Nam năm 1999, được sửa đổi bổ sung năm 2009 của các Tòa
án quân sự khu vực - Quân khu 5, tác giả đã đưa ra các giải pháp đảm bảo
hiệu quả ADPL hình sự trong đấu tranh phòng, chống loại tội phạm này trên
địa bàn Quân khu 5 trong thời gian tới.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nêu trên, luận văn đề ra các nhiệm vụ cụ thể cần
giải quyết như sau:
- Phân tích làm sáng tỏ những dấu hiệu pháp lý đặc trưng của tội vi
phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ quy định tại
Điều 202 BLHS Việt Nam năm 1999, được sửa đổi bổ sung năm 2009.
- Khái quát quá trình lập pháp hình sự về tội vi phạm quy định về điều
khiển phương tiện giao thông đường bộ giai đoạn từ năm 1945 đến BLHS
năm 2015.
- Khái quát những vấn đề lý luận và phân tích, đánh giá thực tiễn áp
dụng các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội phạm này của các
Tòa án quân sự khu vực - Quân khu 5.
- Đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả ADPL hình sự đối với
tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ ở Quân
khu 5.
4


4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của Luận văn là các vấn đề lý luận, quy định của

BLHS về tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường
bộ và thực tiễn xét xử của các Tòa án quân sự khu vực - Quân khu 5 về tội
phạm này.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về định tội
danh, quyết định hình phạt đối với tội vi phạm quy định về điều khiển phương
tiện giao thông đường bộ dưới góc độ Luật hình sự Việt Nam trên địa bàn
Quân khu 5; thời gian 05 năm (2011 - 2015).
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận: Cơ sở phương pháp luận của việc nghiên cứu
là Chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng
Cộng sản Việt Nam về vấn đề tội phạm nói chung và đấu tranh phòng, chống
tội phạm.
5.2. Phương pháp nghiên cứu: Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã
sử dụng một cách linh hoạt và đan xen các phương pháp nghiên cứu của khoa
học Luật hình sự như: Phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp,
phương pháp thống kê, phương pháp so sánh và khảo sát thực tiễn…
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Luận văn đã đánh giá khái quát quá trình hình thành và hoàn thiện các
quy định của pháp luật hình sự về tội vi phạm quy định về điều khiển phương
tiện giao thông đường bộ qua các giai đoạn phát triển của đất nước, làm sáng
tỏ các dấu hiệu pháp lý đặc trưng của tội vi phạm quy định về điều khiển
phương tiện giao thông đường bộ theo quy định tại Điều 202 BLHS Việt Nam
5


năm 1999, được sửa đổi bổ sung năm 2009 (nay là Tội vi phạm quy định về
tham gia giao thông đường bộ, được quy định tại Điều 260 Bộ luật hình sự
năm 2015).

6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Đánh giá hoạt động ADPL hình sự để xử lý tội vi phạm quy định về
điều khiển phương tiện giao thông đường bộ của các Tòa án quân sự khu vực
- Quân khu 5, từ đó đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả ADPL hình sự để
xử lý tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ,
góp phần vào công tác đấu tranh phòng, chống loại tội phạm này trên địa bàn
Quân khu 5 nói riêng và các địa phương khác nói chung trong thời gian tới.
7. Cơ cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các tài liệu tham khảo, danh
mục các chữ viết tắt và danh mục các bảng biểu, Luận văn có kết cấu gồm 03
chương, cụ thể như sau:
Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về tội vi phạm quy định
về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ theo pháp luật hình sự Việt
Nam.
Chương 2: Thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự về tội vi
phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ của các Tòa
án quân sự khu vực - Quân khu 5.
Chương 3: Các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng các quy định của
pháp luật hình sự về tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao
thông đường bộ.

6


CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ TỘI VI PHẠM
QUY ĐỊNH VỀ ĐIỀU KHIỂN PHƯƠNG TIỆN GIAO THÔNG
ĐƯỜNG BỘ THEO PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
1.1. Khái quát lịch sử lập pháp hình sự về tội vi phạm quy định về
điều khiển phương tiện giao thông đường bộ

1.1.1. Giai đoạn 1945 - 1985
Sau khi cách mạng tháng 8/1945 thành công đã khai sinh ra Nước Việt
Nam dân chủ cộng hòa, nay là nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, là Nhà nước
Công Nông đầu tiên ở Đông Nam Á, cùng với việc xây dựng Nhà nước thì hệ
thống pháp luật cũng được xây dựng, bao gồm: Hiến pháp, Sắc lệnh, Nghị
định, Thông tư thuộc các ngành luật Hình sự, Dân sự, Hành chính… Nhiều
văn bản pháp luật quy định đối với các tội có phương hại đến nền độc lập của
nước Việt Nam dân chủ cộng hòa nhưng tội vi phạm quy định về điều khiển
phương tiện giao thông đường bộ chưa được quy định.
Tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ
có lịch sử ra đời muộn hơn so với một số tội phạm khác, QPPL quy định tội vi
phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ mang tính
viện dẫn, nên tội này chỉ ra đời khi có các quy định về an toàn giao thông
đường bộ. Trong khi đó, sau khi giành được chính quyền tháng 8/1945, thì
đến cuối năm 1946, thực dân Pháp đã quay lại xâm chiếm nước ta một lần
nữa. Do đó, trong suốt 10 năm (1945-1954), Nhà nước ta chưa có văn bản
pháp luật về đảm bảo an toàn giao thông đường bộ. Vì vậy, không có cơ sở
pháp lý để quy định về tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao
thông đường bộ.
Sau chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954, miền Bắc được hoàn toàn
7


giải phóng, cùng với việc xây dựng đất nước, Nhà nước ta đã ban hành một số
văn bản pháp luật để ổn định trật tự xã hội. Ngày 3/12/1955, Luật đi đường bộ
được ban hành kèm theo Nghị định số 348-NĐ của Bộ Giao thông và Bưu
điện, đây là văn bản pháp lý đầu tiên của Nhà nước ta về an toàn giao thông
đường bộ, sau đó các văn bản pháp lý khác về an toàn giao thông đường bộ đã
ra đời như: Thông tư số 442/TTg ngày 19/1/1955 của Thủ tướng Chính phủ;
Nghị định số 139-NĐ ngày 19/12/1956 và Nghị định số 44-NĐ ngày

27/5/1958 của Bộ Giao thông và Bưu điện.
Thông tư số 442/TTg ngày 19/1/1955 của Thủ tướng Chính phủ là văn
bản pháp luật hình sự đầu tiên của Nhà nước ta quy định tội vi phạm quy định
về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ. Tại Điều 4 của Thông tư số
442/TTg quy định: "Không cẩn thận hay không theo luật đi đường mà gây tai
nạn làm người khác bị thương sẽ bị phạt tù từ 3 tháng đến 3 năm, nếu gây tai
nạn làm chết người thì có thể bị phạt tù đến 10 năm" [5, tr.135].
Sau một thời gian thực hiện Thông tư số 442/TTg, đến ngày 29/6/1956,
Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Thông tư số 556/TTg bổ khuyết Điều 4 của
Thông tư số 442/TTg như sau: “không cẩn thận hay không theo Luật đi
đường mà gây tai nạn làm người khác bị thương thì sẽ phạt tù từ 3 tháng đến
3 năm. Nếu gây tai nạn làm chết người thì có thể bị phạt tù đến 10 năm.
Trường hợp gây ra tai nạn lớn làm chết nhiều người và thiệt hại lớn đến tài
sản của nhân dân thì có thể bị phạt đến tù chung thân hoặc tử hình: [5,
tr.135].
Trong thời kỳ này, tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao
thông đường bộ đều được xử lý theo quy định của các thông tư nêu trên. Đến
ngày 15/3/1976, Chính phủ ban hành Sắc luật số 03-SL/76 quy định tội phạm
và hình phạt đối với hành vi xâm phạm trật tự công cộng, an toàn công cộng
và sức khỏe nhân dân. Tại Điều 9 của Sắc luật số 03-SL/76 quy định: “Tội vi
8


phạm luật lệ giao thông gây tai nạn nghiêm trọng với các khung hình phạt tù
từ 03 tháng đến 05 năm, trường hợp nghiêm trọng thì bị phạt tù đến 15 năm.
Trong mọi trường hợp có thể bị phạt tiền đến 1.000 đồng ngân hàng.”
Trước khi BLHS năm 1985 ra đời, tội vi phạm quy định về điều khiển
phương tiện giao thông đường bộ chưa được quy định thành một tội phạm độc
lập mà chỉ mới được hướng dẫn xử lý hành vi phạm tội trong lĩnh vực giao
thông đường bộ bằng các Thông tư, Sắc luật… Hình phạt được quy định đối

với tội phạm này là rất nghiêm khắc, có thể xử phạt đến tử hình; mặc dù thực
tiễn giai đoạn đó không ghi nhận trường hợp nào bị xử phạt tử hình về tội
phạm này.
1.1.2. Giai đoạn 1985 - 1999 (theo Bộ luật hình sự năm 1985)
BLHS năm 1985 được Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam khóa
VII, kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 27/6/1985 và có hiệu lực thi hành kể từ
ngày 01/01/1986, đây là BLHS đầu tiên của Nhà nước ta.
Tại Điều 186, Chương VIII - Các tội xâm phạm an toàn, trật tự công
cộng và trật tự quản lý hành chính, quy định:
“Điều 186. Tội vi phạm các quy định về an toàn giao thông vận tải gây
hậu quả nghiêm trọng
1. Người nào điều khiển phương tiện Giao thông vận tải mà vi phạm
các quy định về an toàn giao thông vận tải đường bộ, đường sắt, đường thủy,
đường không gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe người khác hoặc gây thiệt
hại nghiêm trong đến tài sản, thuộc một trong các trường hợp sau đây thì bị
phạt cải tạo không giam giữ đến hai năm hoặc bị phạt tù từ sáu tháng đến
năm năm:
a. Đi quá tốc độ, chở quá trọng tải quy định, tránh vượt trái phép;
b. Không đi đúng tuyến đường, phần đường, luồng lạch, đường bay và
độ cao quy định;
9


c. Vi phạm các quy định khác về an toàn giao thông.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây thì bị phạt tù từ ba
năm đến mười năm:
a. Điều khiển phương tiện giao thông vận tải mà không có bằng lái;
trong khi say rượu hoặc say do dùng chất kích thích khác;
b. Gây tai nạn rồi bỏ chạy để trốn trách nhiệm hoặc cố ý không cứu
giúp người bị nạn.

3. Phạm tội gây bậu quả đặc biệt nghiêm trọng thì bị phạt tù từ bảy
năm đến hai mươi năm.
4. Phạm tội trong trường hợp có khả năng thực tế dẫn đến hậu quả đặc
biệt nghiêm trọng nếu không được ngăn chặn kịp thời, thì bị phạt cải tạo
không giam giữ đến một năm hoặc bị phạt tù từ ba tháng đến ba năm”. [11,
tr.138].
Tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ
theo BLHS năm 1985 được quy định chung trong tội vi phạm các quy định về
an toàn giao thông vận tải gây hậu quả nghiêm trọng. Tuy nhiên, so với quy
định tại Điều 9 của Sắc luật số 03-SL/76 thì BLHS năm 1985 đã có một bước
tiến rất lớn cả về nội dung và kỹ thuật lập pháp, đó là:
- Tên của tội danh đã được quy định rõ là "Tội vi phạm các quy định về
an toàn giao thông vận tải gây hậu quả nghiệm trọng".
- So với các quy định trước đây thì Điều 185 BLHS năm 1985 đã có
bước tiến bộ lớn cả về nội dung lẫn kỹ thuật lập pháp, trong cấu thành cơ bản
của Điều 186 BLHS năm 1985 đã mô tả các dấu hiệu pháp lý đặc trưng của
tội phạm và quy định các khung hình phạt tương ứng với tính chất, mức độ
của hành vi phạm tội.
- Đường lối xử lý đối với tội vi phạm các quy định về an toàn giao
thông vận tải gây hậu quả nghiệm trọng, quy định trong Điều 186 BLHS năm
10


1985 so với các quy định trước đây cũng nhẹ hơn. Điều 186 BLHS năm 1985
không quy định hình phạt tù chung thân hoặc tử hình mà chỉ quy định mức
hình phạt tối đa đến 20 năm tù.
- Điều 186 BLHS năm 1985 quy định các tình tiết định khung tăng
nặng cụ thể và rõ ràng hơn so với các quy định trước đây.
Tuy nhiên, việc trong cấu thành cơ bản của Điều 186 BLHS năm 1985
vẫn ghép các hành vi điều khiển phương tiện giao thông đường bộ, đường

thủy, đường sắt, đường không có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội
khác nhau vào chung trong điều luật là một trong những hạn chế của BLHS
năm 1985.
Kể từ khi ban hành đến năm 1999, BLHS năm 1985 được sửa đổi, bổ
sung 04 lần vào các năm 1989, 1991, 1992 và 1997. Qua các lần sửa đổi, bổ
sung, nội dung cơ bản của Điều 186 không có gì thay đổi, chỉ có sự thay đổi
về tên của tội danh từ tội “vi phạm các quy định về an toàn giao thông vận tải
gây hậu quả nghiệm trọng" thành tội “vi phạm quy định về an toàn giao thông
vận tải” (Được sửa đổi, bổ sung theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của
BLHS năm 1985 đã được Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt nam thông
qua ngày 12/8/1991).
1.1.3. Giai đoạn 1999 đến nay (theo Bộ luật hình sự năm 1999)
BLHS năm 1999 được Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam khóa
X, kỳ họp thứ 6 thông qua ngày 21/12/1999 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày
01/7/2000.
Trong BLHS năm 1999, tội vi phạm quy định về điều khiển phương
tiện giao thông đường bộ được quy định tại Điều 202, Chương XIX - Các tội
xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng. Sau khi được sửa đổi, bổ
sung theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS năm 1999 đã được
Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt nam thông qua ngày 19/6/2009, có nội
11


dung như sau:
“Điều 202. Tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông
đường bộ
1. Người nào điều khiển phương tiện giao thông đường bộ mà vi phạm
quy định về an toàn giao thông đường bộ gây thiệt hại cho tính mạng hoặc
gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe, tài sản của người khác, thì bị phạt
tiền từ năm triệu đồng đến năm mươi triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến

ba năm hoặc phạt tù từ sáu tháng đến năm năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ
ba năm đến mười năm:
a. Không có giấy phép hoặc bằng lái xe theo quy định;
b. Trong tình trạng có sử dụng rượu, bia mà trong máu hoặc hơi thở có
nồng độ cồn vượt quá mức quy định hoặc có sử dụng các chất kích thích
mạnh khác mà pháp luật cấm sử dụng;
c. Gây tai nạn rồi bỏ chạy để trốn tránh trách nhiệm hoặc cố ý không
cứu giúp người bị nạn;
d. Không chấp hành hiệu lệnh của người đang làm nhiệm vụ điều khiển
hoặc hướng dẫn giao thông;
đ. Gây hậu quả rất nghiêm trọng.
3. Phạm tội gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng thì bị phạt tù từ bảy
năm đến mười lăm năm.
4. Vi phạm quy định về an toàn giao thông đường bộ mà có khả năng
thực tế dẫn đến hậu quả đặc biệt nghiêm trọng nếu không được ngăn chặn kịp
thời, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến một năm hoặc phạt tù từ ba tháng
đến hai năm.
5. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề
hoặc làm công việc nhất định từ một năm đến năm năm.” [12, tr.188,189]
12


So với Điều 186 BLHS năm 1985, Điều 202 BLHS năm 1999 có những
điểm tiến bộ và khác biệt cơ bản như sau:
- Tên tội danh quy định tại Điều 202 BLHS năm 1999 đã cụ thể, rõ
ràng hơn với quy định của cấu thành cơ bản trong điều luật;
- Điều 202 BLHS năm 1999 đã giới hạn hành vi khách quan của tội
phạm trong cấu thành cơ bản, đó là hành vi điều khiển phương tiện giao thông
đường bộ, còn Điều 186 BLHS năm 1985 quy định cả hành vi điều khiển

phương tiện giao thông đường thủy, đường sắt và đường không trong cấu
thành cơ bản;
- Điều 202 BLHS năm 1999 đã quy định hình phạt tiền là hình phạt
chính trong cấu thành cơ bản của điều luật. Đây là điểm mới, tiến bộ hơn của
BLHS năm 1999 so với BLHS năm 1985.
- Quy định tại Điều 202 BLHS năm 2009 đã bổ sung thêm 02 tình tiết
định khung tăng nặng mới tại khoản 2 để phù hợp hơn với tính chất, mức độ
của hành vi phạm tội, đó là: 1/ Không chấp hành hiệu lệnh của người đang
làm nhiệm vụ điều khiển hoặc hướng dẫn giao thông; 2/ Gây hậu quả rất
nghiêm trọng.
- Hình phạt tối đa của Điều 202 BLHS năm 1999 là 15 năm tù, so với
Điều 186 BLHS năm 1985 đã giảm xuống 05 năm tù là phù hợp với tính chất,
mức độ nguy hiểm của tội phạm là chỉ trong lĩnh vực giao thông đường bộ và
với mặt chủ quan của tội phạm .
- Điều 202 BLHS năm 1999 đã quy định hình phạt bổ sung ngay trong
điều luật (tại khoản 5), đã tạo sự thuận lợi cho người áp dụng, còn trong
BLHS năm 1985 hình phạt bổ sung của Điều 186 được quy định tại Điều 218,
được áp dụng chung cho nhiều tội danh nên không thuận lợi cho việc áp dụng,
nhiều khi bị bỏ quên.

13


1.1.4. Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ theo Bộ
luật hình sự năm 2015
BLHS năm 2015 được Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam khóa
XIII, kỳ họp thứ 10 thông qua ngày 27/11/2015. Trong BLHS năm 2015, tội
vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ được quy định tại Điều
260, Chương XXI - Các tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng,
có nội dung như sau:

“Điều 260. Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ
1. Người nào tham gia giao thông đường bộ mà vi phạm quy định về an
toàn giao thông đường bộ thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị
phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam
giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
a) Làm chết 01 người hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của 01 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe cho 02 người với tỷ
lệ tổn thương cơ thể của mỗi người từ 31% đến 60%;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe cho 03 người trở lên
mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%;
d) Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000
đồng.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ
03 năm đến 10 năm:
a) Không có giấy phép lái xe theo quy định;
b) Trong tình trạng có sử dụng rượu, bia mà trong máu hoặc hơi thở có
nồng độ cồn vượt quá mức quy định hoặc có sử dụng chất ma túy hoặc các
chất kích thích mạnh khác mà pháp luật cấm sử dụng;
c) Gây tai nạn rồi bỏ chạy để trốn tránh trách nhiệm hoặc cố ý không
cứu giúp người bị nạn;
14


d) Không chấp hành hiệu lệnh của người điều khiển hoặc hướng dẫn
giao thông;
đ) Làm chết 02 người;
e) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người với tỷ
lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên;
g) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên

mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% đến 200%;
h) Gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000
đồng.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây thì bị phạt tù từ 07
năm đến 15 năm:
a) Làm chết 03 người trở lên;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người với tỷ
lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên
mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 201% trở lên;
d) Gây thiệt hại về tài sản 1.500.000.000 đồng trở lên.
4. Người nào tham gia giao thông đường bộ mà vi phạm quy định về an
toàn giao thông đường bộ gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của
01 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60% hoặc gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương
cơ thể của những người này từ 31% đến 60%, thì bị phạt tiền từ 30.000.000
đồng đến 100.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.
5. Vi phạm quy định về an toàn giao thông đường bộ mà có khả năng
thực tế dẫn đến hậu quả gây thiệt hại cho tính mạng, sức khỏe hoặc tài sản
của người khác nếu không được ngăn chặn kịp thời, thì bị phạt tiền từ
10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 01
15


năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm.
6. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành
nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.” [17, tr.276-279]
So với Điều 202 BLHS năm 1999, Điều 260 BLHS năm 2015 có những
điểm khác biệt cơ bản như sau:
- Tên tội danh quy định tại Điều 260 BLHS năm 2015 đã được rút gọn

hơn so với Điều 202 BLHS năm 1999, nhưng đã bao hàm được cụ thể các
hành vi tham gia giao thông đường bộ, phù hợp với yêu cầu thực tiễn đặt ra.
Đây là bước tiến bộ trong chính sách xử lý đối với các vi phạm trong lĩnh vực
giao thông đường bộ.
- Điều 260 BLHS năm 2015 đã định lượng hoá hậu quả trong cấu thành
cơ bản và cấu thành định khung tăng nặng, so với điều Điều 202 BLHS năm
1999 thì đây cũng là bước tiến bộ lớn, thể hiện tính minh bạch, ổn định lâu
dài của điều luật, làm cho người áp dụng pháp luật nói riêng và nhân dân nói
chung dễ hiểu khi đọc điều luật; đảm bảo áp dụng thống nhất pháp luật.
- Điều 260 BLHS năm 2015 được thiết kế thành 6 khoản (Điều 202
BLHS năm 1999 có 5 khoản).
- Trong cấu thành giảm nhẹ của Điều 260 BLHS năm 2015 đã bổ sung
thêm hình phạt tiền (khoản 5).
1.2. Khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của tội vi phạm quy định về
điều khiển phương tiện giao thông đường bộ
1.2.1. Khái niệm tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao
thông đường bộ
Trong BLHS năm 1999, tội vi phạm quy định về điều khiển phương
tiện giao thông đường bộ được quy định tại Điều 202, Chương XIX - Các tội
xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng. Sau khi được sửa đổi, bổ
sung theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS năm 1999 đã được
16


Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt nam thông qua ngày 19/6/2009, có nội
dung như sau:
Điều 202. Tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông
đường bộ
1. Người nào điều khiển phương tiện giao thông đường bộ mà vi phạm
quy định về an toàn giao thông đường bộ gây thiệt hại cho tính mạng hoặc

gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe, tài sản của người khác, thì bị phạt
tiền từ năm triệu đồng đến năm mươi triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến
ba năm hoặc phạt tù từ sáu tháng đến năm năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ
ba năm đến mười năm:
a. Không có giấy phép hoặc bằng lái xe theo quy định;
b. Trong tình trạng có sử dụng rượu, bia mà trong máu hoặc hơi thở có
nồng độ cồn vượt quá mức quy định hoặc có sử dụng các chất kích thích
mạnh khác mà pháp luật cấm sử dụng;
c. Gây tai nạn rồi bỏ chạy để trốn tránh trách nhiệm hoặc cố ý không
cứu giúp người bị nạn;
d. Không chấp hành hiệu lệnh của người đang làm nhiệm vụ điều khiển
hoặc hướng dẫn giao thông;
đ. Gây hậu quả rất nghiêm trọng.
3. Phạm tội gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng thì bị phạt tù từ bảy
năm đến mười lăm năm.
4. Vi phạm quy định về an toàn giao thông đường bộ mà có khả năng
thực tế dẫn đến hậu quả đặc biệt nghiêm trọng nếu không được ngăn chặn kịp
thời, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến một năm hoặc phạt tù từ ba tháng
đến hai năm.
5. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành
17


nghề hoặc làm công việc nhất định từ một năm đến năm năm.
Quán triệt tư tưởng chỉ đạo cụ thể hoá các hành vi phạm tội, cá thể hoá
TNHS và hình phạt, tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao
thông đường bộ quy định tại Điều 202 BLHS năm 1999 so với Điều 186
BLHS năm 1985 đã được sửa đổi một cách căn bản. Trong đó, nhóm tội phạm
vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông được tách thành các

tội độc lập cho phù hợp với tính chất, mức độ nguy hiểm; đặc điểm và yêu
cầu đảm bảo trật tự an toàn giao thông thuộc các lĩnh vực khác nhau như: Tội
vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ (Điều 202);
Tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường sắt (Điều
208); Tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường thuỷ
(Điều 212); Tội vi phạm quy định về điều khiển tàu bay (Điều 216).
Trên cơ sở khái niệm tội phạm được quy định tại Điều 8 BLHS năm
1999: “Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong
BLHS, do người có năng lực TNHS thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý…”,
tác giả đưa ra khái niện tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao
thông đường bộ như sau:
“Tội phạm vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông
đường bộ là tội phạm được quy định trong BLHS, do người có năng lực
TNHS sự điều khiển phương tiện giao thông đường bộ vi phạm quy định về an
toàn giao thông đường bộ gây thiệt hại cho tính mạng hoặc gây thiệt hại
nghiêm trọng cho sức khỏe, tài sản của người khác hoặc có khả năng thực tế
dẫn đến hậu quả đặc biệt nghiêm trọng nếu không được ngăn chặn kịp thời”.
1.2.2. Các dấu hiệu pháp lý của tội vi phạm quy định về điều khiển
phương tiện giao thông đường bộ
1.2.2.1. Khách thể
Khách thể của tội phạm là các quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ
18


và bị tội phạm xâm hại.
Khách thể của tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao
thông đường bộ là: “Hành vi phạm tội xâm phạm đến sự an toàn của hoạt
động giao thông vận tải đường bộ, an toàn về tính mạng, sức khỏe, tài sản của
cá nhân, tài sản của Nhà nước, của các chủ thể khác trong xã hội”.[25, tr.387]
Xã hội ngày càng phát triển kéo theo các phương tiện tham gia giao

thông đường bộ ngày càng nhiều và đa dạng về chủng loại, tốc độ của các
phương tiện tham gia giao thông đường bộ ngày càng cao. Do vậy, để đảm
bảo an toàn cho tính mạng, sức khỏe, tài sản của người và các phương tiện
tham gia giao thông đường bộ, Nhà nước đã ban hành các văn bản QPPL về
an toàn giao thông đường bộ bắt buộc người tham gia giao thông đường bộ
phải chấp hành nghiêm chỉnh khi tham gia giao thông.
QPPL về giao thông đường bộ hiện hành là Luật giao thông đường bộ
được Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam thông qua ngày 13/11/2008,
có hiệu lực từ ngày 01/7/2009.
Không phải mọi hành vi vi phạm quy định về an toàn giao thông đường
bộ đều bị coi là tội phạm mà chỉ bị coi là tội phạm khi hành vi đó gây thiệt hại
cho tính mạng hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe, tài sản của
người khác hoặc có khả năng thực tế dẫn đến hậu quả đặc biệt nghiêm trọng
về người hay tài sản của người khác nếu không được ngăn chặn kịp thời. Như
vậy, có thể thấy hành vi vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao
thông đường bộ nhưng chưa gây thiệt hại cho tính mạng hoặc chưa gây ra hậu
quả nghiêm trọng về sức khỏe hoặc tài sản của người khác thì chưa đủ yếu tố
CTTP này. Ngược lại, hành vi điều khiển phương tiện giao thông thông
đường bộ tuy gây ra hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe hoặc tài sản của người
khác nhưng hành vi đó không vi phạm các quy định về an toàn giao thông
đường bộ thì cũng không đủ yếu tố CTTP này.
19