Tổ chức và hoạt động thông tin tư liệu tại viện nghiên cứu hải quan

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
--------------------------------------------------

TRẦN THU HÀ

TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN TƢ LIỆU TẠI VIỆN NGHIÊN CỨU HẢI QUAN
LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN – THƯ VIỆN
Chuyên ngành: khoa học Thông tin – Thƣ viện
Mã số: 60320203
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Lê Văn Viết

XÁC NHẬN HỌC VIÊN ĐÃ CHỈNH SỬA THEO GÓP Ý CỦA HỘI ĐỒNG

Giáo viên hướng dẫn

Chủ tịch hội đồng chấm luận văn
thạc sĩ khoa học

TS. Lê Văn Viết

PGS.TS Nguyễn Thị Lan Thanh
Hà Nội – 2015


Luận văn thạc sĩ

Trần Thu Hà

Xác nhận của Hội đồng bảo vệ Luận văn Thạc sỹ
..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
CHỦ TỊCH ĐỘI ĐỒNG

PGS.TS NGUYỄN THỊ LAN THANH


Luận văn thạc sĩ

Trần Thu Hà

Lời cam đoan
Tôi xin cam đoan luận văn này là do chính tôi thực hiện và hoàn thành
trên cơ sở được người hướng dẫn khoa học đóng góp ý kiến về các vấn đề
nghiên cứu. Tôi đã thực hiện trên cơ sở tìm kiếm, thu thập, nghiên cứu, tổng
hợp phần lý thuyết và các phương pháp được trình bày bằng văn bản trong
nước và trên thế giới. Các tài liệu tham khảo đều được nêu ở phần cuối của
luận văn. Luận văn này không sao chép nguyên bản từ bất kì một nguồn tài
liệu nào khác.
Nếu có gì sai sót, tôi xin chịu mọi trách nhiệm.

Học viên

Trần Thu Hà


Luận văn thạc sĩ

Trần Thu Hà

LỜI CÁM ƠN
Lời đầu tiên, tôi xin gửi lời cám ơn chân thành, sâu sắc nhất tới TS. Lê
Văn Viết, người đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo tận tình để tôi hoàn thành
luận văn. Thầy không chỉ giúp tôi có những kiến thức cơ bản về nghề nghiệp
mà còn giúp tôi có những định hướng quan trọng trong quá trình nghiên cứu
hoàn thành luận văn tại Viện Nghiên cứu Hải quan – Tổng cục Hải quan.
Xin gửi tới tập thể anh/chị/em trong lớp cao học K8, các thầy cô giáo
trực tiếp giảng dạy lời cảm ơn chân thành cho những kiến thức tôi đã thu thập
được trong quá trình học tập tại trường, những kiến thức đã giúp tôi hoàn
thành luận văn. Cũng xin cảm ơn các tác giả có tài liệu mà tôi đã dùng để
nghiên cứu, so sánh, đối chiếu trong quá trình viết luận văn.
Tôi cũng xin chân thành cám ơn các đơn vị Vụ, Cục tại Tổng cục Hải
quan, các Cục Hải quan địa phương và các đồng chí, đồng nghiệp tại Viện
Nghiên cứu Hải quan trong thời gian qua đã hết lòng quan tâm, động viên,
giúp đỡ tạo điều kiện cho tôi thực hiện luận văn này.
Mặc dù đã có cố gắng trong việc nghiên cứu, tìm hiểu nhưng do năng
lực và thời gian có hạn, chắc chắn luận văn của tôi còn nhiều thiếu sót. Vì vậy
tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo và các bạn
đồng nghiệp để luận văn của tôi được hoàn chỉnh hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 08 tháng 3 năm 2016
Học viên

Trần Thu Hà


Luận văn thạc sĩ

Trần Thu Hà

MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ................................................................................................. 8
1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 8
2. Tình hình nghiên cứu: .............................. Error! Bookmark not defined.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .......... Error! Bookmark not defined.
4. Giả thuyết nghiên cứu............................... Error! Bookmark not defined.
5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........... Error! Bookmark not defined.
6. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứuError! Bookmark not defined.
7. Ý nghĩa của đề tài ...................................... Error! Bookmark not defined.
8. Dự kiến kết quả nghiên cứu ..................... Error! Bookmark not defined.
9. Kết cấu của luận văn................................. Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN TƢ LIỆU TẠI VIỆN NGHIÊN CỨU HẢI QUAN ... Error! Bookmark not
defined.
1.1. Cơ sở lý luận về tổ chức và hoạt động thông tin - tƣ liệuError! Bookmark
not defined.
1.1.1. Khái niệm, nội dung tổ chức và hoạt động thông tin - tư liệu ... Error!
Bookmark not defined.
1.1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức và hoạt động thông tin - tư liệuError!
Bookmark not defined.
1.1.3. Vai trò của tổ chức và hoạt động thông tin - tư liệuError! Bookmark not
defined.
1.1.4. Tiêu chí đánh giá hiệu quả tổ chức và hoạt động thông tin - tư liệu.
1.2. Khái quát về Viện Nghiên cứu Hải quanError! Bookmark not defined.

1.2.1. Lịch sử hình thành và phát triển ........ Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn ... Error! Bookmark not defined.
1.2.3. Tổ chức bộ máy .................................... Error! Bookmark not defined.
1.3. Đặc điểm nhu cầu tin ở Viện Nghiên cứu Hải quanError! Bookmark not
defined.
1.3.1. Nhu cầu tin của cán bộ lãnh đạo, quản lýError! Bookmark not defined.
1.3.2. Nhu cầu tin của nhóm cán bộ, nhân viên .......................................... 31
1.4. Vai trò về tổ chức và hoạt động thông tin - tƣ liệu của Viện ...... Error!
Bookmark not defined.


Luận văn thạc sĩ

Trần Thu Hà

1.4.1. Đối với công tác nghiên cứu khoa học Error! Bookmark not defined.
1.4.2. Đối với công tác đào tạo nghiệp vụ hải quan .... Error! Bookmark not
defined.
1.4.3. Đối với mục tiêu cải cách, hiện đại hóa Hải quanError! Bookmark not
defined.
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC VÀ HOẠT DỘNG THÔNG TIN –
TƢ LIỆU TẠI VIỆN NGHIÊN CỨU HẢI QUAN ... Error! Bookmark not
defined.
2.1. Tổ chức thông tin - tƣ liệu của Viện Nghiên cứu Hải quan ........ Error!
Bookmark not defined.
2.1.1. Tổ chức bộ máy .................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Đội ngũ cán bộ ..................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.3. Cơ sở vật chất kỹ thuật......................... Error! Bookmark not defined.
2.1.4. Kinh phí ................................................ Error! Bookmark not defined.
2.2. Hoạt động thông tin- tƣ liệu của Viện Nghiên cứu Hải quan ..... Error!

Bookmark not defined.
2.2.1. Bổ sung và phát triển nguồn lực thông tinError! Bookmark not defined.
2.2.2. Công tác xử lý tư liệu ........................... Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Tổ chức, bảo quản tư liệu .................... Error! Bookmark not defined.
2.2.4. Các sản phẩm thông tin – tư liệu ........ Error! Bookmark not defined.
2.2.5. Dịch vụ thông tin- tư liệu .................... Error! Bookmark not defined.
2.2.6. Ứng dụng công nghệ thông tin ........... Error! Bookmark not defined.
2.3. Nhận xét hiệu quả tổ chức và hoạt động thông tin - tƣ liệu của ViệnError!
Bookmark not defined.
2.3.1. Ưu điểm ................................................ Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Hạn chế................................................. Error! Bookmark not defined.
2.3.3. Nguyên nhân ........................................ Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC TỔ CHỨC VÀ
HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN - TƢ LIỆU TẠI VIỆN NGHIÊN CỨU HẢI
QUAN ............................................................. Error! Bookmark not defined.
3.1. Hoàn thiện tổ chức của Viện Nghiên cứu Hải quanError! Bookmark not
defined.
3.1.1. Kiện toàn bộ máy tổ chức .................... Error! Bookmark not defined.


Luận văn thạc sĩ

Trần Thu Hà

3.1.2. Đầu tư kinh phí hoạt động .................. Error! Bookmark not defined.
3.1.3. Tăng cường cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ . Error! Bookmark not
defined.
3.1.4. Đầu tư phần mềm quản lý thư viện .... Error! Bookmark not defined.
3.2.5. Bổ sung, đào tạo phát triển nguồn nhân lực ..... Error! Bookmark not
defined.

3.2. Nâng cao hiệu quả hoạt động thông tin- tƣ liệu của ViệnError! Bookmark
not defined.
3.2.1. Tăng cường xây dựng, phát triển nguồn thông tinError! Bookmark not
defined.
3.2.2. Nâng cao công tác xử lý tư liệu........... Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Chú trọng tổ chức, bảo quản tư liệu ... Error! Bookmark not defined.
3.2.4. Củng cố, phát triển sản phẩm và dịch vụ thông tin- tư liệu ....... Error!
Bookmark not defined.
3.2.5. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tinError! Bookmark not defined.
3.2.6. Phát triển đội ngũ cộng tác viên và đào tạo người dùng tin..............89
KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..... Error! Bookmark not defined.
PHỤ LỤC


Luận văn thạc sĩ

Trần Thu Hà

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
TIẾNG VIỆT
TT

CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT THƢỜNG

1

CBCC

Can bộ công chức

2

CSDL

Cơ sở dữ liệu

3

CNTT

Công nghệ thông tin

4

NCHQ

Nghiên cứu Hải quan

5

NDT

Người dùng tin

6

TV

Thư viện

7

TT-TV

Thông tin- Thư viện

TIẾNG ANH
TT
1

CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT THƢỜNG
AACR2

Anglo – American Cataloguing Rules
Quy tắc biên mục Anh – Mỹ

2

DDC

Dewey Decimal Classification
Phân loại thập phân Dewey

3

MARC

Machine Readable Cataloguing
Biên mục đọc máy

Luận văn thạc sĩ

Trần Thu Hà

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1. Thống kê tình hình bổ sung tài liệu qua các nămError! Bookmark
not defined.
Bảng 2.2. Biểu vẽ bổ sung sách (cuốn) ......................................................... 50
Bảng 2.3. Cơ cấu nội dung vốn tài liệu........................................................ 50
Bảng 2.4. Bảng thống kê tài liệu nước ngoài mà bạn đọc có nhu cầu (%)Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.5. Tình trạng tài liệu tại Kho Tổng cục Hải quanError! Bookmark not
defined.
Bảng 2.6. Biểu đồ minh họa thái độ phục vụ của cán bộ ............................ 63
Bảng 2.7. Biểu đồ minh họa tần suất bạn đọc lên thư viện (%)Error! Bookmark
not defined.
Bảng 3.1. Sơ đồ mô hình cơ cấu tổ chức của Thư viện Viện NCHQ…… 73


Luận văn thạc sĩ

Trần Thu Hà


Luận văn thạc sĩ

Trần Thu Hà

LỜI NÓI ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Thế kỷ XXI - thế kỷ của Khoa học và công nghệ trong nền kinh tế tri thức,
hoạt động thông tin - tư liệu trong các cơ quan, tổ chức có những bước phát triển
vượt bậc, biến sức mạnh về trí tuệ trở thành sức mạnh vật chất, phục vụ cho việc
phát triển sản xuất, nâng cao đời sống cộng đồng ngày càng văn minh hiện đại.
Nghị quyết kỳ họp lần hai của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII khẳng
định: “Khoa học và công nghệ là yếu tố hàng đầu, là động lực thúc đẩy phát triển
nhanh, bền vững về kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng, góp phần thực hiện
thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, thúc đẩy tiến trình
hội nhập quốc tế”.
Sự nghiệp khoa học và công nghệ ngày càng phát triển nhanh trên hầu hết
các lĩnh vực sản xuất và đời sống, xã hội, là lực lượng sản xuất trực tiếp của nền
kinh tế toàn cầu. Điều này được phản ánh rõ trong việc hoạch định các chính sách
và chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và kinh tế của nhiều nước trên thế
giới. Tuy nhiên tuỳ thuộc vào trình độ sự phát triển cụ thể của từng nước mà xây
dựng chiến lược, chính sách phát triển khoa học công nghệ mang tính đa dạng và
đặc thù đối với từng giai đoạn phát triển cụ thể phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện
cơ sở vật chất của mỗi quốc gia. Việt Nam đang trong giai đoạn hòa nhập vào nền
kinh tế thế giới, khoa học công nghệ và kinh tế tri thức có vai trò quyết định đến
sức cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam với toàn cầu . Bởi vậy , các trung tâm
thông tin, hệ thống thư viện phải nâng cao năng lực hoạt động , hoàn thiện khâu tổ
chức mới có thể đáp ứng nhu cầu thông tin ngày càng nâng cao của người dùng tin,
giúp họ sử dụng thông tin một cách nhanh chóng và chính xác có hiệu quả vào các
lĩnh vực của đời sống xã hội góp phần rút ngắn quá trình công nghiệp hoá , hiện đại
hoá đất nước.


Luận văn thạc sĩ

Trần Thu Hà

Khoa học và ứng dụng công nghệ của Hải quan thế giới nói chung và của
Ngành hải quan Việt Nam nói riêng trong những năm gần đây đã, đang và sẽ phát
triển mạnh mẽ, nhất là công tác nghiên cứu khoa học, ứng dụng những thành tựu
khoa học tiên tiến vào hoạt động Hải quan Việt Nam, góp phần nâng cao hiệu quả
quản lý Nhà nước về Hải quan và xây dựng lực lượng Hải quan hiện đại. Viện
Nghiên cứu Hải quan với chức năng nghiên cứu khoa học về Hải quan; khoa học
về xây dựng và phát triển lực lượng Hải quan; nghiên cứu việc ứng dụng công
nghệ quản lý Hải quan hiện đại; quản lý công tác nghiên cứu khoa học trong ngành
Hải quan; tổ chức và xây dựng nguồn thông tin khoa học phục vụ công tác nghiên
cứu và hoạt động nghiệp vụ hải quan đã góp phần vào việc nghiên cứu ứng dụng
những thành tựu khoa học tiên tiến vào hoạt động hải quan, nâng cao hiệu lực, hiệu
quả quản lý nhà nước về Hải quan và xây dựng lực lượng Hải quan chính quy, hiện
đại, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị của Ngành trong thời kỳ công nghiệp hóa,
hiện đại hóa và đặc biệt là xu thế hội nhập quốc tế.
Tuy nhiên, thực trạng hiện nay, Viện Nghiên cứu Hải quan, một đơn vị đầu mối về
thông tin cho việc nghiên cứu khoa học của Ngành hải quan, các tài liệu, tư liệu tra
cứu về công tác hải quan, về hoạt động xuất nhập khẩu, trong nước và quốc tế còn
ít ỏi, việc lưu giữ và phổ biến đến độc giả còn gặp rất nhiều khó khăn về cơ sở vật
chất; nguồn nhân lực, do đó không đáp ứng được nhu cầu tra cứu thông tin của một
cơ quan chỉ đạo đầu Ngành về lĩnh vực hải quan. Trước yêu cầu hiện đại hóa Hải
quan, công tác nghiên cứu triển khai ứng dụng công nghệ quản lý tiên tiến vào
từng khâu nghiệp vụ là vô cùng cần thiết và quan trọng. Yêu cầu năng lực nghiên
cứu ứng dụng của Hải quan đòi hỏi phải có các giải pháp nâng cao hiệu quả tổ
chức và hoạt động thông tin, tư liệu của Viện Nghiên cứu Hải quan; Đồng thời, đáp
ứng nhu cầu thông tin, nghiên cứu khoa học của các nhà nghiên cứu trong Ngành
hải quan

Luận văn thạc sĩ

Trần Thu Hà

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
A.Tài liệu tham khảo Tiếng Việt
I. Tài liệu chỉ đạo
1. Bộ Văn hóa Thông tin (2007), Quyết định số 10/2007/QĐ-BVHTT về Phê duyệt
qui hoạch phát triển ngành Thư viện Việt Nam đến năm 2010 và tầm nhìn đến năm
2020, ban hành ngày 04/05/2007.
2. Tổng cục Hải quan (2003), Quyết định số 31/2003/QĐ ngày 17/3/2003 về việc
Ban hành quy chế tổ chức và hoạt động của Viện Nghiên cứu Hải quan, Hà Nội.
3. Tổng cục Hải quan (2003), Quyết định số 573/TCHQ-QĐ-NCHQ ngày
23/4/2003 về việc Quy định chức năng nhiệm vụ của các đơn vị thuộc Viện Nghiên
cứu Hải quan, Hà Nội.
4. Tổng cục Hải quan (2011), Chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2020, Hà
Nội
5. Tổng cục Hải quan (2015), Quyết định số 266/QĐ-TCHQ về việc ban hành
Chương trình công tác trọng tâm năm 2015 của Tổng cục Hải quan.
6. Viện Nghiên cứu Hải quan (2014), Báo cáo tổng kết hoạt động năm 2014,
phương hướng nhiệm vụ năm 2015, Hà Nội.
II. Sách
7. Hội đồng Quốc gia chỉ đạo (2005), Từ điển Bách khoa Việt Nam tập 4, Từ T-Z,
Nxb Từ điển Bách khoa.
8. Nguyễn Tiến Hiển-Nguyễn Thị Lan Thanh (2002), Quản lý Thư viện và trung
tâm thông tin, Nxb Đại học Văn hóa, Hà Nội.
9. Nguyễn Minh Hiệp (2002), Sổ tay quản lý Thông tin - Thư viện, Nxb Đại học
quốc gia TP. Hồ Chí Minh, TP. Hồ Chí Minh.
10. Nguyễn Như Ý (1999), Đại từ điển Tiếng Việt, Nxb Văn hóa – thông tin, Hà
Nội.

III. Luận văn


Luận văn thạc sĩ

Trần Thu Hà

11. Hà Hồng Anh (2013), Nâng cao hiệu quả tổ chức và hoạt động của Trung tâm
thông tin khoa học tại Cục quản lý khoa học công nghệ và Môi trường Bộ Công
An: Luận văn Thạc sĩ, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Hà Nội.
12. Vũ Hồng Loan (2009), Giải pháp nâng cao năng lực nghiên cứu của Viện
Nghiên cứu Hải quan, đề tài nghiên cứu khoa học, Viện Nghiên cứu Hải quan, Hà
Nội.
13. Nguyễn Thị Nghĩa (2003), Tăng cường hoạt động thông tin – thư viện ở Học
viện Tài chính trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa: Luận văn
thạc sỹ khoa học thư viện, Đại học Văn hóa, Hà Nội.
14. Trần Xuân Nhất (2013), Tổ chức và hoạt động của Thư viện tỉnh Bình Định
phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước: Luận văn Thạc sĩ, Đại
học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Hà Nội.
15. Nguyễn Thị Hồng Nhung (2004), Tăng cường hoạt động thông tin – thư viện ở
trường Đại học Y Hải Phòng trong giai đoạn đổi mới đất nước: Luận văn thạc sỹ
khoa học thư viện, Đại học Văn hóa, Hà Nội.
16. Bùi Thị Ngọc Oanh (2012), Tăng cường hoạt động thông tin thư viện Trường
Đại học Y tế công cộng trong giai đoạn hiện nay: Luận văn thạc sỹ khoa học thư
viện, Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn, Hà Nội.
17. Vũ Văn Thạch (2012), Nghiên cứu hoàn thiện hoạt động thông tin thư viện tại
Trường Đại học Hà Nội: Luận văn thạc sỹ khoa học thư viện, Đại học Khoa học
Xã hội & Nhân văn, Hà Nội.
18. Nguyễn Thị Thắng (2013), Tổ chức và hoạt động thông tin thư viện tại trường
trung học cơ sở Phương Liệt quận Thanh Xuân Hà Nội: Luận văn Thạc sỹ Đại học

Khoa học Xã hội và Nhân văn, Hà Nội.

IV. Bài trích tạp chí


Luận văn thạc sĩ

Trần Thu Hà

19. Nguyễn Hữu Hùng, “Phát triển hoạt động thông tin tư liệu trong thời kỳ công
nghiệp hóa, hiện đại hóa”, Tạp chí thông tin tư liệu, 1998.
20. Nguyễn Viết Hùng (2002), “Tổ chức và quản lý hoạt động thông tin khoa học
và công nghệ trước thiên niên kỷ XXI”, Tạp chí Thông tin tư liệu, số 1, tr. 7-11.
21. Nguyễn Duy Thông (2005), “Nghiên cứu hoàn thiện quy trình xuất bản Bản tin
Nghiên cứu Hải quan”, Bản tin Nghiên cứu Hải quan, số 11, tr. 9-11.
22. Lê Văn Viết (2011), “Phát triển và củng cố các mối liên hệ của thư viện công
cộng với xã hội”, Tạp chí thư viện Việt Nam, số 3 (29), tr. 34-39.
23. Lê Văn Viết (1999), Thư viện tỉnh, thành trong kỷ nguyên thông tin, Tập san
Thư viện, 1999 (2), tr.3-7.
V. Tài liệu tham khảo Tiếng Anh
24. Donald J. Sager (2000). Small Libraries: Organization and Operation,
Highsmith Press Publishing.
25. Kazuto Yamaguchi (2012). Organization and Operation of the National Diet
Library of Japan.
VI. Website
[26].
[27].