Bảo hộ chương trình máy tính theo pháp luật sở hữu trí tuệ việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

LÊ QUANG MINH

BẢO HỘ CHƢƠNG TRÌNH MÁY TÍNH THEO
PHÁP LUẬT SỞ HỮU TRÍ TUỆ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

LÊ QUANG MINH

BẢO HỘ CHƢƠNG TRÌNH MÁY TÍNH THEO
PHÁP LUẬT SỞ HỮU TRÍ TUỆ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Dân sự và tố tụng dân sự
Mã số: 60 38 01 03

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ QUẾ ANH

HÀ NỘI - 2015

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các
kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào
khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác,
tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán
tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia
Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể
bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƢỜI CAM ĐOAN


MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt
Danh mục các bảng biểu, đồ thị
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chƣơng 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CHƢƠNG TRÌNH MÁY

TÍNH VÀ BẢO HỘ CHƢƠNG TRÌNH MÁY TÍNHError! Bookmark not d
1.1.

Khái niệm và phân loại Chƣơng trin
̀ h máy tínhError! Bookmark not define

1.1.1.

Khái niệm Chƣơng trình máy tính .... Error! Bookmark not defined.

1.1.2.

Phân loại Chƣơng trình máy tính ...... Error! Bookmark not defined.

1.2.

Sơ lƣợc sự hình thành và phát triển của pháp luật về bảo hộ
chƣơng trình máy tính ..................... Error! Bookmark not defined.

1.2.1. Trên thế giới ....................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Tại Việt Nam ...................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.

Nhƣ̃ng cơ chế bảo hô ̣ quyền sở hƣ̃u trí tuê ̣có khả năng áp
dụng cho Chƣơng trình máy tính ... Error! Bookmark not defined.

1.3.1. Bảo hộ Chƣơng trình máy tính bằng cơ chế bảo hộ đối với bí mật
kinh doanh .......................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2.

Bảo hộ Chƣơng trình máy tínhbằng cơ chế bảo hộ Quyền tác giảError! Bookmark

1.3.3. Bảo hộ Chƣơng trình máy tính bằng cơ chế bảo hộ Sáng chếError! Bookmark n
1.4.

Thực trạng xâm phạm quyền Sở hữu trí tuệ đối với Chƣơng
trình máy tính trên thế giới ............. Error! Bookmark not defined.

Chƣơng 2: NHỮNG QUY ĐỊNH VỀ BẢO HỘ SỞ HỮU TRÍ TUỆ
ĐỐI VỚI CHƢƠNG TRÌNH MÁY TÍNH THEO PHÁP
LUẬT VIỆT NAM HIỆN HÀNH ... Error! Bookmark not defined.


2.1.

Điều kiện bảo hộ đối với chƣơng trình máy tínhError! Bookmark not define

2.1.1. Theo hình thức bảo hộ Quyền tác giả Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Theo hình thức bảo hộ bí mật kinh doanhError! Bookmark not defined.
2.2.

Chủ thể của quyền đối với Chƣơng trình máy tínhError! Bookmark not defined

2.2.1. Theo hình thức bảo hộ Quyền tác giả Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Theo hình thức bảo hộ bí mật kinh doanhError! Bookmark not defined.
2.3.

Cơ chế xác lập quyền Sở hữu trí tuệ đối với Chƣơng trình máy tínhError! Bookma

2.3.1. Theo hình thức bảo hộ Quyền tác giả Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Theo hình thức bảo hộ bí mật kinh doanhError! Bookmark not defined.
2.4.

Nội dung quyền đối với Chƣơng trình máy tínhError! Bookmark not define

2.4.1. Theo hình thức bảo hộ Quyền tác giả Error! Bookmark not defined.
2.4.2. Theo hình thức bảo hộ bí mật kinh doanh.......................................... 56
2.5.

Thời hạn bảo hộ quyền Sở hữu trí tuệ đối với Chƣơng trình
máy tính ............................................. Error! Bookmark not defined.

2.5.1. Theo hình thức bảo hộ Quyền tác giả Error! Bookmark not defined.
2.5.2. Theo hình thức bảo hộ bí mật kinh doanhError! Bookmark not defined.
2.6.

Xâm phạm quyền Sở hữu trí tuệ đối với Chƣơng trình máy tínhError! Bookm

2.6.2. Các hành vi xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp đối với bí mật
kinh doanh là Chƣơng trình máy tính Error! Bookmark not defined.
2.7.

Bảo vệ quyền Sở hữu trí tuệ đối với Chƣơng trình máy tínhError! Bookmar

2.7.1. Các biện pháp tự bảo vệ ..................... Error! Bookmark not defined.
2.7.2. Các quy định hiện hành về xử lý hành vi xâm phạm quyền Sở hữu
trí tuệ đối với Chƣơng trình máy tính Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 3: THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG KIẾN NGHỊ NHẰM
HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT, NÂNG CAO HIỆU QUẢ BẢO
HỘ CHƢƠNG TRÌNH MÁY TÍNH TẠI VIỆT NAMError! Bookmark not
3.1.

Thực trạng xâm phạm quyền Sở hữu trí tuệ đối với Chƣơng
trình máy tính tại Việt Nam và nguyên nhânError! Bookmark not defined.


3.1.1. Tình hình thực tế ................................ Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Nguyên nhân ...................................... Error! Bookmark not defined.

3.2.

Những kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định pháp luậtError! Bookmark not

3.2.1. Hoàn thiện cơ chế bảo hộ Quyền tác giả và cơ chế bảo hộ bí mật
kinh doanh đối với Chƣơng trình máy tínhError! Bookmark not defined.

3.2.2. Áp dụng bảo hộ sáng chế đối với Chƣơng trình máy tínhError! Bookmark not d
3.3.

Những kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả bảo hộ Chƣơng
trình máy tính tại Việt Nam ............ Error! Bookmark not defined.

3.3.1. Nâng cao hiệu quả của cơ quan quản lý và thực thi quyềnError! Bookmark not
3.3.2. Nâng cao ý thức của ngƣời sử dụng ... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 3
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
Từ đƣợc viết tắt

Từ viết tắt
BLDS

Bộ luật dân sự

BSA

The Business Software Alliance (Liên minh phần mềm doanh nghiệp)

CTMT

Chƣơng trình máy tính

PMMT

Phần mềm máy tính

QTG

Quyền tác giả

SHTT

Sở hữu trí tuệ

WIPO

World Intellectual Property Organization (Tổ chức Sở hữu
trí tuệ thế giới)


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, ĐỒ THỊ
Số hiệu

Tên bảng/ đồ thị

Trang

1.1

So sánh CTMT tính tự do nguồn mở Linux và

12

CTMT sở hữu độc quyền
1.2

So sánh 03 cơ chế bảo hộ SHTT đối với CTMT

27

1.3

Tình hình vi phạm bản quyền toàn cầu do đối tƣợng

29

tự nhận


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Công nghê ̣ phầ n mề m bắ t đầ u xuấ t hiê ̣n tƣ̀ nhƣ̃ng năm 1950, khi nhƣ̃ng
chƣơng trình máy tính đầ u tiên đƣơ ̣c phát triể n . Ngay sau đó , chƣơng trình
máy tính đã cho thấy rằng nó là một ngành công nghệ phức tạp và chứa đựng
hàm lƣợng đầu tƣ lớn , cả về tiền bạc và tri thức . Đồng thời, mô ̣t thi ̣trƣờng
rô ̣ng lớn và phát triể n liên quan đế n liñ h vƣ̣c này

đã đƣơ ̣c dƣ̣ kiế n . Và cùng

với đó là nhƣ̃ng nghiên cƣ́u liên quan đế n sƣ̣ phù hơ ̣p của nhƣ̃ng cơ chế bảo
hô ̣ có thể áp du ̣ng cho chƣơng triǹ h máy tiń h cũng đƣơ ̣c bắ t đầ u

. Gầ n nhƣ

ngay lâ ̣p tƣ́c , ngƣời ta thấ y rằ ng nhƣ̃ng cơ chế bả o hô ̣ sở hƣ̃u trí tuê ̣ này đề u
có những hạn chế nhất định khi áp dụng cho chƣơng trình máy tính

. Nhƣ̃ng

vấ n đề này , cùng với sự phát triển bùng nổ trong lĩnh vực công nghệ phần
mề m, đã làm phát sinh nhƣ̃ng tranh luâ ̣n mang tính chất toàn cầu về mức độ
bảo hộ sở hữu trí tuệ phù hợp nên đƣợc áp dụng cho chƣơng trình máy tính

,

và cùng với đó là hàng loạt những quan điểm và giải pháp đã đƣợc đƣa ra.
Tại Việt Nam , cùng với sự phát triển bùng nổ về công nghệ thông tin ,
chƣơng trin
̀ h máy tin
́ h và ngành công nghiê ̣p phầ n mề m đã phát triể n với tố c
đô ̣ chóng mă ̣t và trở thành mô ̣t liñ h vƣ̣c phổ biế n trong đời số ng thƣờng nhâ ̣t .
Điể m đáng chú ý là sƣ̣ phát triể n n ày không chỉ giới hạn trong việc tiêu thụ ,
sƣ̉ du ̣ng chƣơng trin
̀ h máy tiń h, mà đi cùng với nó là sự phát triển của một đội
ngũ những tác giả “viết” các chƣơng trình máy tính đang ngày càng trở nên
đông đảo và chuyên nghiê ̣ p. Rõ ràng là một cơ chế bảo hộ SHTT hợp lý đối

với CTMT sẽ tạo động lực mạnh mẽ cho hoạt động nghiên cứu, sáng tạo và
ứng dụng CTMT trong mọi lĩnh vực. Bố i cảnh này , cùng với xu hƣớng hội
nhâ ̣p toàn cầ u hóa , đòi hỏi phải tìm kiế m đƣơ ̣c mô ̣t cơ chế bảo hô ̣ sở hƣ̃u trí
tuê ̣ hơ ̣p lý cho đố i tƣơ ̣ng này.
Theo Nghiên cứu về tình hình Vi phạm bản quyền Phần mềm Toàn cầu


của Liên minh Phần mềm Doanh nghiệp (BSA), năm 2011, Việt Nam có tỉ lệ
vi phạm bản quyền CTMT là 81%, giảm 2% trong hai năm liên tiếp, so với
mức 83% năm 2010 và 85% năm 2009. Giá trị thƣơng mại của phần mềm bị
vi phạm bản quyền là 395 triệu US$, giảm 4% so với năm 2010. Tuy vậy, tỉ lệ
vi phạm bản quyền 81% nêu trên còn cách rất xa tỉ lệ của khu vực 60% hay
thế giới là 42%. Và điều đáng nói là đến năm 2013, theo Điều tra Phần mềm
Toàn cầu của BSA, tỉ lệ vi phạm bản quyền CTMT của Việt Nam vẫn giữ
nguyên ở mức 81% nhƣ năm 2011, và giá trị thƣơng mại của phần mềm bị vi
phạm bản quyền lại tăng lên đến 620 triệu US$. Những con số trên đã cho
thấy bất chấp những nỗ lực trong thời gian qua, tình trạng vi phạm bản quyền
nói riêng và vi phạm quyền SHTT nói chung đối với CTMT không hề cho
thấy có dấu hiệu suy giảm mà trái lại, trở nên trầm trọng.
Thực trạng nêu trên bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, trong đó một
trong những nguyên nhân chủ yếu là các quy định liên quan đến bảo hộ
CTMT ở nƣớc ta đang tỏ ra chƣa thực sự hiệu quả. Trƣớc thực tế nhƣ vậy,
cùng với sự yêu thích với luật SHTT và công nghệ phần mềm, tác giả đã
quyết định lựa chọn đề tài BẢO HỘ CHƢƠNG TRÌNH MÁ Y TÍNH THEO
PHÁP LUẬT SỞ HỮU TRÍ TUỆ VIỆT NAM đ ể thực hiện luận văn thạc sĩ
của mình . Qua luâ ̣n văn này , tác giả muố n đƣa ra mô ̣t nghiên cƣ́u toàn diê ̣n
và tổng hợp về cơ chế bảo hộ chƣơng trình máy tín h hiện tại của Việt Nam
và một số quốc gia trên thế giới, trên cơ sở đó , đƣa ra mô ̣t hê ̣ thố ng bảo hô ̣
chƣơng trình máy tính phù hơ ̣p với điề u kiê ̣n của Viê ̣t Nam và các quy đinh
̣

quố c tế .
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Thực tế thì cho đến nay, đã có rất nhiều những nghiên cứu liên quan
đến các quy định về bảo hộ CTMT ở nhiều mức độ khác nhau.
Đó là các bài báo bàn luận, cung cấp thông tin và đặt vấn đề chẳng


TÀI LIỆU THAM KHẢO
I. Tiếng Việt
1.

Báo điện tử Diễn đàn Doanh nghiệp điện tử (2015), Bản quyền phần
mềm và SHTT: Càng doanh nghiệp lớn, càng xâm phạm nhiều,
ngày 20/6/2015

2.

Báo điện tử tinbai.net (2015), Phạt doanh nghiệp nếu sử dụng phần
mềm

trái

phép,

/>
nuoc/Phat-doanh-nghiep-neu-su-dung-phan-mem-trai-phep-255.html,
ngày 30/07/2015
3.

Báo điện tử VnMedia (2014), 90% phần mềm không bản quyền chứa

virus và mã độc, />ngày 13/4/2015

4.

Chính phủ (2000), Nghị định số 54/2000/NĐ-CP ngày 03 tháng 10 năm
2000 về bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp đối với bí mật kinh doanh,
chỉ dẫn địa lý, tên thương mại và bảo hộ quyền chống cạnh tranh
không lành mạnh liên quan tới sở hữu công nghiệp, Hà Nội

5.

Chính phủ (2006), Nghị định100/2006/NĐ-CP Quy định chi tiết và
hướng dẫn thi hành một số điều của BLDS, Luật SHTT về QTG và
quyền liên quan, Hà Nội

6.

Chính phủ (2006), Nghị định 103/2006/NĐ-CP Quy định chi tiết và
hướng dẫn thi hành một số điều của Luật SHTT về sở hữu công nghiệp,
Hà Nội

7.

Chính phủ (2011), Nghị định số 85/2011/NĐ-CP Sửa đổi, bổ sung một
số điều của Nghị định số 100/2006/NĐ-CP ngày 21 tháng 9 năm 2006
quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của BLDS, Luật
SHTT về QTG và quyền liên quan, Hà Nội


8.

Công ước Berne về bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật (Công
ước Berne) (sửa đổi lần cuối năm 1971)

9.

Cục Bản QTG (2012), Vi phạm bản quyền CTMT toàn cầu năm 2011,
/>d=1271:vi-phm-bn-quyn-phn-mm-may-tinh-toan-cu-nm2011&catid=54:cac-hot-ng-quc-t-v-qtg-qlq&Itemid=105,

ngày

14/5/2015
10.

Đại học Luật Hà Nội (2007), Giáo trình Luật SHTT, Nxb Công an nhân
dân, Hà Nội

11.

Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh (2007), Giáo trình nhập môn công
nghệ phần mềm, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, TP.
Hồ Chí Minh

12.

Nguyễn Thanh Hà, Bí mật kinh doanh và phương thức bảo vệ,
ngày 20/4/2015

13.

Trần Văn Hải (2012), Bảo hộ QTG đối với tác phẩm phái sinh, Tạp chí
Khoa học pháp lý, số 04 (71)/2012, tr.18-23 và tr.27, ISSN 1859-3879

14.

Trần Văn Hải (2012), Bảo hộ CTMT như đối tượng độc lập của quyền
SHTT, Tạp chí Nhà nƣớc và Pháp luật, số 11 (295)/2012, tr. 33-42,
ISSN 0866-7446

15.

Hiệp định về các khía cạnh liên quan tới thương mại của quyền SHTT
(Hiệp định TRIPS) (15/04/1994)

16.

Liên minh phần mềm doanh nghiệp BSA (2010), Báo cáo của BSA và
IDC về tình trạng xâm phạm bản quyền trên thế giới năm 2009,
portal.bsa.org/globalpiracy2009/studies/globalpiracystudy2009.pdf,
ngày 13/6/2015


18.

Liên minh Phần mềm Doanh nghiệp BSA (2011), Nghiên cứu về tình
hình Vi phạm bản quyền Phần mềm Toàn cầu, Hà Nội

19.

Liên minh phần mềm doanh nghiệp BSA (2013), Thông cáo báo chí: Số

phần mềm hợp pháp được sử dụng mà tăng lên 1% thì nền kinh tế của
Việt

Nam

sẽ

tăng

thêm

được

50

triệu

đô

la

Mỹ,

/>ngày 20/2/2015
20.

Liên minh phần mềm doanh nghiệp BSA, Vi phạm bản quyền phần
mềm là gì, , ngày 15/01/2015

21.

Microsoft Corporation, Điều khoản Cấ p phép Phầ n mề m của Microsoft
cho Người Đăng ký Office Consumer , ngày 20/2/2015

22.

Nguyễn Vân Nam (2010), Định nghĩa Tác phẩm theo Luật SHTT Việt
nam và qui định của TRIPS,
/>ngày 23/2/2015

23.

Trần Thanh Nguyệt (2012), Bảo hộ CTMT theo pháp luật Việt Nam,
Luận văn tốt nghiệp đại học, Khoa Luật, Trƣờng Đại học Cần Thơ, Cần
Thơ

24.

Quốc hội (1999), Bộ luật hình sự, Hà Nội

25.

Quốc hội (2005), BLDS, Hà Nội

26.

Quốc hội (2005), Luật SHTT, Hà Nội

27.

Quốc hội (2009), Luật SHTT (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội

28.

Nguyễn Anh Thi (2013), Quyền SHTT liên quan đến CTMT,
ngày 20/3/2015


II. Tiếng Anh
29.

Rafael Arancibia (2003), Intellectual Property Protection for Computer
Software: A Comparative Analysis of the United States and Japanese
Intellectual Property Regimes, Virginia Polytechnic Institute and State
University

30.

The Software Alliance and INSEAD(2013), Competitive Advantage: The
Economic

Impact

of

Properly

Licensed

Software,

/>31.

Rosa Maria Ballardini (2012), Intellectual Property Protection for
Computer Programs - Developments, Challenges, and Pressures for
Change, Hanken School of Economics

32.

Dixon, Rod (2004), Open Source Software Law, Artech House, ISBN
9781580537193

33.

Graham, Lawrence D (1999) Legal battles that shaped the computer
industry, Greenwood Publishing Group, ISBN 9781567201789

34.

Finn Robert Lewell (2009), The role of Intellectual Property Rights,
Innovation and Competition Law in the European Software Industry,
Master Thesis, Aarhus School of Business

35.

WIPO (1978), Model Provisions on the Protection of Computer
Software, WIPO pub. 814(E)

36.

WIPO (2004), WIPO Intellectual Property Handbook: Policy, Law and
Use; Chap 7: Technological and Legal Developments in Intellectual
Property

37.

Alan Story (2004), Intellectual Property and Computer Software - A
Battle of Competing Use and Access Visions for Countries of the South,
Kent Law School, University of Kents

38.

GNU

Operating

System

(2015),

What

is

free

software?,

14/3/2015
39.

Computer

Hope,

When

was

the

first

computer

invented?,

18/09/2015