Giải quyết tranh chấp phát sinh từ hợp đồng vô danh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYỄN VIỆT THẢO

GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP PHÁT SINH
TƢ̀ HỢP ĐỒNG VÔ DANH
Chuyên ngành: Luật Kinh tế
Mã số: 60 38 01 07

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Cán bộ hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Hà Thị Mai Hiên

HÀ NỘI - 2015


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình
nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính
xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh
toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc
gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có
thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN

Nguyễn Viêṭ Thảo

MỤC LỤC

Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
CHƢƠNG 1: NHƢ̃ NG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP
PHÁT SINH TỪ HỢP ĐỒNG VÔ DANH ..............................................................5
1.1. Khái quát chung về hợp đồng vô danh. ...........................................................5
1.1.1. Khái niệm hợp đồng vô danh. ........................................................................5
1.1.2. Đặc điểm của hợp đồng vô danh. ..................... Error! Bookmark not defined.
1.1.3. Phân loa ̣i hơ ̣p đồ ng vô danh. ............................ Error! Bookmark not defined.
1.2. Sƣ ̣ áp du ̣ng của các đă ̣c thù của hơ ̣p đồ ng vô danh tới vấ n đề giải quyế t
tranh chấ p hơ ̣p đồ ng vô danh. ................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Bản chất giải quyết tranh chấp hợp đồng vô danh.Error! Bookmark not
defined.
1.2.2. Các giải pháp pháp lý để giải quyết tranh chấp át
phsinh từ hợp đồng vô danh
....................................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.3. Các phƣơng thức giải quyết tranh chấp phát sinh từ hợp đồng vô danh

.

....................................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.1. Giải quyết tranh chấp phát sinh tƣ̀ hơ ̣p đồ ng vô danh bằ ng thƣơng lƣơ ̣ng
và hòa giải. ................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Giải quyết tranh chấp phát sinh từ hợp đồng vô danh bằng trọng tài

.

....................................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.3. Giải quyết tranh chấp phát sinh từ hợp đồng vô danh bằng Tòa án. Error!
Bookmark not defined.
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ............................................ Error! Bookmark not defined.


CHƢƠNG 2: THƢ̣C TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ GIẢI QUYẾT
TRANH CHẤP PHÁ T SINH TƢ̀ HỢP ĐỒNG VÔ DANH.Error! Bookmark not
defined.
2.1. Hơ ̣p đồ ng vô danh theo pháp luâ ̣t Viêṭ Nam hiêṇ hành.Error!

Bookmark

not defined.
2.2. Áp dụng pháp luật về giải thích hợp đồng trong giải quyết tranh chấp phát
sinh tƣ̀ hơ ̣p đồ ng vô danh. .......................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Khái niêm,
̣ nguyên tắ c giải thích hơ ̣p đồ ng. ... Error! Bookmark not defined.
2.2.2 Hình thức giải thích hợp đồng. ......................... Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Thẩ m quyề n giải thích hợp đồng. .................... Error! Bookmark not defined.
2.3. Các phƣơng thức giải quyết tranh chấp phát sinh từ hợp đồng vô danh
theo pháp luâ ̣t Viêṭ Nam. ............................................ Error! Bookmark not defined.
2.3.1. Giải quyết tranh chấp phát sinh từ hợp đồng vô danh theo bằng thƣơng
lƣơ ̣ng và hòa giải. ........................................................ Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Giải quyết tranh chấp phát sinh từ hợp đồng vô danh bằng trọng tài

.

....................................................................................... Error! Bookmark not defined.

2.3.3. Giải quyết tranh chấp phát sinh từ hợp đồng vô danh bằng tòa án. . Error!
Bookmark not defined.
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ............................................ Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP
PHÁT SINH TỪ HỢP ĐỒNG VÔ DANH. ............... Error! Bookmark not defined.
3.1. Ghi nhâ ̣n sƣ ̣ tồ n ta ̣i của hơ ̣p đồ ng vô danh trong BLDS:Error!

Bookmark

not defined.
3.2. Hoàn thiện các quy đinh về giải thích hợp đồng.Error!

Bookmark

not

defined.
3.2.1. Hoàn thiện các quy định về giải thích pháp luật.Error!

Bookmark

not

Bookmark

not

defined.
3.2.2. Hoàn thiện các quy định về giải thích hợp đồng.Error!
defined.

3.3. Hoàn thiện các quy định về áp dụng tập quán. . Error! Bookmark not defined.
3.4. Tạo nên một cơ chế hỗ trợ cho việc áp dụng án lệ tại Việt Nam. ......... Error!
Bookmark not defined.
3.5. Hoàn thiêṇ pháp luâ ̣t về trọng tài thƣơng mại. Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .................................................................. Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀ I LIỆU THAM KHẢO .................................................................6


DANH MỤC TƢ̀ VIẾT TẮT

Bô ̣ luâ ̣t dân sự

BLDS

Bô ̣ luâ ̣t tố tu ̣ng dân sự

BLTTDS

Giải quyết tranh châp

GQTC

Hơ ̣p đồ ng dân sự

HĐDS

Luâ ̣t thương ma ̣i

LTM

Luâ ̣t tro ̣ng tài thương ma ̣i

Luâ ̣t TTTM

Quy pha ̣m pháp luâ ̣t

QPPL

Ủy ban thường vụ quốc hội

UBTVQH

Tòa án nhân dân

TAND

Tòa án nhân dân tối cao

TANDTC


MỞ ĐẦU

1.Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu.
Trong quá trình xây dựng pháp luật, nhà làm luật luôn cố gắng dự liệu hết
những điều kiện, hoàn cảnh có thể xảy ra trong đời sống thực tế cần được điều
chỉnh. Nhưng do nhiều nguyên nhân khác nhau, hoặc do trình độ lập pháp hoặc do
các quan hệ xã hội thay đổi quá nhanh nên pháp luật vẫn luôn tồn tại những lỗ hổng,

tức là có những quan hệ xã hội cần phải được pháp luật điều chỉnh song chưa có
pháp luật điều chỉnh. Điều này đặc biệt đúng trong khu vực luật tư nói chung cũng
như luật hợp đồng nói riêng, nơi mà tự do ý chí được coi là nguyên tắc cơ bản và
quan trọng nhất. Nói cách khác, với luật tư, các chủ thể có quyền thỏa thuận với
nhau để thiết lập “luật” cho riêng mình , (trừ phi luâ ̣t ấ y đi la ̣i với các điề u cấ m của
pháp luật hay xâm phạm tới trật tự công cộng ). Đây cũng chính là nguyên nhân cho
sự ra đời của các hợp đồng vô danh, tức là các hợp đồng mà luật chưa dự liệu, chưa
điều chỉnh. Bởi không có sự điều chỉnh của luật, người dân, các cơ quan nhà nước
thậm chí cả các chuyên gia pháp lý đều rất lúng túng khi phải đối phó với các loại
hợp đồng này.
Hiện nay, Việt Nam đang đứng trước nhiều sự đổi thay mạnh mẽ, nhanh
chóng ở mọi phương diện kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa. Tuy nhiên, sự phát
triển của hệ thống pháp luật lại không đáp ứng dược nhu cầu phát triển của xã hội,
kinh tế. Điều nay được thể hiện qua sự thay đổi chóng mặt của hàng loạt các bộ
luật, các đạo luật từ luật chung cho đến luật riêng. Dường như luật đang “theo đuôi”
thực tiễn đời sống. Nói một cách khác, khi nhận thấy những lỗ hổng trong thực tiễn,
các nhà làm luật mới vội vã sửa đổi, bổ sung hay ban hành luật mới nhằm “trám”
các lỗ hổng đó lại.
Với những lý do như trên, học viên đã lựa chọn đề tài “giải quyết tranh chấp
phát sinh từ các hợp đồng vô danh” để góp phần hoàn thiện những thiếu sót của hệ
thống pháp luật
1


2.Tình hình nghiên cứu đề tài.
Hợp đồng là một trong những lĩnh vực lâu đời và cơ bản nhất của hệ thống
luật tư. Vì vậy, số lượng công trình nghiên cứu liên quan trực tiếp hay gián tiếp đến
vấn đề tranh chấp phát sinh từ hợp đồng, cả trong lẫn ngoài nước rất nhiều. Thông
thường, các học giả giới hạn phạm vi nghiên cứu của mình trong một loại hợp đồng
nhất định.Đối với các học giả Việt Nam hiện nay, các công trình nghiên cứu thường

tập trung vào những loại hợp đồng sau đây: hợp đồng kinh tế, hợp đồng dân sự, hợp
đồng lao động, hợp đồng trong tương lai,…ở phạm vi rộng; còn ở phạm vi hẹp hơn
thường là các loại hợp đồng thông dụng được quy định trong từng lĩnh vực pháp
luật cụ thể như hợp đồng vận chuyển, hợp đồng mua bán, bảo hiểm, tín dụng,…
Bên cạnh đó, một số công trình đã đề cập đến một số các loại hợp đồng mà luật
chưa quy định (hợp đồng vô danh) như cuốn Dân luật lược khảo của luật gia Vũ
Văn Mẫu, một số bài viết của TS.Ngô Huy Cương,… nhưng chưa có một công trình
nào nghiên cứu khái quát, chuyên sâu về vấn đề hợp đồng vô danh và giải quyết
tranh chấp phát sinh từ loại hợp đồng này .
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
Mục đích của luận văn là nghiên cứu một số vấn đề lý luận về hợp đồng vô
danh và thực tiễn áp dụng pháp luật giải quyết các tranh chấp phát sinh từ hợp đồng
vô danh. Trên cơ sở đó, luận văn đưa ra một số đề xuất nhằm hoàn thiện các quy
định pháp luật điều chỉnh vấn đề này cũng như nâng cao hiệu quả của hoạt động áp
dụng pháp luật đối với những quan hệ hợp đồng mà luật chưa dự liệu.
Để đạt được mục đích trên, luận văn đặt ra, giải quyết các nhiệm vụ cụ thể sau:
- Tổng quan tình hình nghiên cứu để khái quát nội dung cần tiếp tục nghiên
cứu và làm rõ trong luận văn;
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của hợp đồng vô danh nhằm làm rõ các yếu tố
chủ yếu, có tính nguyên tắc chi phối hoạt động áp dụng pháp luật giải quyết tranh
chấp phát sinh từ loại hợp đồng này;
- Phân tích, đánh giá thực trạng của hoạt động áp dụng pháp luật giải quyết
tranh chấp phát sinh từ hợp đồng vô danh nhằm làm rõ những ưu điểm cũng như
2


hạn chế của nó. Trên cơ sở đó, luận văn đưa ra một số định hướng và giải pháp
nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động đó.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn.
- Đối tượng nghiên cứu: luận văn nghiên cứu một số vấn đề lý luận về hợp

đồng vô danh và giải quyết tranh chấp phát sinh từ loại hợp đồng này trong sự đối
chiếu với các quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành liên quan đến vấn đề này
cũng như thực tiễn giải quyết các tranh chấp phát sinh từ hợp đồng vô danh.
- Phạm vi nghiên cứu: luận văn chỉ tập trung nghiên cứu vào một loại hợp
đồng, đó là hợp đồng vô danh và cách thức giải quyết các tranh chấp phát sinh từ
loại hợp đồng này trên phương diện lý luận. Về cơ bản , trình tự, thủ tục giải quyết
tranh chấ p phát sinh hơp đồ ng vô danh tương tự trình tự, thủ tục giải quyết các tranh
chấ p dân sự khác. Vì vậy, luâ ̣n văn chỉ tâ ̣p trung nghiên cứu những điể m khác biê ̣t
của việc giải quyết tranh chấp phát sinh từ hợp đồng vô danh so với việc giải quyết
các tranh chấp dân sự khác . Từ việc nghiên cứu hệ thống lý luận cơ bản, luận văn
liên hệ với thực tiễn giải quyết tranh chấp hợp đồng vô danh và từ đó đưa ra một số
giải pháp góp phần hoàn thiện pháp luật điều chỉnh loại tranh chấp này.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn được đặt trên nền tảng chủ nghĩa Mác – Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí
Minh; quan điểm, đường lối chính sách của Đảng trong thời kỳ đổi mới. Luận văn
cũng kế thừa kết quả những công trình nghiên cứu của các học giả Việt Nam trong
lĩnh vực pháp luật, đặc biệt là lĩnh vực luật tư nói chung va luật hợp đồng nói riêng.
Trong quá trình nghiên cứu, luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
- Các phương pháp nghiên cứu chung của khoa học xã hội: phương pháp
duy vật biện chứng, duy vật lịch sửm phân tích, tổng hợp, so sánh, điển hình hóa, …
- Các phương pháp nghiên cứu riêng của khoa học pháp lý: phân tích quy
phạm, phân tích hệ thống, công thức hóa qui tắc pháp lý,
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn.
Về mặt lý luận, luận văn nghiên cứu chuyên sâu về hợp đồng vô danh và giải
quyết tranh chấp phát sinh từ hợp đồng vô danh hiện nay ở Việt Nam. Luận văn
3


cũng đưa ra những định hướng và giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện pháp luật về
vấn đề này cũng như nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động giải quyết tranh chấp

các hợp đồng vô danh.
Về mặt thực tiễn, luận văn đưa ra những nguyên tắc cơ bản nhất nhằm giúp
đỡ cho các cơ quan nhà nước trong việc giải quyết các tranh chấp phát sinh từ hợp
đồng vô danh và các chủ thể tham gia các quan hệ dân sự, thương mại thường ngày
để tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
7. Bố cục của luận văn.
Luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Những vấ n đề lý luâ ̣n về viê ̣c giải quyế t tranh chấ p phát sinh từ
hơ ̣p đồ ng vô danh . Chương này phân tích cơ sở lý luận tạo tiền đề cho việc nghiên
cứu, đánh giá các quy định pháp luật thực định của pháp luật Việt Nam về giải
quyết tranh chấp đối với hợp đồng vô danh trong chương 2 và đề xuất hoàn thiện
pháp luật trong chương 3.
Chương 2: thực tra ̣ng pháp luâ ̣t Việt Nam về giải quyết tranh chấp phát sinh
từ các hợp đồng vô danh. Chương này phân tích các quy định của pháp luật hiện
hành trên cơ sở đối chiếu với các lý luận cơ bản trong chương 1 và so sánh với pháp
luật của một số nước trên thế giới. Qua đó, tác giả đánh giá những ưu điểm, hạn chế
của hệ thống pháp luật Việt Nam về giải quyết tranh chấp phát sinh từ các hợp đồng
vô dan để có thể đưa ra các định hướng và kiến nghị cho việc xây dựng và hoàn
thiện pháp luật về vấn đề này.
Chương 3: Hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp phát sinh từ các
hợp đồng vô danh. Chương này xác định cụ thể các định hướng và kiến nghị nhằm
hoàn thiện hệ thống pháp luật thực định Việt Nam về giải quyết tranh chấp phát
sinh từ các hợp đồng vô danh.

4


CHƢƠNG 1: NHƢ̃ NG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP
PHÁT SINH TỪ HỢP ĐỒNG VÔ DANH
1.1. Khái quát chung về hợp đồng vô danh.

1.1.1. Khái niệm hợp đồng vô danh
Nề n tảng của hơ ̣p đồ ng là tự do ý chí . Các bên giao kế t hơ ̣p đồ ng “có quyề n
làm tất cả những gì mà pháp luật không cấm” . Chính nguyên tắ c tự do ý chí , cùng
với sự phát triể n thầ n tố c của các

xã hội kỹ thuật số dẫn đế n tin
̀ h tra ̣ng pháp luâ ̣t

thành văn luôn lạc hâ ̣u so với thực tiễn và do đó không ngừng phải sửa đổ i, bổ sung,
hoàn thiện . Các nhà làm luậ t hiể u rõ rằ ng , pháp luật không thể và không bao giờ
bao trùm đươ ̣c mo ̣i ngõ ngách của đời số ng xã hô ̣i vố n vô cùng phong phú và khô ng
ngừng biế n đổ i . Điề u đó càng được thể hiện rõ nét hơn trong luật hợp đồng , với tư
cách là mô ̣t luâ ̣t tư điể n hiǹ h , nơi mà các bên có quyề n tự do đă ̣t ra các quy tắ c xử
sự riêng giữa ho ̣ với nhau. Nế u vi pha ̣m quy tắ c xử sự đó thì hơ ̣p đồ ng là nguồ n đầ u
tiên đươ ̣c viê ̣n dẫn để giải quyế t tranh chấ p và tòa án có thể áp dụng chế tài đối với
người vi pha ̣m . Tòa án chỉ dùng luật hợp đồng giải thích cho ý chí của các bên
trong quan hê ̣ hơ ̣p đồ ng cu ̣ thể khi các bên thỏa thuâ ̣n không đầ y đủ , không rõ ràng
hoă ̣c phầ n thỏa thuâ ̣n nào đó trái với quy đinh
̣ pháp luâ ̣t mà có nguy cơ dẫn tới phầ n
đó bi ̣vô hiê ̣u . Khi giảng giải về Bô ̣ luâ ̣t dân sự Nhâ ̣t bản ta ̣i Viê ̣t Nam , các luật gia
Nhâ ̣t bản nhấ n ma ̣nh , Bô ̣ luâ ̣t dân sự Nhâ ̣t Bản chỉ bao gồ m các quy đinh
̣ về

13

dạng hợp đồng điển hình nhất. Các quy định này đưa ra tiêu chuẩn nhằm bổ sung và
giải thích cho nội dung hợp đồng giữa các bên . Ngoài sự hỗ trợ bằng cách làm rõ
thêm ý chí của các bên trong quan hê ̣ hơ ̣p đồ ng , luâ ̣t hơ ̣p đồng còn hỗ trợ bằng các
cách thức khác như vạch ra phương thức thiết lập các điều kiện hợp đồng

, khuyế n

nghị cách thức thực hiện hợp đồng , đưa ra các giải pháp giải quyế t tranh chấ p ; và
thiế t lâ ̣p những khu vực mà hơ ̣p đồ ng không đươ ̣c xâm pha ̣m . Luâ ̣t hơ ̣p đồ ng cung
cấ p mô ̣t cơ chế để các chủ thể có thể

, trong mô ̣t chừng mực nhấ t đinh
̣ , dự đoán ,

kiể m soát và ổ n đinh
̣ hóa tương lai [10].
5


DANH MỤC TÀ I LIỆU THAM KHẢO

1. Phạm Thị Thanh Bình (2014), Vai trò của Tòa án trong giải thích pháp luật , Luâ ̣n
văn tha ̣c si,̃ Khoa Luâ ̣t – Đa ̣i ho ̣c quố c gia Hà Nô ̣i.
2. Ngô Huy Cương (2001), Bàn về sửa đổi các quy đi ̣nh chung về hợp đồ ng của Bộ
luật dân sự 2005, Tạp chí nghiên cứu lập pháp, số 16 (153).
3. Ngô Huy Cương (2011), Cụ thể hóa quan điểm về tập quán pháp theo nghị quyết
số 48-NQ/TW của Bộ chính tri ̣, Tạp chí nghiên cứu lâ ̣p pháp, số 3+4(164+165).
4. Nguyễn Ngọc Điện (2001), Bình luận các hợp đồng về tài sản trong Luật dân sự
Việt Nam, NXB Trẻ, TP Hồ Chí Minh.
5. Đỗ Văn Đại (2008), Luật hợp đồ ng Viê ̣t Nam : Bản án và bình luận bản án , NXB
Chính trị Quố c gia, Hà Nội.
6. Vũ Văn Mẫu (1992), Viê ̣t Nam dân luật lược khảo , Quyể n 2: nghĩa vụ và khế
ước, Bô ̣ quố c gia giáo du ̣c, Sài Gòn.
7. Phạm Duy Nghĩa (2004), Chuyên khảo luật kinh tế , NXB Đa ̣i ho ̣c quố c gia , Hà
Nô ̣i.

8. Hữu Ngo ̣c – Dương Phù Hiê ̣p – Lê Hữu Tầ ng (1987), Từ điể n triế t học giản yế u ,
NXB Đa ̣i ho ̣c và Trung ho ̣c chuyên nghiê ̣p, Hà Nội.
9. Nguyễn Ma ̣nh Thắ ng (2014), Áp dụng tập quán giải quyết các tranh chấp thương
mại ở Việt Nam, Luâ ̣n án tiế n si,̃ Khoa Luâ ̣t – Đa ̣i ho ̣c quố c gia Hà Nô ̣i.
10. Tổ chức quố c tế Pháp Ngữ OIF (2005), Bộ luật dân sự Pháp , Nhà xuất bản Tư
pháp, Hà Nội.
11. Nhà pháp luật Việt Pháp – OIF (2005), Bộ nguyên tắ c Unidroit về hợp đồ ng
thương mại Quố c tế ), Nhà xuất bản Từ điển bách khoa, Hà Nội.
12. Khoa Luâ ̣t – Đa ̣i ho ̣c quố c gia Hà Nô ̣i

(2005), Giáo trình lý luận chung nhà

nước và pháp luật, NXB Đa ̣i ho ̣c quố c gia Hà Nô ̣i, Hà Nội.
13. Khoa Luâ ̣t – Trường đa ̣i ho ̣c Tổ ng hơ ̣p Hà Nô ̣i (1994), Luật La Mã, Hà Nội.
14. Văn phòng Quố c hô ̣i (2009), Kỷ yếu hội thảo về bảo hiến , NXB Thời Đa ̣i , Hà
Nô ̣i.
15. Hà Thị Mai Hiên & Hà Thị Thúy (2015), Bàn về chế định giải thích hợp đồng
trong dự thảo BLDS, Tạp chí nhà nước pháp luật, số 3 (323).
6


16. Trung tâm tro ̣ng tài quố c tế Viê ̣t Nam , trọng tài và các phương thức giải quyết
tranh chấ p lựa cho ̣n, bản dịch tiếng Việt, Hà Nội, 2003).
17. Phòng thương mai công nghiệp Việt Nam

1998, quy tắ c tro ̣ng tài ICC ấ n bản

ngày 01/6/1988 (bản dịch tiếng Việt, Hà Nội).
18. Quốc hội (1946), Hiến pháp năm 1946, Hà Nội.
19. Quốc hội (1959), Hiến pháp năm 1959, Hà Nội.

20.Quốc hội (1980), Hiến pháp năm 1980, Hà Nội.
21. Quốc hội (1992), Hiến pháp năm 1992, Hà Nội.
22. Quốc hội (1995) Bộ luật dân sự, Hà Nội
23. Quốc hội (2005), Bộ luật dân sự, Hà Nội.
24. Quốc hội (2013), Hiến pháp năm 2013, Hà Nội.
25. Quố c hô ̣i (2015), Bộ luật dân sự 2015, Hà Nội.
26. Quố c hô ̣i (2014), Luật môi trường 2014, Hà Nội.

7