DISCOVERING COMPUTERS
KI N TH C C N B N
V MÁY TÍNH
Phùng V n ông
Tr
ng
i h c Hà N i
TÀI LI
U THAM KH
O
M CL C
Ch
ng 1. Tìm hi u máy tính ............................................................................ 5
1.1. Gi i thi u v máy tính ............................................................................................... 5
1.1.1.
Máy tính là gì? ...................................................................................................... 5
1.1.2.
Máy tính cá nhân (PC) là gì? ................................................................................ 5
1.1.3.
Máy tính đ
1.1.4.
Nh ng l i ích và h n ch c a máy tính .............................................................. 11
1.1.5.
Các thu t ng c n nh ........................................................................................ 12
c s d ng
nhà và
công s nh th nào? .................................... 7
1.2. Các b ph n máy tính .............................................................................................. 13
1.2.1.
Các b ph n c a máy tính cá nhân ..................................................................... 13
1.2.2.
Chu trình
1.2.3.
Thi t b đ u vào .................................................................................................. 15
1.2.4.
Thi t b đ u ra ..................................................................................................... 16
1.2.5.
Thi t b vào/ra..................................................................................................... 17
1.2.6.
H p máy tính ...................................................................................................... 19
1.2.7.
Các thu t ng c n nh ........................................................................................ 20
u vào – X lý –
u ra................................................................... 14
1.3. L u tr và b o trì máy tính .................................................................................... 22
1.3.1.
Các thi t b l u tr .............................................................................................. 22
1.3.2.
Các y u t hi u su t c a máy tính cá nhân và màn hình .................................... 27
1.3.3.
B o trì máy tính .................................................................................................. 28
1.3.4.
Các thu t ng c n nh ........................................................................................ 30
1.4. Ph n m m máy tính ................................................................................................. 31
Ch
ng 2. H đi u hành Windows .................................................................. 33
2.1. Làm quen v i giao di n Windows .......................................................................... 33
2.1.1.
Màn hình n n Desktop........................................................................................ 33
Trang 2
2.1.2.
Thay đ i m t kh u .............................................................................................. 35
2.1.3.
Các thao tác c b n v i c a s ........................................................................... 35
2.2. T ch c thông tin trên máy tính ............................................................................. 35
2.3. Tùy ch nh Windows ................................................................................................. 36
2.3.1.
Qu n lý các ch
ng trình trên Windows ............................................................ 36
2.3.2.
Thay đ i cách bi u di n ngày, gi , s , ti n t .................................................... 37
2.3.3.
Automatic Updates ............................................................................................. 38
2.3.4.
User Acounts ...................................................................................................... 38
2.3.5.
Cài đ t và chia s máy in .................................................................................... 39
2.4. B gõ ti ng Vi t ........................................................................................................ 39
2.5. Gi i thi u Paint và Notepad .................................................................................... 40
2.6. An toàn thông tin ..................................................................................................... 42
2.7. Khai thác m ng và Internet .................................................................................... 47
2.7.1.
Chia s d li u trong m ng LAN........................................................................ 47
2.7.2.
Internet ................................................................................................................ 48
2.7.3.
Trình duy t ......................................................................................................... 49
2.7.4.
Khái ni m c b n v webiste .............................................................................. 49
2.7.5.
S d ng h p th đi n t ..................................................................................... 50
2.8. M t s ph n m m ti n ích hay dùng trong v n phòng ......................................... 52
Trang 3
L im đ u
Tài li u này đ
c xây d ng d a trên các tài li u c a Microsoft và tham kh o m t s tài li u
trên Internet. Tài li u nh m m c đích giúp ng
i h c h th ng l i m t s nh ng ki n th c c
b n v máy tính ph c v cho các công vi c v n phòng hàng ngày nh : X lý công vi c c a c
quan, h c t p và nghiên c u. Nh ng ki n th c trong tài li u này không có gì m i mà ch đ
biên t p s p x p theo kh i ki n th c mà theo tác gi là c n thi t cho nh ng ng
c
i s d ng
máy tính trong công vi c v n phòng.
Tài li u này đ
c biên so n đ chia s cho nh ng ng
ch không mang m c đích th
i quan tâm đ n ki n th c v máy tính
ng m i.
Phùng V n ông
Tr
ng
i h c Hà N i
Trang 4
Ch
ng 1.
Tìm hi u máy tính
1.1. Gi i thi u v máy tính
1.1.1. Máy tính là gì?
Trong th i đ i tin h c, máy tính đ
c dùng r ng rãi trong các l nh v c ngh nghi p nh giáo
d c, thông tin, gi i trí, ngân hàng, kinh doanh, y t , d báo th i ti t, và nghiên c u khoa h c.
T i nhà, chúng ta dùng máy tính đ liên l c v i ng
i khác, gi i trí, th c hi n vi c tìm ki m,
vi t và so n bài t p, t o nh, theo dõi tài chính cá nhân và r t nhi u vi c khác. Máy tính (xem
Hình 1.1) có th đ
và đ ho .
đ
c mô t là m t thi t b đi n t th c hi n các thao tác toán h c, logic h c
th c hi n các thao tác này và các nhi m v c a ng
c trang b m t h đi u hành và các ch
i s d ng, máy tính c n
ng trình ph n m m.
1.1.2. Máy tính cá nhân (PC) là gì?
Máy tính cá nhân — đ
c nh c đ n v i tên g i PC — là lo i máy tính ph bi n nh t đ
dùng hi n nay. Máy tính cá nhân là máy tính đ
Máy tính cá nhân có th đ
c thi t k cho m t ng
c
i s d ng m t lúc.
c phân thành hai lo i chính: Máy tính đ m t ch và máy tính
xách tay. Máy tính đ m t ch đ
c thi t k đ trên bàn. Máy tính xách tay g m có máy
laptop, máy c m tay và máy Tablet.
Máy tính đ bàn
Máy tính đ bàn th
ng đ
c đ t trên bàn, do đó nó có tên đ bàn. Lo i máy tính này th
to nh t trong t t c các PC. M i b ph n trong máy tính đ bàn th
ng
ng tách r i và có th thay
Trang 5
đ iđ
c.
c bi t là b n có th g n thêm các thi t b ngo i vi vào máy tính đ bàn (xem Hình
1.2).
Máy Laptop và Máy Notebook
Máy Laptop (xem Hình 1.3) là lo i máy xách tay nh ch n ng vài cân. Lo i laptop hi n đ i
th
ng đ
c g i là máy tính notebook vì kích th
c nh c a nó. Máy notebook th
ng ch
dày 10cm ho c m ng h n. Các hãng s n xu t laptop và notebook n i ti ng là IBM, Apple,
Compaq, Dell, Toshiba và Hewlett-Packard. Laptop và notebook đ
Th L ng (LCD) và có th ch y b ng pin, đi u này t o cho ng
c l p Màn Hình Tinh
i s d ng kh n ng di chuy n
hoàn toàn. Laptop và notebook k t h p các b ph n máy tính ch y u trong m t thi t b duy
nh t. Máy laptop có th có
đ a m m,
nh thi t b ngo i vi đ gi m thi u tr ng l
CD và
VCD, ho c các
này có th đ
c g n vào
ng.
Máy tính c m tay
Máy tính c m tay (xem Hình 1.4) là lo i máy tính xách tay nh đ
trong túi xách ho c túi áo. Lo i máy tính này th
c thi t k đ đ ng v a
ng không m nh b ng máy tính đ bàn ho c
máy tính c m tay nh ng l i h u d ng trong m t s tác v c th . Máy tính c m tay đ
c thi t
Trang 6
k đ giúp b n th c hi n công vi c hàng ngày, ch ng h n nh dùng nó nh l ch và l u s
danh m c đ a ch . C ng có th dùng nó đ ghi chép, theo dõi danh m c tác v và hi n chi ti t
các cu c h n. Nó đ
c thi t k đ đ ng b hóa v i e-mail và l ch c a b n. Ng
i ta th
ng
đi u khi n nó v i m t cây bút stylus.
Máy tính Tablet
Máy tablet (xem Hình 1.5) là m t lo i máy tính notebook. Ng
i s d ng có th dùng nó đ
ghi chép ho c v hình lên trên màn hình v i m t cây bút đ c bi t. D li u ng
vào có th đ
c ch nh s a và sau đó chia s v i ng
1.1.3. Máy tính đ
c s d ng
nhà và
i s d ng đ a
i khác qua e-mail.
công s nh th nào?
Trong m t vài th p niên qua, máy tính đã làm thay đ i c b n m i m t đ i s ng c a chúng ta.
B n gi đây s th y máy tính đã mang l i nh ng thay đ i nh th nào cho cá nhân chúng ta
nhà, t i công s và
Máy tính
Máy tính đ
tr
ng.
nhà
c coi là m t công c vô giá trong nhà chúng ta đ i v i m i thành viên trong gia
đình. Dùng máy tính chúng ta có th vào Internet v i kh n ng tìm ki m và thu th p thông tin
m nh m c a nó. Máy tính và Internet đã xóa b các biên gi i. Nh ng ng
vùng xa xôi có th k t n i t c thì và có th liên l c tr c ti p v i nh ng ng
th gi i. Con ng
i s ng
nh ng
i khác trên kh p
i có th bi t thêm v cu c s ng hàng ngày c a mình và c a nhau nhi u h n
b t k th i gian nào tr
c đây. Ng
i ta c ng có th h c các k n ng m i b ng các l p đào
t o t xa và ph đ o theo kh n ng cá nhân.
ây là m t s cách chúng ta dùng máy tính
nhà mình.
Trang 7
•
Máy tính là m t công c h c t p
Cha m hi u đ
đ
c giá tr c a máy tính đ i v i vi c giáo d c con em mình. H c sinh
c máy tính tr giúp và có kh n ng m r ng kh n ng h c t p và nghiên c u c a
mình. V i máy tính, chúng c ng h c đ
t
c nh ng k n ng quý giá cho công vi c trong
ng lai.
m i c p đ u th y r ng máy tính là công c không th thi u đ theo dõi bài
H c sinh
h c và bài t p, đ tìm ki m và t p h p d li u, và đ tham gia th o lu n v i l p. Giáo
viên và h c sinh s d ng Internet đ g i e-mail, thu th p ph n h i, giao và n p bài t p,
c ng tác làm bài và g i thông báo.
H c sinh ngày nay ch c ch n s th y r t khó có th t
ng t
ng m t th gi i mà m i
bài t p và bài thi đ u ph i đánh máy t ng ch b ng tay mà không th t o nhi u b n
sao ch v i m t nút nh n c ng nh không có kh n ng l u và s d ng l i các bài c a
mình. T nh ng thao tác đ n gi n cho đ n các tính n ng tìm ki m và liên l c m nh
m , máy tính th c s đã cách m ng hóa th gi i giáo d c.
•
Máy tính là m t công c liên l c
Máy tính cho phép chúng ta liên l c theo nhi u cách m i và hi u qu b ng cách dùng
e-mail và trò chuy n tr c tuy n.
Theo nhi u cách, e-mai là công c hi u qu h n vi t th gi y b i vì nó cho phép
chúng ta g i m t tin đ n nhi u ng
t i h p th e-mail c a ng
cho ng
i nh n mà không c n tem th và nó s đ n t c thì
i nh n. Ng
i ta có th l u tr , in và chuy n ti p e-mail
i khác. H u nh t t c các lo i t p có th đ
c đính kèm v i e-mail và g i đi
cùng tin nh n, g m có v n b n, nh và t p nh c.
Ng
i ta có th liên l c nhanh h n c e-mail b ng trò chuy n tr c tuy n. Liên l c b ng
trò chuy n tr c tuy n đ
c g i là chatting — luôn là m t ho t đ ng r t ph bi n gi a
gia đình và b n bè. M t ch
danh sách ng
nh ng ng
ng trình trò chuy n tr c tuy n đ
i giao ti p c a ng
i s d ng, đ
c cài đ t đ hi n th
c x p theo b n và ng
i quen,
i c ng có đ a ch e-mail và có kh n ng trò chuy n tr c tuy n. Khi ng
s d ng đ ng nh p vào Internet trên máy tính c a h , danh sách ng
i liên h s l p
t c hi n th nh ng ai đang trên m ng và ai không. Tin nh n tr c tuy n có th đ
đ n b t k ng
i liên h nào đang có trên m ng. Th
cu c trò chuy n cùng m t lúc v i nhi u ng
i
cg i
ng thì có th th c hi n nhi u
i s d ng
Trang 8
•
Máy tính là m t ph
ng ti n gi i trí
Các gia đình ngày nay có r t nhi u ho t đ ng gi i trí v i máy tính c a mình. Ph bi n
là nh k thu t s , ch i trò ch i, t i và nghe nh c và xem phim.
nh k thu t s c ng có đ c tính nén gi ng nh e-mail và các tài li u s khác. nh k
thu t s có th l u l i, g i qua e-mail, in t i nhà ho c t i m t ti m nh chuyên nghi p.
Ch ng h n nh , n u m t ng
i ch p m t b c nh k thu t s , b c nh đó có th đ
đ a lên m t trang Web và có th cho ng
c
i khác xem trên toàn th gi i ch m t vài
phút.
Ch i trò ch i trên máy tính đ
c r t nhi u ng
trò ch i trên Internet và đ u v i nh ng ng
i a thích. Ng
i ch i có th tham gia
i ch i khác trên kh p th gi i.
Có r t nhi u t p nh c và bài hát đ t i xu ng h p pháp t Internet ho c mua c a các
nhà cung c p nh c. Các t p bài hát có th ch i đ
đ
c t i v máy nghe nh c cá nhân và ng
c trên máy tính. Chúng c ng có th
i nghe có th th
ng th c b t k khi nào
mình mu n.
N u máy tính có l p
DVD ho c có
DVD d i g n vào thì th m chí gia đình và b n
bè còn có th xem phim.
•
Máy tính nh m t công c hi u qu cho gia đình
Máy tính đã nâng cao đáng k kh n ng qu n lý tài chính cá nhân c a chúng ta. Ch ng
h n nh theo dõi chi phí hàng tháng, tính ti n thu và theo dõi đ u t cá nhân. Khi
dùng các ch
ng trình ph n m m tài chính, ng
và thu nh p.
i dùng đ a vào các chi phí (theo lo i)
tính ra bao nhiêu ti n tr cho nhà, th c ph m, nhiên li u, các ti n ích,
chi phí cá nhân và các l ai khác theo ý mu n r t d . Ngân qu gia đình có th đ
theo dõi và đi u ch nh đ đ t đ
Máy tính c ng đ
thanh toán đ
c
c k ho ch ti t ki m c n c trên s li u cu i cùng.
c dùng đ tr hóa đ n tr c tuy n, đi u này đ m b o là các kho n
c nh n đúng h n.
Máy tính là công c quý giá cho các vi c nh vi t th , l u gi các tài li u c a gia
đình, và các thông tin cá nhân quan tr ng d
i m t d ng mà có th đ
c b o v và tái
t o l i b t k khi nào.
Máy tính t i công s
Ngày nay r t nhi u ng
tr
i dùng máy tính t i công s . Máy tính t đ ng hoá các công vi c mà
c đây r t t n th i gian và nhân công. Chúng đã c i thi n đáng k t c đ và đ chính xác
Trang 9
trong vi c l u tr h s , theo dõi hàng t n kho, qu n lý bán hàng, lên k ho ch kinh doanh và
kh n ng liên l c nhanh chóng hi u qu . Có nhi u t ch c nay đã s d ng trang Web đ thông
báo, liên l c và bán hàng tr c ti p cho khách hàng c a mình qua Internet.
ây là m t s ví d v vi c máy tính đ
•
c dùng t i công s nh th nào.
Chính ph : Các c quan có th đ a các d li u l u tr đ
công chúng có th l y đ
c công b lên m ng đ
c các thông tin quan tr ng nh h s thu và s h u tài s n.
Chính ph có th h p lý hóa th t c b ng vi c cho phép công chúng n p đ n tr c
tuy n xin các tài li u chính th c nh h chi u, gi y khai sinh, b ng lái và đ ng ký c
tri.
•
C
ng ch pháp lu t: Máy tính có th giúp các c quan thi hành án (c trong khu
v c, qu c gia ho c qu c t ) k t h p và chia s thông tin đ gi i quy t các v đi u tra
và án hình s nhanh chóng và hi u qu h n. Cho phép truy c p h s công c ng có th
c i thi n an ninh và t ng s l
•
ng thông tin đ n cho công chúng.
Kinh doanh bán l : Trong các c a hàng bán l , máy tính t đ ng hóa công vi c qu n
lý bán hàng. Khách hàng có th mua hàng hóa nhanh h n và nh n đ
d ch chi ti t. Ng
i bán l có th liên l c v i nhà cung c p, ng
c báo cáo giao
i mua và các đ i tác
kinh doanh nhanh chóng h n và có th thi t l p m t dây chuy n cung c p trên toàn th
gi i. Máy tính cho phép các c s kinh doanh th c hi n hi u qu h n các công vi c k
toán, tính ti n l
•
ng và thu và qu n lý hàng t n kho.
Công ty: Ch v i m t e-mail, ng
i qu n lý có th liên l c v i t t c các nhân viên
trên toàn th gi i. Thông tin và d li u c a nhân viên lúc nào c ng có s n. Phân tích
d li u máy tính có th đ a ra r t nhi u lo i bi u đ và đ th cho các báo cáo. Các
công ty có th b t k p d dàng h n v i các xu h
ng c a ngành và qu c t . V i trang
Web công ty, khách hàng có th đánh giá và mua s n ph m, tìm hi u v nhi m v , giá
tr và m c tiêu c a công ty, n p đ n xin vi c, và gi i quy t các v n đ c n tr giúp k
thu t.
•
Các ngh chuyên môn: Máy tính giúp các lu t s , bác s và các ngh chuyên môn
khác lên k ho ch hi u qu và theo dõi khách hàng và hóa đ n c a h . H có th xem
đ
c các h s cá nhân trong khi đang ti p khách hàng. Ng
và theo dõi nh ng khuynh h
i ta c ng có th giám sát
ng, đ t phá và nghiên c u m i nh t. Khách hàng có th
tìm các nhà chuyên môn đáp ng tình hu ng c th c a h d dàng h n trong vùng h
mu n.
Trang 10
1.1.4. Nh ng l i ích và h n ch c a máy tính
L i ích c a máy tính t i tr
ng h c, công s và gia đình là r t nhi u. Tuy v y, máy tính ch có
i s d ng có th cung c p d li u vào chính xác và đ y đ .
th có l i n u ng
L i ích c a máy tính
Ph n d
•
i đây đ a ra m t s l i ích c a máy tính.
T c đ cao: Máy tính có th th c hi n các tác v th
con ng
ng xuyên v i t c đ nhanh h n
i. Chúng có th làm các phép tính ph c t p trong vài giây. Ví d , giáo viên
có th dùng máy tính đ l p nhanh chóng danh sách đi m h c sinh thay vì l p b ng
tay.
•
chính xác: Khi m t vi c đ
làm l i. Máy tính có th đ
c th c hi n th công thì luôn có kh n ng con ng
i
c dùng đ th c hi n công vi c theo cách đ m b o đ
chính xác khi d li u đ a vào là chính xác.
•
L u tr : Máy tính có th l u tr m t l
nó có th đ
ng thông tin l n. Sau khi thông tin đ
c l u,
c l y ra khi c n. Ví d , b n có th dùng máy tính đ l u chi ti t toàn b
ho t đ ng bán l c a b n. Sau đó b n có th dùng thông tin đó đ ti n hành các lo i
phân tích khác nhau. Ví d , b n có th mu n theo dõi m i t
ng quan gi a m t lo i
hàng m i đ a vào và s gia t ng hàng bán ra.
•
T đ ng hóa: Có th ra l nh cho máy tính đ nó t đ ng th c hi n nh ng nhi m v
ph c t p. Ví d , n u b n mu n l p m t báo cáo và bi u đ mô t k t qu đ u t cá
nhân trung bình hàng tháng c a b n, máy tính s giúp b n th c hi n nó m t cách hi u
qu . T đ ng hóa có th làm t ng hi u qu cá nhân c a b n.
•
Tính th ng nh t: Máy tính có th th c hi n cùng m t nhi m v nhi u l n và có đ
chính xác nh nhau mà không h m t m i. Ví d , b n có th dùng máy tính đ in gi y
m i cho các bu i ti c l ho c h p m t c ng đ ng. Máy tính s in t ng gi y m i v i
cùng ch t l
•
ng cùng lúc.
Tính đa d ng: Máy tính có th th c hi n c nh ng nhi m v đ n gi n l n ph c t p. Ví
d , b n có th dùng chúng đ vi t th , nghe nh c, v tranh ho c thi t k ô tô.
•
Ti t ki m chi phí: Máy tính làm gi m kh i l
ng công vi c gi y t và nhân công, do
đó làm gi m chi phí. Ví d , b n có th t o và ch nh s a báo cáo m t cách d dàng khi
dùng máy tính. B n có th g i báo cáo đi n t cho ng
i qu n lý ho c giáo viên b ng
e-mail.
Trang 11
H n ch c a máy tính
Máy tính là m t công c m nh m mà có th th c hi n hàng lo t ch c n ng nh ng chúng c n
có các l nh rõ ràng và hoàn ch nh đ th c hi n m t công vi c chính xác. N u l nh đ a vào
không rõ ràng ho c không hoàn ch nh, máy tính s không đ a ra đ
c k t qu theo yêu c u.
Ví d , n u b n mu n tính xem chi phí trung bình cho th c ph m trong n m ngoái chi m bao
nhiêu ph n tr m thu nh p hàng tháng c a b n, b n ph i cung c p s ti n tiêu m i thàng chính
xác c ng nh các l nh đúng đ tính s trung bình.
1.1.5. Các thu t ng c n nh
•
Máy tính là m t thi t b đi n t có th th c hi n các vi c liên quan đ n thao tác toán
h c, logic h c và đ ho .
•
Máy tính đ bàn là máy tính th
ng đ
c đ t trên bàn.
•
E-mail là vi t t t c a th đi n t . E-mail đ
c dùng đ g i và nh n tin t ng
M t nhóm thông tin là m t di n đàn th o lu n tr c tuy n đ ng
i khác.
i s d ng đ g i và
xem thông báo.
•
Máy tính c m tay là lo i máy tính xách tay nh đ
Chúng th
•
c thi t k đ v a trong túi áo.
ng không m nh b ng máy đ bàn ho c máy Notebook.
Công ngh thông tin là thu t ng dùng đ ch các đ i t
ng liên quan đ n vi c t o,
qu n lý, x lý và trao đ i thông tin.
•
Internet là m ng k t n i hàng ngàn máy tính trên toàn c u.
•
Máy tính Laptop là lo i máy xách tay nh ch n ng vài cân. Lo i laptop hi n đ i
th
•
ng đ
c g i là máy tính notebook.
Màn hình tinh th l ng, ho c LCD, là m t lo i màn hình dùng cho máy tính laptop và
notebook và c trong các đ ng h s .
•
Ch
ng trình đa ph
ng ti n là m t ch
ng trình dùng t h p ký t , đ h a, âm thanh
và hình nh.
•
M t nhóm thông tin là m t di n đàn th o lu n tr c tuy n đ ng
i s d ng đ g i và
xem thông báo.
•
Máy tính cá nhân là máy tính đ
c thi t k cho m t ng
i s d ng m t lúc.
Trang 12
•
M t ch
ng trình là m t b các l nh cho phép máy tính th c hi n m t nhi m v đã
cho.
•
Máy tính cá nhân Tablet là m t lo i máy tính notebook cho phép ng
i s d ng ghi
chép lên trên màn hình v i m t cây bút đ c bi t.
•
a ch URL là đ a ch toàn c u c a các tài li u và các ngu n khác trên Web.
•
Trang Web là m t v n b n trên World Wide Web.
•
Website là m t đ a ch trên World Wide Web.
•
World Wide Web là m t h th ng các máy ch trên Internet h tr các v n b n có
đ nh d ng ngôn ng đánh d u siêu v n b n (HTML).
1.2. Các b ph n máy tính
1.2.1. Các b ph n c a máy tính cá nhân
M t máy tính có r t nhi u b ph n và m i b ph n th c hi n m t ch c n ng nh t đ nh. B n s
h c v m t s nh ng b ph n quan tr ng trong máy tính và ch c n ng c a chúng. M t s b
ph n quan tr ng c a máy tính đ
c th hi n trong Hình 2.1.
Hình 2.1: Các b ph n c a máy tính
H p máy chính có nhi u b ph n trong nh b n m ch in chính, video card, và card âm thanh.
Các b ph n ngo i vi đ c tr ng g n v i máy tính g m có màn hình, bàn phím, chu t và máy
in.
N i máy tính cá nhân
Các đi m sau s giúp b n hi u đ
c cách các b ph n máy tính n i v i nhau b ng cáp.
Trang 13
•
H p máy chính đ
c n i v i ngu n đi n.
•
Màn hình đ
c n i v i h p máy chính và v i ngu n đi n.
•
Bàn phím đ
c n i v i h p máy chính.
•
Chu t đ
•
Máy in đ
•
Các thi t b ph n c ng khác nh máy quét và loa đ
c n i v i h p máy chính.
c n i v i h p máy chính và v i ngu n đi n.
c n i v i h p máy chính và v i
ngu n đi n.
Hình 2.2 giúp b n hi u đ
c k t n i gi a các b ph n máy tính cá nhân.
Hình 2.2: N i máy tính cá nhân. 1, 2, và 3 là n i v i h p máy chính. A, B, C, và D là n i v i
đi n.
1.2.2. Chu trình
u vào – X lý –
u ra
M i ho t đ ng, dù đ n gi n hay ph c t p, đ theo nguyên t c c b n c a Chu Trình
X Lý-
u Vào-
u Ra (I-P-O). Ví d , xem xét m t vi c đ n gi n là pha trà. (Xem Hình 2.3) Công
vi c này c n có lá trà, n
cho thêm s a và đ
c, đ
ng và s a là đ u vào. X lý g m đun n
c, pha trà, ch t và
ng. Chén trà nóng là k t qu cu i c a x lý là đ u ra.
Trang 14
Hình 2.3: Các b
c pha trà
Máy tính c ng làm vi c trên nguyên t c
u Vào-X Lý-
u Ra (Xem Hình 2.4.)
u vào là
ch các d li u và l nh đ a vào máy tính. X lý là ch nh ng gì máy tính làm v i d li u.
u
ra là ch k t qu c a quá trình x lý.Ch ng h n, b n mu n máy tính th c hi n m t phép tính
đ n gi n: nhân hai s 56 và 45. Tr
c h t b n ph i cho đ u vào và ch rõ chu trình x lý.
đây, s 56 và 45 là đ u vào và phép nhân là x lý. Máy tính th c hi n x lý nhân trên đ u vào
đã cho. K t qu sau x lý là 2520 là đ u ra.
Hình 2.4: Nguyên t c I-P-O
1.2.3. Thi t b đ u vào
Trong chu trình
u Vào-X Lý-
thi t b . Các thi t b đ
u Ra, đ u vào c a chu trình đ
c đ a vào thông qua m t
c dùng đ cung c p d li u và l nh cho máy tính đ
c g i là thi t b
đ u vào.
M t s thi t b đ u vào máy tính quan tr ng đ
•
Chu t
•
Bàn phím
•
Máy quét
•
Micro
•
Webcam
c li t kê d
i đây:
Trang 15
1.2.4. Thi t b đ u ra
Thi t b đ u ra chuy n d li u ra máy tính d
Có ba thi t b đ u ra quan tr ng đ
•
Màn hình
•
Máy in
•
Loa
i d ng ch , hình nh, âm thanh và vân vân.
c n i v i h p máy chính:
Màn hình
Màn hình (xem Hình 2.12) gi ng nh màn hình tivi, ch có đi u là có đ phân gi i cao h n đ
có ch t l
ng hi n th t t h n. Nó đ
th ch và đ h a. Nó th
c dùng đ hi n th thông tin t máy tính. Màn hình hi n
ng có nút b t riêng đ b t và t t nó.
Hình 2.12: Màn hình
Máy in
Máy in đ
c dùng đ chuy n d li u t máy tính vào gi y. Trên th tr
ng có c máy in màu
và máy in đen tr ng. Các lo i máy in khác là máy in kim, máy in phun, và máy in laser. (Xem
Hình 2.13.)
Hình 2.13: Máy in kim, máy in phun và máy in laser
Trang 16
i m khác nhau gi a ba lo i máy in đ
c li t kê t i B ng 2.1.
B ng 2.1: i m khác nhau gi a Máy In Kim, Máy In Phun và Máy In Laser
Máy In Kim
In ký t d
T cđ đ
i d ng ch m
c đo b ng ký t trên giây
Máy In Phun
Máy In Laser
In ký t hoàn ch nh
In ký t hoàn ch nh
T c đ đ c đo b ng T c đ đ c đo b ng
trang trên phút
trang trên phút
T c đ vào kho ng t 200 đ n 540 ký t m t
giây
T c đ vào kho ng t
4 đ n 8 trang m t
phút
T c đ vào kho ng t
4 đ n 20 trang m t
phút
Loa
Loa (xem Hình 2.14 ) đ c dùng đ b t âm thanh. Chúng có th đ c l p s n bên trong ho c
đ c n i t bên ngoài vào h th ng. Loa cho phép b n nghe nh c và nghe hi u ng âm thanh
và v n b n nói trên máy tính. Ch ng h n b n mu n thuy t trình cho m t nhóm nh ng ng i
khi m th và ph i dùng đ nh d ng đa ph ng ti n.
thông tin đ n đ c v i khán gi , b n có
th thi t k bài v i các thành ph n âm thanh. i u này khi n nh ng ng i có m t t p trung
v i các tài li u c a b n khi s d ng âm thanh h n là ch dùng bài thuy t trình trên màn hình
thông th ng.
Hình 2.14: Loa
1.2.5. Thi t b vào/ra
M t s thi t b th c hi n nh ng ho t đ ng c a m t thi t b đ u vào và thi t b đ u ra. Thi t b
đó đ
c g i là thi t b vào/ra ho c thi t b I/O. B đi u gi i và card giao di n m ng là ví d
c a thi t b vào/ra.
B đi u gi i
D li u có th đ
c chuy n qua các ph
ng ti n khác nhau nh cáp đi n tho i và sóng radio.
Cáp đi n tho i ch có th mang d ng sóng đ
c g i là tín hi u mô ph ng. Tín hi u mô ph ng
d b nhi u do ti ng n và xung t .
Tín hi u s là m t d ng truy n khá m i s d ng đ nh d ng nh phân (m t h th ng mã
hóa/gi i mã d a vào s 0 và 1) đ g i và nh n s li u. Nó gi ng v i đ nh d ng đ
dùng đ g i và nh n d li u. Tuy nhiên, tín hi u s không th g i đ
Do đó, tín hi u s ph i đ
c chuy n thành tín hi u mô ph ng tr
c qua đ
c máy tính
ng đi n tho i.
c khi chúng đ
c chuy n
Trang 17
qua cáp đi n tho i. T
ng t nh v y, d li u đ
c truy n đi ph i đ
c chuy n thành tín hi u
s t i đ u nh n. B đi u gi i (xem Hình 2.15) chuy n tín hi u s thành tín hi u mô ph ng và
ng
c l i.
Khi b n g i m t tin t máy tính b n đ n máy tính c a ng
i khác, b đi u gi i đóng vai trò là
thi t b đ u ra. Tuy nhiên, khi máy tính b n nh n tin, b đi u gi i l i đóng vai trò là thi t b
đ u vào. B đi u gi i có th đ
đ
c l p bên trong ho c bên ngoài h p máy chính. B đi u gi i
c n i v i h p máy chính b ng cáp đ
c g i là b đi u gi i ngo i vi.
Hình 2.15: B đi u gi i
B đi u gi i c ng là m t ph n trong h p máy chính c a máy tính. B đi u gi i đ
trong trong h p máy chính đ
cl ps n
c g i là b đi u gi i trong.
Card giao di n m ng
Card giao di n m ng là m t card đ
c l p trong máy tính đ nó có th đ
c n i m ng. (Xem
Hình 2.16.) Card giao di n m ng cho phép k t n i riêng m i lúc v i máy tính khác. H u h t
các card giao di n m ng đ
c thi t k cho m t lo i m ng riêng, m c dù m t s lo i có th
dùng cho nhi u m ng. M ng đ c tr ng nh t là Ethernet, là m t tiêu chu n m ng c a các k t
n i máy tính s d ng cáp đ ng tr c ho c cáp xo n hai s i.
Hình 2.16: Card giao di n m ng
Trang 18
1.2.6. H p máy tính
Khi b n nói chuy n v i b n mình, tai b n đóng vai trò là thi t b đ u vào. Nó nh n thông tin
b n c a b n đ a và chuy n thông tin đó v não c a b n. Não b n đóng vai trò là thi t b x lý.
Nó hi u thông tin và đ nh hình ph n h i t
ng ng. Mi ng đóng vai trò là thi t b đ u ra và
tr l i l i b n c a b n.
Trên m t máy tính, bàn phím và chu t là thi t b đ u vào. C u trúc gi ng h p đ
c g i là h p
máy chính ch u trách nhi m v m i x lý c n thi t đ chuy n đ u vào thành đ u ra theo yêu
c u.
Màn hình và máy in là thi t b đ u ra. Các thi t b đ u vào và đ u ra n i v i máy tính c a b n
ph i đ
c n i vào m t b ph n trong h p máy ch đ d li u có th chuy n đi đ
h n, màn hình đ
c. Ch ng
c n i v i card video và loa n i v i card âm thanh. Card video và card âm
thanh, n m trong b n m ch in chính cùng v i thi t b x lý, b nh , các thi t b I/O trong tùy
ch n nh card giao di n m ng. Ngày nay, các đi m n i đ
c đánh d u và s p x p màu rõ ràng
đ ng sau máy tính đ th y rõ thi t b nào c n n i vào.
B n m ch in chính
Trong h p máy chính có m t b ng l n có ch a m t s m ch đi n nh li ti và m t s b ph n
khác. Nó đ
c g i là b n m ch in chính. B n m ch in chính là ph n r t quan tr ng trong h p
máy chính và ch a m t s b ph n h t s c quan tr ng c a máy tính.
B vi x lý là b ph n quan tr ng nh t trong b n m ch in chính. D li u đ
c nh n vào t
thi t b đ u vào. Vi c x lý d li u — tính toán s h c ho c logic trên d li u đã cho — th c
s di n ra trong b vi x lý. Cu i cùng, thông tin đã đ
c x lý đ
c g i t i thi t b xu t.
Hình 2.17 mô t công vi c c a m t máy tính.
Hình 2.17: Cách làm vi c c a máy tính
Card video
Card video (xem Hình 2.18) c m vào máy tính cá nhân đ nó có kh n ng hi n th . Nói cách
khác, nó giúp máy tính c a b n th hi n d li u d
i d ng tr c quan. Card video c ng đ
c
g i là b đi u h p video, board video, board hi n th video, card đ h a và b đi u h p đ
h a. M i b đi u h p có b ph n chuy n tín hi u s -thành-tín hi u mô ph ng, chip nh RAM
Trang 19
video và b đi u khi n video đ d li u có th đ
c chuy n đ n màn hình máy tính. N u b n
mua m t máy tính m i và b n mu n th c hi n m t s vi c c th v i nó (ch ng h n nh trò
ch i video trên Internet) thì r t đáng ph i tìm lo i card video t t nh t cho ch
ng trình c a
b n.
Hình 2.18: Card Video
Card âm thanh
Card âm thanh (xem Hình 2.19) là m t thi t b trong h p máy chính cho phép máy tính nh n,
x lý và phát âm thanh. Card âm thanh cho phép máy tính thu âm qua m t micrô, x lý thông
tin l u trên đ a và k t qu là âm thanh đi ra loa. N u b n đ nh ghi ho c nghe nh c, b n hài
lòng h n v i dàn máy m i c a mình n u xem k dung l
ng card sound tr
c khi mua máy
tính m i .
Hình 2.19: Card Âm Thanh
1.2.7. Các thu t ng c n nh
•
•
•
Ph n c ng là đ ch chung các b ph n máy tính mà b n có th s n m đ
c.
u vào là ch các d li u và l nh đ a vào máy tính.
Thi t b đ u vào đ
c dùng đ đ a d li u và l nh vào máy tính.
Trang 20
•
Thi t b vào/ra th c hi n các ch c n ng c a m t thi t b đ u vào ngoài các ch c n ng
c a thi t b đ u ra.
i m chèn là đ
•
đ
ng nháy đ ch m t v trí trên màn hình n i mà ch s xu t hi n khi
c đánh vào.
•
Bàn phím đ
c dùng đ đánh ch vào máy tính.
•
Micro là thi t b dùng đ ghi âm. Micro chuy n sóng âm thành tín hi u âm thanh.
•
B vi x lý là thi t b quan tr ng nh t trong b n m ch in chính và đây chính là n i
th c hi n vi c x lý d li u — các phép tính s h c và logic trên d li u đã cho.
•
B đi u gi i là m t thi t b đi n t chuy n tín hi u s thành tín hi u mô ph ng và
ng
c l i.
•
Màn hình đ
c dùng đ hi n th thông tin t máy tính.
•
B n m ch in chính là m t b ng l n có ch a CPU v i nhi u m ch đi n t nh li ti và
các thi t b khác. Nó ch a r t nhi u thi t b quan tr ng c a máy tính.
•
•
Chu t đ
c dùng đ ch và ch n nh ng tùy ch n hi n th trên màn hình.
m chu t là m t t m đ m nh có m t trên b ng nh a và đ m d
i b ng cao su ho c
nh a mà b n có th di chuy n chu t trên đó.
•
Con tr chu t là m t m i tên di chuy n trên màn hình t
ng ng v i chuy n đ ng c a
chu t.
•
Card giao di n m ng là m t card đ
c l p trong máy tính đ nó có th đ
•
Chu t quang là m t thi t b tr ti n b n a có s d ng thi t b phát sáng thay vì bi
c n i m ng.
chu t. Nó dò chuy n đ ng b ng vi c c m nh n s thay đ i ánh sáng ph n quan l i
trong thi t b phát quang.
•
u ra là đ ch k t qu do máy tính đ a ra khi nó x lý d li u.
•
Thi t b đ u ra là thi t b có kh n ng th hi n thông tin trên máy tính.
•
Máy in đ
•
X lý là ch nh ng gì máy tính làm v i thông tin mà nó nh n đ
•
Máy quét đ
c dùng đ chuy n d li u t máy tính vào gi y.
c.
c dùng đ t o m t b n sao s chính xác c a m t b c tranh ho c nh mà
có th l u trên máy tính.
Trang 21
•
Chu t cu n hay chu t bánh xe đ
c l p bánh xe gi a phím ph i và phím trái. Bánh xe
này giúp b n cu n tr n tru qua các màn hình thông tin.
•
Card âm thanh là m t thi t b trong CPU cho phép nh n, x lý và phát âm thanh.
•
Loa cho phép b n nghe nh c và nghe hi u ng âm thanh và các v n b n đ c.
•
H p máy chính là ph n thân chính c a máy tính có ch a các thi t b x lý c n thi t đ
chuy n đ u vào thành đ u ra. Các thi t b x lý này g m có b n m ch in chính,
đa
trong và các ph n c ng h th ng khác nh card video và card âm thanh.
•
Card video đ
c c m vào máy tính cá nhân đ nó có th hi n th đ
•
Webcam là m t thi t b có kh n ng chuy n hình nh tr c quan sang d ng s .
c.
1.3. L u tr và b o trì máy tính
1.3.1. Các thi t b l u tr
L u tr trên máy tính là đ ch d li u đ
B n có th đo đ
c kh i l
cl ud
i d ng đi n t đ b x lý có th s d ng.
ng d li u l u trong máy tính gi ng nh vi c b n đo n
bình ch a, nh ng t t nhiên là đ n v đo khác nhau. Dung l
d li u có th đ
c trong
ng l u tr quy t đ nh kh i l
ng
c l u trên thi t b l u tr .
D li u máy tính
M t máy tính l u nhi u lo i d li u và thông tin trong b nh c a mình, c s (0-9), ch cái
(A-Z) và ký hi u và các ký t khác (#, {}, ', ~, ^). Máy tính dùng h nh phân đ t
ng tr ng
cho nh ng ch này. Trong h nh phân, ch dùng hai ch s — 0 và 1 —. S 0 và 1 trong h
nh phân đ
b tám bit đ
c g i là bit (ch s nh phân). Bit là đ n v đo dung l
ng l u tr nh nh t. M t
c g i là byte.
8 bit
1024 bytes
1024 KB
1024 MB
1024 GB
= 1 byte
= 1 kilobyte (KB)
= 1 megabyte (MB)
= 1 gigabyte (GB)
= 1 terabyte (TB)
L u tr d li u
Máy tính dùng hai lo i b nh d li u khác nhau: l u tr t m th i và l u tr th
L u tr t m th i đ
xuyên đ
ng xuyên.
c th c hi n t i B nh truy xu t ng u nhiên (RAM). l u tr th
ng
c th c hi n t i thi t b l u tr B nh ch đ c (ROM).
Trang 22
L u tr t m th i(RAM)
B nh truy xu t ng u nhiên (RAM) gi d li u và l nh c n thi t đ x lý và làm vi c v i
máy tính và ch
nó đ
ng trình ph n m m c a b n. RAM c ng l u t m th i d li u đ u ra tr
c chuy n đ n thi t b đ u ra thích h p (ch ng h n nh máy in). Th
t ng t c đ làm vi c c a ch
RAM có th thay đ i đ
ng thì b n có th
ng trình b ng cách t ng s RAM trên máy tính c a b n.
c.
i u này có ngh a là n i dung trong b nh s m t khi t t máy
tính. Do đó khu v c l u tr th
B nh th
c khi
ng xuyên là đ l u d li u và ch
ng trình.
ng xuyên (ROM)
B nh ch đ c (ROM) là khu v c l u tr th
ng xuyên đ l u d li u và ch
máy tính không c n ngay. ROM là lo i b nh x lý l u tr th
trên máy tính. Các ch
ng trình ph n m m đ
b n l u. Thi t b l u tr th
ng trình mà
ng xuyên d li u c a b n
c l u trên ROM c ng gi ng nh các t p mà
ng xuyên ph bi n nh t là c ng trên máy tính c a b n.
i m khác nhau gi a RAM và ROM đ
c nêu t i B ng 3.1.
B ng 3.1: i m khác nhau gi a RAM và ROM
B nh ch đ c (ROM)
B nh truy xu t ng u nhiên (RAM)
Khu v c l u tr dùng đ gi t m các ch
ng
Khu v c l u tr dùng đ gi các l nh c n thi t
đ đi u hành máy tính. Các l nh này đ
trình và d li u cho x lý.
tr th
cl u
ng xuyên. Không th xóa ho c thay
đ i chúng.
D li u s m t vào th i đi m t t ngu n.
Thông tin l u tr không b m t ngay c khi đã
t t máy.
l u tr t m th i
Ch nh là khi b n c n m t máy nghe đ nghe b ng cát-sét, b n c n m t thi t b l u g i là
đ ghi và đ c t máy tính.
Các thi t b l u tr th
ng đ
•
đ a c ng
•
đam m
•
đ a compact Ch -
•
c s d ng g m nh ng lo i sau:
c (CD-ROM) và
a Hình S (DVD) và
CD ghi
DVD ghi
Trang 23
đ a c ng
đ a c ng (xem Hình 3.1) là thi t b l u ngoài r t đ c tr ng trong h u h t các máy PC.
c ng đ
c g n v i h p máy chính t bên trong nh ng có th tháo
Dung l
ng l u tr c a
máy tính
c ng khác nhau tùy vào dung l
nhà đ u có c ng ch a đ
đa
đ a c ng ra kh i máy tính.
ng terabytes nh ng h u h t các
c m t vài gigabytes.
Hình 3.1: M t đ a c ng trong đ a c ng
đam m
đ a m m (xem Hình 3.2) là thi t b l u ngoài đ
Hình 3.2:
c dùng đ đ c và ghi vào m t đ a m m.
đam m
a m m (xem Hình 3.3) là m t thi t b l u ngoài đ l u kh i l
l u tr c a m t đ a m m th
do nóng, b i và t tr
ng là 1.44 MB. M t nh
ng d li u nh . Dung l
ng
c đi m c a đ a m m là nó d b h ng
ng. Ch ng h n, m t k p gi y t đ n gi n có th phá h y d li u l u
trong đ a m m. Vì v y, b n nên l u h s quan tr ng và các d li u quan tr ng khác trên
nhi u đ a m m ho c m t ph
ph n sau).
a m m c ng đ
ng ti n khác, ch ng h n nh đ a compact (đ
c đ c p trong
c g i là floppy ho c diskette.
Hình 3.3:
am m
Trang 24
đ a compact ch đ c (CD-ROM)
a CD-ROM là thi t b l u ngoài dùng đ đ c đ a CD-ROM. Dung l
ng l u tr c a h u
h t các đ a CD-ROM vào kho ng 650 MB ho c 700 MB, đi u này lý gi i t i sao các ch
ng đi kèm v i đ a CD-ROM cài.
trình ph n m m l n th
li u đ
c l u ít b h ng h n do không th thay đ i đ
Hình 3.4:
ng
u đi m c a đ a CD-ROM là d
c d li u trên đ a CD-ROM.
đ a CD-ROM trong h p máy chính
a CD ghi và CD ghi.
CD ghi (xem Hình 3.5) là thi t b l u tr có th ghi d li u trên đ a CD ghi, m t lo i CD
đ c bi t cho phép b n xóa n i dung đã ghi và ghi l i d li u vào.
m tl
c
ng d li u l n trên CD. Nó c ng có th đ c đ a CD-ROM. Hãy nh r ng CD-ROM và
CD ghi là hai lo i ph
th
CD ghi có th l u đ
ng ti n khác nhau, chúng ch trông gi ng nhau mà thôi. M i ng
i
ng hay g i chung là CD.
Hình 3.5:
CD ghi
DVD
DVD (xem Hình 3.6) là thi t b l u ngoài dùng đ đ c DVD-ROM, m c dù
đ cđ
c CD. DVD-ROM c ng gi ng nh CD-ROM, ngo i tr vi c nó ch a l
l n h n (ít nh t là 4,7 GB). Do có dung l
thuy t trình đa ph
l
ng l n, DVD th
ng ti n l n và phim đ có th k t h p đ
ng đ
DVD c ng
ng d li u
c dùng đ l u các bài
c âm thanh và đ h a ch t
ng cao.
Trang 25