(LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC) PHÁP LUẬT VỀ MUA BÁN DOANH NGHIỆP Ở VIỆT NAM

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TƯ PHÁP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

TRẦN THỊ BẢO ÁNH

PHÁP LUẬT VỀ MUA BÁN DOANH NGHIỆP
Ở VIỆT NAM
Chuyên ngành
Mã số

: Luật Kinh tế
: 62 38 01 07

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học:

1. PGS.TS. NGUYỄN VIẾT TÝ
2. TS. PHAN CHÍ HIẾU

HÀ NỘI - 2014


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng
tôi. Các kết quả số liệu nêu trong luận án là trung thực, có
nguồn gốc rõ ràng, chính xác của các cơ quan chức năng đã

công bố. Những kết luận khoa học của luận án là mới và chưa
có tác giả công bố trong bất cứ công trình khoa học nào.

Tác giả luận án

Trần Thị Bảo Ánh


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU

1

PHẦN TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

7

Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ MUA BÁN DOANH NGHIỆP
VÀ PHÁP LUẬT VỀ MUA BÁN DOANH NGHIỆP

1.1. Khái quát về mua bán doanh nghiệp

31
31

1.1.1. Quan niệm về mua bán doanh nghiệp

31

1.1.2. Đặc điểm của mua bán doanh nghiệp

39

1.1.3. Tác động của mua bán doanh nghiệp đối với bên bán, bên mua
doanh nghiệp và nền kinh tế- xã hội
1.2. Pháp luật về mua bán doanh nghiệp

45
49

1.2.1. Khái niệm pháp luật về mua bán doanh nghiệp

49

1.2.2. Nội dung pháp luật về mua bán doanh nghiệp

53

Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ MUA BÁN DOANH NGHIỆP Ở
VIỆT NAM

2.1. Quy định về các hình thức mua bán doanh nghiệp

66
66

2.1.1. Mua bán toàn bộ doanh nghiệp

66

2.1.2. Mua bán một phần doanh nghiệp

70

2.1.3. Mua bán tài sản của doanh nghiệp

75

2.2. Quy định về chủ thể mua bán doanh nghiệp

76

2.2.1. Bên bán doanh nghiệp

76

2.2.2. Bên mua doanh nghiệp

78

2.3. Quy định về hợp đồng- phương thức thực hiện các giao dịch mua bán
doanh nghiệp

85

2.3.1. Các loại hợp đồng- phương thức thực hiện các giao dịch mua bán
doanh nghiệp

85

2.3.2. Nội dung hợp đồng mua bán doanh nghiệp

87

2.3.3. Hình thức của hợp đồng mua bán doanh nghiệp

95

2.4. Quy định về thủ tục mua bán doanh nghiệp

96

2.4.1. Kiểm soát mua bán doanh nghiệp dưới góc độ điều chỉnh của
pháp luật cạnh tranh

96

2.4.2. Thủ tục mua bán doanh nghiệp đối với các thương vụ mua bán
doanh nghiệp không thuộc phạm vi điều chỉnh của pháp luật
cạnh tranh

103


Chương 3: YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ MUA
BÁN DOANH NGHIỆP Ở VIỆT NAM

117

3.1. Yêu cầu đối với việc hoàn thiện pháp luật về mua bán doanh nghiệp ở
Việt Nam

117

3.1.1. Hoàn thiện pháp luật về mua bán doanh nghiệp phải trên cơ sở
đổi mới tư duy quản lý nhà nước và đảm bảo sự công bằng, tiến
bộ xã hội

117

3.1.2. Hoàn thiện pháp luật về mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam phải
phản ánh thực tiễn mua bán doanh nghiệp và đặt ra yêu cầu hoàn
thiện pháp luật về mua bán doanh nghiệp phải đảm bảo tính khả thi,
đáp ứng đòi hỏi thực tiễn

121

3.1.3. Hoàn thiện pháp luật về mua bán doanh nghiệp phải đảm bảo tính
minh bạch, thống nhất

127

3.1.4. Hoàn thiện pháp luật về mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam phải
đáp ứng các yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế
3.2. Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật về mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam

131
133

3.2.1. Nhóm giải pháp chung

134

3.2.2. Nhóm giải pháp cụ thể

138

KẾT LUẬN

154

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN
LUẬN ÁN ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ

157

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

158


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong tiếng Anh, cụm từ Merge and Acquisition (viết tắt là M&A) có nghĩa là
sáp nhập và mua lại (hoặc mua bán) doanh nghiệp. Đó là hoạt động giành quyền
kiểm soát một phần hoặc toàn bộ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp thông qua
việc sở hữu một phần hoặc toàn bộ doanh nghiệp.
M&A là một phần không thể thiếu trong bức tranh kinh doanh của toàn cầu và

là một yếu tố quan trọng của nền kinh tế các quốc gia. Sự phát triển của M&A tập
trung chủ yếu trong sáu đợt sáp nhập lớn tính từ đầu thế kỷ XX và phần lớn trong
đó có nguồn gốc từ Mỹ. Những cải tiến mới nhất trong lĩnh vực M&A đều được áp
dụng đầu tiên tại Mỹ sau đó mới được du nhập sang các quốc gia hoặc các khu vực
khác. Trên thế giới, M&A diễn ra như một trào lưu để mở rộng hoạt động kinh
doanh và tạo ra nhiều tên tuổi trên trường kinh doanh quốc tế như ông vua phần
mềm Bill Gates đã mua lại DOS và phát triển để tạo nên đế chế Microsoft hoặc nhà
tỷ phú lừng danh người Nga Roman Abramovich đã mua lại Sibneft ngay sau khi
Liên Xô tan rã để đưa nó thành công ty dầu khí hàng thứ tư trên thế giới [8, tr.1].
M&A diễn ra ở hầu hết các ngành quan trọng như ngành dầu lửa với các vụ Exxon
và Mobil (năm 1999), ngành công nghệ thông tin với vụ Compaq và HP (2002),
ngành dịch vụ tài chính với Chase Manhattan và JP Morgan (2000) [25, tr.7]…
Trước năm 1999, tại Việt Nam, gần như không có dữ liệu về sự xuất hiện các
thương vụ M&A. Luật Doanh nghiệp (1999) ra đời, làm cơ sở pháp lý quan trọng
cho các hoạt động M&A sau đó. Năm 2006, cùng với sự kiện Việt Nam chính thức
gia nhập WTO, thị trường chứng khoán phát triển mạnh sau sáu năm kể từ khi xuất
hiện, sự ra đời của Luật Doanh nghiệp (2005) và Luật Đầu tư (2005), chủ trương và
các quy định pháp lý về cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước đã góp phần tạo môi
trường đầu tư rộng mở cho tất cả các thành phần kinh tế. Trong môi trường đó, các
nhà đầu tư đã từng bước sử dụng M&A như một công cụ chiến lược đầu tư để phát
triển hoạt động kinh doanh, các vụ M&A tăng dần theo từng năm: năm 2003, có 41
thương vụ với giá trị 118 triệu USD, đến năm 2008 có 146 vụ với giá trị là 1009
triệu USD, năm 2010 con số này tăng vụt lên 345 vụ với giá trị 1,75 tỷ USD, đặc
biệt là năm 2011 có 267 vụ tương ứng với giá trị là 6,3 tỷ USD [23], [26].


2
M&A đã thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư, các nhà khoa học trong lĩnh
vực kinh tế và pháp lý bởi tính phổ biến và các tác động khác nhau tới toàn cảnh nền
kinh tế thế giới. M&A được xem xét dưới hai góc độ chủ yếu là góc độ kinh tế như một

vấn đề của quản trị chiến lược công ty, tài chính doanh nghiệp và góc độ pháp lý như
đối tượng của khung khổ pháp lý để thực hiện giao dịch M&A. Tác giả luận án lựa
chọn một trong hai hoạt động của M&A là hoạt động mua lại hoặc mua bán doanh
nghiệp làm đề tài nghiên cứu luận án Luật học xuất phát từ những lý do cơ bản sau:
Một là, các nhà khoa học chủ yếu nghiên cứu M&A dưới góc độ kinh tế, rất ít
có các công trình khoa học pháp lý về M&A nói chung và mua bán doanh nghiệp
nói riêng. Ở Việt Nam, các quy định pháp lý về sáp nhập doanh nghiệp tương đối rõ
ràng, trong khi đó các quy định pháp luật về mua bán doanh nghiệp chưa thống
nhất, thiếu tính toàn diện. Hầu hết các công trình nghiên cứu về mua bán doanh
nghiệp dưới góc độ hẹp như mua bán công ty (không nghiên cứu mua bán doanh
nghiệp tư nhân, hợp tác xã) hoặc nghiên cứu về hợp đồng mua bán doanh nghiệp
trong các bài viết hội thảo chưa đánh giá được tổng thể pháp luật về mua bán doanh
nghiệp. Từ đó đặt ra yêu cầu cần phải có các công trình khoa học pháp lý chuyên
sâu hơn nghiên cứu về mua bán doanh nghiệp. Vì vậy, nghiên cứu pháp luật về mua
bán doanh nghiệp là một đề tài gợi mở ý tưởng cho nghiên cứu sinh lựa chọn để
triển khai thành công trình luận án tiến sĩ luật học.
Hai là, ở góc độ cạnh tranh, mua bán doanh nghiệp được hiểu là hành vi tập
trung kinh tế gắn với quá trình mà số lượng các doanh nghiệp độc lập cạnh tranh
trên thị trường bị giảm đi thông qua các hành vi sáp nhập, hợp nhất, mua lại doanh
nghiệp, liên doanh và các hành vi tập trung kinh tế khác. Các Mác đã phát hiện ra
quy luật đầy tính nghịch lý: Cạnh tranh làm phát sinh tập trung kinh tế nhưng tập
trung kinh tế đến một mức độ nhất định lại tiêu diệt cạnh tranh và bắt buộc Nhà
nước phải điều chỉnh pháp luật đối với tập trung kinh tế. Đó cũng là một lý do cần
phải có công trình nghiên cứu luật học đánh giá pháp luật và tình hình thực thi pháp
luật cạnh tranh để kiểm soát các thương vụ mua bán doanh nghiệp nhằm bảo vệ
cạnh tranh trên thị trường và phúc lợi chung của xã hội.
Từ thực trạng thị trường mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam như đã phân tích
đặt ra yêu cầu điều chỉnh pháp luật và có công trình nghiên cứu đối với hoạt động

3
mua bán doanh nghiệp. Các công trình khoa học pháp lý sẽ là chiếc cầu nối giữa
những đòi hỏi khách quan của thực tế hoạt động mua bán doanh nghiệp với các nhà
lập pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về mua bán doanh nghiệp và đảm bảo hiệu quả
thực thi của pháp luật về mua bán doanh nghiệp trên thực tiễn.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
Mục đích của luận án là nghiên cứu hoạt động mua bán doanh nghiệp dưới
góc độ pháp lý và xây dựng một số giải pháp hoàn thiện pháp luật về mua bán
doanh nghiệp ở Việt Nam.
Để thực hiện mục đích trên, luận án đề ra nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể sau:
Thứ nhất, luận án nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về mua bán doanh
nghiệp: quan niệm, đặc trưng pháp lý của mua bán doanh nghiệp; ảnh hưởng của
mua bán doanh nghiệp đến nền kinh tế- xã hội và nghiên cứu nội dung pháp luật về
mua bán doanh nghiệp.
Thứ hai, luận án phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật về mua bán doanh
nghiệp trong quan hệ so sánh với pháp luật của một số nước trên thế giới. Luận án
chỉ ra những tồn tại, những khoảng trống pháp lý về chủ thể mua bán doanh nghiệp,
hợp đồng mua bán doanh nghiệp, thủ tục mua bán doanh nghiệp và cách thức kiểm
soát mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam.
Thứ ba, luận án đề xuất các định hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về
mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam. Các giải pháp hoàn thiện pháp luật về mua bán
doanh nghiệp bao gồm nhóm giải pháp cụ thể và nhóm giải pháp chung nhằm xây
dựng và phát triển thị trường mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam hoạt động hiệu
quả, phù hợp với xu thế hội nhập quốc tế.
3. Phạm vi nghiên cứu
Với tính chất là luận án tiến sĩ Luật học, luận án đặt trọng tâm nghiên cứu mua
bán doanh nghiệp dưới góc độ khoa học pháp lý.
Trên thế giới, hoạt động mua bán doanh nghiệp thường được nghiên cứu đồng
thời với hoạt động sáp nhập doanh nghiệp. Xuất phát từ những yêu cầu cần thiết
phải nghiên cứu về hoạt động mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam và đáp ứng yêu

cầu về hình thức luận án, luận án tập trung phân tích nghiên cứu về mua bán doanh
nghiệp mà không nghiên cứu các hoạt động sáp nhập, hợp nhất doanh nghiệp.


4
Dưới góc độ pháp lý, mua bán doanh nghiệp là một hoạt động đầu tư phức tạp,
liên quan đến nhiều vấn đề khác nhau như pháp luật về hợp đồng, pháp luật về
chứng khoán, pháp luật doanh nghiệp, pháp luật cạnh tranh, pháp luật lao động,
pháp luật đất đai, pháp luật về môi trường, pháp luật về tài chính, pháp luật về sở
hữu trí tuệ… Luận án không phân tích tất cả các nội dung pháp luật liên quan đến
mua bán doanh nghiệp; không nghiên cứu chuyên sâu về các thủ tục sau thương vụ
mua bán doanh nghiệp như: thủ tục về thuế, thủ tục chuyển đổi doanh nghiệp;
không phân tích quản lý nhà nước đối với hoạt động mua bán doanh nghiệp (dưới
khía cạnh của pháp luật cạnh tranh, pháp luật chứng khoán) và các quy định pháp
luật về giải quyết tranh chấp phát sinh từ hoạt động mua bán doanh nghiệp.
Luận án tập trung nghiên cứu mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam với tính chất
là những hoạt động đầu tư nhằm giành quyền sở hữu và quyền kiểm soát doanh
nghiệp với các nội dung cụ thể, gồm: chủ thể thực hiện mua bán doanh nghiệp, đối
tượng mua bán là một phần hoặc toàn bộ doanh nghiệp, các hình thức mua bán
doanh nghiệp; thủ tục mua bán doanh nghiệp; kiểm soát mua bán doanh nghiệp
dưới góc độ của pháp luật cạnh tranh. Mặc dù trong thực tiễn, mua bán doanh
nghiệp được thể hiện qua nhiều hình thức đa dạng khác nhau nhưng trong giới hạn
luận án tiến sĩ Luật học, mua bán doanh nghiệp được nghiên cứu dưới hình thức chủ
sở hữu doanh nghiệp chuyển nhượng toàn bộ cổ phần, phần vốn góp chi phối cho
bên mua. Vì vậy, các hình thức doanh nghiệp tăng vốn điều lệ và hành vi góp thêm
vốn điều lệ chi phối, kiểm soát hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp tăng vốn
điều lệ không thuộc phạm vi nghiên cứu của luận án.
Các quy định pháp luật có liên quan đến mua bán doanh nghiệp sẽ được tác
giả dẫn chiếu trong nội dung luận án để có cái nhìn tổng thể, chính xác hơn về hoạt
động mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam.

4. Phương pháp nghiên cứu
Để giải quyết những vấn đề do đề tài đặt ra, nghiên cứu sinh sử dụng kết hợp
các phương pháp nghiên cứu khác nhau như phương pháp phân tích, tổng hợp,
phương pháp so sánh luật học.
Phương pháp tổng hợp, phân tích được sử dụng chủ yếu tại chương một luận
án. Qua việc thu thập các tài liệu thứ cấp, so sánh, tổng hợp các quan điểm, ý kiến


5
khác nhau về mua bán doanh nghiệp, nghiên cứu sinh bước đầu đưa ra quan niệm
về mua bán doanh nghiệp và nội dung pháp luật về mua bán doanh nghiệp.
Phương pháp phân tích sẽ được sử dụng chủ yếu trong chương hai luận án kết
hợp với việc sử dụng một số tài liệu thực tiễn chủ yếu được lấy từ nguồn của Cục
quản lý cạnh tranh, cơ quan đăng ký kinh doanh để phân tích, đánh giá thực trạng
pháp luật về mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam.
Chương ba, luận án sẽ sử dụng phương pháp diễn giải, quy nạp để đưa ra các
định hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật về mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam
trong điều kiện hội nhập quốc tế.
5. Những đóng góp mới của luận án
Trên cơ sở kế thừa có chọn lọc kết quả của các công trình nghiên cứu trước
đây về mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam, đồng thời với quá trình nghiên cứu độc
lập và nghiêm túc, luận án đã có những đóng góp mới về mặt khoa học như sau:
Thứ nhất, luận án xây dựng được hệ thống lý luận khoa học của pháp luật về
mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam: nêu ra quan niệm về mua bán doanh nghiệp và
làm rõ đặc điểm pháp lý của mua bán doanh nghiệp. Từ đó, luận án chỉ ra những
đặc trưng pháp lý cơ bản của mua bán doanh nghiệp trong tương quan so sánh với
sáp nhập doanh nghiệp, mua bán tài sản, tặng cho doanh nghiệp, chuyển nhượng cổ
phần, phần vốn góp của thành viên doanh nghiệp. Luận án đã xác định nội dung của
pháp luật về mua bán doanh nghiệp bao gồm: quy phạm về hình thức mua bán
doanh nghiệp, chủ thể mua bán doanh nghiệp, hợp đồng mua bán doanh nghiệp, thủ

tục mua bán doanh nghiệp và kiểm soát mua bán doanh nghiệp dưới góc độ điều
chỉnh của pháp luật cạnh tranh.
Thứ hai, luận án đánh giá một cách tương đối toàn diện và có hệ thống thực
trạng pháp luật về mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam, chỉ ra những bất cập của
pháp luật hiện hành về mua bán doanh nghiệp. Đồng thời, luận án đã phân tích,
đánh giá những kinh nghiệm quốc tế trong việc điều chỉnh pháp luật đối với hoạt
động mua bán doanh nghiệp để Việt Nam tham khảo trong quá trình hoàn thiện
pháp luật về mua bán doanh nghiệp.
Thứ ba, luận án đề xuất được các yêu cầu khoa học và giải pháp cụ thể cho
việc hoàn thiện pháp luật về mua bán doanh nghiệp, đáp ứng nhu cầu phát triển hoạt


6
động mua bán doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường thời kỳ hội nhập quốc tế ở
Việt Nam.
6. Kết cấu của luận án
Ngoài Lời nói đầu, Phần tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài luận án, Kết luận,
Danh mục tài liệu tham khảo, luận án gồm có 3 chương, cụ thể như sau:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về mua bán doanh nghiệp và pháp luật về
mua bán doanh nghiệp.
Chương 2: Thực trạng pháp luật về mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam.
Chương 3: Yêu cầu và giải pháp hoàn thiện pháp luật về mua bán doanh
nghiệp ở Việt Nam.


7
PHẦN TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến mua bán doanh nghiệp
Cụm từ Mergers and Acquisitions (viết tắt là M&A) luôn được viết và đọc
kèm với nhau. Mergers có thể dịch là sáp nhập nhưng căn cứ vào hệ quả sau vụ sáp

nhập thì Mergers còn bao gồm cả hình thức hợp nhất doanh nghiệp. Acquisitions
được dịch là mua bán hoặc mua lại doanh nghiệp.
Rất ít có các công trình nghiên cứu tách rời từng hoạt động mua bán hoặc sáp
nhập doanh nghiệp mà chủ yếu các công trình khoa học đều nghiên cứu chung về
hai hoạt động sáp nhập và mua bán doanh nghiệp. Tên gọi mua bán hay mua lại
doanh nghiệp có sự khác nhau vì cách dịch ra tiếng Việt có sự khác nhau. Bản chất
mua bán hoặc mua lại doanh nghiệp đều giống nhau, đều phản ánh việc một bên
(bên bán) chuyển quyền sở hữu một phần hoặc toàn bộ doanh nghiệp cho một bên
(bên mua) và bên mua có quyền kiểm soát hoạt động của doanh nghiệp mà họ mua
lại. Vì vậy, luận án sẽ đánh giá tình hình nghiên cứu về mua bán doanh nghiệp từ
nội dung các công trình khoa học về sáp nhập và mua bán/mua lại doanh nghiệp.
Trong hoạt động kinh doanh, không có giao dịch nào phức tạp hơn mua bán
và sáp nhập doanh nghiệp, vô số vấn đề phát sinh trên phạm vi rộng, từ định giá đến
cấu trúc giao dịch, từ tác động của Luật Thuế đến Luật Chứng khoán, Luật Môi
trường, Luật Lao động...ảnh hưởng đến việc thực hiện các thương vụ mua bán và
sáp nhập doanh nghiệp. Nhận thức được tầm quan trọng và cả những rủi ro tiềm ẩn
trong thương vụ mua bán và sáp nhập doanh nghiệp, trên thế giới và ở Việt Nam đã
xuất hiện nhiều công trình khoa học kinh tế, pháp lý nghiên cứu về mua bán và sáp
nhập doanh nghiệp. Có thể kể đến một số công trình khoa học sau:
1.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến mua bán doanh nghiệp của
các tác giả nước ngoài
1.1.1. Nhóm các công trình nghiên cứu về mua bán doanh nghiệp dưới góc độ
kinh tế- tài chính
* Các nghiên cứu: M&A- Mua lại và sáp nhập căn bản, các bước quan trọng
trong quá trình mua bán doanh nghiệp và đầu tư của tác giả Michael E.S. Frankel,
Nxb Tri thức, Hà Nội (2009) và Mua lại và sáp nhập từ A đến Z của Andrew


8
J.Sherman, Milledge A. Hart, Nxb Tri thức, Hà Nội (2009) cung cấp cho bạn đọc

cái nhìn tổng quát về các bước quan trọng khi tiến hành các thương vụ mua lại và
sáp nhập doanh nghiệp, những bài học và hướng dẫn cơ bản trong lần đầu tiên thực
hiện thương vụ mua lại và sáp nhập, bao gồm các nội dung sau:
Thứ nhất, M&A là một thuật ngữ để mô tả các thương vụ liên quan đến sự thay
đổi, chuyển giao quyền kiểm soát một doanh nghiệp. Các hình thức M&A bao gồm:
mua tài sản của doanh nghiệp, mua cổ phiếu, mua lại doanh nghiệp dựa trên vốn vay
nợ (Leveraged Buy Outs, viết tắt là LBO); mua lại doanh nghiệp để giữ quyền quản lý
(Management Buy Outs, viết tắt là MBO).
Thứ hai, hai cuốn sách trên đã giới thiệu chủ thể tham gia thương vụ mua lại
và sáp nhập doanh nghiệp, mục tiêu, động cơ của họ. Đó là bên bán, bên mua doanh
nghiệp, hai nhân vật chính của thương vụ mua bán doanh nghiệp. Ngoài sự có mặt
bắt buộc của hai bên mua bán doanh nghiệp, các chủ thể khác như các nhà đầu tư tài
chính, kiểm toán viên, đội ngũ tư vấn, cơ quan quản lý nhà nước, hệ thống báo chí,
khách hàng… đều có vai trò trong thương vụ mua lại và sáp nhập.
Thứ ba, các bên mua bán doanh nghiệp phải chuẩn bị những công việc cần
thiết để mua bán doanh nghiệp và ký kết hợp đồng có tính chất như hợp đồng ghi
nhớ và bảo mật một số nội dung thông tin trong thương vụ mua lại và sáp nhập.
Một trong những bước quan trọng nhất của quá trình chuẩn bị là lựa chọn một
nhóm nhà tư vấn, vai trò của các nhà tư vấn đối với thương vụ mua lại và sáp nhập
rất quan trọng. Chính các nhà tư vấn sẽ trợ giúp các bên chuẩn bị những công việc
cần thiết để thực hiện thành công thương vụ mua lại và sáp nhập. Nhóm tư vấn tối
thiểu phải có các thành viên sau: người môi giới đầu tư, cố vấn tài chính, nhân
viên kế toán, cố vấn pháp lý, chuyên viên thẩm định giá, chuyên viên bảo hiểm.
Bên mua cần chú ý tới vai trò của người môi giới đầu tư bởi vì người môi giới
đầu tư có những nguồn thông tin mà công ty mua khó có thể tiếp cận được.
Người môi giới đầu tư có thể đưa ra những tư vấn quý giá về đàm phán và định
giá, giúp bên mua doanh nghiệp có thể tiết kiệm được hàng triệu đô cho thương
vụ mua lại và sáp nhập.
Nhóm các nhà tư vấn hướng dẫn các bên mua bán thảo luận về quyết định mua
và bán doanh nghiệp. Từ nội dung thảo luận, các bên sẽ ký kết hợp đồng được gọi

9
là hợp đồng tạm thời hoặc ý định thư để cụ thể hóa các nội dung mà các bên đã thảo
luận, điều chỉnh và hướng dẫn cách xử sự của các bên cho đến khi thực hiện giao
dịch. Ý định thư có ý nghĩa là một chất xúc tác quan trọng, là một bước đi cần thiết
trong các thương vụ mua lại và sáp nhập. Ý định thư thường được coi là một hợp
đồng về nguyên tắc, có các điều khoản đề nghị, điều khoản ràng buộc theo mẫu
tham khảo mà các tác giả cuốn sách đã đưa ra.
Thứ tư, giới thiệu về phần cốt lõi của thương vụ mua lại và sáp nhập, đó là
công việc thẩm định chi tiết doanh nghiệp mục tiêu của bên mua. Thẩm định chi tiết
là việc bên mua có nghĩa vụ xem xét chi tiết và cẩn trọng về thương vụ mua lại và
sáp nhập. Quá trình này sẽ xem xét toàn diện về pháp lý, tài chính và chiến lược tất
cả những tài liệu, những quan hệ hợp đồng, lịch sử hoạt động và cấu trúc tổ chức
của bên bán. Thẩm định đầu tư thường được chia làm hai nhóm làm việc: tài chính
chiến lược, thường do kế toán và đội ngũ quản lý của người mua đảm nhiệm; thẩm
định pháp lý do cố vấn của người mua thực hiện.
Thẩm định pháp lý sẽ phân tích những vấn đề về tổ chức; những vấn đề tài
chính; những vấn đề quản lý và nhân sự; những hợp đồng và giao kết chính của bên
bán; kiện tụng và khiếu nại. Nhóm làm việc của người mua sẽ phải thu thập các dữ
liệu để xem xét điều kiện để giao dịch mua lại và sáp nhập có hiệu lực pháp luật;
giao dịch này có chịu sự điều chỉnh của pháp luật cạnh tranh không; những rủi ro
mà người mua có thể phải gánh chịu sau khi thực hiện giao dịch…
Thứ năm, vấn đề định giá doanh nghiệp, giá trị và giá cả của doanh nghiệp
mục tiêu và các phương pháp định giá tiêu chuẩn. Giá là vấn đề tối cao trong một
thương vụ mua lại và sáp nhập. Nó quyết định lượng giá trị được chuyển cho người
bán để đổi lấy quyền sở hữu doanh nghiệp bán. Trong thương vụ mua lại và sáp
nhập, các bên đều rất chú trọng thỏa thuận về giá mua bán doanh nghiệp vì nó chính
là một yếu tố quan trọng để quyết định liệu thương vụ mua lại và sáp nhập có hoàn
tất được không? Do đó, các bên mua bán, sáp nhập doanh nghiệp phải sử dụng các

phương pháp định giá theo nguyên tắc nhất định và phù hợp với giá thị trường, đặc
biệt là khi định giá đối với tài sản không thể hiện trên bảng cân đối kế toán của
doanh nghiệp nhưng lại có giá trị rất lớn, đó là tài sản vô hình như thương hiệu, hệ
thống khách hàng...


10
Thứ sáu, giới thiệu về các vấn đề tài chính để thực hiện thương vụ mua lại và
sáp nhập như chi phí vốn qua việc dùng vốn tiền mặt hoặc huy động nguồn vốn
khác. Cuốn sách cũng hé mở những thông tin hữu ích về nguồn tài chính đằng sau
các thương vụ mua lại và sáp nhập ngày càng được đầu tư lớn và được bảo mật hơn
so với những giai đoạn đầu xuất hiện hoạt động mua lại và sáp nhập. Các tác giả
cũng lưu ý về cách thức bên mua thanh toán bằng cổ phần hay thanh toán bằng tiền
mặt để mang lại hiệu quả nhất cho bên mua.
Thứ bảy, quy định của Nhà nước điều tiết chung đối với tất cả các thương vụ
mua lại và sáp nhập. Các yếu tố điều tiết chung bao gồm những vấn đề chống độc
quyền, môi trường, chứng khoán, các vấn đề phúc lợi nhân viên. Các quy định điều
tiết trong từng ngành chỉ ảnh hưởng một vài loại giao dịch trong những ngành nhất
định và vấn đề điều tiết từng ngành sẽ phụ thuộc vào sự chấp thuận của những
người quản lý của liên bang.
Các tác giả đã phân tích các đạo luật về chống độc quyền, đạo luật môi trường,
Luật Chứng khoán, Luật Lao động và việc làm…có ảnh hưởng như thế nào đối với
các thương vụ mua lại và sáp nhập. Đặc biệt, so với các cuốn sách khác viết về hoạt
động mua lại và sáp nhập, hai tác giả cuốn sách trên đã đề cập thêm các thông tin
mà thông thường bên bán không có hoặc có rất ít nghĩa vụ pháp lý phải tiết lộ cho
bên mua về việc có sử dụng những chất có khả năng nguy hiểm trong cơ sở kinh
doanh của mình hay báo cáo về việc thải những chất như vậy ra môi trường. Từ đó,
các bên sẽ thỏa thuận về việc phân bổ trách nhiệm theo luật bảo vệ môi trường như
thế nào và cần phải tiến hành các thủ tục pháp lý gì để được cơ quan có thẩm quyền
chấp thuận các giấy phép môi trường.

Thứ tám, vấn đề hậu mua lại và sáp nhập doanh nghiệp.
Nội dung hậu mua lại và sáp nhập trong cuốn sách Mua lại và sáp nhập từ A
đến Z được truyền tải đầy đủ, logic và dễ hiểu với văn phong người Việt. Với tư
cách là một luật sư chuyên nghiệp tư vấn trong lĩnh vực mua lại và sáp nhập, tác giả
cuốn sách Mua lại và sáp nhập từ A đến Z đã thể hiện vai trò vừa tư vấn pháp lý,
vừa tư vấn tài chính, vừa là cố vấn đầu tư, thậm chí là thể hiện cả vai trò nhà tâm lý
học để hướng dẫn độc giả cách thức thực hiện thương vụ mua lại và sáp nhập một
cách hiệu quả nhất. Vì vậy, cuốn sách đã được các nhà đầu tư, các chuyên gia


11
trong lĩnh vực mua lại và sáp nhập, độc giả đánh giá rất cao. Các tác giả đã thu
thập, tổng hợp những vấn đề căn bản nhưng vô cùng quan trọng cần quan tâm
trước, trong và sau thương vụ mua lại và sáp nhập doanh nghiệp; mô tả về những
thách thức mà bên mua doanh nghiệp phải đối mặt thời kỳ hậu mua lại và sáp nhập
như: sự kết hợp nguồn nhân lực, văn hóa doanh nghiệp, hệ thống hoạt động và quản
lý thông tin, phương thức kế toán và thực hành tài chính. Cuốn sách này được coi là
một trong những tài liệu cần thiết, dễ hiểu đối với các bên mua bán, sáp nhập, cơ
quan nhà nước, các cố vấn về thương vụ mua lại và sáp nhập doanh nghiệp.
Dù có thành công to lớn như vậy nhưng hai nghiên cứu trên đây chỉ nghiên
cứu mua bán và sáp nhập doanh nghiệp dưới góc độ kinh tế, đề cập rất ít đến khía
cạnh pháp lý của hoạt động mua bán, sáp nhập doanh nghiệp. Tuy nhiên, nhận diện
được mua bán và sáp nhập doanh nghiệp dưới góc độ kinh tế sẽ là cơ sở khoa học
để tìm ra các giải pháp pháp lý phù hợp để điều chỉnh đối với hoạt động mua bán và
sáp nhập doanh nghiệp.
* Một số công trình khác nghiên cứu chi tiết về các số liệu thực tiễn, tổng kết
đánh giá thực tiễn làm minh chứng để tính toán hiệu quả mua bán doanh nghiệp
như: Mua bán doanh nghiệp- Những bước đường thành công:Từng bước để có
những hợp đồng khôn ngoan hơn của tác giả Dezil Rakinne Peter Howson, Nxb
Công an nhân dân (2007) và cuốn sách Cẩm nang hướng dẫn M&A- Mua lại và

sáp nhập, các công cụ hỗ trợ quá trình hợp nhất ở mọi cấp độ của tác giả Timothy J
Galpin Mark Herdon, Nxb Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh (2009)
Hai cuốn sách trên chủ yếu giới thiệu về kỹ năng khi thực hiện các thương vụ
mua lại, sáp nhập doanh nghiệp trên thực tiễn. Các khía cạnh kinh tế, các bảng biểu
thể hiện đánh giá về mua lại, sáp nhập doanh nghiệp được các tác giả đầu tư trình
bày công phu. Qua hai công trình khoa học mang nhiều tính thực tiễn của các tác
giả Dezil Rakinne Peter Howson và Timothy J Galpin Mark Herdon, có thể thấy
mua lại và sáp nhập doanh nghiệp được nhận diện là hoạt động đầu tư với mục đích
cao nhất và cuối cùng là “giá trị cộng hưởng” (sự lớn mạnh tài chính, nhân sự..) so
với trước khi thực hiện mua lại và sáp nhập doanh nghiệp. Nhiều “giá trị cộng
hưởng” của các doanh nghiệp tham gia mua lại và sáp nhập có thể đem tới lợi ích
kinh tế cho xã hội, vì vậy, các Chính phủ sẽ sử dụng các công cụ, chính sách để hỗ


12
trợ cho sự phát triển của hoạt động mua lại và sáp nhập doanh nghiệp. Hai cuốn
sách trên một mặt là những gợi ý cho Chính phủ trong việc điều tiết hoạt động mua
lại và sáp nhập doanh nghiệp, một mặt là “cẩm nang” hướng dẫn các kỹ năng mua
lại và sáp nhập doanh nghiệp cho các nhà đầu tư.
* Cuốn sách M&A- Mua lại và sáp nhập thông minh, kim chỉ nam trên trận đồ
sáp nhập và mua lại của tác giả Scott Moeller & Chris Brady, Nxb Tri thức, Hà Nội
(2009) giúp bạn đọc nhìn nhận xuyên suốt một thương vụ mua lại và sáp nhập để từ
đó tìm ra giai đoạn nào trong quá trình mua bán doanh nghiệp cần có sự tham gia
của tình báo doanh nghiệp nhằm đạt được hiệu quả như các bên mua bán doanh
nghiệp mong muốn. Bên cạnh đó, cuốn sách còn điểm lại hiện trạng và dự báo xu
thế mua bán doanh nghiệp trong tương lai và giới thiệu một số thương vụ mua bán
doanh nghiệp trong thực tiễn. Theo đó, thông tin tình báo doanh nghiệp được đánh
giá theo triết lý của người Trung Hoa: “Chưa hiểu rõ tình địch mà vội vàng hành
động ắt sẽ chẳng mang lại kết quả gì, để biết được nội tình của địch, không thể
không dụng gián” (Binh pháp Tôn Tử) kết hợp với thực tiễn thực hiện các thương

vụ mua lại và sáp nhập hiện nay: “Tình báo doanh nghiệp là trái tim của thẩm định
chi tiết”. Tình báo doanh nghiệp sẽ giúp các bên sử dụng thông tin một cách hiệu
quả nhất trong quá trình thẩm định chi tiết theo triết lý số lượng thông tin không
quan trọng bằng chất lượng và cách thức sử dụng những thông tin đó.
Tóm lại: Các công trình khoa học nêu trên chủ yếu nghiên cứu mua lại và sáp nhập
dưới góc độ kinh tế, với tính chất là sổ tay hướng dẫn các bước cần thực hiện để chuẩn bị
cho thương vụ mua bán và sáp nhập doanh nghiệp thành công. Lý luận về M&A, đặc
biệt là đánh giá các quy định pháp luật mua lại và sáp nhập khá mờ nhạt. Mặt khác, các
cuốn sách về mua lại và sáp nhập do tác giả nước ngoài viết và được dịch ra tiếng Việt
đồng thời nặng về tính chất tài chính nên độc giả gặp những khó khăn nhất định để hiểu
về các thuật ngữ hay những nội dung mà nhóm tác giả trình bày.
1.1.2. Công trình nghiên cứu về mua bán doanh nghiệp dưới góc độ pháp lý
* Bài viết: Các vấn đề cần lưu ý khi tham gia giao dịch M&A tại Việt Nam của
Luật sư nước ngoài Gregoty Crovo (Công ty Kelvin ChiaPartnership) đăng trên đặc
san của Báo Đầu tư với chủ đề M&A- Toàn cảnh thị trường Mua bán- Sáp nhập
doanh nghiệp Việt Nam 2012.


13
Trong bài viết này, tác giả phân tích các vấn đề pháp lý, thủ tục và thực tế
thực hiện giao dịch mua bán, sáp nhập doanh nghiệp tại Việt Nam như các quy định
về tài khoản góp vốn, thẩm định pháp lý, quy định của pháp luật cạnh tranh kiểm
soát mua lại và sáp nhập, thủ tục cấp phép cho nhà đầu tư nước ngoài khi đầu tư ở
Việt Nam, quá trình thanh toán và những khó khăn cho việc thực thi các hợp đồng
mua lại và sáp nhập tại Việt Nam. Tác giả bài viết phân tích những điểm bất cập
trong các quy định pháp luật của Việt Nam về mua lại và sáp nhập doanh nghiệp, từ
đó khuyến cáo các nhà đầu tư nước ngoài khi tham gia giao dịch mua lại và sáp
nhập doanh nghiệp ở Việt Nam.
1.2. Các công trình nghiên cứu liên quan đến mua bán doanh nghiệp của
tác giả Việt Nam

1.2.1. Nhóm các công trình nghiên cứu về mua bán doanh nghiệp với tính chất
là một hành vi tập trung kinh tế
* Chuyên đề về Hành vi tập trung kinh tế (2005) của tác giả Lê Viết Thái, đề
tài nghiên cứu về thể chế cạnh tranh trong điều kiện phát triển thị trường tại Việt
Nam được đánh giá là một nghiên cứu rất sớm về mua bán và sáp nhập doanh
nghiệp trên góc độ tập trung kinh tế và chống độc quyền. Tuy nhiên, nghiên cứu
này được thực hiện vào năm 2005, trước khi hoạt động này thực sự nở rộ ở Việt
Nam nên các thông tin về mua lại và sáp nhập chưa thực sự phản ánh chính xác và
đầy đủ thực tiễn mua lại và sáp nhập tại Việt Nam. Mặt khác, chuyên đề này chưa
thể hiện hết bản chất mua lại và sáp nhập vì tác giả chuyên đề chủ yếu phân tích
mua lại và sáp nhập theo góc nhìn của pháp luật cạnh tranh mà chưa đánh giá mua
lại và sáp nhập dưới lăng kính của pháp luật doanh nghiệp, thương mại.
* Báo cáo tập trung kinh tế tại Việt Nam- Hiện trạng và dự báo (2012), Cục
quản lý cạnh tranh, Bộ Công thương, Hà Nội gồm 99 trang là một nghiên cứu tương
đối đầy đủ về tập trung kinh tế. Nội dung của báo cáo bao gồm: Thực trạng hoạt
động tập trung kinh tế tại Việt Nam giai đoạn 2009- 2011; Kinh nghiệm quốc tế về
kiểm soát tập trung kinh tế; Một số vấn đề trong thực thi quy định về kiểm soát tập
trung kinh tế ở Việt Nam; Khuyến nghị.
Báo cáo này và công trình [10] chủ yếu nghiên cứu mua bán, sáp nhập doanh
nghiệp dưới góc độ nhìn nhận của cơ quan quản lý nhà nước về cạnh tranh để đưa ra


14
các khuyến nghị phục vụ cho việc quản lý nhà nước về cạnh tranh đối với hoạt động
tập trung kinh tế nói chung và mua lại doanh nghiệp nói riêng. Nội dung báo cáo tập
trung kinh tế tại Việt Nam chỉ phân tích các quy định kiểm soát tập trung kinh tế nói
chung và mua bán doanh nghiệp nói riêng trong một số trường hợp. Vì vậy, báo cáo tập
trung kinh tế không nghiên cứu về các trường hợp mua bán doanh nghiệp không thuộc
phạm vi điều chỉnh của pháp luật cạnh tranh. Như vậy, báo cáo tập trung kinh tế 2012
chưa thể mô tả đầy đủ tổng thể về hoạt động mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam.

1.2.2. Công trình nghiên cứu về mua bán doanh nghiệp dưới góc độ quản trị
công ty
* Bài viết Thâu tóm và hợp nhất: nhìn từ khía cạnh quản trị công ty đăng trên
tạp chí Quản lý Kinh tế số năm 2007 của hai tác giả Nguyễn Đình Cung và Lưu
Minh Đức. Đúng như tên gọi, công trình này chủ yếu giới thiệu một số khái niệm cơ
bản liên quan đến sáp nhập và mua bán doanh nghiệp dưới góc độ lý thuyết về quản
trị công ty. Do vậy, phạm vi và độ sâu của nghiên cứu này còn nhiều hạn chế, mới
phần nào đáp ứng được nhu cầu thực tiễn của người đọc tìm hiểu những khái niệm
ban đầu về mua lại và sáp nhập.
1.2.3. Nhóm công trình nghiên cứu về mua bán doanh nghiệp tổng hợp dưới
các giác độ kinh tế, pháp lý
* Nghiên cứu khoa học: Cẩm nang Mua bán và sáp nhập tại Việt Nam của
Mạng Mua bán và sáp nhập Việt Nam, (2009) là cuốn sách đầu tiên của khu vực tư
nhân được soạn thảo một cách công phu và mang tính thực tiễn khá cao. Cuốn sách
bao gồm 216 trang, được kết cấu thành mười chương, trong đó có chín chương (từ
chương một đến chương chín) liên quan đến các thương vụ mua lại và sáp nhập.
Nội dung chín chương đầu là: Tổng quan về hoạt động mua lại và sáp nhập; Khung
khổ pháp lý cho hoạt động mua lại và sáp nhập tại Việt Nam; Chuẩn bị cho một
thương vụ mua lại và sáp nhập; Rà soát và thẩm định doanh nghiệp; Định giá doanh
nghiệp; Một số kinh nghiệm trong đàm phán mua lại và sáp nhập; Thách thức hậu
mua lại và sáp nhập; Kinh nghiệm quốc tế về những rủi ro trong mua lại và sáp
nhập; Điển cứu mua lại và sáp nhập trong lĩnh vực ngân hàng.
Mục đích của cuốn sách là hướng đến các công ty có nhu cầu mua và bán
doanh nghiệp, do vậy, các nội dung về chính sách quản lý nhà nước đối với thị


15
trường sáp nhập và mua bán doanh nghiệp được đề cập rất ít. Ý tưởng của tập thể
tác giả cuốn sách cũng nhìn nhận mua lại và sáp nhập là một chủ đề của ngành tài
chính như các tác giả nước ngoài. Chính vì vậy, cuốn sách Cẩm nang mua bán và

sáp nhập tại Việt Nam được thiết kế khá nhiều nội dung chi tiết, cụ thể về các
nghiệp vụ tài chính trong thương vụ mua lại và sáp nhập hơn là đầu tư cho việc tổng
hợp, phân tích, so sánh các quy định pháp lý về mua lại và sáp nhập ở Việt Nam và
trên thế giới. Mặc dù là một công trình khoa học được kết cấu giống với các công
trình khoa học nước ngoài nghiên cứu về mua bán và sáp nhập doanh nghiệp nhưng
các đánh giá về mua bán và sáp nhập doanh nghiệp trong cuốn sách này gắn liền với
đặc điểm thị trường mua bán doanh nghiệp của Việt Nam. Vì vậy, độc giả nhìn
nhận mua bán doanh nghiệp rõ ràng và dễ hiểu hơn so với các công trình khoa học
về mua bán doanh nghiệp của các tác giả nước ngoài.
* Đề tài khoa học cấp Bộ: Hoạt động sáp nhập và mua lại- Cơ sở lý luận, kinh
nghiệm quốc tế và kiến nghị chính sách cho Việt Nam (2009) của Viện Nghiên cứu
quản lý kinh tế Trung ương. Đề tài này gồm ba chương với các nội dung :
Chương một: Cơ sở lý luận về hoạt động sáp nhập và mua lại. Nội dung
chương này giúp người đọc tìm hiểu:
(i) Các khái niệm và nội hàm của hoạt động sáp nhập và mua lại doanh
nghiệp; làm rõ một số cách hiểu về mua lại sáp nhập doanh nghiệp;
(ii) Phân tích các đặc điểm của hoạt động sáp nhập và mua lại doanh nghiệp
như phương thức thực hiện (chào thầu, lôi kéo cổ đông bất mãn, thương lượng tự
nguyện, thu gom cổ phiếu trên thị trường chứng khoán, mua lại tài sản công ty); (iii)
Một số vấn đề về quản trị công ty cần lưu ý trước và sau mua lại và sáp nhập.
(iv) Quy trình thực hiện một vụ sáp nhập và mua lại; Rà soát, định giá doanh
nghiệp theo một số chỉ tiêu tài chính cơ bản; đánh giá khả năng thanh toán nợ, tỷ suất lợi
nhuận và các phương pháp định giá doanh nghiệp. Một số vấn đề hậu sáp nhập như bên
mua hay bên bán sẽ phải gánh vác các khoản thuế liên quan đến chuyển nhượng tài sản
trong quan hệ mua bán doanh nghiệp, trả nợ của doanh nghiệp mục tiêu; Cơ cấu tổ chức;
Văn hóa công ty; Thị trường và thương hiệu của doanh nghiệp mục tiêu.
(v) Thể chế quản lý và điều tiết thị trường sáp nhập và mua lại doanh nghiệp
nhằm chống độc quyền; Bảo vệ cổ đông thiểu số và minh bạch hóa quản trị công ty;

16
Xem xét các định chế nhà nước và tư nhân trong việc giám sát và thúc đẩy thị
trường sáp nhập và mua lại
Chương hai: Kinh nghiệm quốc tế về hoạt động sáp nhập và mua lại và thể
chế điều tiết gồm: Quá trình phát triển thị trường sáp nhập và mua lại trên thế giới.
Hiệu quả thực hiện sáp nhập và mua lại từ góc độ quản trị công ty.
Khác với các công trình khác, trong đề tài này, nhóm tập thể tác giả đã đánh
giá hiệu quả mua lại và sáp nhập từ góc nhìn của các nhân viên các công ty đã từng
tham gia mua lại và sáp nhập. Ngoài ra, các tác giả đã trình bày và phân tích kinh
nghiệm quốc tế về thể chế điều tiết của Nhà nước đối với hoạt động sáp nhập và
mua lại của một số nước như Hoa Kỳ, Úc, Hàn Quốc và Trung Quốc.
Chương ba: Thực trạng hoạt động M&A ở nước ta và một số kiến nghị nhằm
hoàn thiện thể chế điều tiết thị trường M&A.
Đề tài trên đã có những thành công nhất định giúp độc giả có cái nhìn tổng
quát về lý thuyết, thực tiễn của mua lại và sáp nhập liên quan đến nhiều vấn đề như
tài sản, thị trường kinh doanh, thương hiệu, nhân sự, tổ chức, quản lý, văn hóa của
doanh nghiệp. Đề tài trên đã phần nào đáp ứng nhu cầu nghiên cứu, tư vấn chính
sách cho công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động mua lại và sáp nhập. Tuy
nhiên, tập thể tác giả nghiên cứu đề tài này nghiêng về quan điểm mua bán doanh
nghiệp thuộc phạm trù quản trị doanh nghiệp nên các nội dung nghiên cứu tập trung
phân tích mua bán, doanh nghiệp dưới góc độ quản trị doanh nghiệp. Nhóm tác giả tiếp
cận đặc điểm hoạt động mua lại và sáp nhập ở phạm vi rộng (như phương thức thực
hiện, phân loại hoạt động mua lại và sáp nhập, lợi ích và động cơ thúc đẩy hoạt động
mua lại và sáp nhập) nhưng các đặc điểm trên chưa phù hợp với các tiêu chí để phân
tích, đánh giá đặc điểm pháp lý của hoạt động mua lại và sáp nhập doanh nghiệp.
* Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ: Pháp luật điều chỉnh sáp nhập, mua lại
ở Việt Nam- kỷ yếu hội thảo khoa học Pháp luật về sáp nhập, mua lại: Những vấn
đề lý luận và thực tiễn do Trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh (2010) tổ
chức và chủ trì
Các tác giả tham gia đề tài trên tập trung nghiên cứu các nội dung như: (i) Vì

sao pháp luật cần phải điều chỉnh sáp nhập, mua lại doanh nghiệp; (ii) Một số nội
dung về bản chất pháp lý của mua bán doanh nghiệp; (iii) Những vấn đề pháp lý
trong thương vụ sáp nhập, mua lại doanh nghiệp (các bước của giao dịch sáp nhập,
mua lại doanh nghiệp, thẩm định pháp lý…) dưới con mắt của các luật sư các công


17
ty luật; (iv) Một số vấn đề về tỷ lệ góp vốn của nhà đầu tư nước ngoài và cam kết
của Việt Nam khi gia nhập WTO trong các giao dịch mua lại và sáp nhập; (v) Các
quy định pháp luật về định giá doanh nghiệp khi thực hiện thương vụ mua lại và sáp
nhập; (vi) Kinh nghiệm của Trung Quốc trong điều chỉnh sáp nhập, mua lại doanh
nghiệp; (vii) Mua lại và sáp nhập dưới sự điều chỉnh của pháp luật cạnh tranh.
Như vậy, nội dung của đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ “Pháp luật điều
chỉnh sáp nhập, mua lại ở Việt Nam” đã phân tích hoạt động mua lại và sáp nhập
tương đối tổng thể ở các khía cạnh kinh tế, khía cạnh pháp lý và có sự so sánh với
kinh nghiệm điều chỉnh pháp luật về mua lại và sáp nhập của Trung Quốc. Tuy
nhiên, do có nhiều tác giả tham gia trong cùng một đề tài nên các bài viết đã bị
trùng lặp về một số nội dung, ý tưởng như: Tìm hiểu về khái niệm mua lại và sáp
nhập, thẩm định pháp lý về mua lại và sáp nhập. Các bài viết chưa thống nhất về
việc sử dụng các thuật ngữ như thẩm định chi tiết, mua lại và sáp nhập doanh
nghiệp…nên chất lượng khoa học của công trình còn bị hạn chế. Mặt khác, do sự
trùng lặp về ý tưởng, nội dung bài viết nên đã dẫn đến tình trạng một số nội dung
được đề cập quá nhiều (như thẩm định pháp lý- thẩm định chi tiết) nhưng có những
nội dung cần quan tâm (các quy định luật lao động, sở hữu trí tuệ) khi thực hiện
thương vụ mua lại và sáp nhập lại không được đưa vào hoặc nghiên cứu sơ sài trong
đề tài hội thảo khoa học cấp Bộ này.
* Nghiên cứu: M&A- Sáp nhập và mua lại doanh nghiệp ở Việt Nam- Hướng
dẫn cơ bản dành cho bên bán của hai tác giả Phạm Trí Hùng và Đặng Thế Đức,
Nxb Lao động xã hội, 2011 là một cuốn sách phân tích các thương vụ sáp nhập và
mua lại doanh nghiệp ở Việt Nam theo các nội dung: sự cần thiết sáp nhập và mua

lại doanh nghiệp; thẩm định doanh nghiệp; khung khổ pháp lý để thực hiện hoạt
động mua bán doanh nghiệp. Bên cạnh đó, các tác giả cũng giới thiệu tới độc giả
các mẫu hợp đồng mua bán doanh nghiệp, hợp đồng chuyển nhượng cổ phần, biên
bản ghi nhớ trong giao dịch sáp nhập và mua lại doanh nghiệp. Cuốn sách trên được
ghi nhận là nguồn tư liệu cung cấp thông tin cho bên bán doanh nghiệp, vì vậy,
những yêu cầu tư vấn pháp lý cho bên mua doanh nghiệp vẫn là một nội dung bỏ
ngỏ mà nghiên cứu: M&A- Sáp nhập và mua lại doanh nghiệp ở Việt Nam- Hướng
dẫn cơ bản dành cho bên bán chưa có lời giải đáp.


18
1.2.4. Công trình nghiên cứu về hợp đồng mua bán doanh nghiệp
* Luận văn thạc sĩ Luật học, trường Đại học Luật Hà Nội năm 2009 của tác giả
Mai Vân Anh với đề tài: Hợp đồng mua bán doanh nghiệp theo pháp luật Việt Nam.
Đúng như tên gọi của luận văn [3], tác giả luận văn chỉ nghiên cứu một nội
dung pháp lý của hoạt động mua bán doanh nghiệp, cụ thể tác giả đã tìm hiểu các
quy định pháp luật Việt Nam về hợp đồng nói chung. Trên cơ sở lý luận chung về
hợp đồng, tác giả đã xây dựng những nội dung pháp lý về hợp đồng mua bán doanh
nghiệp phù hợp với đặc điểm của hoạt động mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam.
Tuy nhiên, hợp đồng mua bán doanh nghiệp chỉ là một nội dung trong nghiên cứu
tổng thể về mua bán doanh nghiệp nên cần phải có công trình khoa học phân tích,
đánh giá mua bán doanh nghiệp ở mức độ toàn diện hơn.
* Sách chuyên khảo: Pháp luật về hợp đồng trong thương mại và đầu tưNhững vấn đề pháp lý cơ bản, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội do TS Nguyễn Thị
Dung chủ biên năm 2009. Chương tám cuốn sách đã thông tin tới bạn đọc cách thức
để xây dựng các điều khoản cấu thành hợp đồng mua bán doanh nghiệp theo pháp
luật hiện hành Việt Nam. Tập thể tác giả cuốn sách đã giới hạn việc tiếp cận các
quy định pháp luật về hợp đồng mua bán toàn bộ doanh nghiệp hoặc mua bán một
bộ phận doanh nghiệp theo hướng mua bán toàn bộ tài sản/một bộ phận tài sản của
doanh nghiệp mà không phân tích quy định về hợp đồng chuyển nhượng phần vốn
góp, cổ phần. Đồng thời, các tác giả cũng bình luận những bất cập, thiếu sót của

pháp luật hợp đồng của Việt Nam điều chỉnh hoạt động mua bán doanh nghiệp và
đưa ra một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật.
1.2.5. Công trình nghiên cứu về mua bán một loại hình doanh nghiệp phổ biến
trong nền kinh tế- mua bán công ty
* Luận văn thạc sĩ Luật học, Đại học Luật Hà Nội năm 2010: Pháp luật về mua
bán công ty ở Việt Nam- thực trạng và giải pháp của Thạc sĩ Vũ Phương Đông.
Tác giả đã phân tích các nội dung về quan niệm mua bán công ty, bản chất
pháp lý của mua bán công ty, các quy định về tài sản và định giá tài sản của công ty,
hợp đồng mua bán công ty, phương thức mua bán công ty. Tác giả cũng đã đưa ra
một số giải pháp hoàn thiện pháp luật về mua bán công ty như cần phải xây dựng
quan niệm về mua bán doanh nghiệp hoặc phải ban hành nghị định riêng điều chỉnh
về mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam.


19
Tác giả đã giới hạn phạm vi nghiên cứu của luận văn là không nghiên cứu quy
định về mua bán doanh nghiệp tư nhân, mua bán hợp tác xã. Luận văn Pháp luật về
mua bán công ty ở Việt Nam- thực trạng và giải pháp cũng giới hạn phạm vi tiếp
cận mặt trái của mua bán doanh nghiệp khi luận văn không phân tích, đánh giá
chuyên sâu mua bán công ty dưới giác độ điều chỉnh của pháp luật cạnh tranh.
1.2.6. Công trình nghiên cứu về điều chỉnh pháp luật của nước ngoài đối với
hoạt động mua bán doanh nghiệp
* Bài viết: Khái quát pháp luật Cộng hòa Liên bang Đức về hoạt động sáp
nhập và mua lại doanh nghiệp- bài học kinh nghiệm cho Việt Nam của Thạc sĩ Trần
Quỳnh Anh đăng trên tạp chí Luật học trường Đại học Luật Hà Nội số 9/2012 là
một công trình khoa học pháp lý phân tích sáp nhập và mua lại doanh nghiệp.
Bài viết của tác giả Trần Quỳnh Anh giới thiệu một cách đầy đủ các nội dung
sáp nhập và mua lại doanh nghiệp ở Cộng hòa Liên bang Đức, bao gồm: nguồn luật
điều chỉnh hoạt động sáp nhập và mua lại doanh nghiệp; các hình thức cụ thể của
giao dịch sáp nhập và mua lại doanh nghiệp và kiểm soát hoạt động sáp nhập và

mua lại doanh nghiệp. Không chỉ phân tích các quy định mua lại và sáp nhập doanh
nghiệp của Cộng hòa Liên bang Đức mà tác giả bài viết đã nêu ra một số bài học
kinh nghiệm cho Việt Nam trong việc xây dựng pháp luật về mua lại và sáp nhập
doanh nghiệp ở Việt Nam.
Do bị giới hạn số trang trong khuôn khổ bài tạp chí luật học nên các phân tích
và đánh giá của bài viết chưa phân tích làm rõ cơ sở lý luận và quy định pháp luật
về mua bán doanh nghiệp ở Việt Nam. Tuy nhiên, bài viết Khái quát pháp luật
Cộng hòa Liên bang Đức về hoạt động sáp nhập và mua lại doanh nghiệp- bài học
kinh nghiệm cho Việt Nam là một nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho độc giả
quan tâm và nghiên cứu về mua bán doanh nghiệp.
2. Đánh giá các công trình khoa học liên quan đến mua bán doanh nghiệp
và hướng nghiên cứu của luận án về mua bán doanh nghiệp
2.1. Đánh giá các công trình khoa học liên quan đến mua bán doanh nghiệp
Mua bán doanh nghiệp có những tác động khác nhau tới nền kinh tế- xã hội.
Mua bán doanh nghiệp ngày càng trở nên quan trọng, cần thiết trong đời sống kinh
tế trên toàn cầu và nhiều tác giả đã dành thời gian, công sức, tâm huyết để giải mã


20
sự thành công của các thương vụ mua bán doanh nghiệp. Vì vậy, các công trình
khoa học về mua bán doanh nghiệp đã ghi nhận nghệ thuật đàm phán hợp đồng mua
bán doanh nghiệp, là sự tổng kết các tri thức được rút ra từ thực tiễn mua bán doanh
nghiệp xen lẫn việc thu thập thông tin về mua bán doanh nghiệp để giúp nhà đầu tư
dự liệu, đánh giá đưa ra quyết định mua hoặc không mua mà xây dựng mới doanh
nghiệp. Các tác giả đã đặt mình vào vị trí của người mua, người bán doanh nghiệp
trên cả về phương diện kinh tế, pháp lý kết hợp với yếu tố cảm xúc, tâm lý để cho ra
đời các cuốn sách, báo cáo, đề tài định hướng việc đầu tư có hiệu quả cho cộng
đồng doanh nghiệp và kiến nghị nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt
động mua lại và sáp nhập doanh nghiệp nói chung và mua bán doanh nghiệp nói
riêng. Dấu ấn, sắc thái riêng của các công trình khoa học về mua bán doanh nghiệp

được thể hiện như sau:
Thứ nhất: Các công trình khoa học nghiên cứu mua lại và sáp nhập doanh
nghiệp của các tác giả nước ngoài và các tác giả Việt Nam chủ yếu được nghiên
cứu tập trung vào các khía cạnh kinh tế- tài chính hoặc cập nhật các thông tin
thực tiễn về tình hình phát triển của thị trường mua lại và sáp nhập doanh
nghiệp. Đa số các công trình khoa học nghiên cứu về mua bán, sáp nhập doanh
nghiệp nói chung và mua bán doanh nghiệp nói riêng dưới góc độ kinh tế, theo
đó mua bán và sáp nhập doanh nghiệp là những hoạt động đầu tư tài chính nhằm
mục đích tìm kiếm lợi nhuận.
Mục đích của các nhà đầu tư khi mua bán, sáp nhập doanh nghiệp là phải tạo
ra giá trị cộng hưởng cho doanh nghiệp được mua lại theo nguyên tắc 1+1 > 2. Đa
số các công trình khoa học trong và ngoài nước liên quan đến mua bán doanh
nghiệp đều đánh giá tổng thể các công đoạn của quá trình mua bán doanh nghiệp,
đặc biệt chú trọng đến các yếu tố thẩm định doanh nghiệp, việc sử dụng nguồn vốn
hợp lý để mua lại doanh nghiệp và hình thức thanh toán để thương vụ mua bán đó
đạt hiệu quả nhất. Các tác giả đồng quan điểm khi cho rằng: Mua bán doanh nghiệp
là một hoạt động phức tạp, liên quan đến nhiều vấn đề không chỉ là tài sản mà còn
là vấn đề nhân sự, người lao động của doanh nghiệp, mối quan hệ đối với khách
hàng, chủ nợ của doanh nghiệp mục tiêu. Vì vậy, các công trình khoa học đã đánh
giá toàn diện các vấn đề liên quan đến mua bán và sáp nhập doanh nghiệp và đưa ra


21
những kinh nghiệm hoặc khuyến cáo các bên phải chú trọng trong quá trình mua
bán, sáp nhập doanh nghiệp nhằm giảm thiểu rủi ro cho các bên.
Các công trình khoa học đã được đúc rút từ thực tiễn mua bán và sáp nhập
doanh nghiệp ở Mỹ, quốc gia có hoạt động mua lại và sáp nhập phát triển, đó sẽ là
những kinh nghiệm cho Việt Nam trong việc xây dựng cơ sở vật chất, nhân sự, các
chính sách, khung khổ pháp luật điều chỉnh hoạt động mua lại và sáp nhập doanh
nghiệp. Các công trình khoa học về mua bán doanh nghiệp dưới khía cạnh kinh tế

của các tác giả trong và ngoài nước đã cung cấp tư liệu để tác giả luận án xây dựng
những căn cứ lý luận về mua bán doanh nghiệp vì theo nguyên lý chung thì việc xây
dựng lý luận phải ghi nhận, phán ánh và phù hợp với trình độ phát triển của các
quan hệ xã hội trên thực tiễn.
Thứ hai: Các công trình khoa học nghiên cứu về mua lại và sáp nhập doanh
nghiệp xây dựng quan niệm về mua bán doanh nghiệp khác nhau, nội hàm các khái
niệm này được sử dụng thay thế lẫn nhau. Vì vậy, việc phân biệt các thuật ngữ về
mua lại, sáp nhập là một điều quan trọng khi nghiên cứu về mua bán doanh nghiệp.
Qua việc phân biệt các thuật ngữ đó, luận án sẽ có nhiệm vụ bước đầu đưa ra quan
niệm về mua bán doanh nghiệp phù hợp với thị trường mua bán doanh nghiệp Việt
Nam trong giai đoạn hiện nay.
Trong các công trình khoa học, các tác giả chưa đưa ra định nghĩa về mua bán
doanh nghiệp mà thường sử dụng cụm từ Mergers and Acquisitions được dịch là
sáp nhập và mua lại doanh nghiệp hoặc sáp nhập và mua bán doanh nghiệp. Ngoài
thuật ngữ Mergers and Acquisitions, các tác giả còn sử dụng các từ Buyouts được
hiểu là việc mua lại cổ phần để bên mua nắm được quyền kiểm soát doanh nghiệp
mục tiêu [37] và Takeovers được hiểu là thâu tóm một tỷ lệ sở hữu đủ để chi phối
doanh nghiệp mục tiêu.
Acquisitions và Takeovers cơ bản là giống nhau nhưng có một điểm khác
nhau khi sử dụng các từ này để diễn đạt một thương vụ mua bán doanh nghiệp cụ
thể. Acquisitions thường được hiểu là mua lại doanh nghiệp mà các chủ sở hữu
doanh nghiệp mục tiêu đồng ý bán doanh nghiệp của mình cho bên mua, thương vụ
mua bán doanh nghiệp kiểu này mang tính thân thiện [38]. Ngược lại, Takeovers
thường diễn đạt các thương vụ mua bán doanh nghiệp mà một số chủ sở hữu doanh