THỰC TRẠNG CỦA GIÁO DỤC GIA ĐÌNH TRONG QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN NHÂN CÁCH CON NGƯỜI HIỆN NAY

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA TÂM LÝ – GIÁO DỤC
---------------------------

BÀI TIỂU LUẬN:

THỰC TRẠNG CỦA GIÁO DỤC GIA ĐÌNH TRONG
QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN
NHÂN CÁCH CON NGƯỜI HIỆN NAY

Học phần: Giáo Dục Học Đại Cương
Giảng viên hướng dẫn: Th.S Bùi Văn Vân
Sinh viên thực hiện: Phạm Thị Hậu
Lớp

:

13CTXH


LỜI NÓI ĐẦU!
Nhân cách không có sẵn bằng cách bộc lộ dần các bản năng nguyên thủy mà nhân
cách là các cấu tạo tâm lí mới được hình thành và phát triển trong quá trình sống, giao
tiếp, vui chơi, học tập, lao động...như V.I.Lenin đã khẳng định: “Cùng với dòng sữa mẹ,
con người đã hấp thụ tâm lí, đạo đức của xã hội mà nó hình thành nên”. Trong quá trình
hình thành nhân cách thì giáo dục đóng vai trò quyết định, đặc biệt là giáo dục gia đình.
Trong bài nói chuyện tại Hội nghị dự thảo luận dự thảo Luật Hôn nhân – Gia đình
(tháng 1/ 1959), Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “ Rất quan tâm đến gia đình là đúng
và nhiều gia đình cộng lại mới thành xã hội, xã hội tốt thì gia đình tốt, gia đình tốt thì xã
hội mới tốt. Hạt nhân của xã hội là gia đình”. Gia đình là một lực lượng giáo dục quan

trọng trong: “Gia đình – Nhà trường – Xã hội”. Thật vậy, đối với mỗi con người, nhất là
con người Việt Nam thì gia đình là mối quan tâm quan trọng nhất trong suốt cuộc đời.
Bởi chính gia đình là nơi tạo tiền đề cơ sở và hành trang quan trọng cho mỗi con người
bước vào đời. Trong cuộc đời dù là ai, thành đạt hay không thành đạt, người có ích cho
gia đình, xã hội hay là gánh nặng cho gia đình và xã hội, từ góc độ nhân cách đều bắt
nguồn từ sự giáo dục quan trọng là gia đình.
Tuy nhiên, thực trạng giáo dục gia đình ở nước ta hiện nay đang có nhiều diễn
biến phức tạp, có thể nói là đang suy giảm nghiêm trọng. Để hiểu rõ hơn, tìm ra nguy
nhân và cách khắc phục, ta cần phải nghiên cứu vấn đề này. Đây cũng là lí do để em chon
đề tài nghiên cứu là: “ Thực trạng của giáo dục gia đình đối với sự hình thành và phát
triển nhân cách con người hiện nay”.

B. NỘI DUNG
I. Cơ sở lí luận về vai trò của giáo dục gia đình trong việc hình thành và phát triển
nhân cách con người:
1. Khái niệm nhân cách:
Theo nghiên cứu của các nhà tâm lí học thì nhân cách là tổ hợ những đặc điểm
tâm lí, những thuộc tính tâm lí của cá nhân, biểu hiện bản sắc và giá trị xã hội của con
người.
Sự phát triển nhân cách bao gồm các mặt phát triển sau đây:
• Sự phát triển về thể chất: biểu hiện ở sự tăng trưởng về chiều cao, cơ bắp và hoàn
thiện các giác quan.
• Sự phát triển về mặt tâm lý: biểu hiện ở những biến đổi cơ bản trong các quá trình
nhận thức, tình cảm, ý chí, nhu cầu, nếp sống, thói quen,…nhất là ở sự hình thành các
thuộc tính tâm lý mới của nhân cách.


• Sự phát triển về mặt xã hội biểu hiện ở việc tích cực, tự giác tham gia vào các mặt
khác nhau của đời sống xã hội, cũng như những thay đổi trong việc cư xử với mọi người
xung quanh.

2. Khái niệm gia đình:
Gia đình là một thiết chế xã hội đặc thù, một nhóm xã hội nhỏ mà các thành viên
của nó gắn bó với nhau bởi quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống hoặc quan hệ con
nuôi, bởi tính cộng đồng về sinh hoạt, trách nhiệm đạo đức với nhau nhằm đáp ứng
những nhu cầu riêng của mỗi thành viên cũng như để thực hiện tính tất yếu của xã hội
về tái sản xuất con người.
Gia đình là môi trường đầu tiên con người tiếp xúc, là nhân tố quyết định đến sự
hình thành và phát triển nhân cách con người. Thế mạnh nhất của gia đình trong việc giáo
dục là tình cảm. Đó là tình yêu thương đặc biệt sâu sắc của cha mẹ, ông bà dành cho con
cháu, anh em dành cho nhau. Hơn các môi trường khác, gia đình là tổ ấm tạo ra hạnh
phúc cho mỗi con người. Từ đó, gia đình có vai trò rất lớn trong quá trình giáo dục hình
thành nên nhân các con người, quá trình đó diễn ra hai giai đoạn nuôi và day.
3. Khái niệm giáo dục:
Giáo dục là một hiện tượng xã hội, là quá trình tác động có mục đích, có kế
hoạch, ảnh hưởng tự giác chủ động đến con người đưa đến sự hình thành và phát triển
nhân tâm lý, ý thức, nhân cách.
Theo nghĩa rộng thì giáo dục là toàn bộ tác động của gia đình, nhà trường, xã hội
bao gồm cả dạu và học và các tác động khác đến con người. Theo nghĩa hẹp thì giáo dục
có thể xem là quá trình tác động đến tư tưởng, đạo đức, hành vi của con người.
Trong sự hình thành và phát triển nhân cách thì giáo dục đóng vai trò chủ đạo,
quyết định đến nhân cách con người.
II. Thực trạng giáo dục gia đình ở nước ta hiện nay:
1. Thực trạng về gia đình hiện nay:
• Về cơ bản, gia đình Việt Nam hiện nay vễn là mô hình gia đình truyền
thống đa chức năng. Các chức năng cơ bản của gia đình như; chức năng
kinh tế, chức năng tái sản xuất con người và sức lao động; chức năng giáo
dục – xã hội hóa, chức năng tâm – sinh lí, tình cảm…được phục hồi, có
điều kiện thực hiện tốt hơn.
• Những giá trị truyền thống quý báu của gia đình Việt Nam truyền thống
vẫn được bảo tồn và phát huy.

• Qui mô của gia đình ngày càng thu nhỏ, những gia đình theo kiểu “tứ
đại đồng đường” dần được thay thế bằng gia đình ít người, chỉ có từ hai đến
ba thế hệ.


• Qúa trình công nghiệp hóa hiện đại hóa đã làm cho nên kinh tế nước ta
phát triển, mức sống của các gia đình ngày càng cao, có điều kiện để chăm
lo cho sự phát triển của thế hệ sau.
• Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu xã hội học cho thấy các giá trị gia đình ở
nước ta ngày càng đi xuống. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình
phát triển và hội nhập của nước ta.
2. Thực trạng giáo dục gia đình hiện nay:
• Hiện nay, gia đình vẫn đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc hình
thành và phát triển nhân cách con người. Gia đình vẫn là cái nôi nuôi
dưỡng tâm hồn con người.
• Nền kinh tế phát triển, mức sống của các gia đình ngày càng được nâng
cao, các gia đình có điều kiện chăm sóc cho con cái. Các gia đình tạo điều
kiện tốt về vật chất cho việc học tập trẻ như mua bàn đèn riêng, bàn học
riêng, sách vở, dụng cụ học tập phục vụ cho việc học tập của trẻ. Tuy nhiên,
vẫn có nhiều gia đình có điều kiện kinh tế nhưng lại gây ảnh hưởng tiêu cực
đến việc học tập và rèn luyện của trẻ. Có những phương vật chất, dụng cụ
trong sinh hoạt gia đình như tivi, casset, việc ăn uống đầy đủ nhưng không
định hướng, không có lựa chọn…trẻ tự xem băng hình, phim ảnh, các loại
phim bạo lực, tự do ăn uống tiêu xài. Đó là những mầm móng dẫn đến hành
vi ngông cuồng của trẻ.
• Có không ít gia đình thiếu sự quan tâm đúng mức hoặc thể hiện sự thái
quá khi đặt ra yêu cầu cho trẻ. Có những yêu cầu quá cao, quá khắt khe,
luôn yêu cầu trẻ bằng những mệnh lệnh cứng nhắc, trẻ phải làm thế này, thế
kia…không có phương pháp trẻ hoặc biểu hiện sự nuông chiều trẻ theo kiểu
muốn gì được nấy, hoặc chỉ đặc biệt quan tâm đáp ứng những đòi hỏi vật

chất của trẻ. Dẫn đến trẻ chỉ biết hưởng thụ, đòi hỏi, ỷ lại.
• Tuy nhiên, hiện nay, nền kinh tế phát triển kéo theo sự phát triển của
các dịch vụ chăm sóc con người: nhà trẻ, trường mẫu giáo, viện dưỡng lão,
…được thành lập ngày càng nhiều. Không ít gia đình đã phó mặc trách
nhiệm chăm sóc người thân của mình cho xã hội, dung tiền để thay cho
trách nhiệm và nghĩa vụ của mình. Chức năng nuôi dạy con cái, chăm sóc
cha mẹ dần dần đi xuống.
3. Những thuận lợi và khó khăn đối với giáo dục gia đình:
a. Thuận lợi:
• Những truyền thống gia đình nước ta vẫn được gìn giữ và phát triển qua
từng thế hệ như truyền thống kính trên nhường dưới, truyền thống anh em
như thể tay chân, phụng dưỡng cha mẹ...Trẻ em được tiếp thu những truyền
thống này ngay từ nhỏ thông qua những hành động của những người thân.


• Trẻ em được cha mẹ, ông bà giáo dục đạo đức từ nhỏ thông qua những
câu hò, câu ca dao, câu truyện ngụ ngôn… đây đều là những bài học vỡ
lòng cho trẻ, đi sâu vào tâm trí trẻ, ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành
nhân cách của trẻ.
• Hiện nay nền kinh tế phát triển kéo theo sự phát triển của nền kinh tế
từng hộ gia đình, các gia đình có điều kiện chăm sóc con cái hơn, cho trẻ
tiếp xúc với những điều văn minh sớm thông qua các hoạt động vui chơi
ngoài xã hội. Điều này ảnh hưởng trực tiếp không chỉ đến nhân cách và còn
ảnh hưởng đến trí tuệ trẻ sau này.
b. Khó khăn:
• Nền kinh tế thị trường phát triển ngày càng mạnh mẽ đã mang lại không
ít thuận lợi cho việc gia đình giáo dục và hình thành nhân cách con người.
Tuy nhiên, sự phát triển này cũng mang lại không ít khó khăn. Quan hệ
mua bán, sức mạnh của đồng tiền đã làm xói mòn nhân cách của không ít
người, ảnh hưởng mạnh mẽ đến quan hệ gia đình, nhiều truyền thống trong

gia đình ngày càng bị xói mòn như vấn đề đạo đức, nhân cách, cách ứng
xử, giao tiếp,… điều này ảnh hưởng không tốt đến việc hình thành nhân
cách của trẻ.
• Cuộc sống của xã hội hiện đại với sự phát triển của các thành phần kinh
tế đã tác động đến đời sống gia đình. Tình trạng li thân, ly hôn, bạo lực gia
đình diễn ra ngày càng phổ biến và trầm trọng hơn. Các giá trị văn hóa gia
đình truyền thống của người Viêt Nam dần xuống cấp và mai một.
• Không ít gia đình bị cuốn theo vòng xoáy của nền thị trường, chạy theo
đồng tiền, chỉ lo làm giàu, buông lỏng việc giáo duc con cái, hoặc phó mặc
việc giáo duc con cái cho các dịch vụ chăm sóc con người: nhà trẻ, trường
mẫu giáo,…điều này làm cho trẻ cảm thấy thiếu sự quan tâm của người
thân, dễ mắc phải nhưng căn bệnh về tâm lí.
• Nhiều gia đình làm ăn phi pháp, thua lỗ, phá sản…gây nên bầu không
khí căng thẳng, áp lực, ảnh hưởng xấu đến việc hình thành nhân cách trẻ.
• Không ít gia đình thiếu tri thức, thiếu nhân cách không chỉ không đáp
ứng mà còn gây hậu quả xấu cho việc hình thành và phát triển nhân cách
trẻ.
4. Những nguyên nhân của những hạn chế đối với giáo dục gia đình:
• Đất nước chuyển đổi nhanh chóng từ nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu
sang nền kinh tế công nghiệp hóa hiện đại hóa nhiều gia đình nên nhiều
gia đình chưa có điều kiện thích ứng còn mang nặng tư duy của nền sản
xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, lạc hậu.
• Đất nước hội nhập với thế giới, nhiều nền văn hóa du nhập vào nước
ta, nhất là nền văn hóa phương Tây làm cho xã hội có nhiều biến đổi.


Nhiều bậc phụ huynh còn chưa chuẩn bị đầy đủ kiến thức giáo dục con cái
trong tình hình mới, nên họ chưa có định hướng rõ rệt dễ xảy ra tình trạng
từ bỏ toàn bộ cái cũ tiếp thu văn minh thế giới không có chọn lọc, không
phù hợp với thực tiễn Việt Nam.

• Kinh tế xã hội và kinh tế gia đình còn kém phát triển, khó khăn, nhiều
gia đình lại sinh nhiều con, dân số đông dẫn đến việc không có đủ điều
kiện để chăm sóc, nuôi day, giáo duc. Đảng, Nhà nước và các tổ chức xã
hội đã quan tâm nhiều đến gia đình nhưng hệ thống chính sách và pháp
luận chưa đồng bộ, kém hiệu quả; nên tình trạng tảo hôn, ly thân, ly dị,
bạo hành gia đình, bất bình đẳng giới tính vẫn thường xuyên diễn ra và đe
dọa đến hạnh phúc gia đình và ảnh hưởng tới việc giáo dục con cái.
• Các cơ quan có chức năng vẫn chưa quản lý tốt mặt trái của nền kinh
tế thị trường cùng với các luồng văn hóa độc hại bên ngoài xâm nhập vào
nước ta, điều này gây ảnh hưởng đến việc giáo dục vị thành niên.
• Trình độ dân trí còn thấp, nhận thức còn hạn chế, tư tưởng thực dụng
còn ăn sâu vào một bộ phận nhân dân, nên có những gia đình đề cao việc
kiếm tiền, không thực sự quan tâm đến việc giáo dục con cái, không ít gia
đình phó mặc việc giáo dục con cái cho nhà trường và xã hội. Chưa có sự
phối hợp chặt chẽ trong việc giáo dục trẻ em giữa nhà trường và gia đình,
điều này làm hạn chế hiệu quả của giáo dục, ảnh hưởng không tốt đến sự
hình thành và phát triển nhân cách con người.
• Nhà trường chưa quan tâm đến việc giáo dục gia đình, chưa chú ý
đúng mức tới việc bồi dưỡng phương pháp giáo dục trẻ cho các bậc cha
mẹ, chưa có biện pháp giúp các bậc cha mẹ có được phương pháp giáo
dục con cái tốt và giúp họ thức được trách nhiệm của cha mẹ trong việc
giáo dục con cái. Môi trường giáo dục ảnh hưởng đến sự tiến bộ của trẻ về
mọi mặt, song nhà trường chưa thực sự là nòng cốt hướng dẫn giáo dục
gia đình. Nhà trường chưa phát huy vai trò chủ đạo trong việc giúp cha mẹ
nhận thức được một điều quan trọng, đó là đặc điểm của cha mẹ nếp sống
của gia đình, truyền thống của gia đình đều ảnh hưởng đến sự hình thành
và phát triển của trẻ, ảnh hưởng đến chiều hướng hứng thú nghề nghiệp
tương lai sau này.
III. Các giải pháp phát triển giáo dục gia đình trong việc hình thành và phát triển
nhân cách con người:

Trên cơ sở phân tích về thực trạng và nguyên nhân của những tác động của gia
đình đối với quá trình hình thành và phát triển nhân cách trẻ, để có những tác động tích
cực của gia đình đối với quá trình hình thành và phát triển nhân cách con người, tôi xin
đưa ra những ý kiên sau đây:
• Đảng và Nhà nước cần có những chính sách, chủ trương, giải pháp phát triển nền
kinh tế thị trường một cách bền vững, nâng cao đời sống của người dân.
• Đảng và nhà nước cần thực hiện tốt hơn nữa việc quản lí các văn hóa, văn minh du
nhập vào nước ta, đặc biệt là những văn hóa phẩm đồi trụy; tuyên truyền nâng cao ý thức
của người dân về việc chọn lọc và tiếp thu những văn hóa mới du nhập vào Việt Nam.


• Đảng và Nhà nước cần quan tâm hơn nữa đến chính sách kế hoạch hóa gia đình;
tuyên truyền, vận động nâng cao ý thức của người dân trong việc thực hiện chủ trương kế
hoach hóa gia đình.
• Truyền thống văn hóa gia đình có ảnh hưởng rất lớn đối với sự hình thành và phát
triển nhân cách con người, vì vậy mỗi gia đình cần có ý thức giữ gìn và phát huy truyền
thống gia đình. Các bậc cha mẹ phải là tấm gương về đạo đức để con cái noi theo. Cha
mẹ cần xây dựng gia đình thực sự là tổ ấm hạnh phúc để gia đình trở thành môi trường
thuận tiện cho sự phát triển nhân cách của cá nhân.
• Gia đình phải phối hợp chặt chẽ với nhà trường, xã hội trong việc giáo dục trẻ cả về
trí thức lân nhân cách.

C. KẾT LUẬN:
Như vậy, có thể nói sự hình thành và phát triển nhân cách con người là một quá
trình lâu dài và phức tap, quá trình này chịu sự chi phối của nhiều nhân tố; trong đó nhân
tố giáo dục đóng vai trò quyết định. Gia đình là cái nôi cho sự hình thành và phát triển
nhân cách của từng thành viên trong gia đình. Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay, nền
kinh tế thị trường phát triển một cách mạnh mẽ nhưng kém bền vững đã mang lại những
thuận lợi cơ bản cho quá trình giáo dục trẻ của nhiều gia đình; bên cạnh những thuận lợi
đó sự phát tiển của nền kinh tê cũng đem đến không ít khó khăn. Các giá trị văn hóa

truyền thống của gia đình dần suy giảm, không ít gia đình phó mặc việc giáo dục con cái
cho nhà trường, xã hội…; điều này ảnh hưởng không ít đến sự hình thành và phát triển
nhân cách trẻ.
Trước thực trạng trên, Đảng và nhà nước cần có những giải pháp khắc phục
những hạn chế, phát huy những tiềm năng của giáo dục gia đình trong quá trình hình
thành và phát triển nhân cách con người. Nhà trường, gia đình và các tổ chức xã hội phải
có sự liên kết chặt chẽ trong quá trình giáo dục trẻ cả về trí thức lẫn nhân cách.
Trên đây là toàn bộ ý kiến của em về vấn đề thực trạng giáo dục gia đình trong
quá trình hình thành và phát triển nhân cách con người. Em xin cảm ơn thầy Bùi Văn
Vân đã giúp đỡ em trong quá trình lựa chọn và viết bài.


Tài liệu tham khảo:
• Đề cương bài giảng giáo dục học đại cương
• Tâm lí học đại cương của Nguyễn Quang Uẩn
• Websile: />• Websile: />• Websile: />