Báo cáo độc học môi trường Chất PCB (Polychlorinated biphenyls)

ĐẠI HỌC QUẢNG BÌNH
NÔNG – LÂM - NGƯ
----

BÀI TIỂU LUẬN
Tìm hiểu độc chất môi trường PCBs

Giáo viên hướng dẫn : Th.S Hoàng Anh Vũ
Sinh viên thực hiện

: Lê Văn Thành

Lớp

: ĐH QLTN&MT K56


- ĐỒNG HỚI ,1/12 -


Mục Lục


MỞ ĐẦU
GIỚI THIỆU ĐỘC HỌC CỦA PCBs ĐỘC CHẤT MÔI TRƯỜNG

Khi nhắc tới PCB (Polychlorinated biphenyls) người ta nghĩ ngay tới chất hữu cơ
độc hại nhưng đang được sử dụng rộng rãi và đã được phát hiện trong đất, nước, khí
quyển, lương thực, và trong mô mỡ của con người và động vật trên khắp thế giới. Hóa
chất này có thể gây vô sinh, làm suy yếu hệ miễn dịch và gây ung thư. PCB là hóa chất
có thể lan rộng và có độ ổn định cao phải mất nhiều thập kỷ mới bị phân hủy là đề tài

nóng bỏng đối với toàn nhân loại. Những nghiên cứu và thực trạng môi trường cho
thấy nguy cơ và hậu quả đã xảy ra theo chiều hướng tiêu cực, mà đối tượng trực tiếp là
con người, như: hiệu ứng nhà kính, thủng tầng ozon, xa mạc hoá, ô nhiễm đất, nước và
không khí hay các hiện tượng bất thường của thời tiết và đặc biệt là sự xuất hiện ngày
càng nhiều của các dịch bệnh lạ…đó là các chất gây ô nhiễm có tính độc cao, không
thể không nhắc đến những cái tên như : Dioxins, Furans, PAHs…và PCBs cũng nằm
trong số đó.
Mặc dù PCBs độc hại nhưng được ứng dụng rộng rãi trong công nghiệp, ví dụ
như làm chất cách điện trong máy biến thế, làm chất truyền nhiệt trong hệ thống
trao đổi nhiệt, làm chất hoá dẻo, chất phủ bề mặt, phụ gia trong sơn, chất chống cháy,
chất xúc tác trong công nghiệp hoá chất..., nhưng đầu những năm 60 của thế kỷ trước,
các nhà khoa học đã chỉ ra tính độc cao của PCBs gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến
sức khoẻ con người và sinh vật. Theo Tổ chức Y tế thế giới, PCBs có khả năng gây
ung thư và hàng loạt ảnh hưởng xấu đến hệ thần kinh, hệ miễn dịch, hệ sinh dục, khả
năng sinh sản…của con người.

Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 4


PHẦN 1. TỔNG QUAN VỀ PCBs
1. Khái nhiệm về PCBs
PCBs là chữ viết tắt của Polychlorinated biphenyls, nghĩa là một loạt hợp chất do
chlor hóa biphenyl, thuộc trong nhóm 12 chất hữu cơ khó phân hủy (POP) được quy
định trong Công ước Stockholm yêu cầu phải quản lý an toàn, tiêu hủy an toàn,
nghiêm cấm các hoạt động kinh doanh có thể dẫn đến việc tái chế hoặc tái sử dụng
POP. Có khoảng 210 hợp chất PCB khác nhau.

Hình 1: Cấu Tạo PCBs
POP là từ viết tắt của các chữ tiếng Anh Persistant Organic Polutants, là các hóa
chất/nhóm hóa chất hữu cơ độc hại bền vững trong môi trường với 4 đặc tính chính:
(1) Độc tính cao; (2) Khó phân hủy trong môi trường tự nhiên; (3) Khả năng di chuyển
và phát tán xa; và (4) Khả năng tích tụ sinh học cao. POP gây nguy hại đến sức khoẻ
con người và môi trường, gồm 22 nhóm chất được quy định trong công ước
Stockholm và sẽ được các nước thành viên của Công ước, trong đó có Việt Nam, tăng
cường quản lý, giảm thiểu, tiến tới loại bỏ sản xuất và sử dụng trong thời gian tới.[6]
PCBs là chất điện môi tốt, bền hoá học, bền nhiệt, không bắt cháy, tương đối ít
bay hơi, hệ số cách điện cao nên được ứng dụng chủ yếu trong lĩnh vực công nghiệp
như: sử dụng làm thành phần của dầu cách điện trong các biến thế, tụ điện, thành phần
của hóa chất dẻo, dầu bôi trơn, sơn và mực in…
PCBs là một trong 22 nhóm chất hữu cơ khó phân hủy (POP) được quy định
trong công ước Stockholm sẽ được dừng sử dụng vào năm 2020 và tiêu hủy an toàn
vào năm 2028 tại Việt Nam.Nó là một nhóm hợp chất thơm của halogen được tạo
thành khi thay thế từ 1 đến 10 nguyên tử hiđro trong phân tử biphenyl bằng các
Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 5


nguyên tử clo. PCB có 10 đồng đẳng và 209 cấu tử, trong đó 130 cấu tử được đưa vào
sản xuất thương mại.
Do ưu điểm nổi trội là cách điện tốt, không cháy nổ, nên từ những năm 1930,
PCB đã được sử dụng rộng rãi như một loại phụ gia lý tưởng của chất cách điện trong
các thiết bị điện như máy biến áp, tụ điện, trong chất lỏng thủy lực cho các thiết bị
nâng hạ và một số ứng dụng dân dụng. Đến nay, PCB không còn được sản xuất nhưng
vẫn còn tồn tại trong những ứng dụng trước đây và môi trường.
1.1. Công thức và danh pháp

PCBs là hợp chất tổng hợp các Hydrocacbon Clo hoá, nó gồm 2 vòng Benzen
được nối bởi liên kết Carbon-Carbon đơn trong đó nguyên tử Clo sẽ thay thế từ 1 cho
đến toàn bộ 10 nguyên tử Hydro trên phân tử Biphenyls: có công thức tổng quát là
C12H10-xClx ; Công thức phân tử:

Phân tử Clo thay thế 10 nguyên tử H2

công thức tổng quát của biphenyl

Bảng 1: Thành phần và chỉ số của một số công thức PCBs

Công
thức cấu
tạo
C12H9Cl
C12H8Cl2
C12H7Cl3
C12H6Cl4
C12H5Cl5

tên
Số đồng
Clobibenzen phân

Khối
lượng
phân tử
188.5
233.10
257.54

291.99
326.43

% Clo

Số Isomers
đã xác định

18.79
31.77
41.30
48.65
54.30

3
12
23
41
39

mono
di
tri
tetra
penta

3
12
24
42

46

IUPAC
- NO.
1-3
4-15
16-39
40-81
82-127

C12H4Cl6

Hexa

42

128-169

360.88

58.93

31

C12H3Cl7

heptan

24

170-193

395.32

62.77

18

C12H2Cl8

octa

12

194-205

429.77

65.98

11

C12HCl9

nona

3

206-208

464.21

68.73

3

C12Cl10

deca

1

498.66

71.10

1

209

Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 6


PCBs được sản xuất và bán là hợp chất với nhiều danh pháp thương mại, bao
gồm Aroclor, Pyranol, Pyroclor (USA ), Phenochlor, Pyralene ( France ), Clopehn,
Elaol (Germany ), Kanechlor, Santotherm ( Japan ), Fenchlor, Apirolio ( Italy ) và
Sovol (USS ). [7]

Tương quan hệ thống danh pháp được sử dụng là như nhau ngoài hai sự khác
biệt. Danh pháp IUPAC ( theo nguyên tắc của IUPAC là A-52.3 và A-52.4 ) phân biệt
vị trí Carbon mà các nguyên tử Clo gắn vào và thứ tự sắp xếp của chúng ( ví dụ : dạng
PCB với Clo gắn vào các vị trí 2, 3, 4 và 3’ được nhận biết như là 233’4 ). Hệ thống
thứ hai được sử dụng rộng rãi đã được phát triển bởi Ballschmiter và Zell ( 1980 ) như
là cách thức đơn giản để chỉ những dạng PCBs đặc trưng. Nó liên quan tới cấu trúc sắp
xếp của các dạng PCB theo thứ tự tăng dần của số Clo thay thế. PCBs cũng có thể
được phân loại bởi bậc và vị trí của Clo.
Các vòng Benzen có thể xoay quanh mối liên kết giữa chúng, nhưng bắt buộc các
vòng này hoặc hướng về cùng một mặt phẳng hoặc hướng về những mặt phẳng vuông
góc nhau nhờ lực đẩy tĩnh điện của những nguyên tử Clo tích điện âm cao. Mức độ
xoay của các vòng Benzen trên 2 cực là nhờ một nhóm chức ở phía sau của không gian
nguyên tử sinh ra bởi nguyên tử Clo trong các vị trí khác nhau trên 2 vòng.
2. Tính chất và phương pháp phân tích
2.1. Tính chất
Một tính chất quan trọng của PCBs là tính trơ. PCBs khó bị phân huỷ trong môi
trường Axit lẫn môi trường Kiềm và tương đối bền nhiệt. Tuy nhiên ở nhiệt độ cao,
PCBs dễ bị cháy và sản phẩm của quá trình cháy ( gồm có axit HCl và PCDFs ) có thể
gây nguy hiểm hơn nhiều. Những nguyên liệu kỹ thuật có chứa PCBs và Chlorobenzen
(như một số dung dịch điện môi ) khi cháy cũng có thể sinh ra PCDDs. PCDFs cũng
được sản xuất trong thời gian thương mại hoá và tiến hành mua bán PCBs. Lượng
PCDFs được hình thành trong điều kiện sản xuất tin cậy. Những chất không thuần
khiết như 2, 3, 7, 8-Tetrachlorodibenzofuran và 2, 3, 4, 7, 8-Pentachlorodibenzofuran
đã được phát hiện ở các nồng độ lần lượt là 0.33 và 0.83 mg/kg trong Aroclor 1248
hay ở nồng độ 0.11 và 0.12 mg/kg trong Arclor 1254. Nồng độ của PCDFs có trong
hỗn hợp PCB thương mại, bao gồm A-60, Phenoclor DP-6 và Kanechchlor 400, đã
được thông báo.
Tính chất vật lý như tính tan, áp suất hơi hay hằng số Henry được đưa ra cho
từng dạng riêng biệt. Thực nghiệm đã xác định hệ số cân bằng Octan-Nước ( giá trị
Kow ) cho 19 dạng và phương pháp ước lượng cho phép xác định giá trị Log ( Kow)

của các dạng PCB khác. Việc công bố các dạng PCBs là rất quan trọng bởi tính chất
độc hại của chúng và bởi chúng xuất hiện với nồng độ cao trong môi trường.

Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 7


Nói chung, PCBs tương đối khó hoà tan trong nước, với khả năng hoà tan cao
nhất nằm trong số các dạng Ortho-chlorinated ( 5mg/lit cho PCB 1 ) có thể vì mối liên
kết Hydro kết hợp với tính chất phân cực của các phân tử. Khả năng hoà tan giảm
nhanh trong các dạng Ortho trống, đặc biệt khi vị trí Para đã lấp đầy. PCBs có thể hoà
tan tự do trong dung môi hữu cơ không phân cực và trong chất béo sinh học.
3. Phương pháp phân tích
Thường sử dụng 2 dạng mẫu để phân tích PCBs là mẫu sinh học và mẫu từ môi
trường.
3.1. Mẫu sinh vật học
Sự định lượng PCBs trong mẫu sinh học thường gồm 3 bước.
-

Chiết suất PCBs từ mẫu chuẩn bằng dung môi hoặc hỗn hợp dung môi.
Làm sạch PCBs ( tách bỏ tạp chất ) trên biểu đồ.
Định lượng PCBs bằng sắc ký với máy dò thích hợp.
Một số phương pháp phân tích hay được sử dụng là:
+ GC (gas chromatography_phép sắc ký khí ) với ECD ( electron capture
detector_bộ kiểm trắc thu bắt điện tử )
+ MS (mass spectrometry_máy trắc phổ khối lượng )
+ HRGC (high-resolution gas chromatography phép sắc ký có độ phân giải cao)
…

3.2. Mẫu môi trường
Mẫu khí thường được lấy bằng bơm không khí qua thiết bị lấy mẫu có chứa bộ
lọc dạng sợi thuỷ tinh và bẫy hấp thụ để tách hạt liên kết và pha hơi. Chất hấp thụ
thường chủ yếu gồm Florisil và bọt Polyurethane. Các bẫy Florisil là dung môi nhả
hấp thụ và bẫy XAD-2 là để chiết xuất Soxhlet. PCBs được xác định bằng GC/ECD
hoặc HRGC/MS.
Mẫu nước uống được chiết xuất đặc trưng bằng dung môi trước khi phân tích
bằng GC/ECD hoặc HRGC/ECD.
Mẫu đất, lớp trầm tích và mẫu chất thải rắn thường được chiết xuất Soxhlet. Cách
chiết xuất cực đoan với sự kết hợp của nhiều dung môi và SFE ( scope for growth_
phạm vi sinh trưởng ) cũng được sử dụng.

Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 8


3.3. Ứng dụng của PCBs
PCBs được sản xuất mang tính thương mại từ năm 1929 và được sử dụng rộng
rãi, như trong các sản phẩm nhựa, lớp phủ bề mặt, mực, chất làm chậm cháy, chất làm
dính, thuốc bảo vệ thực vật dài ngày, sơn và giấy than không chứa Carbon. Vì PCBs
chịu được tác dộng của Axit và Kiềm, lại tương đối bền nhiệt nên chúng được sử dụng
trong dung dịch điện môi trong các máy biến thế và trong tụ điện. Vào những năm
1939, thế giới mỗi năm sản xuất khoảng 26.000 tấn. Từ những năm 40 của thế kỷ
trước, Việt Nam cũng đã nhập khẩu khoảng 27.000 đến 30.000 tấn PCB từ Nga, Trung
Quốc và Rumani chủ yếu làm chất cách điện trong các máy biến thế.
Ứng dụng trong các hệ thống kín:
+ Làm chất cách điện hay dung dịch làm mát trong máy biến thế.
+ Làm dung dịch điện môi trong các tụ điện.

+ Làm chất lỏng thủy lực trong các thiết bị nâng, xe tải hay bơm cao áp.

Hình 2: Dung môi trong các tụ điện

Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Hình 3: Làm mát máy biến thế

Trang 9


Hình 4: Thủy lực các thiết bị

Hình 5: Điện trở, Bơm Cao áp

PCBs được sử dụng như các chất phụ gia trong các dung dịch điện môi trong các
tụ điện.
Ngoài ra PCBs còn được ứng dụng trong hệ thống hở như:
+Chất bôi trơn trong dầu và mỡ
+Chất chống thấm nước và chất chống cháy
+Chất phụ gia trong keo hồ, sơn hay lớp bảo vệ chống xói mòn

PHẦN 2: NGUỒN PHÁT THẢI VÀ SỰ LAN TRUYỀN
PCBs TRONG MÔI TRƯỜNG.
1. Nguồn phát thải
+ PCB không sinh ra trong tự nhiên mà do con người sản xuất thành các sản
phẩm công nghiệp dưới nhiều tên thương mại khác nhau (Aroclor, Askarel...).
+ Đốt rác thải, đốt rác thải đô thị với nồng độ PCB đo được là khác nhau tuỳ theo
trình độ công nghệ và điều kiện làm việc tại những nơi hoạt động ( ví dụ : Ống khói từ

những lò đốt phế thải và rác thải của một vài thành phố ở giữa miền tây nước Mỹ phát
rác có chứa PCB với nồng độ vào khoảng 0.3-3.0 Mg/m3. Tổng nồng độ PCB phát ra
từ ống gas của lò đốt phế thải đô thị tại Ohio, Mỹ, vào khoảng 0.26 Mg/m3 ). Cộng
thêm những nguồn gây ô nhiễm do sự bay hơi PCB từ các bãi chôn lấp có chứa nhiều
dầu biến thế, tụ điện hay những nguồn thải PCB khác.
Theo thống kê, trong giai đoạn từ 1930 đến 1993, 11 nước gồm: Mỹ, Đức, Liên
Xô cũ, Anh, Pháp, Nhật, Ý, Tây Ban Nha, Tiệp Khắc, Trung Quốc, Phần Lan đã sản
xuất hơn 1,3 triệu tấn PCB, trong đó Mỹ là nước sản xuất nhiều nhất (641 nghìn tấn),
sau đó là các nước: Đức (159 nghìn tấn), Liên Xô cũ (142 nghìn tấn), Pháp (135 nghìn
tấn). Sau khi phát hiện ra độc tính của PCB với con người và môi trường, PCB đã lần
lượt bị dừng sản xuất tại các nước trên thế giới.
Chỉ có 4% PCB được sản xuất bị phân hủy, 31% tồn tại trong môi trường (đất
liền và ven biển). Phần còn lại tập trung chủ yếu ở ngành điện, là chất phụ gia trong
dầu của các thiết bị điện như máy biến thế, tụ điện.
Việt Nam không sản xuất PCB mà nhập khẩu PCB thông qua các thiết bị điện,
thiết bị công nghiệp và các ứng dụng dân dụng có sử dụng PCB.
PCB có mặt trong tự nhiên
Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 10


PCBs đầu tiên được tổng hợp vào năm 1881 và năm 1914, PCBs xuất hiện như là
hợp chất giữ các lồng chim trong viện bảo tàng. Từ năm 1927 đến năm 1979, PCBs
được sử dụng nhiều trong lĩnh vực công nghiệp và theo đó là những tác động nguy hại
của PCBs ảnh hưởng đến sức khỏe con người với những chứng bệnh ngày càng
nghiêm trọng, ban đầu là các bệnh ngoài da, gây biếng ăn sau đó là các bệnh suy hô
hấp, thần kinh, hiện tượng máu trắng, ung thư trở nên phổ biến vào năm 1968 tại Nhật
Bản, Ấn Độ, Hoa Kỳ. Từ đây, PCBs được biết như là một vấn nạn của cả thế giới.

Năm 1979, Mỹ đã cấm sản xuất và tiêu thụ các sản phẩm có chứa hóa chất công
nghiệp này vì những rủi ro có thể xảy ra đối với sức khỏe con người và môi trường. Kể
từ năm 1929 khoảng 2.000.000 tấn PCBs đã được sản xuất, khoảng 10% trong số đó
vẫn còn trong môi trường hiện nay.[1]
Từ năm 1992, Việt Nam đã cấm nhập khẩu PCBs, tuy nhiên vẫn còn một lượng
đáng kể chất này còn tồn tại trên các thiết bị điện cũ hoặc nằm trong kho chờ xử
lí. Theo điều tra của Cục Môi trường năm 2006, vẫn còn khoảng 19.000 tấn dầu cách
điện trong toàn quốc có khả năng chứa PCBs. Lượng dầu này chủ yếu nằm trong các
biến thế cũ và là nguồn có nguy cơ gây phát tán PCBs ra môi trường. Một đánh giá về
tồn lưu của PCBs trong đất được thực hiện trong giai đoạn 1992 – 2006 tại TP. Hồ Chí
Minh, Thừa Thiên Huế và Bắc Ninh cho thấy có sự ô nhiễm đáng kể của PCBs ở phạm
vị rộng. Sự xâm nhập của hóa chất này vào đất đã diễn ra trong thời gian dài. Tồn dư
của PCBs trong trong đất có xu hướng tăng từ năm 1992 đến 2005.[2]
2. Sự phát tán PCBs trong môi trường.
PCB phát tán vào môi trường qua nhiều con đường khác nhau. Chúng có thể bị
phát tán vào môi trường do sự vận chuyển PCB, do những sự cố rò rỉ, tràn hóa chất
hoặc do cố tình thải loại PCB vào môi trường vì thiếu hiểu biết về tính độc hại của
PCB đối với môi trường, con người và động vật.
Khi được thải vào môi trường, PCB có thể di chuyển với một khoảng cách dài và
tồn tại trong môi trường theo chuỗi thức ăn. PCB được tìm thấy trong đất, nước, trầm
Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 11


tích, và bay hơi một phần nhỏ vào không khí. Thông qua chu trình tuần hoàn không
khí và sự luân chuyển của nước, PCB có thể di chuyển rất xa nơi phát thải. PCB đã
được tìm thấy trong mô mỡ của động vật và cả con người sống ở Bắc cực, nơi không
có các hoạt động công nghiệp.

Sự di chuyển PCB trong không khí là quan trọng nhất do sự phát tán toàn cầu của
PCB. Chúng đi vào không khí do sự bay hơi bề mặt của cả đất và nước. Trong không
khí, PCB cóthể bị phát thải đi rất xa và nó đã được tìm thấy trong tuyết và nước biển ở
những nơi rất xa so với nơi chúng phát thải vào môi trường như ở Bắc Cực. PCB ở
trong không khí có thể tồn tại ở dạng hơi hoặc hấp phụ vào các hạt rắn lơ lửng sau đó
chúng quay trở lại đất nước bở sự lắng đọng qua bụi, mưa và tuyết.
Trong môi trường nước: PCB có thể được di chuyển bởi dòng nước, lắng xuống
trầm tích hoặc các phần tử lơ lửng trong nước và bay hơi vào không khí. Quá trình
lắng đọng trầm tích của PCB diễn ra mạnh. Quá trình tích lũy PCB trong trầm tích cho
phép lưu giữ PCB trong một khoảng thời gian dài, và do đó PCB thường tồn tại với
hàm lượng tương đối cao trong các loại trầm tích. Khi nhiệt độ môi trường tăng cao
hơn, PCB tái hòa tan một phần nhỏ từ trầm tích vào nước và bay hơi từ nước vào
không khí.
Trong môi trường đất: Do có kích thước lớn và ít tan trong nước, PCB có khuynh
hướng tách khỏi pha nước và hấp phụ trên bề mặt đất, trầm tích hoặc các hạt keo lơ
lửng.
Các PCB trong môi trường sẽ đi vào cơ thể bởi sự tích lũy sinh học. Khả năng
tích lũy sinh học của PCB tăng cùng với sự tăng hàm lượng clo trong phân tử và tính
tan trong nước thấp. Các PCB có hàm lượng nguyên tử clo thấp (1-4 nguyên tử clo)
được tích lũy sinh học dễ dàng bởi sinh vật nhưng cũng dễ dàng bị loại trừ và chuyển
hóa. Vì vậy, các chất đồng loại này không được tích lũy sinh học ở phạm vi rộng. Các
cấu tử có nguyên tử clo cao (7 - 10 nguyên tử clo) có mặt trong môi trường với nồng
độ thấp và liên kết chặt với đất, trầm tích và chất hữu cơ nên các PCB này không được
tích lũy sinh học đáng kể . Sự tích lũy sinh học tối ưu xuất hiện ở những đồng loại
đồng phẳng. Khả năng tích lũy sinh học của PCB tăng cùng với sự tăng hàm lượng clo
trong phân tử và tính tan trong nước thấp. Mức độ tích lũy sinh học thay đổi tùy theo
đặc điểm của từng loài. Loài nào có lượng mỡ Trong cơ thể càng cao thì nhiễm PCB
càng nhiều và ngược lại.[7]
Do tính độc hại của PCB đối với sức khỏe con người và môi trường, Công ước
Stockholm yêu cầu các nước thành viên xác định, kiểm soát, quản lý và thải bỏ an toàn

các thiết bị và chất thải có chứa từ 50 mg trên mỗi kg dầu, tương đương với lượng
PCB trong dầu là 50 ppm (50 phần triệu). Việt Nam cam kết dừng sử dụng PCB trước
năm 2020 và tiêu hủy an toàn trước năm 2028.
Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 12


PHẦN 3. ĐỘC HỌC CỦA PCBs ĐỐI VỚI CON NGƯỜI VÀ MÔI TRƯỜNG
1. PCB và sức khỏe con nguời.
PCB là hóa chất có độc tính thuộc nhóm 2A là nhóm có khả năng gây ung thư,
được coi là “sát thủ vô hình” với sức khỏe con nguời. Con người bị phơi nhiễm PCB
qua các con đường tiêu hóa, hô hấp và tiếp xúc qua da. Riêng trẻ sơ sinh có thể bị phơi
nhiễm PCB từ sữa mẹ khi người mẹ bị phơi nhiễm PCB.
PCB có thể gây ra các ảnh hưởng cấp tính và mãn tính đối với sức khỏe. Trong
trường hợp cấp tính, cơ quan đầu tiên bị PCB gây tổn thương là gan. PCB gây thương
tổn cấp tính như nổi mụn, cháy da và bỏng mắt. Với trường hợp mãn tính, PCB có thể
tồn tại lâu dài trong mô mỡ và tích lũy trong cơ thể, gây tác hại nghiêm trọng đối với
sức khỏe như ung thư, tác động đến hệ nội tiết (rối loạn nội tiết) và phát triển của trẻ
nhỏ (ảnh hưởng đến hệ thần kinh, chỉ số IQ).
Việc phơi nhiễm PCB có thể gây ra các bệnh liên quan tới hệ thần kinh như tê
liệt, đau đầu, run rẩy chân tay. Phơi nhiễm PCB có thể ảnh hưởng đến quá trình sinh
sản của con người, làm giảm khả năng sinh sản của nữ giới và giảm số lượng tinh
trùng ở nam giới.
PCB có liên quan đến các chứng phát ban và ngứa, đặc biệt là nguy cơ gây ung
thư hệ tiêu hoá, gan và da. Hàm lượng PCB trong máu cao có thể liên quan tới bệnh
ung thư hệ bạch huyết. Một nghiên cứu đã tìm ra mối quan hệ về liều lượng – phản
ứng giữa các hàm lượng PCB trong huyết tương và u lympho không Hodgkin (ung thư
hạch không Hodgkin) là một bệnh ung thư hệ bạch huyết.

Với con nguời, nhiều nghiên cứu cho thấy nếu phơi nhiễm PCB diễn ra trong
thời kỳ mang thai và cho con bú có thể ảnh hưởng đến sự sinh truởng và phát triển của
trẻ sơ sinh, dẫn đến phát triển chậm, cũng như làm giảm khả năng miễn dịch.

Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 13


PCBs đã được chứng minh gây ra một loạt các hiệu ứng có hại cho sức khỏe.
PCBs đã được chứng minh là gây ra ung thư ở động vật. PCBs cũng đã được chứng
minh là gây ra một số ảnh hưởng sức khỏe nghiêm trọng không ung thư ở động vật,
bao gồm cả các hiệu ứng trên hệ thống miễn dịch, hệ thống sinh sản, hệ thống thần
kinh, hệ nội tiết và ảnh hưởng sức khỏe khác. Các nghiên cứu ở người cung cấp bằng
chứng hỗ trợ cho các hiệu ứng tiềm năng gây ung thư và không gây ung thư của PCBs.
Sự ảnh hưởng của PCBs khác nhau có thể liên hệ với nhau, như thay đổi trong một hệ
thống có thể có ý nghĩa quan trọng cho các hệ thống khác của cơ thể. Các ảnh hưởng
sức khỏe tiềm năng của PCB tiếp xúc được thảo luận chi tiết hơn dưới đây.[4]
1.1. Ung thư
EPA sử dụng một cách tiếp cận trọng lượng của bằng chứng trong việc đánh giá
chất gây ung thư tiềm năng của các chất gây ô nhiễm môi trường. Cách tiếp cận của
EPA cho phép đánh giá của cơ sở dữ liệu gây ung thư hoàn chỉnh, và cho phép các kết
quả của nghiên cứu cá nhân để được xem trong bối cảnh của tất cả các nghiên cứu có
sẵn khác. Các nghiên cứu trên động vật cung cấp bằng chứng để kết luận rằng PCBs
gây ra ung thư. Các nghiên cứu ở con người nâng cao hơn nữa mối quan tâm liên quan
đến chất gây ung thư tiềm năng của PCBs. Nhìn chung, các dữ liệu mạnh mẽ cho thấy
rằng PCBs có thể xảy ra của con người chất gây ung thư.
PCBs là một trong những chất gây ô nhiễm môi trường nghiên cứu rộng rãi nhất,
và nhiều nghiên cứu ở động vật và quần thể người đã được thực hiện để đánh giá chất

gây ung thư tiềm năng của PCBs. EPA đánh giá đầu tiên của PCB gây ung thư được
hoàn thành vào năm 1987. Vào thời điểm đó, dữ liệu được giới hạn Aroclor 1260.
Trong năm 1996, sự chỉ đạo của Quốc hội, EPA hoàn thành một đánh giá lại các PCB
gây ung thư, có tiêu đề "PCBs: Liều lượng, đáp ứng ung thư đánh giá và ứng dụng hỗn
hợp môi trường" (PDF) (83 trang, 197K) Ngoài Aroclor 1260, nghiên cứu mới cung
cấp dữ liệu trên Aroclors 1016, 1242, và 1254. Đánh giá lại bệnh ung thư của EPA
Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 14


phản ánh cam kết của Cơ quan đến việc sử dụng của khoa học tốt nhất trong việc đánh
giá ảnh hưởng sức khỏe của PCBs. Đánh giá lại bệnh ung thư của EPA là phản biện
chuyên gia của 15 chuyên gia về PCBs, bao gồm các nhà khoa học từ các học viện,
chính phủ và ngành công nghiệp. Peer tổng quan đồng ý với kết luận của EPA PCB là
có thể xảy ra của con người chất gây ung thư.
Có bằng chứng rõ ràng rằng PCBs gây ra ung thư ở động vật. EPA xem xét tất cả
các tài liệu có sẵn trên các chất gây ung thư của PCBs trên động vật như là một bước
quan trọng đầu tiên trong đánh giá lại ung thư. Một nhà khoa học ngành công nghiệp
nhận xét rằng "tất cả các nghiên cứu đáng kể đã được xem xét bằng và được đại diện
trong tài liệu". Văn học trình bày những bằng chứng quá PCBs gây ra ung thư ở động
vật. Peer-một ngành công nghiệp tài trợ xem xét chuột nghiên cứu, mô tả như là
"nghiên cứu tiêu chuẩn vàng" của một nhà phê bình đồng đẳng, chứng minh rằng tất cả
các hỗn hợp PCB thương mại thử nghiệm gây ra ung thư. Các nghiên cứu mới xem xét
trong đánh giá lại PCB cho phép EPA để phát triển tiềm năng ước tính chính xác hơn
so với trước đây có sẵn cho PCBs. Việc đánh giá được cung cấp EPA với đầy đủ thông
tin để phát triển một loạt các ước tính tiềm năng cho các hỗn hợp PCB khác nhau, dựa
trên tỷ lệ mắc ung thư gan và xem xét tính di động của PCBs trong môi trường.
Việc đánh giá kết quả một ước tính tiềm năng giảm nhẹ ung thư tương đối

Aroclor 1260 ước tính năm 1987 do việc sử dụng các thông tin đáp ứng liều bổ sung
cho hỗn hợp PCB và cải tiến trong kỹ thuật đánh giá rủi ro (ví dụ, sử dụng của một
nhân rộng động vật sang người khác nhau yếu tố cho liều). Việc đánh giá kết luận rằng
các loại PCBs được bioaccumulated cá và bị ràng buộc vào trầm tích là hỗn hợp PCB
gây ung thư nhất.
Ngoài ra các nghiên cứu trên động vật, một số nghiên cứu dịch tễ học của công
nhân tiếp xúc với PCBs đã được thực hiện. Kết quả nghiên cứu con người nâng cao
mối quan tâm đối với chất gây ung thư tiềm năng của PCBs. Các nghiên cứu của công
nhân PCB được tìm thấy sự gia tăng bệnh ung thư gan hiếm gặp và u hắc tố ác tính. Sự
hiện diện của bệnh ung thư trong cùng một cơ quan đích (gan) sau khi tiếp xúc với
PCBs trên động vật và ở người và phát hiện ung thư gan và khối u ác tính trên nhiều
nghiên cứu của con người tăng thêm trọng lượng để kết luận rằng PCB là có thể xảy ra
của con người chất gây ung thư.
Một số nghiên cứu ở người đã không chứng minh mối liên quan giữa phơi nhiễm
PCBs và bệnh tật. Tuy nhiên, nghiên cứu dịch tễ học chia sẻ những hạn chế phổ biến
phương pháp có thể ảnh hưởng đến khả năng của họ để phân biệt ảnh hưởng đến sức
khỏe quan trọng (hoặc xác định họ là có ý nghĩa thống kê) ngay cả khi họ có mặt.
Thông thường, số lượng cá thể trong một nghiên cứu là quá nhỏ cho một hiệu ứng
được tiết lộ, hoặc có những khó khăn trong việc xác định mức độ tiếp xúc thực tế,
hoặc có nhiều yếu tố gây nhiễu (yếu tố có xu hướng xảy ra cùng với tiếp xúc với PCB,
Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 15


bao gồm cả hút thuốc, uống rượu, và tiếp xúc với hóa chất khác trong nơi làm việc).
Nghiên cứu dịch tễ học có thể không thể phát hiện sự gia tăng nhỏ trong bệnh ung thư
trên nền trừ khi tỷ lệ ung thư sau khi tiếp xúc với chất gây ô nhiễm là rất cao hoặc tiếp
xúc với sản xuất một loại rất không bình thường của bệnh ung thư. Tuy nhiên, các

nghiên cứu không chứng minh mối liên quan giữa tiếp xúc với PCBs và bệnh không
nên được đặc trưng như nghiên cứu tiêu cực. Những nghiên cứu này là thích hợp nhất
xem như không thể kết luận. Nghiên cứu hạn chế sản xuất phát hiện không thể kết luận
ung thư ở người không có nghĩa là rằng PCBs an toàn.
Nó rất quan trọng để lưu ý rằng các thành phần của hỗn hợp PCB thay đổi sau
khi được thả vào môi trường. Các loại PCBs có xu hướng tích lũy trong cá và các loài
động vật khác và liên kết với trầm tích xảy ra là các thành phần gây ung thư nhất của
hỗn hợp PCB. Kết quả là, những người ăn cá bị ô nhiễm PCB hoặc các sản phẩm động
vật khác và liên lạc với PCB bị ô nhiễm trầm tích có thể được tiếp xúc với hỗn hợp
PCB mà thậm chí còn độc hơn hỗn hợp PCB liên lạc với công nhân và phát hành vào
môi trường.
EPA của phản biện chuyên gia ung thư đánh giá lại kết luận rằng PCBs có thể
xảy ra của con người chất gây ung thư. EPA là không đơn độc trong kết luận của nó về
PCBs. Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế đã tuyên bố PCBs có thể gây ung thư cho
con người. Chương trình Chất độc quốc gia đã tuyên bố rằng nó là hợp lý để kết luận
rằng PCB là chất gây ung thư ở người. Viện Quốc gia về An toàn và Sức khỏe nghề
nghiệp đã xác định rằng PCB là một chất gây ung thư tiềm năng nghề nghiệp.
EPA đánh giá tất cả các dữ liệu có sẵn trong xác định khả năng gây độc
noncarcinogenic chất gây ô nhiễm môi trường, bao gồm cả PCBs. Nghiên cứu mở
rộng đã được tiến hành trên động vật, bao gồm cả động vật linh trưởng không phải sử
dụng liều lượng môi trường có liên quan. EPA đã tìm thấy bằng chứng rõ ràng rằng
PCBs có tác dụng đáng kể chất độc hại trong động vật, bao gồm tác động lên hệ miễn
dịch, hệ thống sinh sản, hệ thống thần kinh và hệ thống nội tiết. Các quy định của cơ
thể của tất cả các hệ thống này là phức tạp và liên quan đến nhau. Kết quả là, nó không
phải là đáng ngạc nhiên rằng PCBs có thể gây nhiều tác hại nghiêm trọng bất lợi. Một
cuộc thảo luận của ung thư không ảnh hưởng sức khỏe tiềm năng của PCBs được trình
bày dưới đây.
Khi nghiên cứu tỷ lệ tử vong ở 544 nam công nhân và 1556 nữ công nhân làm
việc ở nơi sản xuất có liên quan đường ruột, ung thư máu, ung thư não và các khối u ác
tính của nhà máy sản xuất tụ điện ở Italy (1946-1978 và trong suốt năm 1982), người

ta thấy rằng tỷ lệ tử vong ở nam giới đều là do ung thư ( SMR=183, CI=104-300 ) và
ung thư ở đường tiêu hóa là tăng đáng kể ( SMR=274: CI=123-385 ). Ở nữ giới, tỷ lệ
tử vong do khối u ác tính tăng nhanh, tỷ lệ tử vong do ung thư máu tăng quá mức dự

Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 16


đoán. Ở một nghiên cứu tiếp theo sau 9 năm, ở nam giới, số người mắc bệnh ung thư ở
đường tiêu hóa vẫn tăng nhanh(SMR=195; CI=94-359[2]
1.2. Ảnh hưởng đến hệ miễn dịch
Các hệ thống miễn dịch là rất quan trọng cho các bệnh nhiễm trùng, và các bệnh
của hệ thống miễn dịch có tác động rất nghiêm trọng tiềm năng đối với sức khỏe của
con người và động vật. Các hiệu ứng miễn dịch của PCB tiếp xúc đã được nghiên cứu
ở khỉ Rhesus và các động vật khác. Điều quan trọng là cần lưu ý rằng các hệ thống
miễn dịch của khỉ Rhesus và con người là rất tương tự. Các nghiên cứu trên khỉ và các
loài động vật khác đã tiết lộ một số ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thống miễn dịch
sau khi tiếp xúc với PCBs, bao gồm cả giảm đáng kể kích thước của tuyến ức (đó là
quan trọng để hệ thống miễn dịch) trong con khỉ trẻ sơ sinh, giảm phản ứng của hệ
thống miễn dịch sau một thách thức với các tế bào máu cừu màu đỏ (một xét nghiệm
phòng thí nghiệm tiêu chuẩn để xác định khả năng của một con vật để gắn kết một
phản ứng kháng thể kháng tiểu học và phát triển miễn dịch bảo vệ), và giảm sức đề
kháng Epstein-Barr virus và nhiễm trùng khác trong PCB-tiếp xúc động vật. Cá nhân
có các bệnh của hệ thống miễn dịch có thể dễ bị viêm phổi và nhiễm virus. Các nghiên
cứu động vật không thể để xác định một mức độ tiếp xúc của PCB mà không gây ra
tác dụng trên hệ thống miễn dịch.
Ở người, một nghiên cứu gần đây cho thấy rằng các cá nhân bị nhiễm vi rút
Epstein-Barr có một hiệp hội lớn của phơi nhiễm với PCBs với nguy cơ ngày càng

tăng của bệnh u lympho không Hodgkin hơn những người không có nhiễm trùng
Epstein-Barr. Phát hiện này là phù hợp với sự gia tăng nhiễm virus Epstein Barr ở
động vật tiếp xúc với PCBs. Kể từ khi PCBs ức chế hệ miễn dịch và ức chế hệ thống
miễn dịch đã được chứng minh là một yếu tố nguy cơ u lympho không Hodgkin, đàn
áp của hệ thống miễn dịch là một cơ chế có thể cho PCB gây ra ung thư. Hiệu ứng
miễn dịch cũng được ghi nhận ở người đã có kinh nghiệm tiếp xúc với dầu gạo bị ô
nhiễm với PCBs, dibenzofurans và dioxin.
Svenssonetal( 1994) nghiên cứu khả năng miễn dịch của một nhóm 23 người đàn
ông Thụy Điển ( độ tuổi trung bình 39.4, tuổi đời từ 23-62 ), những người tiêu thụ một
lượng cá lớn được bắt từ biển Baltic và một nhóm khác gồm 20 người đàn ông ( độ
tuổi trung bình 45.9, tuổi đời từ 23-69 ) chủ yếu không ăn cá. Người ta nhận thấy nồng
độ PCB trong huyết thanh của hai nhóm người này là khác nhau là 0.2-3.6 pg/p đối
với những người ăn nhiều cá và 0.08-1.7 pg/g đối với những người không ăn cá.
Những người thường xuyên tiêu thụ cá có các chỉ số thấp và số tế bào chết tự nhiên
trong máu cao hơn, chỉ ra sự phủ định sự tương quan giữa các chất béo trong cá và số
tế bào chết tự nhiên ( Rs = - 0.32, P = 0.04 ) sự tương quan giữa số tế bào chết tự nhiên
và Non-ortho PCB ( PCB 126 :Rs= -0.68, P=0.02) và một Mono-ortho cùng loại

Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 17


( PCB 118 :Rs= - 0.76, P=0.01). Nhưng không có thủy ngân, đã xác định được một sự
thực đầy chết chóc.[2]
Người Hà Lan cũng đã nghiên cứu những hiệu ứng miễn dịch của những đứa trẻ
từ khi sinh đến 18 tháng tuổi. Số những lần bị viêm mũi, phế quản và Abidan trong 18
tháng đầu để đánh giá tình trạng sức khỏe. Sự miễn dịch được sinh ra được xác định
bởi sự tạo thành các kháng thể bệnh Quai bị, Sởi và Thổ tả. Sự nghiên cứu này không

tìm thấy tương quan giữa việc tiếp xúc PCB sau khi sinh tới 18 tháng tuổi với các bệnh
như : viêm phế quản, viêm mũi, Abidan. Cũng những đứa trẻ này ở 42 tháng tuổi
người ta xác định rằng khả năng miễn dịch thấp hơn những đứa trẻ khác không tiếp
xúc với PCB.[2]
Như vậy PCB ảnh hưởng đến hệ miễn dịch của những người tiếp xúc với nó. Đặc
biệt là với trẻ sơ sinh, vì nó sẽ tích lũy trong cơ thể đến sau này.
Nhìn chung, các nghiên cứu ở động vật và con người cho thấy rằng PCBs có thể
có ảnh hưởng nghiêm trọng tiềm năng trên các hệ thống miễn dịch của cá nhân bị phơi
nhiễm.
1.3. Ảnh hưởng đến Sinh sản
Ảnh hưởng sinh sản của PCBs đã được nghiên cứu trong một loạt các loài động
vật, bao gồm khỉ Rhesus, chuột và chồn vizon. Khỉ Rhesus thường được coi là các loài
trong phòng thí nghiệm tốt nhất để dự đoán các tác dụng phụ sinh sản ở người. Ảnh
hưởng nghiêm trọng trên hệ thống sinh sản đã được nhìn thấy ở khỉ và một số loài
động vật khác sau khi tiếp xúc với hỗn hợp PCB. Đáng kể nhất là, phơi nhiễm PCB
được tìm thấy để giảm trọng lượng sơ sinh, tỷ lệ thụ thai và tỷ lệ sinh sống của loài khỉ
và các loài khác và giảm số lượng tinh trùng ở chuột tiếp xúc với PCB. Ảnh hưởng ở
khỉ lâu dài và đã được quan sát rất lâu sau khi dùng thuốc với PCBs xảy ra.
Các nghiên cứu về ảnh hưởng sinh sản cũng đã được thực hiện trong quần thể
người tiếp xúc với PCBs. Trẻ em sinh ra phụ nữ đã làm việc với PCBs trong các nhà
máy cho thấy trọng lượng sơ sinh giảm và giảm đáng kể trong tuổi thai với tiếp xúc
ngày càng tăng với PCBs. Các nghiên cứu trong các quần thể cá được cho là có tiếp
xúc cao với PCBs cũng đề nghị giảm tương tự. Điều này tác dụng tương tự được nhìn
thấy trong nhiều loài động vật tiếp xúc với PCBs, và cho thấy ảnh hưởng sinh sản có
thể là quan trọng trong con người sau khi tiếp xúc với PCBs.

Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 18

Hình 6: Những tác động của PCBs đối với con người
Các nhà khoa học châu Âu đã nghiên cứu 55 thợ sửa máy biến thế ( tiếp xúc với
Aroclo 1260 và Aroclo 1242 trung bình 3,75 năm với 8h/ngày và 5ngày/tuần) và 56
người không tham gia trực tiếp để đánh giá ảnh hưởng của PCBs đến sinh sản và hệ
thần kinh. Nồng độ PCBs tại các khu vực khảo sát : 0.0167-0.024 ;0.0032-0.0070 ;
0.00001-0.0004 ; và 0.0007-0.0124 mg/m3. Nghiên cứu cho thấy không có sự liên
quan giữa nồng độ PCBs và số lượng tinh dịch.định các hóa chất nhân tạo dùng trong
sản xuất công nghiệp như nhựa, sơn, cao su... có thể gây hại cho tinh trùng đã kiểm tra
ảnh hưởng của polychlorinated biphenyls (PCBs) đối với tinh trùng của 700 đàn ông
từ Thụy Điển, Ba Lan, Ukraine và Greenland. Những người này được định lượng chất
hexachlorobiphenyl trong máu, cũng như được nghiên cứu về lối sống, nghề nghiệp và
quá trình sinh sản đã gây hại cho tinh trùng. Những người tiếp xúc với PCBs càng
nhiều thì mức độ gây hại đối với tinh trùng càng cao. Tuy nhiên, đàn ông ở những khu
vực khác nhau dường như chịu sự ảnh hưởng này khác nhau: sự tổn thương tinh trùng
gia tăng theo mức độ tiếp xúc với PCBs chỉ gặp ở nam giới châu Âu, trong khi gần
200 người Inuits đến từ Greenland không có vấn đề tương tự. Nghiên cứu này cho thấy
bằng chứng về mối liên quan giữa chất gây ô nhiễm và sự gây hại cho tinh trùng. May
mắn là nghiên cứu cũng cho thấy PCBs không gây hại đến khả năng sinh sản của nam
giới.
Điều tra một cách bao quát 242 cặp mẹ con, những người sử dụng cá nhiễm
PCBs từ hồ Michigan và 71 cặp mẹ con đối chứng, việc tiêu thụ quá mức lượng cá
Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 19


trên và mức độ nhiễm PCBs trong huyết thanh có ảnh hưởng đến thai nhi : cân nặng

khi sinh nhỏ hơn, chu vi đầu nhỏ hơn, thời gian mang thai ngắn hơn.đứa trẻ được
nghiên cứu ở độ 4 tuổi, ảnh hưởng của PCBs được đánh giá thông qua hai bài test đặc
trưng, không có dấu hiệu suy giảm hay thay đổi khả năng nhận thức. Nghiên cứu tiếp
theo ở độ tuổi 11 cho thấy PCBs có ảnh hưởng đến chỉ số IQ. Ảnh hưởng lớn nhất của
PCBs là ảnh hưởng lên trí nhớ và khả năng tập trung. Phần lớn những đứa trẻ này có
chỉ số IQ trung bình và khả năng nhận thức thấp.[3]
1.4. Ảnh hưởng đến thần kinh
Phát triển thích hợp của hệ thống thần kinh là rất quan trọng cho việc học tập
sớm và có thể có những tác động tiềm năng đáng kể cho sức khỏe của cá nhân trong
suốt cuộc đời của mình. Ảnh hưởng của PCBs phát triển hệ thống thần kinh đã được
nghiên cứu trên khỉ và một loạt các loài động vật khác. Khỉ sơ sinh tiếp xúc với PCBs
cho thấy thâm hụt liên tục và đáng kể trong phát triển thần kinh, bao gồm cả bộ nhớ
công nhận trực quan ngắn hạn, và học tập. Một số các nghiên cứu này được thực hiện
bằng cách sử dụng các loại PCBs phổ biến nhất được tìm thấy trong sữa mẹ.
Các nghiên cứu ở người đã cho thấy hiệu ứng tương tự như những người quan sát
thấy ở khỉ tiếp xúc với PCBs, bao gồm thâm hụt ngân sách học tập và thay đổi trong
hoạt động liên quan đến tiếp xúc với PCBs. Sự tương tự trong các hiệu ứng quan sát
thấy ở người và động vật cung cấp hỗ trợ bổ sung cho các hiệu ứng thần kinh tiềm
năng của PCBs.
Nghiên cứu những người thường xuyên tiếp xúc với PCB, hầu hết đều có các
triệu chứng như : Đau đầu, chóng mặt, chán nản, mệt mỏi và run tay. Những người
thường xuyên ăn cá từ nước nhiễm bẩn PCB đều chậm hơn trong các bài kiểm tra năng
lực nhận thức, khả năng nhớ từ vựng, số điện thoại...[3]
Các PCB ( PCB153, PCB180 ) được tìm thấy nhiều hơn so với các dạng PCBs
khác đã được tìm thấy trong các Tế bào của người bệnh Parkinson. Ngoài ra còn có
nhiều nghiên cứu khác chỉ ra sự ảnh hưởng của PCB đến thần kinh của con người.[3]
1.5. Ảnh hưởng Nội tiết
Hiện đã có ý nghĩa thảo luận và nghiên cứu về ảnh hưởng của chất gây ô nhiễm
môi trường trên hệ thống nội tiết ("phá vỡ nội tiết"). Trong khi ý nghĩa của sự rối loạn
nội tiết là một vấn đề phổ biến rộng rãi ở người và động vật là một chủ đề nghiên cứu

liên tục, các PCBs đã được chứng minh ảnh hưởng đến nồng độ hormone tuyến giáp ở
động vật và con người. Nồng độ hormone tuyến giáp là quan trọng cho sự tăng trưởng
và phát triển bình thường, và thay đổi nồng độ hormone tuyến giáp có thể có tác động
đáng kể.

Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 20


Nó đã được chứng minh rằng PCBs làm giảm nồng độ hormone tuyến giáp trong
động vật gặm nhấm, và rằng những giảm đã dẫn đến thâm hụt ngân sách phát triển ở
động vật, bao gồm cả thâm hụt trong buổi điều trần. Phơi nhiễm PCB cũng đã được
kết hợp với những thay đổi nồng độ hormone tuyến giáp ở trẻ sơ sinh trong các nghiên
cứu được tiến hành ở Hà Lan và Nhật Bản. Nghiên cứu bổ sung sẽ được yêu cầu để
xác định tầm quan trọng của những hiệu ứng này trong dân số con người.
1.6. Ảnh hưởng tới kiểu gen
Các nghiên cứu năm 1968, khoảng 2000 người Nhật sử dụng gạo bị nhiễm
Kanechlor 400( hỗn hợp PCB chứa 48% clo và một lượng polychlorynate PCQs và
PCDFs) đã bị nhiễm bệnh Yusho. Có khoảng 40-60µgPCBs/l và 13,5ngPCDFs/l máu.
Vài tháng sau, lượng PCB trong mô là 13,1 mg/kg, 75,5 mg/kg và 59mg/kg trong bụng
và lớp mỡ dưới da. Khoảng 5 năm sau, cơ thể người đã tích lũy 1,9±1,4mg/kg mỡ,
8,08±0,06mg/kg gan và 6,7±0,3µg/l máu, mức độ này cao gấp 2 lần cho phép.đã cho
ta thấy PCBs gây ra đột biến gen và đột biến NST ở con người. Sau một vụ cháy thiết
bị điện ở Italy (Melino et al.1992), nghiên cứu đã cho thấy sự tăng lên của các nst bị
biến đổi trong hồng cầu của những người tiếp xúc với PCBs. Một nghiên cứu khác
cũng đã cho thấy sự biến đổi gen và biến đổi NST ở những nữ công nhân làm việc
dính dáng đến PCBs ở Czechoslovakia.
1.7. Tác dụng khác không phải ung thư

Một loạt các ung thư khác không ảnh hưởng của PCBs đã được báo cáo ở động
vật và con người, bao gồm cả các hiệu ứng da và mắt ở khỉ và con người, và nhiễm
độc gan ở loài gặm nhấm. Độ cao huyết áp, chất béo trung tính trong huyết thanh, và
cholesterol trong huyết thanh cũng đã được báo cáo với tăng nồng độ huyết thanh của
PCBs trong con người.
Tóm lại: PCB đã được chứng minh là gây ung thư và một số ảnh hưởng sức khỏe
nghiêm trọng không ung thư ở động vật, bao gồm tác động lên hệ miễn dịch, hệ thống
sinh sản, hệ thống thần kinh, và hệ thống nội tiết. Các nghiên cứu ở người cung cấp
bằng chứng hỗ trợ cho khả năng gây ung thư và không gây ung thư ảnh hưởng của
PCBs. Sự ảnh hưởng của PCBs khác nhau có thể liên hệ với nhau, như thay đổi trong
một hệ thống có thể có ý nghĩa quan trọng cho các hệ thống quản lý khác của cơ thể.
2. PCB ảnh hưởng tới môi trường
Trong lịch sử nước Nhật, có một vụ việc làm chấn động dư luận và để lại những
hậu quả đau lòng, đó là vụ ngộ độc hóa chất nghiêm trọng xảy ra tại vùng Fukuoka và
Nagasaki vào năm 1968, làm 14.000 người bị phơi nhiễm PCB (Polychlorinated
biphenyls) rất nặng. Những nạn nhân này đã ăn thức ăn trộn dầu có hàm lượng PCB
cao của công ty sản xuất dầu ăn Kanemi Soko và bị mắc các chứng bệnh mãn tính suốt
Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 21


đời và có thể di truyền từ đời này sang đời khác. Theo báo cáo của cơ quan điều tra,
sản phẩm dầu ăn đó có chứa hàm lượng PCB từ 2000 - 3000 ppm, nếu ở nhiệt độ cao
(chiên xào) tạo ra hợp chất PCDD (Poly-chlorinated Dibenzofuran - một loại dioxin).
Sau đó, vào năm 1988, tại Mỹ, một vụ việc khác có liên quan đến PCB cũng để lại
những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng nặng nề đến đời sống của nhiều người dân
trong vùng bị ô nhiễm. Đó là vụ việc của Công ty LubriMax Inc, đã lưu trữ trong nhà
kho hàng trăm thùng chất thải dạng lỏng chứa PCB và thiết bị điện có chứa PCB, khi

xảy ra hỏa hoạn, ngọn lửa làm khói độc của các chất PCB, dioxin và furan lan xa trên
25km, lan sang cả những vùng lân cận của Ontario và bang New York, làm gần 5.000
người dân trong vùng nguy hiểm phải sơ tán trong 18 tháng.
PCBs là một trong số các hợp chất bền nhất từng được biết, khi đã đi vào môi
trường chúng phân huỷ rất chậm, chúng có thể tồn tại trong môi trường và có khả năng
nhiễm độc trong dây chuyền thức ăn, tập trung ở các mô mỡ của những loài động vật
có vú và càng cao đối với những động vật bậc cao. PCBs tích tụ trong trầm tích đáy,
do đó sẽ được các động vật đáy và vi sinh vật tiêu thụ. Chim săn mồi lại ăn các loài
động vật đáy này và trở thành nguồn mang chất độc quan trọng. PCBs ức chế hormon
estrogen, dẫn đến ức chế lắng đọng canxi trong quá trình hình thành vỏ trứng, dẫn đến
vỏ yếu và đẻ non. PCBs ức chế hormon androgen có thể làm đảo ngược các đặc tính
sinh sản của chim đực, và các loài động vật khác.
Hiện nay, nguồn gây ô nhiễm PCBs vẫn còn tồn tại các bãi rác có chứa các máy
biến thế, tụ điện hay việc xử lý các thiết bị điện cũ có chứa PCBs, quá trìnhh đốt chất
thải công nghiệp có thể dẫn đến ô nhiễm PCBs, quá trình sản xuất các sản phẩm,
chẳng hạn như hydro clorua (HCl) và dioxins (PCDDs và PCDFs) và PCBs cũng có
thể bay hơi từ các vùng nước bị ô nhiễm [1]. PCBs có thể xâm nhập vào môi trường
khi các thiết bị hỏng hóc, sự cố về điện và sự cố cháy. Khi thay thế dầu cách điện có
PCBs, dầu cũng có thể bị rơi vãi tại nơi đặt các máy biến thế, gây ra nguy cơ PCBs
xâm nhập vào môi trường. Các nguồn dầu chứa PCBs sau khi thay thế, nếu không
được lưu trữ và xử lý đúng cách cũng sẽ là các nguồn ô nhiễm đáng kể. Đó cũng là
nguồn có khả năng gây ô nhiễm PCBs lớn nhất. Vì vậy, việc quản lý và xử lý phù hợp
các nguồn ô nhiễm PCB là rất cần thiết. Theo kế hoạch Quốc gia về xử lý các chất ô
nhiễm khó phân huỷ được Thủ tướng chính phủ phê duyệt vào năm 2006, việc sử dụng
các thiết bị có chứa PCBs sẽ kết thúc chậm nhất vào năm 2020, sau đó sẽ được tiêu
huỷ hoàn toàn vào năm 2028 .

PHẦN 4: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
1. Thực trạng.
Qua nghiên cứu khảo sát thực Phó giáo sư, tiến sĩ Huỳnh Thị Minh Hằng và tiến

sĩ Lê Thanh Hải thuộc IER, xuất phát từ những lo ngại trên,đặc biệt cảnh báo đối với
Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 22


hợp chất PCB, do đặc tính sinh ra từ nhiều hoạt động hàng ngày của con người. Lý do
vì PCB thường xuất hiện ở dạng dầu thải từ các thiết bị điện trong gia đình, các thiết bị
sử dụng trong ngành điện như máy biến thế, tụ điện, đèn huỳnh quang, dầu chịu nhiệt,
dầu biến thế... PCB còn được thải ra qua chất làm mát trong truyền nhiệt, trong các
dung môi chế tạo mực in, ngành công nghiệp sản xuất sơn cũng như trong quá trình
sản xuất của nhiều ngành công nghiệp khác. đợt 1 vào năm ngoái tại 31 tỉnh thành
trong cả nước, đã phát hiện khoảng 8.000 tấn dầu các loại có chứa chất PCB và những
hợp chất tương tự PCB ở rải rác khắp nơi. Tuy nhiên nhiều nhà khoa học cho rằng con
số này chưa phản ánh đúng thực trạng nhiễm độc PCB trong sinh hoạt hiện nay, mà
thực tế còn cao hơn rất nhiều.đầy đủ của Cục bảo vệ môi trường, cả nước hiện có
khoảng 10.000 tấn máy móc thiết bị có chứa PCBs và nghi chứa PCBs trong số 32.351
thiết bị máy móc được kiểm tra. Ước khoảng 10.000-15.000 tấn PCBs cũng đang
"lênh đênh trôi" trong đời sống hàng ngày trên cả nước. Hiện nay trong dân cư cũng
như một số cơ sở sản xuất, do vô tình hoặc cố ý vẫn còn sử dụng các máy móc thiết bị
hoặc nhiên liệu có chứa PCBs. Do đó tác hại của những thiết bị này đối với sức khỏe
con người là luôn tiềm tàng và nguy hiểm.địa, nhóm các nhà khoa học Viện Tài
nguyên môi trường (IER) thuộc Đại học quốc gia TP HCM cho biết, hiện nay các
nguồn PCB đã được tìm thấy.[7]
2. Quản lý PCB ở Việt Nam cũng như trên thế giới.
QCVN 07:2009/BTNMT về ngưỡng chất thải nguy hại được ban hành theo thông
tư số 25/2009/TT-BTNMT ngày 16 tháng 11 năm 2009 của Bộ Tài nguyên và Môi
trường. PCB được xếp vào chất có thành phần nguy hại đặc biệt với ngưỡng quy định
là 5 ppm;

QCVN 40:2011/BTNMT về nước thải công nghiệp được ban hành theo Thông tư
số 47/2011/TT-BTNMT ngày 28 tháng 12 năm 2011 của Bộ Tài nguyên và Môi
trường. Tổng PCB được quy định trong nước thải công nghiệp loại A (thải vào nguồn
tiếp nhận phục vụ mục đích sinh hoạt) và loại B (thải vào nguồn tiếp nhận khác) là
0,003 mg/l và 0,01 mg/l;
QCVN 41:2011/BTNMT về đồng xử lý chất thải nguy hại trong lò nung xi măng
đươc ban hành theo Thông tư số 44/2011/TT-BTNMT ngày 26 tháng 12 năm 2011 của
Bộ Tài nguyên và Môi trường. Quy định giới hạn nồng độ PCB trong CTNH trước khi
nạp vào đồng xử lý trong lò nung xi măng là 500 ppm;
QCVN 43:2012/BTNMT về chất lượng trầm tích được ban hành theo Thông tư
số 10/2012/TT-BTNMT ngày 12 tháng 10 năm 2012 của Bộ Tài nguyên và Môi
trường. Tổng hàm lượng PCB trong trầm tích nước ngọt và trầm tích nước mặn, nước
lợ lần lượt là 277 và 189 µg/kg.
Một số chất thải nguy hại và quy chuẩn, ngưỡng áp dụng
Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 23


Phạm vi áp dụng

Quy chuẩn

Ngưỡng áp dụng

Chất thải nguy hại

QCVN 07:2009/BTNMT

5 ppm

Nước thải công nghiệp

QCVN 40:2011/BTNMT

0,003 mg/l (loại A)
0,01 mg/l (loại B)
Nhiên liệu đầu vào cho lò đốt xi
măng

QCVN 41:2011/BTNMT

500 ppm
277 µg/kg (nước ngọt)

Trầm tích

QCVN 43:2012/BTNMT

189 µg/kg (nước mặn, nước
lợ)

Một số quy định về nồng độ PCB trong môi trường

Một số quy định về nồng độ PCB trong thực phẩm

Thực phẩm
Nước

Áp dụng
tại

Giới hạn tối đa

Mỹ

0,5 ppb

CH
Slovak

0,1 μg/l

CH Séc

0,01 μg /l

uống

Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Thực phẩm

Sữa và sản phẩm
từ sữa
Thịt và sản phẩm từ

Áp

Giới hạn tối đa
dụng tại
EU
Mỹ
EU

4,0 pg/g chất
béo
1,5 ppm chất
béo
4,5 pg/g chất
béo

Trang 24


Thịt và sản
EU

1,5 pg/g chất béo

Trứng gà và sản
EU
phẩm có trứng

6,0 pg/g chất béo

Chất béo và
dầu thực vật

1,5 pg/g chất béo

bò và cừu

Mỹ

3 ppm chất béo

EU

4,0 pg/g chất
béo

Mỹ

3 ppm chất béo

Mỹ

10 ppm

phẩm từ lợn

EU

Cá và độngvật
Mỹ
có vỏ

2 ppm(phần có thể ăn)

Thịt và sản phẩm từ
gia cầm
Bao gói thực phẩm
bằng nhựa

Tổng cục Môi trường cho hay, PCB được xếp vào nhóm 2A các chất có khả năng
gây ung thư. Khi phơi nhiễm, PCB sẽ ngấm dần vào cơ thể và chỉ khi đạt một ngưỡng
nhất định mới phát sinh các triệu chứng có thể nhận biết. Theo Nghị định
104/2009/NĐ-CP, đây là hàng nguy hiểm. Theo Thông tư 12/2011/TT-BTNMT, đây là
chất thải nguy hại. [5]
Tổng cục Môi trường nhấn mạnh, do tính chất độc hại, PCB và các vật liệu có
chứa PCB phải luôn được đảm bảo lưu giữ, vận chuyển an toàn với sự giám sát chặt
chẽ của cơ quan quản lý Nhà nước. Việc cấp phép lưu giữ, vận chuyển PCB và các vật
liệu chứa PCB sẽ tùy theo tính năng sử dụng của PCB vào thời điểm xin cấp phép.
Hiện nay, Bộ TN&MT quản lý việc lưu giữ, vận chuyển PCB và các vật liệu
chứa PCB như một loại hóa chất độc hại và chất thải nguy hại. Bộ Công an quản lý
việc vận chuyển PCB và các vật liệu chứa PCB như hàng hóa nguy hiểm. Tổng cục
Môi trường, UBND cấp tỉnh (Sở TN&MT hoặc Chi cục Bảo vệ môi trường nếu được
phân cấp) có trách nhiệm cấp phép quản lý chất thải nguy hại, trong đó có PCB.
Nhằm giúp các doanh nghiệp có các quy chuẩn, thông số kỹ thuật để thực hiện
theo đúng tiêu chuẩn về môi trường, thời gian qua, Bộ TN&MT đã xây dựng một số
quy chuẩn, tiêu chuẩn liên quan đến quản lý PCB và CTNH trong chất thải, nước thải
công nghiệp và trong nguồn cấp cho lò nung xi măng. Để công tác quản lý PCB đạt
hiệu quả, khung pháp lý về quản lý PCB đã, đang và sẽ được tiếp tục hoàn thiện với
các giai đoạn của vòng đời hóa chất từ nhập khẩu, xuất khẩu, vận chuyển, lưu giữ,
buôn bán tới sử dụng và tiêu hủy, cùng với đó là xây dựng các tiêu chuẩn về nồng độ
PCB trong không khí, đất, nước, trong thực phẩm.
Cùng với đó, dầu và các vật liệu, thiết bị chứa hợp chất PCB vẫn đang sử dụng
được xác định là chất thải nguy hại tiềm năng và cần được quản lý chặt chẽ theo quy

định của pháp luật. “Việc quản lý vận chuyển hợp chất PCB và vật liệu chứa hợp chất
PCB như một loại hàng hóa nguy hiểm nhóm 9, thuộc trách nhiệm quản lý của Bộ
Công an, được quy định tại Nghị định số 104/NĐ-CP. Cũng liên quan tới loại hàng hóa
Sinh viên thực hiện: Lê Văn Thành
Lớp: Đại học quản lý tài nguyên và môi trường K56

Trang 25