Xử lý các tình huống giao dục ppt

1


2


Mục tiêu
Về kiến thức:
Xác định đợc cơ sở lý luận về tình huống và ứng xử tình huống trong
quản lý trờng học
Nhận biết đợc những nhân tố chính cần đợc vận dụng khi ứng xử tình
huống diễn ra hàng ngày ở trờng học
Về kỹ năng:
Phân tích những tình huống thờng gặp trong quản lý trờng học để
ứng xử thành công
ứng xử linh hoạt trong các hoạt động quản lý nhà trờng
Về thái độ
Đúng mực trong ứng xử, giao tiếp với các đối tợng trong nhà trờng
và ngoài xã hội, đảm bảo cho sự phát triển của trờng

3


Nội dung
-Khái niệm tình huống, ứng xử, ứng cử tình huống trong
quản lý trờng học
-Một số vấn đề lý luận về ứng xử tình huống quản lý trờng
học
-Một số tình huống trong quản lý trờng tiểu học
Phơng pháp giảng dạy học tập
-Thuyết trình

-Thảo luận theo nhóm
-Khái quát các tình huống trong trách nhiệm quản lý
-Đặt vấn đề và giải quyết vấn đề
-Khai thác kinh nghiệm của học viên
-Nghiên cứu tài liệu
4


1- Những vấn đề chung của tình huống trong quản lý
1.1- Khái niệm:
1.1.1- Tình huống:
Là những sự kiện, vụ việc, hoàn cảnh có vấn đề bức
xúc có chứa mâu thuẫn) nẩy sinh trong hoạt động và quan hệ
giữa con ngời với tự nhiên, với xã hội và giữa con ngời với
con ngời buộc ngời ta phải giải quyết, ứng phó, xử lý kịp thời
nhằm đa các hoạt động và quan hệ có chứa đựng trạng thái
có vấn đề bức xúc đó trở lại ổn định và tiếp tục phát triển.
1.1.2- Tình huống trong quản lý:
Là những tình huống nẩy sinh trong quá trình điều khiển
hoạt động và quan hệ quản lý buộc ngời quản lý phải giải
quyết để đa các hoạt động và các quan hệ đó trở về trạng
thái ổn định, phát triển khớp nhịp, nhằm hớng tới mục đích,
yêu cầu, kế hoạch đã đợc xác định của một tổ chức.
Có nhiều loại tình huống: nghịch lý, lựa chọn, xung đột ...
5


1.1.3- Phân biệt tình huống và một số phạm trù khái niệm có
liên quan:
- Tình huống là một phạm trù khái niệm rất rộng, trong đó

chứa đựng tổng hợp các quá trình vận động của tự nhiên, xã
hội, hoạt động của con ngời diễn ra trong khoảng thời gian và
bối cảnh nhất định có tính quy luật mà ngời ta có thể dự đoán tr
ớc đợc hoặc nắm bắt quy luật để điều khiển các hoạt động theo
quy luật Nhng trong diễn biến của từng tình hình cũng có
những sự kiện, vụ việc xuất hiện đột nhiên, bất ngờ ngoài dự
đoán hoặc ngoài mục đích hành động của con ngời,lúc đó đợc
gọi là tình huống Sự biến đổi của tự nhiên ngày càng trở nên
phức tạp, hoạt động của con ngời và sự phát triển của xã hội
ngày càng phát triển phong phú, đa dạng thì tình huống xuất
hiện ngày càng nhiều, đan xen trong diễn biến của tình hình.
Nh vậy trong tình hình có hàm chứa tình huống.
- Tình trạng có thể hiểu một cách đơn giản là trạng thái phát
triển của tự nhiên, xã hội và con ngời ở một thời điểm nhất định
6


có thể nhận biết đợc hạng trạng ở mức độ xác định khác
nhau (bình thờng, tốt, hoặc xấu, thuận lợi, khó khăn, đột biến
hay tuần tự nh tiến ...) hoặc có thể cha biết, hay biết cha rõ
ràng. Nh vậy trong tình trạng có thể có những trạng thái thời
điểm xuất hiện tình huống.
- Tình thế là sự phát triển của tình hình và dẫn tới đỉnh
điểm, thời điểm nào đó tạo ra một mối tơng quan, một vị thế
nhất định thế mạnh hay yếu, thế thắng hay bại, thế chủ động
hay bị động thế thủ hay công, có khi lâm vào thế tiến thoái l
ỡng nan... buộc phải có cách giải quyết kịp thời độc đáo để v
ợt ra khỏi mối tơng quan về thế ... theo đó hơng tích cực và
có lợi nhất cho mình. ở đây có điểm gặp giữa tình hình và tình
huống ở khía cạnh sự phát triển của mâu thuẫn dẫn đến tình

trạng cần phải giải quyết kịp thời nhng có sự khác biệt về
phạm vi, giới hạn và tính chất của các mâu thuẫn của chúng.
7


1.1.4- Đặc điểm tình huống quản lý
- Tính cụ thể, thực tế, chứa đựng những mâu thuẫn bức xúc xuất
hiện trong một phạm vi thời gian và không gian khó biết trớc đòi
hỏi phải ứng phó xử lý kịp thời.
-Sự xuất hiện cả tình huống thờng chứa đựng yếu tố ngẫu nhiên,
bột phát, nhng cũng có tính quy luật phát triển của tự nhiên, xã hội
nói chung, sự phát triển của một tổ chức trong quản lý nói riêng.
Việc xây dựng một tổ chức vững mạnh, có kỷ cơng nề nếp, đoàn
kết thống nhất đều tay xoay việc, củng cố một môi trờng cộng
đồng xã hội tích cực, lành mạnh sẽ làm nền tảng cốt yếu để hạn
chế đợc những xung đột, những mâu thuẫn những tình huống gay
cấn, phức tạp xuất hiện trong quản lý. Nh vậy sự xuất hiện và phát
triển của tình huống diễn ra theo quy luật nghịch biến với sự
phát triển của một tập thể, một tổ chức
-Tính đa dạng phức tạp thể hiện ở nhiều khía cạnh khác nhau:
+ Phản ánh nhiều loại mâu thuẫn gay cấn, phức tạp trong hoạt
động và quan hệ của tổ chức và ngoài tổ chức.
+ Chứa đựng nhiều nguyên nhân, nhiều duyên cớ và kể cả những
ẩn số tiềm tàng dấu kín phải hết sức minh mẫn , tỉnh táo nhạy cảm
và tinh tế mới phát hiện đợc.
8


+ Có độ bất định cao: một tình huống xã hội hay quản lý thì
sự diễn biến của nó lại tuỳ thuộc vào cách xử lý của ngời all và

đặc điểm của đối tợng. Chính do sự tơng tác cụ thể mà diễn
biến của tình huống có thể phát triển, biến đổi theo những
định hớng tiến bộ rất khác nhau.
Tính pha trộn của các tình huống, đặc biệt là tình huống
quản lý thờng thể hiện ở chỗ: các sự kiện, vụ việc, hoàn cảnh
có vấn đề trong tình huống thờng có lẫn lộn, pha tạp giữa cái
có lý và cái phi lý, giữa cái thiện và cái ác, giữa cái tốt và cái
xấu, giữa cái riêng, giữa cái cá biệt và cái phổ biến, giữa cái
tích cực và cái tiêu cực ... đặt ngời quản lý trớc một tình thế
trắng đen lẫn lộn phải trái cha tờng minh, đúng sai cha tỏ tờng.
- Tính lan toả là một tình huống phát sinh trong đời sống hay
trong quản lý ngay cả trong những trờng hợp riêng lẻ, cá
biệt nó vẫn ảnh hởng trực tiếp hay gián tiếp đến hoạt động và
quan hệ cộng đồng tập thể, hoặc lan truyền qua con đờng d
luận xã hội làm cho các nguồn thông tin thu thập đợc tạo ra
tình huống bị phản ánh thiên lệch, sai sót theo kiểu tam sao
thất bản

9


1.2- Phân loại các tình huống trong quản lý
1.2.1- Phân loại theo tính chất
- Tình huống đơn giản
- Tình huống phức tạp
1.2.2- Phân loại theo đối tợng tạo ra tình huống:
- Tình huống đơn phơng: chỉ có một bên tạo ra mâu thuẫn
- Tình huống song phơng: xuất hiện những mâu thuẫn từ 2
phía
- Tình huống đa phơng: tạo nên bởi nhiều mối quan hệ và

hoạt động trong quản lý.
1.2.3- Phân loại theo các chức năng quản lý:
- Tình huống trong công tác kế hoạch
- Tình huống trong công tác tổ chức nhân sự, xây dựng tập thể
- Tình huống trong chỉ đạo hoạt động quản lý
- Tình huống trong kiểm tra ã đánh giá
10


1.2.4- Phân loại theo nội dung quản lý
1.Xây dựng và thực hiện chiến lợc, quy hoạch chính sách
phát triển giáo dục
2. Ban hành và tổ chức thực hiện các quy phạm pháp luật
về giáo dục. Điều lệ nhà trờng, ban hành các quy định về tổ
chức và hoạt động của các cơ sở giáo dục khác
3. Quy định mục tiêu, chơng trình, nội dung giáo dục, tiêu
chuẩn nhà giáo, tiêu chuẩn cơ sở vật chất và thiết bị trờng
học, việc biên soạn, nhiều và xuất bản phát hành sách giáo
khoa, giáo trình, quy chế thi cử và cấp văn bằng chứng chỉ.
4. Tổ chức, quản lý việc đảm bảo chất lợng giáo dục và
kiểm định chất lợng giáo dục.
5. Thực hiện công tác thống kê, thông tin về tổ chức và
hoạt động giáo dục
6. Tổ chức bộ máy quản lý giáo dục
11


7.Tổ chức chỉ đạo việc đào tạo, bồi dỡng, quản lý nhà giáo
và cán bộ quản lý giáo dục
8. Huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực để phát triển

sự nghiệp giáo dục
9. Tổ chức quản lý công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa
học, công nghệ trong lĩnh vực giáo dục
10. Tổ chức, quản lý công tác quan hệ quốc tế về giáo dục
11. Quy định việc tặng các danh hiệu vinh dự cho những
ngời có công lao đối với sự nghiệp giáo dục
12. Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về giáo
dục, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý các hành vi vi
phạm về pháp luật giáo dục.
1.2.5- Trong công tác huấn luyện, đào tạo, ngời ta còn
phân loại tình huống theo các loại:
-Tình huống đóng và tình huống mở
-Tình huống có thật và tình huống giả định ...

12


2- Phơng pháp ứng xử tình huống trong quản lý
2.1- Khái niệm:
Phơng pháp ứng xử tình huống (UXTH) trong quản lý là tổng
hợp những biện pháp, cách thức đối nhân xử thế mà ngời quản
lý dùng để ứng phó, xử lý với các tình huống nẩy sinh trong
quá trình điều khiển các hoạt động và quan hệ trở lại trạng thái
ổn định, tiếp tục phát triển hớng tới thực hiện mục tiêu mong
muốn
- Phơng pháp UXTH không phải là một phơng pháp hoàn
toàn độc lập, tách biệt với các phơng thức quản lý khác (phơng
pháp tổ chức ã hành chính, phơng pháp tâm lý ã xã hội, ph
ơng pháp kinh tế) mà nó là một bộ phận cấu thành đặc biệt
của hệ thống phơng pháp đó.

- Tính chất đặc biệt của phơng pháp UXTH thể hiện ở chỗ nó
không phải là sử dụng nguyên vẹn những biện pháp thông th
ờng của các phơng pháp quản lý trong điều kiện phát triển
bình thờng của một tổ chức. Để ứng xử với các tình huống,
hoàn cảnh có vấn đề, chứa nhiều mẫu thuẫn, bức xúc khác th
ờng trong cái bình thờng ngời quản lý phải biết lựa chọn
13


sử dụng có sáng tạo những tinh hoa tiêu biểu nhất của ph
ơng pháp đó, tích hợp một cách độc đáo đợc xem nh là đặc
công (công việc đặc biệt) của các phơng pháp đó để tạo ra
những thủ pháp ứng xử, nâng lên thành nghệ thuật ứng xử để
giải quyết các tình huống quản lý mới đem lại kết quả mong
muốn. Trong nhiều trờng hợp, ngời quản lý lại phải khai thác,
sử dụng cả những phơng pháp vợt ra ngoài phạm vi giới hạn
của khoa học quản lý mới có thể đem lại hiệu quả.
2.2- Một số bí quyết thành công trong ứng xử tình huống:
2.2.1- Sáu điều cần biết:
1.Tri kỷ
Biết mình
2. Tri bỉ
Biết ngời
3. Tri chỉ
Biết giới hạn, biết điểm dừng
4. Tri túc
Biết đến đâu là đủ
5. Tri thời Biết thời thế, hoàn cảnh
6. Tri ứng Biết cách ứng xử
14

2.2.2- Tạo ra sự cần bằng động, sự tơng đồng trong nhiều
mối quan hệ tơng khắc ẩn chứa trong tình huống
Giữa lý và tình, giữa cái chung và cái riêng, giữa cái phổ biến
và cái cá biệt, giữa trớc và sau, giữa trên và dới, giữa ngoài và
trong, ngời quản lý ứng xử để tạo ra một sự cân bằng động
cho trên dới thuận hoà, trong ấm ngoài êm, chung riêng vẹn
toàn
2.2.3- Dĩ bất biến, ứng vạn biến
Bí quyết này đòi hỏi ngời quản lý phải lấy cái bất biến, cái
nguyên tắc để ứng phó với các sự kiện,vụ việc, tình huống xẩy
ra muôn hình vạn trạng. Do đó phải xem xét, đắn đo, cân nhắc
nhiều phơng án khác nhau và tìm ra những giải pháp tối u
trong hoàn cảnh, điều kiện cụ thể của mình.
2.2.4- Phép đối cực trong ứng xử
Theo quan điểm đức trị: Lấy đại nghĩa thắng hung tàn,
lấychí nhân thay cờng bạo; cái thiện thắng cái ác; cao th
ợng thắng thấp hèn; lấy nhu thắng cơng...
15


2.2.5- Thuật tơng phản:
Trong UXTH, nhiều khi cũng phải tơng kế tựu kế, lấy độc
trị độc để thay đổi tình thế, biến bị động thành chủ động, để
ứng xử trớc những tình huống gay cấn ...
2.2.6- Nghệ thuật chuyển hớng:
Trong UXTH, ngời quản lý không nhất thiế phải giải quyết
chính bản thân mâu thuẫn đó mà tìm cách giải toả mâu thuẫn
bằng cách tạo ra điều kiện, cơ hội để lấp hố ngăn cách làm

cho họ đến với nhau, hoặc đến với tổ chức để dần dần
chuyển từ đối đầu sang hội nhập, chuyển từ xung đột sang
hợp tác. Bằng cách đó, việc giải quyết mâu thuẫn, xung đột
trong tập thể sẽ trở nên nhẹ nhàng và có hiệu quả bền vững.
2.2.7- Sử dụng nhân vật trung gian
Nhà quản lý cần sử dụng thêm nhân vật trung gian mà nhân
vật đó có những u thế đặc biệt, có những mối quan hệ tác
động qua lại có sức thuyết phục đặc biệt đối với các đối tợng
tạo ra tình huống. Biện pháp này sẽ tạo ra sự tác động song
song rất có hiệu quả, tạo thêm sức mạnh và uy tin cho nhà
quản lý.
16


2.2.8- Biện pháp bùng nổ:
Có những tình huống xẩy ra mang sắc thái đối xử cá biệt
trong tập thể. ở đây đối tợng tạo ra tình huống đã trở nên chai
sạn, trơ lỳ trớc mọi tác động thông thờng áp dụng trong quản
lý. Trong trờng hợp này ngời quản lý cần tỏ ra táo bạo tìm ra
những thủ pháp đột phá vào nội tâm của đối tợng ở những
nguồn sức mạnh của tình cảm, của lòng tự trọng, danh dự, của
lơng tâm ... để làm thức tỉnh, bùng bổ những sức mạnh tiềm ẩn
sâu kín bên trong con ngời. Sự bùng nổ đó sẽ tạo ra nội lực
phá vỡ cái vỏ bề ngoài chai sạn, trơ lỳ thâm căn cố đế để tởng
chứng nh bất khả kháng. Cũng có khi chỉ là một sự khêu gợi,
một sự đụng chạm nho nhỏ nhng lại đánh đúng những điểm
sáng của tâm hồn, của một dấu hiệu động cơ tích cực cùng
tạo ra một sự bùng nổ tích cực, tự giải thoát đợc mâu thuẫn
cho chính mình, tạo ra kết quả bất ngờ, bền vững.
17

2.2.9- Thuật sử dụng ngôn ngữ ứng xử
Ngôn ngữ là một phơng tiện cực kỳ sắc bén trong giao tiếp
ứng xử. Nó vừa là tiếng nói của trí tuệ, vừa là tiếng nói của
trái tim. Nó còn thể hiện độc đáo dáng vẻ thần sức của con
ngời. Nó là phơng tiện đặc sắc trong mối quan hệ giao lu liên
nhân cách. Trong quản lý, ngoài sự giao tiếp thông thờng, nó
còn là một phơng tiện để chuyển tải thông tin, ra các quyết
định, mệnh lệnh, để đối nhân xử thế ... nhng ngôn ngữ cũng
là con dao hai lỡi. Tác dụng của nó, chính hay tà, tốt hay xấu,
tích cực hay tiêu cực phụ thuộc vào ngời sử dụng nó
-Nếu biết cách nói lịch thiệp, tế nhị, chân tình, đúng mực,
biết lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau lời nói sẽ có hiệu lực,
nhiều khi còn mạnh hơn sức mạnh vật chất. Nhng nếu sử
dụng những thứ ngôn ngữ thô bỉ, cục cằn, hách dịch, trịch th
ợng, cực đoan, nịnh bợ, giả dối ... thì rất dễ xúc phạm đến
nhân tâm, nhiều khi gây ra những phản ứng đối nghịch nguy
hiểm, hậu quả của nó không lờng trớc đợc
18


- Mặt khác cũng cần phải biết im lặng, biết nghe ngời khác nói.
Nói là gieo, nghe là gặt Tago); Im lặng là một phơng châm xử
thế hay nhất (Kant); Im lặng là vàng, nói ra là ngọc (Pascal)
- Nụ cời, cách nhìn, điệu bộ cử chỉ, nét hài hớc của ngời quản
lý cũng chính là một dạng ngôn ngữ đặc biệt trong giao tiếp
ứng xử. Chúng có khả năng giải toả mâu thuẫn, tạo ra trạng thái
tinh thần, bầu không khí thuận lợi, tạo ra những kết quả bất ngờ
trong những tình huống nhất định.

2.2.10- Biết khen và biết chê
- Khen, chê chính là một nghệ thuật để đánh giá,xác định
nhân cách của con ngời. Nó tác động đúng vào bản chất của
con ngời là muốn đợc khẳng định mình giữa mọi ngời trong tập
thể. Trong đó, sự đánh giá của ngời quản lý có tầm quan trọng
đặc biệt, có tính đại diện cao nhất. Nó có tác dụng động viên,
khuyến khích các nhân tố tích cực, dù là nhỏ hay lớn, đồng thời
khẳng định giá trị của cái u việt, nổi bật. Mặt khác nó tạo cơ hội
chomọi ngời, cho tổ chức nhận biết mặt hạn chế để khắc phục
19


Điều cần quan tâm trong cách khen, chê là:
- Phát huy u điểm để khắc phục khuyết điểm
- Chỉ nên chê trách, trừng phạt khi ngời ta hiểu rõ lỗi lầm,
khuyết điểm của mình
- Khen cái u việt, tiêu biểu, nhng cũng đặc biệt khuyến khích
khen ngợi cái mới tiến bộ, có triển vọng.
- Khách quan, công bằng công khai đúng mực gtrong đánh
giá, khen ngợi. Rõ ràng, minh bạch nhng lại độ lợng, tế nhị và
thận trọng trong sự phê bình, chê trách, kỷ luật. Ngạn ngữ có
câu cái đẹp phô ra, xấu xa đậy lại; đóng cửa bảo nhau. Nh
ng cũng có câu Thuốc đắng giã tật, nói thật mất lòngMất
lòng trớc, đợc lòng sau. Những sự quanh co, dấu diếm đều
gây hậu quả có hại cho cả đôi bên. Vì thế phải tuỳ cơ ứng biến
mới là nghệ thuật khen chê để hớng con ngời đi vào cái chân,
thiện, mỹ.
2.2.11- Cần quyết đoán và thận trọng, táo bạo
Tuỳ theo đối tợng ứng xử, biết tiến, lùi để thắng
20

2.2.12- Thuật ứng xử tình huống thành công còn thể hiện ở
-ứng xử theo nguyên tắc 3 lý
+ Hành xử / sống làm việc theo pháp lý
+ Tu dỡng, lập luận theo đạo lý
+ ứng xử theo tâm lý
-ứng xử theo nhu cầu:
+ Làm thoả mãn nhu cầu sinh học, xã hội, nhận thức/phát
triển
2.3- Các bớc tiến hành ứng xử tình huống:
-Tiếp cận tình huống:
+ Tìm hiểu đối tợng có quan hệ đến tình huống
+ Khai thác các nguyên nhân trực tiếp, các nguyên
nhân sâu xa, tiềm ẩn trong tình huống
+ Phân tích sơ bộ đặc điểm, tính chất của tình huống
21


Phân tích, tổng hợp tìm ra nguyên nhân chính:
- Loại bỏ các nguyên nhân thứ yếu, những nguyên nhân bên
ngoài che lấp bản chất sự việc
- Tìm ra nguyên nhân sâu xa, chủ yếu làm cơ sở cho việc tìm
biện pháp xử lý
Tìm biện pháp xử lý:
- Các biện pháp xử lý tình thế
- Các biện pháp xử thế lâu dài, bền vững
Đánh giá kết quả:
- Xác định kết quả cụ thể của việc giải quyết tình huống
- Những tác động kéo theo đến cá nhân, tổ chức

- Rút ra bài học kinh nghiệm
Việc nêu ra các bớc xử lý tình huống là có tính ớc lệ nhằm đa
ra những hành động, những thao tác cần thiết để có thể giải
quyết tình huống một cách tối u. Tùy theo tình huống cụ thể
mà có biện pháp giải quyết một cách tốt nhật, có hiệu quả cao.
22


Thảo luận về một số tình huống
trong quản lý giáo dục
Tình huống 1:
Trong cuộc họp hội đồng nhà trờng do hiệu trởng điều khiển
nhng ở dới mọi ngời nói chuyện riêng rất nhiều. Cách xử lý:
1- Đề nghị mọi ngời giữ trật tự, sau đó trình bày lại vấn đề từ
đầu
2- Dừng nói, đợi khi nào mọi ngời trật tự rồi nói tiếp
3- Yêu cầu một số ngời nhắc lại nội dung mình vừa trình bày
4- Đồng chí có cách nào khác không. Đề nghị trình bày đề mọi
ngời cùng tham khảo.

23


Tình huống 2:
Một phụ huynh học sinh đến trờng tỏ thái độ rất bất bình
với Hiệu trởng về việc con họ bị cô giáo phạt nhốt vào nhà
vệ sinh và đề nghị cho con họ đợc chuyển trờng khác
Các phơng án đợc đa ra là:
1. Gọi cô giáo lên bắt xin lỗi vị phụ huynh đó với lý do là
cô giáo đã vi phạm quy chế nhng thuyết phục phụ huynh

không cần thiết phải chuyển cháu sang trờng khác
2. Trấn an phụ huynh, hứa sẽ làm việc với cô giáo và
thuyết phục không cần phải chuyển cháu sang trờng khác
3. Xin lỗi phụ huynh, sau đó điều tra làm rõ sự việc và có
hồi âm cho phụ huynh
4. Đồng ý với đề nghị của phụ huynh và cho con họ đợc
chuyển sang học ở lớp khác .
24


Tình huống 3:
Một giáo viên mới về trờng và hiệu trởng nhận đợc
một số thông tin không hay về giáo viên mới này. Nếu
đồng chí là hiệu trởng thì sẽ giải quyết theo cách nào
sau đây:
1. Hỏi cặn kẽ giáo viên đó về những tin tức mà họ
phản ánh và đề nghị hãy đợi thêm một thời gian nữa để
tìm hiểu giáo viên mới về
2. Lên gặp cấp trên đã điều giáo viên ấy để phản ánh
và xin thay ngời khác
3. Gặp ngay giáo viên mới về đó để hỏi cặn kẽ
4. Cách giải quyết của đồng chí

25