Khảo sát thực trạng dạy và học ở một số lớp học Trường ĐHSP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐÀ NẴNG
KHOA VẬT LÝ
--

--

BÁO CÁO ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
QUAN SÁT THẦY (CÔ) GIẢNG DẠY TRONG MỘT
TIẾT HỌC ĐỂ NHẬN XÉT CÁCH MÀ THẦY (CÔ) THỂ
HIỆN NHẰM TẬP TRUNG SỰ CHÚ Ý CỦA HỌC SINH
VÀO BÀI HỌC

Giảng viên hướng dẫn:

PGS.TS Nguyễn Bảo Hoàng Thanh

Sinh viên thực hiện

Nguyễn Thị Hằng
Phạm Thị Thơm
Lê Thị Ánh Tuyết
Đặng Thị Mỹ Nhung
Trần Nguyễn Thanh Tùng

:

Đà Nẵng, tháng 9 năm 2016
1


LỜI CAM ĐOAN

Chúng tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu do chúng tôi thực hiện.
Các số liệu, kết luận nghiên cứu trình bày trong luận văn này là trung thực và
chưa được công bố ở các nghiên cứu khác.
Chúng tôi xin chịu trách nhiệm về công trình nghiên cứu của mình.

Học viên

1. Nguyễn Thị Hằng
2. Phạm Thị Thơm
3. Lê Thị Ánh Tuyết
4. Đặng Thị Mỹ Nhung
5. Trần Nguyễn Thanh Tùng

2


LỜI CẢM ƠN
Để thực hiện được đề tài nghiên cứu này, chúng tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến
thầy giáo PGS.TS Nguyễn Bảo Hoàng Thanh đã tận tình giảng dạy, giúp đỡ chúng tôi
trong suốt quá trình học, cung cấp tài liệu học tập và nghiên cứu, mang lại những tri
thức quý báu và tạo điều kiện thuận lợi nhất trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Xin chân thành cảm ơn bạn bè đã ủng hộ, các anh/chị khóa trên đã giúp đỡ nhiệt tình để
chúng tôi hoàn thành đề tài.
Mặc dù rất cố gắng, nhưng do thời gian có hạn nên bài báo cáo không tránh khỏi những
hạn chế và thiếu sót, kính mong sự góp ý của Thầy và các bạn.

Đà Nẵng, ngày 30 tháng 9 năm 2016
Nhóm tác giả
1. Nguyễn Thị Hằng
2. Phạm Thị Thơm

3. Lê Thị Ánh Tuyết
4. Đặng Thị Mỹ Nhung
5. Trần Nguyễn Thanh Tùng

3


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN..............................................................................................................2
LỜI CẢM ƠN....................................................................................................................3
MỤC LỤC..........................................................................................................................4
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT...................................................................................8
DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................................9
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ.........................................................................................12
PHẦN 1: MỞ ĐẦU.........................................................................................................15
1. Lý do chọn đề tài:.........................................................................................................15
2. Mục đích nghiên cứu....................................................................................................15
3. Khách thể nghiên cứu...................................................................................................15
4. Đối tượng nghiên cứu...................................................................................................15
5. Giả thuyết khoa học......................................................................................................16
6. Phạm vi nghiên cứu......................................................................................................16
7. Nhiệm vụ.......................................................................................................................16
8. Phương pháp nghiên cứu..............................................................................................16
9. Đóng góp của đề tài......................................................................................................17
10. Cấu trúc của đề tài......................................................................................................17
11. Kế hoạch nghiên cứu..................................................................................................18
PHẦN 2: NỘI DUNG CỦA ĐỀ TÀI..............................................................................19
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN.........................................................................................19
1.1 Tổng quan về phương pháp quan sát (PPQS)............................................................19
1.1.1 Khái niệm.............................................................................................................19

1.1.2 Phân loại...............................................................................................................19
1.1.3 Đặc điểm của PPQS.............................................................................................20
1.1.4 Những lưu ý khi thực hiện PPQS........................................................................21
4


1.1.5 Các bước tiến hành...............................................................................................21
1.2 Tổng quan về phương pháp phỏng vấn......................................................................22
1.2.1 Khái niệm phương pháp phỏng vấn.....................................................................22
1.2.2 Các loại phỏng vấn...............................................................................................22
1.2.3 Một số quy tắc cho việc thực hiện phỏng vấn.....................................................23
1.3 Tổng quan về phương pháp giảng dạy.......................................................................24
1.3.1 PPGD truyền thống..............................................................................................24
1.3.2 PPGD tích cực......................................................................................................25
1.3.2.1 Bản chất của PPGD tích cực.........................................................................26
1.3.2.2 Những đặc trưng của PPGD tích cực...........................................................26
1.3.2.3 Một số phương pháp dạy học tích cực.........................................................26
1.4 Tổng quan về phương pháp học.................................................................................30
1.5 Văn bản chỉ đạo..........................................................................................................31
1.5.1 Nhiệm vụ trọng tâm.............................................................................................31
1.5.2 Nhiệm vụ cụ thể...................................................................................................31
1.5.2.1 Thực hiện nhiệm vụ giáo dục.......................................................................31
1.5.2.2 Đổi mới phương pháp dạy học.....................................................................32
1.5.2.3 Đổi mới hình thức kiểm tra đánh giá............................................................32
1.5.2.4 Đổi mới hình thức tổ chức dạy học..............................................................32
1.6 Vai trò, trách nhiệm của giáo viên và học sinh..........................................................33
1.6.1 Vai trò, trách nhiệm của giáo viên.......................................................................33
1.6.1.1 Vai trò của người giáo viên..........................................................................33
1.6.1.2 Trách nhiệm của người giáo viên.................................................................33
1.6.2 Vai trò, trách nhiệm của học sinh........................................................................34

1.6.2.1 Vai trò của học sinh......................................................................................34
1.6.2.2 Trách nhiệm của học sinh.............................................................................34
Tiểu kết chương 1............................................................................................................35
CHƯƠNG 2: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU.....................................................................35
5


2.1 Thực trạng hoạt động dạy của giảng viên ở các Trường Đại học hiện nay...............36
2.2 Thực trạng hoạt động học của sinh viên ở các Trường Đại học hiện nay.................36
2.3 Hoạt động khảo sát thực trạng hoạt động dạy và học của giảng viên và sinh viên
Trường ĐHSP – ĐHĐN....................................................................................................36
2.3.1 Mục đích khảo sát................................................................................................36
2.3.2 Nội dung khảo sát................................................................................................36
2.3.3 Phương pháp và đối tượng khảo sát....................................................................37
2.3.3.1 Phương pháp khảo sát...................................................................................37
2.3.3.2 Đối tượng khảo sát........................................................................................43
2.3.4 Mô tả quá trình quan sát, khảo sát.......................................................................43
2.3.5 Tiến trình quan sát, khảo sát................................................................................43
Tiểu kết chương 2............................................................................................................44
CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM.......................................................................................45
3.1 Tổng hợp, phân tích kết quả.......................................................................................45
3.1.1 Tổng hợp, phân tích kết quả của bảng quan sát..................................................45
i. Về giảng viên.........................................................................................................45
ii. Về sinh viên..........................................................................................................46
3.1.2 Tổng hợp, phân tích kết quả khảo sát sinh viên..................................................47
3.1.2.1 Nội dung bài giảng........................................................................................47
3.1.2.2 Phương pháp giảng dạy................................................................................53
3.1.2.3 Tổ chức hoạt động dạy học...........................................................................60
3.1.2.4 Thái độ của giảng viên..................................................................................66
3.1.2.5 Năng lực của giảng viên...............................................................................71

3.1.2.6 Phương pháp học của sinh viên....................................................................75
3.1.3 Tổng hợp, phân tích kết quả phỏng vấn giảng viên, sinh viên...........................84
iii. Tổng hợp, phân tích kết quả phỏng vấn giảng viên............................................84
iv. Tổng hợp, phân tích kết quả phỏng vấn sinh viên..............................................85
3.2 Đánh giá kết quả khảo sát...........................................................................................86
6


3.2.1 Thuận lợi..............................................................................................................86
3.2.1.1 Thuận lợi đối với giảng viên.........................................................................86
3.2.1.2 Thuận lợi đối với sinh viên...........................................................................86
3.2.2 Khó khăn..............................................................................................................87
3.2.2.1 Khó khăn đối với giảng viên........................................................................87
3.2.2.2 Khó khăn đối với sinh viên...........................................................................87
3.2.3 Kết luận................................................................................................................88
3.2.4 Đề xuất biện pháp................................................................................................88
PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.........................................................................89
1. Kết luận.........................................................................................................................89
2. Kiến nghị.......................................................................................................................89
PHẦN 4: TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................90

7


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt

Nội dung

ĐHSP

Đại học Sư phạm

ĐHĐN

Đại học Đà Nẵng

PPQS

Phương pháp quan sát

PPGD

Phương pháp giảng dạy

PPH

Phương pháp học

8


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.3.2:

So sánh đặc trưng của PPGD truyền thống và PPGD tích cực.........28

Bảng 3.1.1.1:

Thống kê các ý kiến đánh giá về giảng viên.....................................45

Bảng 3.1.1.2:

Thống kê các ý kiến đánh giá về sinh viên.......................................46

Bảng 3.1.2.1.1:

Thống kê các mức độ đánh giá “Nội dung giảng dạy được lấy trong
giáo trình”..........................................................................................47

Bảng 3.1.2.1.2:

Thống kê các mức độ đánh giá “Nội dung giảng dạy liên hệ với thực
tế”.......................................................................................................49

Bảng 3.1.2.1.3:

Thống kê các mức độ đánh giá “Nội dung giảng dạy vừa sức”.......50

Bảng 3.1.2.1.4:

Thống kê các mức độ đánh giá “Nội dung giảng dạy mang tính gợi
mở để sinh viên tự nghiên cứu”.........................................................51

Bảng 3.1.2.1:

Thống kê mức độ tán thành của các ý kiến về Nội dung bài giảng......
............................................................................................................52

Bảng 3.1.2.2.1:

Thống kê các mức độ đánh giá “Giảng viên kết hợp nhiều phương
pháp”..................................................................................................53

Bảng 3.1.2.2.2:

Thống kê các mức độ đánh giá “Giảng viên cho bài tập lớn, sinh viên
báo cáo dưới dạng tiểu luận, đồ án”..................................................55

Bảng 3.1.2.2.3:

Thống kê các mức độ đánh giá “Giảng viên tương tác tích cực với
sinh viên trong giờ học”.....................................................................56

Bảng 3.1.2.2.4:

Thống kê các mức độ đánh giá “Giảng viên sử dụng các phương tiện
dạy học hiện đại”...............................................................................57

Bảng 3.1.2.2.5:

Thống kê các mức độ đánh giá “Giảng viên đảm bảo kế hoạch giảng
dạy theo lịch trình”............................................................................58

Bảng 3.1.2.2:

Thống kê mức độ tán thành của các ý kiến về Phương pháp giảng
dạy của giảng viên.............................................................................60

Bảng 3.1.2.3.1:

Thống kê các mức độ đánh giá “Giảng dạy kết hợp cho sinh viên làm
việc nhóm, thuyết trình”....................................................................61
9


Bảng 3.1.2.3.2:

Thống kê các mức độ đánh giá “Sinh viên được biết về hình thức học
tập trước khi học”..............................................................................63

Bảng 3.1.2.3.3:

Thống kê các mức độ đánh giá “Khi giảng bài, giảng viên chỉ đọc
nội dung trong giáo trình”.................................................................64

Bảng 3.1.2.3.4:

Thống kê các mức độ đánh giá “Giảng viên dành hầu hết thời gian
trên lớp cho nội dung chính, quan trọng” .........................................65

Bảng 3.1.2.3:

Thống kê mức độ tán thành của các ý kiến về Hình thức tổ chức hoạt
động dạy của giảng viên....................................................................65

Bảng 3.1.2.4.1:

Thống kê các mức độ đánh giá “Giảng viên có thái độ tôn trọng và

ứng xử đúng mực với sinh viên”.......................................................67

Bảng 3.1.2.4.2:

Thống kê các mức độ đánh giá “Giảng viên quan tâm đến tình hình
học tập và mức độ tiếp thu của sinh viên”........................................69

Bảng 3.1.2.4.3:

Thống kê các mức độ đánh giá “Giảng viên rất nghiêm túc khi lên
lớp”.....................................................................................................70

Bảng 3.1.2.4:

Thống kê mức độ tán thành của các ý kiến về Thái độ của giảng viên
............................................................................................................71

Bảng 3.1.2.5.1:

Thống kê các mức độ đánh giá “Giảng viên có vốn tri thức và tầm
hiểu biết rộng ở lĩnh vực chuyên môn”.............................................72

Bảng 3.1.2.5.2:

Thống kê các mức độ đánh giá “Giảng viên có trình độ thạc sĩ trở
lên”.....................................................................................................73

Bảng 3.1.2.5.3:

Thống kê các mực độ đánh giá “Giảng viên được đào tạo ở nước

ngoài”.................................................................................................74

Bảng 3.1.2.5:

Thống kê mức độ tán thành của các ý kiến về Năng lực của giảng
viên.....................................................................................................75

Bảng 3.1.2.6.1:

Thống kê các mức độ đánh giá “Sinh viên tìm hiểu, chuẩn bị bài
trước khi lên lớp”...............................................................................77

Bảng 3.1.2.6.2:

Thống kê các mức độ đánh giá “Sinh viên thường xuyên chú ý, tập
trung nghe giảng”...............................................................................78

Bảng 3.1.2.6.3:

Thống kê các mức đánh giá “Sinh viên sử dụng phương tiện hỗ trợ
học tập”..............................................................................................79

Bảng 3.1.2.6.4:

Thống kê các mức đánh giá “Sinh viên tích cực tham gia xây dựng
bài, trao đổi với giảng viên”..............................................................80
10


Bảng 3.1.2.6.5:

Thống kê các mức độ đánh giá “Sinh viên xem lại bài học, làm bài
tập khi về nhà”...................................................................................82

Bảng 3.1.2.6.6:

Thống kê các mức đánh giá “Sinh viên tích cực tham gia học nhóm”.
............................................................................................................83

Bảng 3.1.2.6:

Thống kê mức độ tán thành của các ý kiến về Phương pháp học của
sinh viên.............................................................................................85

11


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1.2.1.1

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Nội dung bài giảng được lấy từ trong
giáo trình”........................................................................................48

Biểu đồ 3.1.2.1.2

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Nội dung giảng dạy liên hệ với thực
tế”....................................................................................................49

Biểu đồ 3.1.2.1.3

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Nội dung giảng dạy vừa sức”............50

Biểu đồ 3.1.2.1.4

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Nội dung giảng dạy mang tính gợi mở
để sinh viên tự nghiên cứu”............................................................51

Biểu đồ 3.1.2.1

Tỷ lệ mức độ tán thành của các ý kiến về Nội dung bài giảng......53

Biểu đồ 3.1.2.2.1

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Giảng viên giảng dạy kết hợp nhiều
phương pháp”..................................................................................54

Biểu đồ 3.1.2.2.2

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Giảng viên cho bài tập lớn, sinh viên
báo cáo dưới dạng tiểu luận, đồ án”...............................................55

Biểu đồ 3.1.2.2.3

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Giảng viên tương tác tích cực với sinh
viên trong giờ học”..........................................................................56

Biểu đồ 3.1.2.2.4

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Giảng viên sử dụng các phương tiện
dạy học hiện đại”.............................................................................57

Biểu đồ 3.1.2.2.5

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Giảng viên đảm bảo kế hoạch giảng
dạy theo lịch trình”..........................................................................59

Biểu đồ 3.1.2.2

Tỷ lệ mức độ tán thành của các ý kiến về Phương pháp giảng dạy
của giảng viên.................................................................................61

Biểu đồ 3.1.2.3.1

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Giảng dạy kết hợp cho sinh viên làm
việc nhóm, thuyết trình”.................................................................62

Biểu đồ 3.1.2.3.2

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Sinh viên được biết về hình thức học
tập trước khi học”............................................................................63

Biểu đồ 3.1.2.3.3

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Khi giảng bài, giảng viên chỉ đọc nội
dung trong giáo trình”.....................................................................64
12


Biểu đồ 3.1.2.3.4

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Giảng viên dành hầu hết thời gian trên
lớp cho nội dung chính, quan trọng”..............................................65

Biểu đồ 3.1.2.3

Tỷ lệ mức độ tán thành của các ý kiến về Hình thức tổ chức hoạt
động dạy của giảng viên.................................................................67

Biểu đồ 3.1.2.4.1

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Giảng viên có thái độ tôn trọng và ứng
xử đúng mực với sinh viên”............................................................68

Biểu đồ 3.1.2.4.2

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Giảng viên quan tâm đến tình hình học
tập và mức độ tiếp thu của sinh viên”............................................69

Biểu đồ 3.1.2.4.3

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Giảng viên nghiêm túc khi lên lớp”......
.........................................................................................................70

Biểu đồ 3.1.2.4

Tỷ lệ mức độ tán thành của các ý kiến về Thái độ của giảng viên....
.........................................................................................................71

Biểu đồ 3.1.2.5.1

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Giảng viên có vốn tri thức và tầm hiểu
biết rộng ở lĩnh vực chuyên môn”..................................................72

Biểu đồ 3.1.2.5.2

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Giảng viên có trình độ thạc sĩ trở lên” .
.........................................................................................................73

Biểu đồ 3.1.2.5.3

Tỷ lệ các mực độ đánh giá “Giảng viên được đào tạo ở nước
ngoài”..............................................................................................74

Biểu đồ 3.1.2.5

Tỷ lệ mức độ tán thành của các ý kiến về Năng lực của giảng viên..
.........................................................................................................76

Biểu đồ 3.1.2.6.1

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Sinh viên tìm hiểu, chuẩn bị bài trước
khi lên lớp”......................................................................................77

Biểu đồ 3.1.2.6.2

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Sinh viên thường xuyên chú ý, tập
trung nghe giảng”............................................................................78

Biểu đồ 3.1.2.6.3

Tỷ lệ các mức đánh giá “Sinh viên sử dụng phương tiện hỗ trợ học
tập”..................................................................................................80

Biểu đồ 3.1.2.6.4

Tỷ lệ các mức đánh giá “Sinh viên tích cực tham gia xây dựng bài,
trao đổi với giảng viên”..................................................................81

Biểu đồ 3.1.2.6.5

Tỷ lệ các mức độ đánh giá “Sinh viên xem lại bài học, làm bài tập
khi về nhà”......................................................................................82

Biểu đồ 3.1.2.6.6

Tỷ lệ các mức đánh giá “Sinh viên tích cực tham gia học nhóm”.....
.........................................................................................................84
13


Biểu đồ 3.1.2.6

Tỷ lệ mức độ tán thành của các ý kiến về Phương pháp học của
sinh viên..........................................................................................85

14


PHẦN 1: MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:

Giáo viên là người tác động đến học sinh không chỉ qua những kiến thức truyền đạt
mà còn qua đạo đức lối sống, tình yêu đối với nghề và học sinh. Là tấm gương sáng để
học sinh noi theo người giáo viên cần có những hành vi, cử chỉ đúng đắn, lối sống lành
mạnh, văn minh. Ngoài ra giáo viên cần có tinh thần nghĩa vụ, tinh thần nhân đạo, lòng
tôn trọng con người, thái độ công bằng, tính ngay thẳng, giản dị, khiêm tốn; tính mục
đích, tính nguyên tắc, tính kiên nhẫn, tính tự kiềm chế, biết chiến thắng thói hư tật xấu;
kỹ năng điều khiển tình cảm, tâm trạng của bản thân cho phù hợp với tình huống sư
phạm.
Bên cạnh truyền đạt kiến thức, có phẩm chất đạo đức tốt người giáo viên cần có
lượng kiến thức sâu rộng để đáp ứng nhu cầu học sinh qua việc học hỏi, tìm tòi, nghiên
cứu khoa học để trao dồi kiến thức cho bản thân. Nhưng để có thể truyền thụ kiến thức
cho học sinh một cách hiệu quả thì người giáo viên cần có những phương pháp dạy phù
hợp, tích cực để lôi cuốn học sinh vào bài giảng của mình, để khuyến khích, nâng cao ý
thức học tập của học sinh, theo đó mà hiệu quả giảng dạy và học tập được nâng lên.
Trên thực tế, hiện nay trong một số tiết học do phương pháp dạy cũng như sự đầu tư
và chuẩn bị của giáo viên còn hạn chế nên chưa thu hút được học sinh, nhiều học sinh
chưa thực sự tập trung nghe giảng cũng như học tập một cách tích cực. Đây là vấn đề
chưa thể giải quyết một cách triệt để trong nhà trường. Vì vậy, chúng tôi thực hiện đề
tài nghiên cứu “Quan sát thầy (cô) giảng trong một tiết học để nhận xét các cách mà
thầy (cô) thể hiện nhằm tập trung sự chú ý của học sinh vào bài học” nhằm tìm ra
nguyên nhân và biện pháp giải quyết cho nhữnng vấn đề trên.
2. Mục đích nghiên cứu
Tìm ra nguyên nhân và đề xuất các biện pháp giúp cho giáo viên giảng dạy hiệu quả,
học sinh học tập tích cực, nhằm đem lại hiệu quả cao trong giảng dạy và học tập.
3. Khách thể nghiên cứu
Tiết học mà ta quan sát.
4. Đối tượng nghiên cứu
Cách giảng dạy của giáo viên và sự chú ý của học sinh.

15

5. Giả thuyết khoa học
Nếu chúng ta đề xuất được các biện pháp phù hợp để cải tiến chất lượng giảng dạy,
nâng cao ý thức về tầm quan trọng của đổi mới phương pháp dạy và học thì hiệu quả
giảng dạy và học tập sẽ tốt hơn và hoàn thiện hơn.
6. Phạm vi nghiên cứu

- Nội dung nghiên cứu: Cách giáo viên truyền đạt, sự chú ý của học sinh.
- Không gian: Một số phòng học nhà B3, Trường ĐHSP - ĐHĐN
- Thời gian: 13h-17h ngày 20/9/2016
7. Nhiệm vụ
Giải quyết được mục đích nghiên cứu:

- Nghiên cứu lý thuyết:
+ Các văn bản chỉ đạo.
+ Lý thuyết về phương pháp quan sát.
+ Lý thuyết về phương pháp dạy học.
+ Lý thuyết về phương pháp học.

- Nghiên cứu thực tiễn, hệ thống hóa các vấn đề xảy ra trong thực tế.
Đề ra các biện pháp giải quyết:
+ Thiết lập bảng câu hỏi dành cho quan sát viên
+ Thiết lập phiếu khảo sát sinh viên
+ Thiết lập bảng câu hỏi phỏng vấn sinh viên, giáo viên.
+ Chuẩn bị các phương tiện đồ dùng, máy móc, thiết bị để thực hiện.

- Đưa ra kết luận và hướng giải quyết.
+ Phân tích, xử lí số liệu quan sát.
+ Đưa ra các đánh giá thông qua số liệu đã xử lí.

+ Đưa ra giải pháp và kết luận.
8. Phương pháp nghiên cứu

- Nghiên cứu lý thuyết: Đọc tài liệu, phân tích và tổng hợp các phương pháp dạy.
16


- Nghiên cứu thực tiễn: Quan sát các tiết học, ghi lại hình ảnh, phỏng vấn sinh viên,
phát phiếu điều tra.

- Thống kê bằng các phương pháp Toán học, sử dụng các phần mềm đánh giá.
9. Đóng góp của đề tài

- Phát hiện, áp dụng phương pháp giảng dạy hiệu quả hơn trong truyền đạt kiến thức
cho sinh viên.

- Hình thành, điều chỉnh cách học của sinh viên để mang lại hiệu quả tốt nhất cho sinh
viên.
10. Cấu trúc của đề tài
Phần 1: MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài.
2. Mục đích nghiên cứu.
3. Khách thể nghiên cứu.
4. Đối tượng nghiên cứu.
5. Giả thuyết khoa học.
6. Phạm vi nghiên cứu.
7. Nhiệm vụ nghiên cứu.
8. Phương pháp nghiên cứu.
Phần 2: NỘI DUNG CỦA ĐỀ TÀI
Chương 1: Cơ sở lí luận của đề tài

1.1. Tổng quan về phương pháp quan sát.
1.2. Tổng quan về phương pháp phỏng vấn.
1.3. Tổng quan về phương pháp dạy.
1.4. Tổng quan về phương pháp học.
1.5. Các văn bản chỉ đạo.
1.6. Vai trò, trách nhiệm của giáo viên và học sinh.
Tiểu kết chương 1.
17


Chương 2: Nội dung nghiên cứu.
2.1 Thực trạng hoạt động dạy của giảng viên ở các trường Đại học hiện nay.
2.2 Thực trạng hoạt động học của sinh viên ở các trường Đại học hiện nay.
2.3 Khảo sát thực trạng của hoạt động dạy và học ở Trường ĐHSP – ĐHĐN.
2.3.1. Mục đích khảo sát
2.3.2. Nội dung khảo sát
2.3.3. Phương pháp và đối tượng khảo sát
2.3.4. Mô tả quá trình quan sát
2.3.5. Tiến trình quan sát
Tiểu kết chương 2
Chương 3: Thực nghiệm.
3.1 Tổng hợp, phân tích kết quả khảo sát.
3.1.1 Tổng hợp, phân tích bảng quan sát lớp học.
3.1.2 Tổng hợp, phân tích bảng khảo sát sinh viên.
3.1.3 Tổng hơp, phân tích kết quả phỏng vấn giảng viên và sinh viên.
3.2 Đánh giá kết quả khảo sát.
3.2.1. Thuận lợi
3.2.2. Khó khăn
3.2.3. Kết luận
3.2.4. Đề xuất biện pháp

Phần 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết kuận.
2. Kiến nghị.
Phần 4: TÀI LIỆU THAM KHẢO
11. Kế hoạch nghiên cứu
• 5- 7/9/2016: Lựa chọn đề tài và nhận nhiệm vụ từ giảng viên hướng dẫn.
18


• 8- 10/09/2016: Sưu tầm tài liệu cho đề tài, xây dựng đề cương nghiên cứu.
• 11- 15/10/2016: Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá.
• 16-17/09/2016: Khảo sát, lấy ý kiến, quan sát.
• 8-21/09/2016: Xử lý số liệu
• 22-25/09/2016: Phân tích, đánh giá số liệu.
• 26-30/09/2016: Viết báo cáo, hoàn thành báo cáo.
• 01-02/09/2016: Thời gian dự trữ hoàn thành báo cáo.
• 03/10/2016: Báo cáo đề tài nghiên cứu.

PHẦN 2: NỘI DUNG CỦA ĐỀ TÀI
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN
1.1 Tổng quan về phương pháp quan sát (PPQS)
1.1.1 Khái niệm
Là phương pháp sử dụng các giác quan cùng với ngôn ngữ viết và các phương
tiện kỹ thuật (máy ảnh, máy quay phim, máy ghi âm,...) một cách có chủ định, có kế
hoạch để ghi nhận, thu thập thông tin phục vụ cho việc nghiên cứu.
1.1.2 Phân loại

- Dựa vào cách quan sát:
+ Quan sát trực tiếp: Người quan sát tiếp cận đối tượng nghiên cứu một cách trực
tiếp.

+ Quan sát gián tiếp: Người quan sát tiếp cận đối tượng nghiên cứu một cách gián
tiếp qua camera....
+ Quan sát công khai: có sự thông báo trước cho người được quan sát .
+ Quan sát bí mật: Cho hiệu quả cao do tình huống xảy ra hoàn toàn tự nhiên ,
hành vi của người được quan sát thể hiện đúng thực chất của nó
19


- Dựa vào số lượng người quan sát:
+ Quan sát cá nhân: Phương pháp này phụ thuộc nhiều vào chủ quan người quan
sát.
+ Quan sát tập thể: Có phạm vi quan sát rộng và độ tin cậy cao do có thể sử dụng
phối hợp kết quả quan sát nhiều người.

- Dựa vào phương tiện quan sát:
+ Quan sát bằng mắt.
+ Quan sát bằng camera.
+ Quan sát bằng kính hiển vi điện tử.
+ Quan sát bằng đầu dò có gắn camera.
Ngoài ra còn có phương pháp quan sát có chủ định và quan sát không có chủ định…
+ Quan sát có chủ định: Người quan sát xác định trước mục đích, lên kế hoạch cụ
thể, lựa chọn thời gian, điạ điểm, chuẩn bị phương tiện...
+ Quan sát không có chủ định: Người quan sát bất chợt nhìn thấy sự vật, hiện
tượng cần nghiên cứu và ghi lại bằng giấy bút, máy ảnh…
Khi sử dụng phương pháp quan sát cần kết hợp một số phương pháp phụ như: tổng hợp
ý kiến đồng nghiệp, phỏng vấn, khảo sát bằng phiếu đánh giá…
1.1.3 Đặc điểm của PPQS.
• Ưu điểm

- Quan sát thường được tiến hành một cách trực tiếp nên cho ta những tài liệu thực tế

và sống động.

- Giúp người nghiên cứu nhanh chóng nắm được những thông tin phong phú và đa
dạng về đối tượng quan sát.

- Dễ sử dụng, ít tốn kém, nên được dùng khá rộng rãi trong nghiên cứu tự nhiên và xã
hội.
• Nhược điểm

- Chủ thể quan sát là con người, nên dễ có những sai lệch do chủ quan của mỗi người,
có thể thu được những kết quả khác nhau, không đúng như bản chất của đối tượng.
20


- Phương pháp quan sát có thể gây những ảnh hưởng nhất định đến đối tượng nghiên
cứu (hoạt động không bình thường) nên dễ thu được những kết quả không đúng với
thực tế. Vì vậy khi sử dụng cần phải sử dụng các phương pháp khác. Chẳng hạn như
hỏi ý kiến của đòng nghiệp đi cùng, phỏng vấn hay phiếu khảo sát…
1.1.4 Những lưu ý khi thực hiện PPQS

- Xác định rõ đối tượng quan sát: Với mỗi đối tượng quan sát có cách thức quan sát
riêng. Nhằm đảm bảo tính tự nhiên của hiện tượng, quá trình nghiên cứu.

- Tránh thời điểm không thuận lợi cho tâm lý, sức khỏe người quan sát. Xác định rõ
ràng mục đích, nhiệm vụ quan sát.

- Tuyệt đối không được có tính chất cá nhân trong phiếu quan sát.
1.1.5 Các bước tiến hành
• Bước 1: Xác định mục đích, nội dung, đối tượng quan sát.
• Bước 2: Lựa chọn thời gian, thời điểm và địa điểm thực hiện quan sát.

• Bước 3: Lựa chọn phương pháp, cách thức quan sát.
• Bước 4: Tiến hành quan sát.
• Bước 5: Ghi chép và lưu trữ kết quả quan sát được theo kế hoạch đã chuẩn bị. Có
thể lựa chọn một trong số các cách ghi chép sau:

- Ghi chép công khai.
- Ghi chép lại theo hồi tưởng.
- Ghi chép theo các mẫu phiếu dùng để ghi thông tin.
- Ghi bằng phương tiện phim ảnh, ghi âm,…
• Bước 6: Kiểm tra lại kết quả quan sát được. Có thể sử dụng một số biện pháp kiểm
tra như sau:

- Trò chuyện, trao đổi với những người cùng tham gia quan sát để có kết luận
chính xác.

- So sánh với những tài liệu có liên quan với kết quả quan sát được.
- Quan sát lặp lại.

21


1.2 Tổng quan về phương pháp phỏng vấn
1.2.1 Khái niệm phương pháp phỏng vấn
Đây là một phương pháp thu thập thông tin dựa trên cơ sở quá trình giao tiếp
bằng lời nói có tính đến mục đích đặt ra. Trong cuộc phỏng vấn, người phỏng vấn nêu
những câu hỏi theo một chương trình được định sẵn dựa trên những cơ sở luật số lớn
của toán học.
1.2.2

Các loại phỏng vấn

 Phỏng vấn cá nhân
• Phỏng vấn có tiêu chuẩn hóa: Vai trò của điều tra viên chỉ là giải thích sáng tỏ cho
người được nghiên cứu về cuộc điều tra đang tiến hành, và đặt câu hỏi dưới dạng
nguyên xi như nó đã trình bày từ trước.

- Ưu điểm: Số liệu thu thập có thể so sánh trực tiếp với nhau, dễ tổng hợp với việc
kiểm định giả thuyết.

- Nhược điểm: Yêu cầu theo trình tự gò bó nên ít khi dùng để điều tra về tâm lý.
Mặt khác, đòi hỏi việc xây dựng các câu hỏi, sắp xếp trật tự các câu hỏi, cũng
như cách thức tiến hành phải được quy định chặt chẽ.

• Phỏng vấn không tiêu chuẩn hóa (phỏng vấn tự do): Chỉ các câu hỏi khung là cố
định, còn các câu hỏi thăm dò có thể thay đổi cho phù hợp với người được hỏi và
ngữ cảnh thực hiện.

- Ưu điểm: Tạo tâm lý thoải mái cho người điều tra và người được điều tra.
- Nhược điểm: Đòi hỏi người điều tra phải có trình độ học vấn cao, biết nói
chuyện và lái câu chuyện theo đúng phương hướng.

• Phỏng vấn bán tiêu chuẩn: Một số câu hỏi có tính chất quyết định được tiêu chuẩn
hóa, còn các câu hỏi khác có thể phát biểu tùy tình hình cụ thể.

- Ưu điểm:
+ Người phỏng vấn có thể giải thích cho người được phỏng vấn về mục đích cuộc
phỏng vấn, nội dung các câu hỏi…qua đó nâng cao được tinh thần sẵn sàng trả
lời được chính xác của người được phỏng vấn.
+ Chức năng của các câu hỏi kiểm tra có tác dụng tốt hơn.
+ Người phỏng vấn có khả năng tạo thêm hàng loạt những thông tin bổ sung quan

trọng để đánh giá đối tượng khảo sát.
22


- Nhược điểm:
+ Trong một thời gian nhất định, người phỏng vấn chỉ có thể phỏng vấn một số
lượng hạn chế những người điều tra. Khi số lượng người được phỏng vấn tăng
lên, chi phí sẽ tăng lên và thời gian sẽ bị kéo dài ra. Để tiến hành phỏng vấn thì
những cán bộ phỏng vấn phải được đào tạo và làm chủ được kỹ thuật phỏng vấn.
Do đó, chi phí để đào tạo họ cũng khá tốn kém.
+ Trong những trường hợp, phỏng vấn thiếu khéo léo đã dẫn đến thái độ mâu
thuẫn, không đồng tình của người được phỏng vấn. Từ đó làm cho họ từ chối trả
lời hoặc trả lời sai không chính xác. Ngược lại, cán bộ phỏng vấn có thể có
những tác động gợi ý mạnh mẽ làm cho người trả lời bị chi phối không nói đúng
được ý kiến của bản thân.
+ Xử lý thông tin phức tạp, tốn kém.
+ Phỏng vấn sâu: Là cuộc phỏng vấn lấy ý kiến chuyên gia hoặc đi sâu tìm hiểu
một vấn đề chính trị hay kinh tế, xã hội hóc búa nào đó.

 Phỏng vấn nhóm
Là phỏng vấn một nhóm người trong cùng một thời gian và địa điểm nhằm làm sáng
rõ một chủ đề nào đó. Cần nắm chắc và sử dụng thành thạo 3 nguyên tắc: nghệ thuật đặt
câu hỏi - nghệ thuật lắng nghe - nghệ thuật biến cuộc phỏng vấn thành một cuộc điều tra
sáng tạo.
1.2.3 Một số quy tắc cho việc thực hiện phỏng vấn.

- Lựa chọn cán bộ cho việc thực hiện phỏng vấn: giới tính, nghề nghiệp, trình độ học
vấn...

- Chọn các ngữ cảnh phỏng vấn phải tiêu chuẩn hóa: Cố gắng sao cho môi trường

đảm bảo tương đối đồng đều, có một bầu không khí tin cậy, trung thực, nghiêm túc,
vui vẻ...

- Cần nghiên cứu các đặc điểm ngôn ngữ giao tiếp, cách ứng xử khi gặp tình huống
đặc biệt.

- Cần nghiên cứu nội dung phỏng vấn bao gồm: Lập các câu hỏi riêng biệt hoặc viết
các câu hỏi trả lời...cho đến sắp xếp và trình bày nội dung đó một cách khoa học sao
cho đạt hiệu quả thông tin cao nhất.

23


1.3 Tổng quan về phương pháp giảng dạy.
Phương pháp giảng dạy (PPGD) là một thành tố hết sức quan trọng của quá trình
dạy học. Khi đã xác định được mục đích, nội dung chương trình giảng dạy, thì PPGD
của giáo viên sẽ quyết định chất lượng quá trình dạy học.
Trong triết học, vấn đề phương pháp được đề cập từ khá nhiều. Thuật ngữ
“phương pháp” bắt nguồn từ tiếng Hi Lạp: “Metodos”, có nghĩa là con đường, cách
thức vận động của một sự vật hiện tượng. Trong thực tế, phương pháp giảng dạy hay
còn được gọi là phương pháp dạy học thường được hiểu là cách thức tiến hành các hoạt
động của người dạy và người học nhằm thực hiện một nội dung dạy học đã được xác
định. Định nghĩa về phương pháp dạy học được diễn đạt theo những cách khác nhau
theo mỗi tác giả. Tác giả Phan Trọng Ngọ (2005) đã định nghĩa PPGD là những con
đường, cách thức tiến hành hoạt động dạy học. Tác giả Phạm Viết Vượng (2000) đã đưa
ra định nghĩa một cách chi tiết: phương pháp là con đường, là cách thức mà chủ thể sử
dụng để tác động nhằm chiếm lĩnh hoặc biến đổi đối tượng theo mục đích đã định.

 Tóm lại: PPGD là những con đường, cách thức hoạt động phối hợp của giáo viên
và học sinh nhằm thực hiện một nội dung dạy học đã được xác định và chủ thể của hoạt

động dạy là giáo viên, người tổ chức mọi hoạt động học tập của học sinh, chủ thể của
hoạt động học là học sinh, chủ thể tích cực trong nhận thức, rèn luyện, tu dưỡng bản
thân.
PPGD của giáo viên có ảnh hưởng lớn đối với chất lượng đào tạo, đổi mới PPGD
và đánh giá hiệu quả của PPGD luôn luôn được quan tâm trong công tác đào tạo.
Vai trò của giáo viên là đảm bảo được kết quả giảng dạy có hiệu quả nhất. Mỗi
PPGD đều có những điểm mạnh và những điểm yếu. Do đó trong quá trình giảng dạy
giáo viên nên kết hợp các phương pháp với nhau.
Mỗi PPGD dù cổ điển hay hiện đại đều nhấn mạnh lên một khía cạnh nào đó của
cơ chế dạy-học hoặc nhấn mạnh lên mặt nào đó thuộc về vai trò của người thầy. Cho dù
các PPGD thể hiện hiệu quả như thế nào thì nó vẫn tồn tại một vài khía cạnh mà người
học và người dạy chưa khai thác hết.
Có 2 dạng PPGD:

- PPGD truyền thống
- PPGD tích cực
1.3.1 PPGD truyền thống
PPGD truyền thống là những cách thức dạy học quen thuộc được truyền từ lâu
đời và được bảo tồn, duy trì qua nhiều thế hệ. Về cơ bản, PPGD này lấy hoạt động của
24


người thầy làm trung tâm. Theo Frire – nhà xã hội học, nhà giáo dục học nổi tiếng
người Braxin đã gọi PPGD này là “Hệ thống ban phát kiến thức”, là quá trình chuyển
tải kiến thức từ thầy sang trò. Thực hiện lối giảng dạy này, giáo viên là người thuyết
trình, diễn giảng, là “kho tri thức sống”, học sinh là người nghe, nhớ, ghi chép và suy
nghĩ theo. Với PPGD truyền thống, giáo viên là chủ thể, là tâm điểm, học sinh là khách
thể, là quỹ đạo. Giáo án dạy theo PPGD này được thiết kế theo kiểu đường thẳng,
hướng từ trên xuống. Do đặc điểm hàn lâm của kiến thức nên nội dung bài dạy theo
phương pháp truyền thống có tính hệ thống, tính logic cao.

- Đặc điểm của PPGD truyền thống:
+ Giáo viên vẫn giữ vị trí trung tâm.
+ Giáo viên quan tâm chủ yếu tới cách trình bày: rõ ràng, logic,…
+ Giáo viên chưa quan tâm đến “cái mà học sinh cần nắm được”.
+ Kiến thức được trực tiếp và dưới dạng có sẵn.
+ Giáo viên có vai trò gần như tuyệt đối trong việc kiểm tra và đánh giá.
Phương pháp điển hình của PPGD truyền thống là phương pháp thuyết trình. Đặc
điểm cơ bản nổi bật của phương pháp thuyết trình là thông báo - tái hiện. Vì vậy,
phương pháp thuyết trình còn có tên gọi là phương pháp thuyết trình thông báo - tái
hiện. Phương pháp này chỉ rõ tính chất thông báo bằng lời của thầy và tính chất tái hiện
khi lĩnh hội của trò. Giáo viên nghiên cứu tài liệu, sách giáo khoa, chuẩn bị bài giảng và
trực tiếp điều khiển thông báo luồng thông tin tri thức đến học sinh. Học sinh tiếp nhận
những thông tin đó bằng việc nghe, nhìn, cùng tư duy theo lời giảng của thầy, hiểu, ghi
chép và ghi nhớ. Như vậy, những kiến thức đến với học sinh theo phương pháp này gần
như đã được thầy “chuẩn bị sẵn” để trò thu nhận, sự hoạt động của trò tương đối thụ
động. Phương pháp thuyết trình chỉ cho phép người học đạt đến trình độ tái hiện của sự
lĩnh hội tri thức.
Thuyết trình kiểu thuật chuyện: Giáo viên có thể thông qua những sự kiện kinh tế
- xã hội, những câu chuyện hoặc tác phẩm văn học, phim ảnh… làm tư liệu để phân
tích, minh họa, khái quát và rút ra nhận xét, kết luận nhằm xây dựng biểu tượng, khắc
sâu nội dung kiến thức của bài học.
1.3.2 PPGD tích cực
PPGD tích cực là một thuật ngữ rút gọn, được dùng ở nhiều nước dùng để chỉ
những PPGD theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học.
25