nghĩa tường minh và hàm ý (2)

Nhiệt liệt chào mừng các
thầy giáo, cô giáo về dự
giờ với lớp chúng ta
hôm nay
Giáo viên: nguyễn thị mai Hương
Trường THCS Văn Lang


NghÜa t­êng minh
lµ g× ? Hµm ý lµ
g× ? LÊy vÝ dô
minh ho¹.


Tiết 128:Nghĩa tường minh và hàm ý

Tiết 128
* Ngữ liệu và phân tích ngữ

I, Bài học

* Điều kiện sử dụng hàm

* Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
liệu
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:

- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ
được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn
tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải
nhường nhịn cho u.

Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám
mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:

.

- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó
con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh
bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u,
con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội
nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

( Tiếp theo)


Tiết 128:Nghĩa tường minh và hàm ý
I, Bài học

* Ngữ liệu và phân tích ngữ
1/ Điều kiện sử dụng hàm
liệu
Đọc đoạn trích sau:
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ đư
ợc ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn
ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không

phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám
mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con
bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh
bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên
khóc:
- U bán con thật đấy ư? Con van u, con lạy u,
con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội
nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con .


Tiết 128:Nghĩa tường minh và hàm ý
I, Bài học
* Ngữ liệu và phân tích ngữ
liệu
- Con chỉ được ăn ở nhà bữa
này nữa thôi.
-Hàm ý :Sau bữa ăn này con
không được ở nhà nữa.Mẹ đã bán
con.
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị
thôn Đoài .
- Hàm ý : mẹ đã bán con cho nhà cụ
Nghị thôn Đoài .
Chị Dậu có ý thức đưa hàm ý vào
câu nói .

Cái Tý đã hiểu được hàm ý của
mẹ.

1/ Điều kiện sử dụng hàm
-Người nói ( người
viết) có ý thức đưa
hàm ý vào câu nói .
-Người nghe (người
đọc) có năng lực
giải đoán hàm ý .

* Ghi nhớ(sgkT91)


Bài tập vui

Trông em thật
là xinh đẹp !
Kẻ cắp gặp bà già
Emthứ
đẹp
như
Có hai anh chàng đi chơi gặp một cô gái. Anh chàng
nhất
Hằng Nga !
nói:
Chào em,
em, trông
trông em
- -Chào

em như
nhưHằng
HằngNga.
Nga
Anh chàng thứ hai:
Anhcứ
cứ tưởng
tưởng em
em là
mới
xuống.
- -Anh
là người
người ởở cung
Cungquảng
quảng
mới
xuống.
Cô gái:
Hai anh là
- Thế hai anh là bạn của chú Cuội à?
kẻ la
- Thế hai anh là bạn của chú Cuội à?

dối!


Tiết 128:Nghĩa tường minh và hàm ý
I, Bài học
* Ngữ liệu và phân tích ngữ

1/ Điều kiện sử dụng hàm
liệuDậu vừa nói vừa mếu:
Chị
ý 2/Lưu ý:
- Thôi u không ăn, để phần cho con.
Nếu người nghe không
Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa
hiểu hàm ý, thì người nói
thôi. U không muốn ăn tranh của con.
phải điều chỉnh lời nói
Con cứ ăn thật no, không phải nhường
nhịn cho u.
của mình cho phù hợp với
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ,
trình độ của người tiếp
nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống
nhận.
cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu
ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét
đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ
và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư? Con van u, con
lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem
bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở
nhà chơi với em con.
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )

Tiết 128:Nghĩa tường minh và hàm ý

II. Luyện
tập
1. Bài tập 1: Người nói, người nghe những câu in đậm dưới đây là ai ?
Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ý
của người nói không ? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó.

a. Anh nói nữa đi. - Ông giục.
- Báo cáo hết ! Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ. - Năm
phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong
nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chính người hoạ sĩ già.
Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một
lượt trước khi ngồi xuống ghế.
(Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ Sa Pa)


TiÕt 128:NghÜa t­êng minh vµ hµm ý

II. LuyÖn
* BµitËp
tËp1:

a.- Ng­êi nãi :Anh thanh niªn
- Ng­êi nghe: «ng ho¹ sÜ vµ c«
g¸i .
- Hµm ý : mêi b¸c vµ c« vµo uèng

n­íc.
- Ng­êi nghe hiÓu hµm ý ®ã, chi
tiÕt “«ng theo liÒn anh thanh
niªn vµo trong nhµ vµ ngåi
xuèng ghÕ ”


TiÕt 128:NghÜa t­êng minh vµ hµm ý

Bài tập1.b

Bµi 1- phÇn b
•

•
•

•
•
•

- [...] Anh Tấn này! Anh bây giờ sang trọng rồi, còn cần gì
các thứ đồ gỗ hư hỏng này nữa. Chuyên chở lại lịch khịch
lắm. Cho chúng tôi khuân đi thôi. Chúng tôi nhà nghèo
dùng được tất.
- Có gì đâu mà sang trọng! Chúng tôi cần bán
kh Chú
các thứ này đi để...
ôn ng
g t quan

tô rồi mà bảo là
- Ái chà! Anh bây giờ làm
h
đư ể i
c
không sang trọng? Những ba nàng ợhầu.
c hoMỗi lần đi đâu là
ngồi kiệu lớn tám người khiêng, còn bảo là không sang
trọng? Hừ! Chẳng cái gì giấu nổi chúng tôi đâu!
Tôi biết không thể nói làm sao được đành ngậm miệng,
đứng trầm ngâm.
• - Ôi dào! Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng
đồng
xu!không
Càng không
mộtxu
đồng
xu lạigiàu
càng
giàu có!
xu!
Càng
dám rờidám
mộtrời
đồng
lại càng
có!
(lỗ Tấn, Cố hương)

Tiết 128:Nghĩa tường minh và hàm ý

II. Luyện
* Bài tập
tập1:

b.- Người nói :anh Tấn
- Người nghe: Chị hàng đậu phụ
- Hàm ý :chúng tôi không thể cho
được.
- Người nghe hiểu hàm ý đó, chi
tiết Thật là càng giàu có càng
không dám rời một đồng xu
càng giàu có .


Tiết 128:Nghĩa tường minh và hàm ý
Bài 1- phần c
Thoắt trông nàng đã chào thưa:
Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!
Đàn bà dễ có mấy tay,
Đời xưa mấy mặt đời này mấy gan!
Dễ dàng là thói hồng nhan,
Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều
Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu
Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca
(Nguyễn Du, Truyện Kiều)


Bài tập1.c

Quyền quý như tiểu thư
cũng có lúc phải đến trước “hoa nô” này ư?

• “Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!
• ......................................................
• Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều.”
Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng

Hoạn Thư hồn lạc phach xiêu,
Khấu đầu trước trướng liệu điều kêu ca.


Tiết 128:Nghĩa tường minh và hàm ý
II. Luyện tập
2. Bài tập 2: Hàm ý của câu in đậm dưới đây là gì ? Vì sao em bé
không nói thẳng được mà phải sử dụng hàm ý ? Việc sử dụng hàm ý có
thành công không ? Vì sao ?
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái ! Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
- Cháu phải gọi Ba chắt nước giùm con, phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
-- Cơm
nhãobây
bâygiờ
giờ!!
Chắt nước giùm để cơm khỏi nhão !
Cơm sôi
sôi rồi,

rồi, nhão
Anh Sáu vẫn ngồi im []
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)


Tiếttập
128:Nghĩa
tường minh và hàm ý
Bài
2:
- Cơm sôi rồi ,nhão bây giờ!
-Hàm ý : Chắt nước giùm để cơm
khỏi nhão.
-Bé Thu dùng hàm ý vì câu trước
em đã nói thẳng mà không có hiệu
quả.Vả lại lần nói thứ hai này có
thêm yếu tố thời gian bức bách
(tránh để lâu nhão cơm).
-Việc sử dụng hàm ý không thành
công vì anh Sáu vẫn ngồi imvờ
như không nghe thấy ,không


Tiết 128:Nghĩa
tường
và hàm
Hãy
điền minh
vào lượt
lời ý

của B trong đoạn
*Bài 3
thoại một câu có hàm
ý từ chối .
A: Mai về quê với mình đi!

Mình
phải bài
đi thăm
bà/
B:/.
Còn nhiều
vở lắm.
ngoại.
A: Đành vậy.


Tiết 128:Nghĩa tường minh và hàm ý

* Bài
4

Tìm hàm ý trong
câu nói của Lỗ Tấn qua việc ông
so sánh hy vọng với con đư
ờng
Tôi nghĩ bụng : đã gọi là hy vọng
thì không thể nói đâu là thực ,đâu là
hư .Cũng như những con đường trên
mặt đất ; kì thực trên mặt đất vốn làm

gì có đường. Người ta đi mãi thì thành
đường thôi


Tiết 128:Nghĩa tường minh và hàm ý

II. Luyện
tập
* Bài
tập 4

:
Qua cách so sánh của Lỗ Tấn có
thể nhận ra hàm ý :Tuy hy vọng
chưa thể nói là thực hay hư, như
ng nếu cố gắng,quyết tâm thực
hiện thì có thể đạt được.


Tiết 128:Nghĩa tường minh và hàm ý

Bài tập củng cố :
Tình huống 1:
A hỏi B :
A: - Bây giờ là mấy giờ rồi ?
B: - Bây giờ là tám giờ .
Tình huống 2:
Cô giáo đã giảng bài được một lúc,
một bạn xin vào lớp ,cô giáo hỏi :
- Bây giờ là mấy giờ rồi ?

- Em xin lỗi cô xe em bị hỏng .


TiÕt
t­êng minh vµ hµm ý
Bµi128:NghÜa
tËp nhanh:

.Thấy con đi chơi về muộn, bà mẹ hỏi:
- Mấy giờ rồi con?
- M­êi mét giê mÑ ¹.
- ThÕ con quªn mang
®ång hå sao ?
Hµm ý : - Sao đến giờ này con mới về?

- Trách con ham chơi, về muộn.


TiÕt 128:NghÜa t­êng minh vµ hµm ý

NghÜa cña tõ

NghÜa t­êng
minh

NghÜa hµm
ý

DiÔn ®¹t

trùc tiÕp .

Kh«ng diÔn
®¹t trùc
tiÕp

Kh«ng cÇn
®iÒu kiÖn .

CÇn cã 2
®iÒu kiÖn.


Điều kiện sử dụng hàm ý
Người nói
(người viết)

Người nghe
(người đọc)

Có ý thức đưa hàm ý

Có ý thức cộng tác,
có năng lực giải đoán


TiÕt 128:NghÜa t­êng minh vµ hµm ý

KiÕn thøc cÇn n¾m :
1.Ph©n biÖt nghÜa t­êng

minh vµ hµm ý .
2.§iÒu kiÖn ®Ó sö dông hµm
ý.


Hướng dẫn về nhà
-Nắm chắc khái niệm , cách dùng
nghĩa tường minh và hàm ý .
-Tập viết đoạn hội thoại có sử
dụng hàm ý .
- Chuẩn bị bài: ôn tập về
thơ,chuẩn bị bài kiểm tra thơ.


Xin chân thành cảm ơn
các thầy cô giáo và các
em
học sinh !