Slide môn tài chính quốc tế lớp cao học kinh tế thế giới

Ch ng 3
Cán cân thanh toán qu c t
Mai Thu Hi n
Khoa Tài chính Ngân hàng
Tr ng
i h c Ngo i Th ng
Email:
1

Khái ni m
• Cán cân thanh toán qu c t BP/BOP (the balance of
payments) là m t b n báo cáo th ng kê t ng h p có h
th ng, ghi chép l i giá tr t t c giao d ch kinh t gi a ng i
c trú t i qu c gia l p báo cáo v i ng i không c trú trong
m t th i k nh t đ nh, th ng là 1 n m.
• Ng i c trú bao g m cá nhân, h gia đình, công ty, c
quan qu n lý.
• BOP th ng đ c ghi chép b ng đ ng ti n qu c gia c a
n c l p báo cáo.
• BOP luôn cân b ng vì d a trên nguyên t c h ch toán kép,
t c là các giao d ch gi a ng i c trú và không c trú luôn
có hai m t là kho n thu (a receipt) và kho n chi (a
payment). Các kho n thu đ c ghi có (d u + trên tài kho n)
và các kho n chi đ c ghi n (d u – trên tài kho n)
• Các giao d ch g m có giao d ch trao đ i tài s n th c (real
assets) và giao d ch trao đ i tài s n tài chính (financial
assets).
2

Các cán cân b ph n
• Tài kho n vãng lai (current account): ghi chép các

giao d ch chuy n giao quy n s h u, hay các dòng
thu nh p.
• Tài kho n v n (capital account): ghi chép các giao
y ng
giao quy
y n s d ng,
g hay
y các thay
yđ i
d ch chuy
trong tài s n có và tài s n n .
• Cán cân bù đ p chính th c (official reserves
account): ghi chép các giao d ch ti n t c a chính
ph .
• L i và sai sót (net errors and omissions): duy trì
cân b ng cho cán cân thanh toán qu c t .
3

1


K t c u cán cân thanh toán qu c t
Ü
Ü
Ü
Ü

Ü
Ü
Ü

Ü
Ü
Ü

H ng m c th ng xuyên (CA)
Cán cân th ng m i (TB)
- Xu t kh u hàng hoá
- Nh p kh u hàng hoá
Cán cân d ch v : (du l ch, c c phí v n t i, b o hi m, hoa h ng môi gi i) (SE)
- Xu t kh u d ch v
- Nh p kh u d ch v
Cán cân thu nh p: (đ u t ) (IC*)
- Thu nh p tr cho ng i lao đ ng
- Thu nh p t v n đ u t : l i t c, c t c, trái t c.
Cán cân chuy n giao m t chi u (cho, bi u, t ng) (Tr) CA = TB + SE + IC + Tr
KA = KL+ KS + KTr
- Chuy n ti n c a t nhân
- Chuy n ti n c a chính ph
OB = CA + KA + OM
H ng m c v n (KA)
OB = -OFB
Cán cân v n ng n h n (KS)
OFB = ∆R + L + ≠
- Tín d ng th ng m i
- Giao d ch gi y t có giá ng n h n
Cán cân v n dài h n (KL)
u t c a n c ngoài vào trong n c
u t c a trong n c ra n c ngoài
Chuy n giao v n m t chi u (vi n tr không hoàn l i nh m m c đích đ u t ) (KTr)
Sai sót th ng kê (OM)

Cán cân bù đ p chính th c (OFB)
Thay đ i d tr (∆R)
Vay IMF và các NHTW khác (L)
Các ngu n tài tr khác (≠)

4

Cán cân vãng lai
• H ng m c th ng xuyên (Cán cân th ng
xuyên/vãng lai) ph n ánh các giao d ch v
hàng hóa, d ch v và các kho n chuy n
d ch thanh toán gi a hai n c.
• H ng m c th ng xuyên bao g m:
Ü Cán cân th ng m i
Ü Cán cân d ch v (du l ch, c c phí v n t i,
b o hi m, hoa h ng môi gi i)
Ü Cán cân thu nh p
Ü Cán cân chuy n giao m t chi u
5

Cán cân v n
• H ng m c v n: ph n ánh di chuy n ti n t trong ho t đ ng
tín d ng đ u t gi a hai n c.
• Dòng v n vào 1 n c đ c ghi có trên BOP và làm gi m tài
s n n c ngoài n c đó n m gi và làm t ng tài s n n c a
n c đó v i n c ngoài.
• Dòng v n ra kh i 1 n c đ c ghi n trên BOP và làm t ng
tài s n n c ngoài n c đó n m gi và làm gi m tài s n n
c a n c đó v i n c ngoài
ngoài.

• H ng m c v n bao g m:
Ü Cán cân v n ng n h n:
- Tín d ng th ng m i
- Giao d ch gi y t có giá ng n h n
Ü Cán cân v n dài h n:
u t c a n c ngoài vào trong n c
u t c a trong n c ra n c ngoài
Ü Chuy n giao v n m t chi u (nh m m c đích đ u t ) 6

2


Sai sót th ng kê và
cán cân bù đ p chính th c
• Tài kho n sai sót th ng kê (OM) đ m b o
cho BOP luôn cân b ng.
• Cán cân bù đ p chính th c (OFB) là t ng d
tr n m gi b i NHTW thông th ng b ng
các ngo i t m nh và ph thu c vào h
th ng t giá h i đoái là c đ nh hay th n i.

7

c đi m cán cân thanh toán
CA = TB + SE + IC + Tr
KA = KL+ KS + KTr
OB = CA + KA + OM
OB = -OFB
OFB = ∆R + L + ≠
BCA + BKA + BRA = 0

BCA: balance on current account
BKA: balance on capital account
BRA: balance on the reserves account
8

US BOP, 2002

9

3


Nguyên t c h ch toán kép
(double-entry bookkeeping)

10

Nguyên t c h ch toán kép
• M i kho n thu ph n ánh lu ng ti n vào (+) đ u
đ c s d ng đ chi ph n ánh lu ng ti n ra (-)
⇒ m i bút toán ghi có (+) ph i có m t/m t s
bút toán ghi n (-) t ng ng và có giá tr b ng
nhau
• M i kho n chi (-) đ u ph i trên c s có thu (+)
⇒ m i bút toán ghi n (-) ph i có m t/m t s bút
toán ghi có (+) t ng ng và có giá tr b ng
nhau

11

Nguyên t c h ch toán kép
Ví d : Nh t XK ô tô sang M và M XK máy tính sang Nh t
Nh t XK camera sang M và thanh toán b ng cách ghi có trên
tài kho n ti n g i c a
c t i Ngân hàng M .
BP c a Nh t
BP c a M
Tài kho n vãng lai
Tài kho n vãng lai
XK ô tô
NK ô tô
- 100
+ 100
XK máy tính
NK máy tính
- 100 + 100
NK camera
XK camera
- 100
+ 100
Tài kho n v n
Tài kho n v n
T ng TSN
T ng TSC
12
- 100 +100

4

13

Thâm h t và th ng d
cán cân thanh toán
• Cán cân thanh toán th ng d ng ý c u
đ ng ti n n c đó v t cung và chính
ph nên đ đ ng ti n đó lên giá ho c can
thi p và mua ngo i t nh m t ng d tr
ngo i h i
• Cán cân thanh toán thâm h t ng ý cung
đ ng ti n n c đó v t c u và chính ph
nên đ đ ng ti n đó m t giá ho c can
thi p đ duy trì t giá
14

Cán cân thanh toán và t giá

15

5


Cán cân thanh toán và t giá

16

17

Cán cân thanh toán và t giá

Under Pure
floating
exchange rate
BCA+BKA=0
18

6


19

Current and Financial/Capital Account
Balances for the United States, 1992-2000
(billions of US$)

20

Vietnam: BOP
14000

6

Overall BP
12000
5

10000
4

8000

3

6000

Forex reserves

2

4000

1
2000

0

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

21

7


22

23

24

8


Tác đ ng c a t giá lên BOP
• Lý thuy t v đ co dãn ti p c n cán cân
thanh toán (elasticity approach)
• Lý thuy t chi tiêu ti p c n cán cân thanh
toán (absorption approach )
• H c thuy t ti n t ti p c n cán cân thanh
toán (monetary approach)

25

Lý thuy t v đ co dãn ti p c n
cán cân thanh toán
• Xác đ nh tác đ ng c a t giá lên cán cân thanh toán (cán
cân vãng lai/cán cân th ng m i) thông qua tác đ ng
lên giá c hàng hóa và d ch v .
• Cân b ng cán cân vãng lai đ c xác l p do các đi u

ki n liên quan đ n c u
• Gi thi t cung hàng hóa xu t kh u n i đ a và hàng hóa
nh p kh u n c ngoài là hoàn toàn co dãn, sao cho c u
hàng hóa không nh h ng đ n giá c ⇒ ch có t giá
nh h ng đ n giá c .
• Phá giá đ ng ti n s làm gi m thâm h t cán cân thanh
toán ho c có th làm cán cân th ng m i càng thâm h t
h n.
26

Lý thuy t v đ co dãn ti p c n cán cân thanh toán
• Cân b ng cán cân vãng lai (tính b ng n i t ):
CA = P . EX – NER . P* . IM ⇒ CA = X – NER . M
⇒ Cân b ng cán cân vãng lai khi X = NER . M
• L y vi phân: dCA = dX – NER . dM - M . dNER
dCA
dX
NER ⋅ dM M ⋅ dNER
=
−
−
dNER dNER
dNER
dNER
dCA
dX X
X
dM M
M
=

⋅
−
⋅
⋅ NER − M
dNER dNER NER NER dNER NER NER
14243
14243
ε ( X , NER )

ε ( M , NER )

dCA
X
= ηX ⋅
+ηM ⋅ M − M
dNER
NER
dCA 1
X
1
1
⋅
= ηX ⋅
+ηM ⋅ M ⋅ − M ⋅
dNER M
NER ⋅ M
M
M
dCA
= M ⋅ (η X + η M − 1)

dNER

27

9


Marshall-Lerner Condition
dCA
= M ⋅ (η X + η M − 1)
dNER
Xét CCVL tr ng thái cân b ng
• dCA/dNER < 0: Phá giá đ ng ti n s làm CCVL thâm h t
khi ηX + ηM < 1 do : NER↑ ⇒ PEX tính b ng ngo i t ↓, PIM
tính b ng n i t ↑ ⇒ giá tr IM↑ (hi u ng giá c )
• dCA/dNER > 0: Phá giá đ ng ti n s c i thi n CCVL khi
ηX + ηM > 1 do NER↑ ⇒ PEX tính b ng ngo i t ↓, PIM tính
b ng n i t ↑ ⇒ kh i l ng EX↑, kh i l ng IM↓ ⇒ giá tr
EX↑, giá tr IM↓ (hi u ng kh i l ng)
⇒ Tác đ ng lên CCVL ph thu c vào hi u ng nào m nh
h n.
⇒ i u ki n này tác đ ng đ n n c đang phát tri n (do c u
xu t kh u ít co dãn v i t giá do n c này ph thu c nhi u
vào nh p kh u) nhi u h n là n c phát tri n (do c u xu 28
t
kh u hoàn toàn co dãn v i t giá).

Hi u ng tuy n J (J curve effect)
Trade balance

Trade balance

t1

t2

Time

Currency Exchange rate Quantity
Contract Pass-through Adjustment
Period
Period
Period

i u ki n Marshall-Lerner
có th không th a mãn
trong ng n h n nh ng th a
mãn trong dài h n (c u co
dãn h n trong dài h n) →
g tuy
y n J. Theo đó,
Hi u ng
n i t m t giá đ u tiên s
làm CCVL t i đi nh ng sau
đó s đ c c i thi n.
CA = P . EX – NER . P* . IM

Ch a có
Nhà XK và NK Ng i tiêu dùng
đi u ch nh gì đi u ch nh giá đi u ch nh nhu c u theo m c giá m i

29

J CURVE EFFECT
+

Change in
balance of trade

Time

0

-

Change in
balance of trade

After depreciation

+

Time

0

After appreciation

30

10

Lý thuy t chi tiêu ti p c n
cán cân thanh toán
• Phân tích tác đ ng c a t giá cán cân thanh
toán thông qua tác đ ng lên thu nh p và chi tiêu
trong n c.
giá c không
g thay
y đ i ⇒ lý
ý thuy
y t chi
• Gi thi t g
tiêu ti p c n BOP trong ng n h n.
• N u thu nh p th c t v t quá chi tiêu thì CCVL
s th ng d và ng c l i.
• Phá giá n i t có th làm CCVL th ng d ho c
thâm h t.
31

Lý thuy t chi tiêu ti p c n cán cân thanh toán
• Thu nh p qu c gia: Y = C + I + G + EX
• T ng chi tiêu A = C + I + G + IM
⇒ Y - A = EX – IM ⇒ Y - A = CA
• Y > A ⇒ CA > 0: s n xu t (thu nh p) nhi u h n chi tiêu ⇒
CCVL th ng d
• Y < A ⇒ CA < 0: s n xu t (thu nh p) ít h n chi tiêu ⇒ CCVL
thâm h t
n
• Kinh t phát tri n:

X Y↑ nhanh h n A ⇒ EX↑ nhanh h n IM ⇒ CCVL th ng d ,
NER↓
X A↑ nhanh h n Y ⇒ IM↑ nhanh h n EX ⇒ CCVL thâm h t,
NER↑
• Kinh t suy gi m:
X Y↓ nhanh h n A ⇒ EX↓ nhanh h n IM ⇒ CCVL thâm h t,
NER↑
X A↓ nhanh h n Y ⇒ IM↓ nhanh h n EX ⇒ CCVL th ng d ,
32
NER↓

Các y u t

nh h

ng đ n thu nh p

• Hi u ng vi c làm (employment effect): tác đ ng lên thu
nh p qu c gia không rõ ràng. N u n n kinh t không
tr ng thái toàn d ng nhân công:
X ML th a mãn: NER↑ ⇒ EX↑ ⇒Y↑
X ML không
g th a mãn: NER↑ ⇒ EX↓ ⇒Y↓
• Hi u ng t l trao đ i (terms of trade effect):
T = P / (NER . P*)
X NER↑ ⇒ T↓ ⇒ c n nhi u hàng hóa EX h n đ có 1 đ n
v IM ⇒Y↓
• N u n n kinh t
tr ng thái toàn d ng nhân công:
NER↑ ⇒ không th t ngY ⇒ mu n CCVL th ng d thì

ph i A↓
33

11


Các y u t

nh h

ng đ n chi tiêu

• NER↑ ⇒ ch s giá c Pc↑ v i Pc = α . P + (1 - α) . NER . P*
⇒ V i Ms không đ i ⇒ Ms < Md ⇒ ph i c t gi m chi tiêu đ
t o l i s cân b ng ⇒ bán trái phi u ⇒ PB↓ ⇒ i↑ ⇒ I↓ ⇒ A↓

34

H c thuy t ti n t ti p c n
cán cân thanh toán
D i ch đ t giá c đ nh
• NER↓ ⇒ BOP thâm h t ⇒ ∆R↓
• NER↑ ⇒ BOP th ng d ⇒ ∆R↑
$/€

$/€

S1
Can thi p

S1

Can thi p

S2

S2
E1

E

∆R

∆R

D2
D1
Q€

D2
D1
Q€

35

12