phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

TRƯỜNG PTTH QUANG
TRUNG
NGỮ VĂN LỚP 10
NĂM HỌC 2008 – 2009


Tuần 31: Tiết: 91


I. Ngôn ngữ nghệ thuật.
1- Khái niệm.

* Ví dụ:

Dạo hiên vắng thầm gieo từng bước,
Ngồi rèm thưa rủ thác đòi phen .
(Trích "Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ" - Ngữ văn 10 tập II)

Nhận xét:

=> Gợi hình ảnh người chinh phụ trong nỗi khắc khoải, bồn
chồn, cô đơn, lẻ loi một mình.

Các nhà văn, nhà thơ đã dùng ngôn ngữ để diễn tả một cách đúng
nhất cách cảm, cách nghĩ của mình sử dụng ngôn ngữ một cách
nghệ thuật.


.

- Khái niệm.

Ngôn ngữ nghệ
thuật là ngôn ngữ
gợi hình, gợi cảm đư
ợc dùng trong văn
bản nghệ thuật.


2- Phân loại ngôn ngữ trong văn bản nghệ thuật.
* Ví dụ 1:
... ở đó có một con sông lớn, trên sông bắc một cái cầu dài ước hơn nghìn thước,
gió tanh, sóng xám, hơi lạnh thấu xương. Hai bên cầu có đến vạn quỷ Dạ Xoa mắt
xanh tóc đỏ, hình dáng nanh ác. Hai con quỷ dùng gông dài, thừng lớn gông trói Tử
Văn mà giải đi rất nhanh.
(Trích "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên"- Ngữ văn 10 tập
* Ví dụ 3:
II)
* Ví dụ 2:

Gà eo óc gáy sương năm trống,
Hoè phất phơ rủ bóng bốn bên.
Khắc giờ đằng đẵng như niên,
Mối sầu dằng dặc tựa miền biển xa .
(Trích "Tình cảnh lẻ loi của người
chinh phụ" - Ngữ văn 10 tập II)

Này

thầy tiểu ơi!
Thầy như táo rụng sân đình

Em như gái dở đi rình của chua
Thầy tiểu ơi
(Trích chèo quan âm Thị Kính)


* NhËn xÐt:
- Gièng nhau:
§Òu sö dông ng«n ng÷ ®· ®­îc gät giòa ®Ó diÔn ®¹t dông ý cña
ng­êi
viÕt.
.


- Khác nhau:
+ Ví dụ 1: lời kể kết hợp với miêu tả và sử dụng hàng loạt các từ
ngữ gợi hình ảnh: sông lớn, cầu dài, gió tanh, sóng xám, hơi lạnh thấu
xương...-> gợi sự rùng rợn trên đường đi đến Minh ti.
+Ví dụ 2:* các yếu tố ngôn ngữ được tổ chức, sắp xếp trong khuôn
khổ thể thơ song thất lục bát.
* nghệ thuật: sử dụng từ láy, biện pháp so sánh, có vần điệu...
-> diễn tả thấm thía nỗi cô đơn của người chinh phụ.
+ Ví dụ 3: - Từ ngữ cá thể hoá thể hiện tâm trạng, tính cách của
nhân vật, có câu hát đệm tạo nên âm điệu của chèo.


Bảng phân loại ngôn ngữ trong văn bản nghệ thuật.
Loại ngôn ngữ
.
Ngôn ngữ thơ

Thể loại

Đặc điểm

Các thể thơ, ca dao, hò, Giầu hình ảnh, nhạc
vè...
điệu

Ngôn ngữ tự sự

Truyện ký, tiểu thuyết Miêu tả, trần thuật

Ngôn ngữ sân
khấu

Kịch, chèo, tuồng...

Cá thể hoá (nhân vật
nói thể hiện tâm
trạng, cá tính,)


3. Chức năng của ngôn ngữ nghệ thuật.
* Ví dụ:
.

Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng
Nhị vàng bông trắng lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.

.

( Ca dao Việt Nam).

* Nhận xét:
Từ ngữ - nghệ thuật
Chức năng thông tin
Chức năng thẩm mĩ

-Trong đầm, lá xanh, bông trắng, nhị vàng, hôi, tanh,...
- Đảo trật tự từ ở câu 2 và 3, nghệ thuật so sánh.
Nơi sinh sống, cấu tạo, màu sắc, sự trong sạch của cây sen
-> ca ngợi vẻ đẹp của hoa sen.
Khẳng định cái đẹp có thể hiện hữu và bảo tồn ngay trong
những môi trường có nhiều cái xấu.


Sơ đồ chức năng của ngôn ngữ nghệ thuật.

Chức năng
.
Thông tin

-Đặc điểm, tính chất của
sự vật, sự việc, hiện tượng

Thẩm mĩ

- Biểu hiện cái đẹp và

khơi gợi nuôi dưỡng cảm
xúc thẩm mĩ.


4. Ph¹m vi sö dông cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt.
.

Ng«n ng÷ nghÖ thuËt
.
V¨n b¶n
nghÖ thuËt.
(Chñ yÕu)

Lêi nãi h»ng
ngµy.

V¨n b¶n
thuéc phong
c¸ch kh¸c.


II- Luyện tập
Câu 1: Ngôn ngữ nghệ thuật là ngôn ngữ gợi hình gợi cảm và được
dùng chủ yếu trong văn bản nghệ thuật. Đúng hay
sai?
Đúng
Câu 2: Ngôn ngữ nghệ thuật khác ngôn ngữ hàng ngày ở chức năng:
a. thông tin.

c. thẩm

thẩm mĩ.
mĩ.
c.

b. tác động.
d. giáo dục.
Câu 3: Chất liệu của ngôn ngữ nghệ thuật là:
a. ngôn ngữ văn chương.

c. ngôn ngữ chính luận.

b. ngôn ngữ hàng ngày.

d.ngôn ngữ hành chính.


. Củng

cố
Ngôn ngữ nghệ thuật
gợi hình, gợi cảm

.
Văn bản
nghệ thuật.
(Chủ yếu)

Chức năng:
thông tin,
thẩm mĩ.

Chất liệu:
ngôn ngữ
hằng ngày


Bài tập về nhà:
1.Em hãy tìm ngôn ngữ gợi hình gợi cảm trong một văn bản tự
sự hoặc văn bản thơ mà em yêu thích.
2. Vận dụng những hiểu biết về ngôn ngữ nghệ thuật, em hãy viết một
đoạn văn thể hiện cảm nhận của mình về văn bản mà em yêu thích
nói trên.




CHÚC CÁC EM HỌC TỐT