Viêm Amidan và VA

VIÊM AMIĐAN VÀ VA
Đối tượng : sinh viên Y khoa
Thời gian : 2 tiết
Giảng viên: ThS. Nguyễn Đức Tùng


MỤC TIÊU BÀI GIẢNG

1. Giới thiệu tóm tắt về vai trò của TB Lympho trong đáp ứng miễn dịch bảo vệ cơ thể
2

Trình bày tóm tắt về hình thái và chức năng của Amiđan và vòng Waldeyer

3. Trình bày 2 thể viêm Amiđan thường gặp: viêm cấp- viêm mạn và các biến chứng
4. Trình bày về Amiđan quá phát bít tắc.
5. Nêu các chỉ định cắt Amiđan và các biến chứng có thể xảy ra.


●

Họng là cửa ngõ của cơ thể.
Giao lộ đầu vào của đường ăn và đường thở.

●

Thức ăn uống và khí thở qua họng vào cơ thể (+).

●

Nơi cơ thể tiếp xúc đầu tiên với nhiều yếu tố gây bệnh (-).
Vi sinh vật: Virus, vi khuẩn, vi nấm…

Dị nguyên, các chất kích thích, chất độc hại...

● Viêm họng/Viêm Amiđan và VA
bệnh lý rất thường gặp : trẻ em – người lớn


•

Viêm họng rất hay gặp ở nước ta.
Tồn tại nhiều vấn đề vệ sinh thực phẩm.
Ô nhiễm môi trường khí thở.

•

Viêm họng tại Hoa Kỳ
Viêm họng cấp : top 20 bệnh thường gặp nhất.
2% tổng số bệnh nhân khám bệnh là do Viêm họng.

•

Amiđan và VA
Mối quan tâm của BS TMH / BS Nhi khoa /BS Gia đình.
Bệnh lý viêm/Quá phát tắc nghẽn hô hấp.
Thích nghi và rối loạn miễn dịch.
Điều trị nội khoa hay phẫu thuật ?


Họng là ngã tư đầu vào của đường ăn (2) và đường
thở (1)
Họng được chia thành ba phần:

I.Phần trên: Họng mũi
II.Phần giữa: Họng miệng
III.Phần dưới: Họng thanh quản


1.Cuốn giữa
2.Cuốn dưới
3.Xương khẩu cái
4.Tuyến khẩu cái
5.Trụ trước amiđan
(Cung khẩu cái lưỡi)
6.Mặt lưng của lưỡi
7.Amiđan họng
8.Gờ vòi
9.Lỗ vòi
10.Ngách họng
11.Nếp họngvòi
12.Màn hầu
13.Trụ sau
(Cung khẩu cái hầu)
14.Amiđan khẩu cái
15.V lưỡi
16.Amiđan lưỡi


CƠ CHẾ BẢO VỆ CƠ THÊ
Vai trò TB Lympho trong
đáp ứng miễn dịch

•

Bảo vệ không đặc hiệu

– Da và niêm mạc
– Hiện tượng thực bào – đại thực bào

•

Bảo vệ đặc hiệu
Hệ thống miễn dịch và các cơ quan / TB tham gia đáp ứng miễn dịch


C Ơ CH Ế B ẢO V Ệ C Ơ TH Ể
KHÔNG ĐẶC HIỆU
Bảo vệ không đặc hiệu
Hàng rào ngăn cách bảo vệ vòng ngoài và hiện tượng thực bào.
a. Da và niêm mạc (NM)
Hàng rào ngăn cách luôn tiết ra các thể dịch để tự làm sạch, rửa và làm trôi đi các vi sinh và vật
lạ theo bám trên bề mặt.
Trên bề mặt NM mũi, họng, đường HH: chất nhầy và sự tiết nhầy.
Hệ sinh vật cộng sinh. Cơ thể người có 10

14

90% các TB còn lại là hệ sinh vật cộng sinh

TB các loại thì chỉ có 10% các TB cấu tạo cơ thể,


C Ơ CH Ế B ẢO V Ệ C Ơ TH Ể

KHÔNG ĐẶC HIỆU
b.

Hiện tượng thực bào-Tiểu thực bào-Đại thực bào

Bạch cầu hạt: BC đa nhân trung tính (polymorphonuclear neutrophile),BC ưa kiềm (basophile), BC ưa axít (ái toaneosinophile).
BC đa nhân trung tính có vai trò quan trọng trong hiện tượng thực bào.
BC không hạt gồm TB một nhân (Monocyte) và TB lympho (lymphocyte). Monocyte là tiền thân của đại thực bào.
Lymphocyte đóng vai trò quan trọng và chủ yếu trong đáp ứng miễn dịch đặc hiệu thuộc cơ chế bảo vệ đặc hiệu.
Metchnikof (người Nga, 1845-1916): Nobel Y học năm 1904.
Hiện tượng thực bào bảo vệ chuyên nghiệp: BC hạt, Monocyte, Đại thực bào
2% tổng số TB cơ thể.


B ẢO V Ệ Đ ĂC HI ỆU-H Ệ TH ÔNG MI ÊN D ICH
Cac c ơ quan va TB tham gia đap ưng mi ên d ich

1. Đáp ứng miễn dịch đặc hiệu
Các lympho nhận dạng và loại trừ kháng nguyên lạ.
ĐƯMDĐH được thực hiện qua trung gian TB và qua dịch thể
2. Cơ quan lympho và TB Lympho
3. Đáp ứng miễn dịch đặc hiệu
Qua trung gian dịch thể.
Qua trung gian tế bào.


B ẢO V Ệ Đ ĂC HI ỆU-H Ệ TH ÔNG MI ÊN D ICH
Cac c ơ quan va TB tham gia đap ưng mi ên d ich

Cơ quan lympho

●

Cơ quan lympho trung tâm: tuyến ức (Thymus) và tủy xương (Bone Marrow). Biến TB nguồn dòng lympho thành
các TB lympho T và B:

●

Cơ quan lympho ngoại biên. Phát tán khắp nơi trong cơ thể, gồm có:
1. Lách.
2. Hạch lympho (hạch bạch huyết, lympho node, lympho gland).
3. Mảng Peyer ở ruột.
4. Amiđan (Hạnh nhân) là cơ quan lympho họng, vòng Waldeyer, 2 A quan trọng nhất là A khẩu cái (thường gọi là
amiđan) và A họng (thường gọi là VA).


B ẢO V Ệ Đ ĂC HI ỆU-H Ệ TH ÔNG MI ÊN D ICH
Cac c ơ quan va TB tham gia đap ưng mi ên d ich

Các tế bào lympho: Lympho T và Lympho B.
●

Lympho T: được biệt hóa tại Thymus (tuyến ức) thành 2 dạng:

Dòng lympho T4 chứa kháng nguyên bề mặt CD4.
Dòng lympho T8 chứa kháng nguyên bề mặt CD8.
●

Lympho B: được biệt hóa tại tủy xương. Tiền lympho B được biến thành nguyên bào lympho
B (lymphoblast B), trên bề mặt gắn IgM. Khi gắn thêm Ig D, hoặc Ig A, Ig E, Ig G chúng trở nên
“chín” (trưởng thành) và gọi là lymphocyte B.

Nguồn gốc, sự phát triển và hoạt động của các loại tế bào lymphô
(Theo Nguyễn Trí Dũng, Mô học,tập II, NXB Y học, Chi nhánh TP.HCM, 2005
Nguồn gốc, sự phát triển và hoạt động của các loại tế bào lymphô
(Theo Nguyễn Trí Dũng, Mô học,tập II, NXB Y học, Chi nhánh TP.HCM, 2005

Nguồn gốc, sự phát triển và hoạt động của các loại tế bào lymphô
(Theo Nguyễn Trí Dũng, Mô học,tập II, NXB Y học, Chi nhánh TP.HCM, 2005


CƠ QUAN LYMPHO HỌNG
Amiđan-V.A vòng Waldeyer
Sự hình thành hệ thống mô lympho vùng họng
●

Tháng thứ 3 cuả thai kỳ TB lympho đầu tiên xuất hiện ở lớp dưới cuả NM họng.

●

Tháng thứ 6 các nang lympho đầu tiên mới được hình thành.

●

Hình thành các khối A, có những chỗ lõm xuống để sau này hình thành các hốc

A.
●

Nhu mô A chứa nhiều nang lympho, lympho B tập trung chủ yếu ở các nang, còn

giữa các nang chủ yếu là lymphoT.


CƠ QUAN LYMPHO HỌNG
Amiđan-V.A vòng Waldeyer
Amiđan/Hạnh nhân (Tonsilla/Amygdale).

•
•

Hạnh nhân: từ Việt. Amiđan: từ Việt gốc tiếng Pháp: để chỉ các khối mô lympho vùng họng.
Tonsilla từ gốc Latin, Tonsil (Anh), Amygdale (Pháp).

Vòng Waldeyer
Heinrich von Waldeyer, người Đức là người đầu tiên mô tả một cách hệ thống các khối mô
lympho ở họng liên kết với nhau tạo nên một vòng lympho khép kín, vòng Waldeyer.


CƠ QUAN LYMPHO HỌNG
Amiđan-V.A vòng Waldeyer

Các khối mô lymphô amiđan chính của vòng Waldeyer: 6


CƠ QUAN LYMPHO HỌNG
Amiđan-V.A vòng Waldeyer

Amiđan họng/Hạnh nhân hầu (Tonsilla pharyngealis), VA: (1), nằm ở vòm họng.
Amiđan vòi/Hạnh nhân vòi (Tonsilla tubaria), một cặp (2), nằm quanh lỗ vòi Eustachia trong hố Rosenmüller.

Amiđan khẩu cái/Hạnh nhân khẩu cái (Tonsilla palatina), một cặp

(2), nằm ở 2 phía bên họng miệng, thường gọi là

Amiđan.
Amiđan lưỡi/Hạnh nhân lưỡi (Tonsilla lingualis) (1), nằm ở đáy
Ngoài ra còn có một số đám mô lympho rải rác.

lưỡi.


AMIĐAN

1.

Amiđan tên gọi rút gọn của amiđan khẩu cái (Tonsilla
Nằm ở 2 bên họng miệng.

2.

Hình thái chức năng
Mỗi A có 3 phần cấu trúc quan trọng:
Biểu mô phủ bề mặt và các hốc (khe A)
Nang lympho.
Vùng ngoài nang

palatina)


AMIĐAN

Sự đáp ứng miễn dịch của A diễn ra qua 2 bước:
Bước 1: Đáp ứng miễn dịch xẩy ra ở bề mặt A, ở biểu mô

lympho ở các hốc.

Nhận dạng kháng nguyên
Nhanh chóng sản xuất kháng thể- Immunoglobulin (Ig)
Bước 2 : Đáp ứng miễn dịch diễn ra ở nang lympho và vùng

ngoài nang


AMIĐAN

Hình nhìn tổng quát amiđan từ phía trước vào


AMIĐAN

Hình cắt ngang qua amiđan khẩu cái cho thấy hình thái cấu trúc amiđan gồm các
hốc có biểu mô phủ, các nang với các trung tâm mầm và vỏ bao mỏng bao quanh


AMIĐAN

Kích thước của amiđan


AMIĐAN

1.Thể bình thường
2.Thể có cuống
3.Thể lẩn chìm vào sâu


Một vài hình ảnh viêm amidan


Viêm amidan cấp