giá trị văn học và tiếp nhận văn học 4

Tieát 97+98: LÍ LUAÄN VAÊN HOÏC

Trường THPT Bùi
Thị Xuân-Mũi Né-

GV Trần Đức Chiền


Trường THPT Bùi
Thị Xuân-Mũi Né-

GV Trần Đức Chiền


PHAÀN THÖÙ NHAÁT

Trường THPT Bùi
Thị Xuân-Mũi Né-

GV Trần Đức Chiền


1.Khái quát chung
Giá trị văn học là sản phẩm kết tinh từ quá trình văn
học, đáp ứng những nhu cầu khác nhau của cuộc
sống con người, tác động sâu sắc tới con người và
cuộc sống.

Nh vn

Tỏc

phm

Giỏ tr vn hc
Trng THPT Bựi
Th Xuõn-Mi Nộ-

GV Trn c Chin

Ngi c


2. Các giá trị văn học
a) Giá trị nhận thức:






* C s

Tác phẩm văn học là kết quả của quá trình nhà văn khám phá,
lí giải hiện thực đời sống rồi chuyển hóa những hiểu biết đó
vào nội dung tác phẩm. Bạn đọc đến với tác phẩm sẽ được đáp
ứng nhu cầu nhận thức.
Mỗi người chỉ sống trong một khoảng thời gian nhất định, ở
những không gian nhất định với những mối quan hệ nhất định.
Văn học có khả năng phá vỡ giới hạn tồn tại trong thời gian,
không gian thực tế của mỗi cá nhân, đem lại khả năng sống
cuộc sống của nhiều người, nhiều thời, nhiều nơi.

Giá trị nhận thức là khả năng của văn học có thể đáp ứng được
yêu cầu của con người muốn hiểu biết cuộc sống và chính bản
thân, từ đó tác động vào cuộc sống một cách có hiệu quả.

Trng THPT Bựi
Th Xuõn-Mi Nộ-

GV Trn c Chin


2. Các giá trị văn học
a) Giá trị nhận thức:

* C s
Ngi c

Nh vn
Khỏm phỏ, lớ
gii hin thc
i sng, con
ngi nhiu
thi, nhiu ni,
nhiu ngi

Trng THPT Bựi
Th Xuõn-Mi Nộ-

Tỏc
phm

GV Trn c Chin

Nhu cu nhn
thc i sng v
chớnh bn thõn


a) Giỏ tr nhn thc
* Ni dung
-

-

Quá trình nhận thức cuộc sống của văn học: nhận
thức nhiều mặt cuộc sống với những thời gian, không
gian khác nhau (quá khứ, hiện tại, tương lai, các vùng
đất, các dân tộc, phong tục, tập quán,). Ví dụ
Quá trình tự nhận thức của văn học: người đọc hiểu
được bản chất của con người nói chung (mục đích tồn
tại, tư tưởng, khát vọng, sức mạnh, của con người),
từ đó mà hiểu chính bản thân mình.
Ví dụ

Trng THPT Bựi
Th Xuõn-Mi Nộ-

GV Trn c Chin


b) Giỏ tr giỏo dc

* C s






Con người không chỉ có nhu cầu hiểu biết mà còn
có nhu cầu hướng thiện, khao khát cuộc sống tốt
lành, chan hòa tình yêu thương.
Nhà văn luôn bộc lộ tư tưởng- tình cảm, nhận xét,
đánh giá, của mình trong tác phẩm. Điều đó tác
động lớn và có khả năng giáo dục người đọc.
Giá trị nhận thức luôn là tiền đề của giá trị giáo dục.
Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức

Trng THPT Bựi
Th Xuõn-Mi Nộ-

GV Trn c Chin


b) Giá trị giáo dục
* Cơ sở
Người đọc

Tác phẩm
Tư tưởng, tình
cảm, nhận xét

đánh giá …của
nhà văn

Trường THPT Bùi
Thị Xuân-Mũi Né-

Nhu cầu nhận
thức và hướng
thiện

GV Trần Đức Chiền


b) Giỏ tr giỏo dc
* Ni dung
Văn học đem đến cho con người những bài học quý giá về lẽ
sống.
Ví dụ (
Văn học hình thành trong con người một lí tưởng tiến bộ, giúp
họ có thái độ và quan điểm đúng đắn về cuộc sống.
Ví dụ (
Văn học giúp con người biết yêu ghét đúng đắn, làm cho tâm
hồn con người trở nên lành mạnh, trong sáng, cao thượng hơn.
Ví dụ ().
Văn học nâng đỡ cho nhân cách con người phát triển, giúp cho
họ biết phân biệt phải- trái, tốt- xấu, đúng- sai, có quan hệ tốt
đẹp và biết gắn bó cuộc sống của cá nhân mình với cuộc sống
của mọi người. Ví dụ ().

Trng THPT Bựi
Th Xuõn-Mi Nộ-

GV Trn c Chin


b) Giỏ tr giỏo dc
->Vh là phương tiện hiệu nghiệm để
tạo nên ở con người tất cả những gì
mang tính nhân đạo, chân chính.
Góp phần hoàn thiện bản thân và hư
ớng con người tới những hành động
cụ thể, thiết thực, vì một cuộc đời
ngày càng tốt đẹp hơn.
Trng THPT Bựi
Th Xuõn-Mi Nộ-

GV Trn c Chin


b) Giỏ tr giỏo dc
Vh giáo
là phương
tiệnvăn
hiệuhọc
nghiệm
Đặc trưng
dục của
là từđểcon đường
tạo nên ở con người tất cả những gì

cảm xúc
tới nhận thức, tự giáo dục (khác với
mang tính nhân đạo, chân chính.
pháp luật,
đạo đức,
). Văn
Góp phần
hoànthiện
bảnhọc
thâncảm
và hóa con
người hướng
bằng hình
tượng,
cáihành
thật, cái đúng,
con người
tớibằng
những
cái đẹp
nên
một
cáchcuộc
tự giác, thấm
động
cụnó
thể,giáo
thiếtdục
thực,
vì một

đời ngày
đẹp hơn.
sâu, lâu bền.
Văncàng
học tốt
không
chỉ góp phần
hoàn thiện bản thân con người mà còn hướng
con người tới những hành động cụ thể, thiết
thực, vì một cuộc đời ngày càng tốt đẹp hơn.
Trng THPT Bựi
Th Xuõn-Mi Nộ-

GV Trn c Chin


c) Giỏ tr thm m

* C s





Con người luôn có nhu cầu cảm thụ, thưởng thức cái
đẹp.
Thế giới hiện thực đã có sẵn vẻ đẹp nhưng không phải
ai cũng có thể nhận biết và cảm thụ. Nhà văn, bằng
năng lực của mình đã đưa cái đẹp vào tác phẩm một
cách nghệ thuật, giúp người đọc vừa cảm nhận được

cái đẹp cuộc đời vừa cảm nhận được cái đẹp của
chính tác phẩm.
Giá trị thẩm mĩ là khả năng của văn học có thể đem
đến cho con người những rung động trước cái đẹp (cái
đẹp cuộc sống và cái đẹp của chính tác phẩm).

Trng THPT Bựi
Th Xuõn-Mi Nộ-

GV Trn c Chin


c) Giá trị thẩm mĩ

* Cơ sở
Người đọc

Nhà văn
Cảm nhận cái
đẹp của hiện
thực đời sống

Trường THPT Bùi
Thị Xuân-Mũi Né-

Tác
phẩm

GV Trần Đức Chiền

Nhu cầu cảm thụ,
thưởng thức và
rung động trước
cái đẹp của cuộc
đời, của chính tác
phẩm


b) Giỏ tr thm m
* Ni dung
Văn học đem đến cho con người những vẻ đẹp muôn hình,
muôn vẻ của cuộc đời (thiên nhiên, đất nước, con người, cuộc
đời, lịch sử,).
Ví dụ ().
Văn học đi sâu miêu tả vẻ đẹp con người (ngoại hình, nội tâm,
tư tưởng- tình cảm, những hành động, lời nói, ).
Ví dụ ().
Văn học có thể phát hiện ra vẻ đẹp của những sự vật rất nhỏ
bé, bình thường và cả vẻ đẹp đồ sộ, kì vĩ.
Ví dụ ().
Hình thức đẹp của tác phẩm (kết cấu, ngôn ngữ,) cũng chính
là một nội dung quan trọng của giá trị thẩm mĩ.
Ví dụ ().


Trng THPT Bựi
Th Xuõn-Mi Nộ-

GV Trn c Chin

3. Mối quan hệ giữa các giá trị văn học




Giá trị nhận thức luôn là tiền đề của giá trị giáo dục. Giá trị
giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức. Giá trị thẩm mĩ
khiến cho giá trị nhận thức và giá trị giáo dục được phát huy.
Không có nhận thức đúng đắn thì văn học không thể giáo dục
được con người vì nhận thức không chỉ để nhận thức mà nhận
thức là để hành động. Tuy nhiên, giá trị nhận thức và giá trị
giáo dục chỉ có thể phát huy một cách tích cực nhất, có hiệu
quả cao nhất khi gắn với giá trị thẩm mĩ- giá trị tạo nên đặc trư
ng của văn học.
3 giá trị có mối quan hệ mật thiết, không tách rời, cùng tác
động đến người đọc (khái niệm chân- thiện- mĩ của cha ông).

Trng THPT Bựi
Th Xuõn-Mi Nộ-

GV Trn c Chin


3. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c gi¸ trÞ v¨n häc

Sâu sắc

y
hu

Tiền đề

át
Ph

Giá trị
nhận thức

uy
h
t
á
Ph

Giá trị
giáo dục

Giá trị
thẩm mĩ

Người đọc
Trường THPT Bùi
Thị Xuân-Mũi Né-

GV Trần Đức Chiền

Sự hài hoà 3 giá trị
Chân - Thiện - Mĩ

Bµi tËp

Trường THPT Bùi
Thị Xuân-Mũi Né-

GV Trần Đức Chiền


Tác phẩm

Giá trị nhận thức Giá trị gi¸o dục

Vợnhặt
(Kim
Lân

Trường THPT Bùi
Thị Xuân-Mũi Né-

Cuộc sống bi
thảm của
người nông
dân trên bờ
vực thẳm
của cái chết
trong nạn
đói khủng
khiếp năm
1945; niềm

khao khát
tổ ấm gia
đình và
tình thương
yêu đùm
bọc nhau
của những
con người
trong nạn
đói đó,

Hiểu được bản
chất tốt đẹp
và sức sống
kì diệu của
người lao
động ngay
trên bờ vực
thẳm của
cái chết, họ
vẫn hướng
về sự sống,
biết sống có
ý nghĩa cho
mình và cho
người.

GV Trần Đức Chiền

Giá trị thẩm mĩ

Vẻ đẹp của sức
sống, tình người
được biểu hiện
qua một tình
huống truyện
mới lạ, hấp dẫn,
với các cảnh
sinh động, lối
kể chuyện có
duyên và đặc
biệt, với các chi
tiết cảm động: ý
nghĩ của Tràng
trong buổi sáng
khi đã có gia
đình…


Tác phẩm

Giá trị nhận
thức

Giá trị giáo dục

Giá trị thẩm mĩ

sự lạc hậu chữa khỏi bệnh mê “Thuốc” có một cốt
muội của quần
truyện khá đơn

tăm tối
chúng và bệnh
giản mà sâu sắc
trong đời
xa rời quần
giống như một bài
sống của
chúng của những
thơ Đường vẽ một
Thc
nhân dân
người cách mạng
bức tranh bằng
như Hạ Du thời
những nét chấm
(Lç TÊn)
Trung
đó. Cuộc đấu
phá thật độc đáo.
Quốc và
tranh giải phóng
Cốt truyện dung
cái nhìn
dân tộc muốn
dò, nhưng
lệch lạc
thành công thì
“Thuốc” độc đáo
của họ về
phải gắn bó sâu

ở khả năng lựa
sắc với nhân dân
chọn các tình
người
tiết , ở cách sắp
chiến só
xếp thời gian
cách
nghệ thuật và đặc
Trường THPT Bùi
GV Trần Đức Chiền
biệt là ở khả năng
Thị Xn-Mũi Né- mạng


Tác phẩm

Giá trị nhận thức

Giá trị giáo dục

Rừng
Xà nu
(Nguyễn
Trung
Thành)

Trường THPT Bùi
Thị Xuân-Mũi Né-

GV Trần Đức Chiền

Giá trị thẩm mĩ


Tác phẩm

Giá trị nhận thức

Giá trị giáo dục

Chiếc
thuyền
ngoài
xa
(Nguyễn
Minh
Châu)

Trường THPT Bùi
Thị Xuân-Mũi Né-

GV Trần Đức Chiền

Giá trị thẩm mĩ


PHẦN II: TIẾP NHẬN VĂN HỌC

Trường THPT Bùi

Thị Xuân-Mũi Né-

GV Trần Đức Chiền