Mozart

Mozart
Năm 1991, Âu châu đã tổ chức rầm rộ lễ kỷ niệm 200 năm ngày Mozart qua
đời, nhưng không thể so sánh với năm 2006, kỷ niệm Sinh Nhật thứ 250 của
Wolfgang Amadeus Mozart (1756 - 2006). Tại Salzbourg, thành phố nơi Mozart
ra đời, một tuần lễ trước ngày 27 tháng 1 năm 2006, đã biến thành một sân
khấu khổng lồ với những buổi hòa nhạc, vũ ballet , thảo luận... tổ chức trong
nhà cũng như ngoài trời.
Vienne, thành phố Áo dành 110 triệu euros cho việc xây dựng và làm mới lại
những phòng hòa nhạc, đặc biệt là nơi mà Wolfgang Amadeus Mozart đã chơi
nhạc và dạy học. Một phòng hòa nhạc mới đã được khánh thành hôm nay,
ngày 27/01/06. Nhà dành riêng cho nhà soạn nhạc mà cho tới ngày nay chỉ
được biết dưới tên "Nhà Figaro", bởi vì tại nơi này ông sáng tác bản nhạc kịch
Les Noces de Figaro". Kể từ hôm nay, người ta gọi nó là "Nhà của Mozart".
Nhà hát có thể chứa 1650 khán thính giả, nghĩa là có thêm 250 ghế. Nhạc
kịch "Idoménée" được diễn ngay đêm nay tại nhà hát Theater-an-der-Wien.
Đại hội liên hoan hè (Festival) Salzbourg sẽ chơi toàn bộ các tác phẩm của
nhà soạn nhạc. Tại thành phố Áo mà Peter Marboe, chủ tịch, giữ số tiền là 30
triệu euros cho một chương trình rộng lớn về hòa tấu, và lẽ tất nhiên là có
phần sáng tác. Trong năm sinh nhật này, Salzbourg tổ chức không ít hơn 36
opéra trong đó có 22 opéra của Mozart, 260 concert, 55 messe và hàng trăm
thứ khác... và cho tới giờ, người ta đã bán được một phần lớn trong số
242.000 vé. Nhà cầm quyền Salzbourg hy vọng sẽ được thêm một lợi tức trực
tiếp và gián tiếp cỡ 50 triệu euros năm nay, 2006.
Nhiều nơi trên thế giới tỏ lòng cảm phục:
Năm sinh nhật này được tổ chức từ Âu sang tận Á châu. Những tài liệu và
hòa nhạc được chiếu lên đài truyền hình của 25 nước suốt ngày 27, trong
khuôn khổ "24 giờ Mozart". Những lễ hội bắt đầu từ ngày 27 tháng 1 tại
Salzbourg với World Symphony (nhạc giao hưởng thế giới) của Mozart ,
khoảng 700 đề nghị do 25000 nhạc công khắp trái đất để làm say mê khoảng
1,8 tỉ khán thính giả của các đài truyền hình trên thế giới.
- Đầu năm 2006, nhạc trưởng Pháp, Mark Minkowski và dàn nhạc của Âu châu

mở đầu bằng "năm Mozart" tại sảnh đường của lễ hội Salzbourg. Tại Vienne,
buổi hòa nhạc nổi tiếng dành cho Ngày Đầu Năm về các nhà soạn nhạc valse
nổi tiếng mà người đi đầu là Johann Strauss, đã phải nhường, để mở màn
bằng bài Les Noces de Figaro , dưới sự điều khiển của nhạc trưởng Mariss
Jansons tại nhạc viện Letton.
- Tại Vienne , dưới sự điều khiển của Bertrand de Billy, người Pháp, hòa nhạc
tác phẩm Lễ phong vương (Krönungsmesse , Messe du Couronnement) cung
ut trưởng KV.317 , 1779) tại thánh đường Saint-Etienne.
- Tại Salzbourg, một hội lớn do Riccardo Muti điều khiển
- Tại Pékin, nhà dương cầm Lang Lang tổ chức buổi hòa nhạc
- Tại Prague, Manfred Honeck, người Đức, mở đầu "Don Giovanni" và
symphonie n° 38 tại Théâtre des Etats, nơi Mozart đã sáng tác và trình diễn
năm 1787.
1
- Tại Berlin (Unter den Linden), nhạc trưởng Do thái Daniel Barenboim điều
khiển Staatskapelle trong điệu nhạc Mozart với giọng baryton ca sĩ Đức
Thomas Quasthoff.
- Tại Munich, nơi "Idoménée" được soạn ra năm 1781, nhà hát diễn 6 tác
phẩm của Mozart cho tới 14 tháng 2
- Tại New York, nhạc trưởng Anh Simon Rattle và ban nhạc Berlin diễn những
bản Sénérade, symphonie và concerto với nhà dương câm Áo Alfred Brendel
tại Carnegie Hall
- Tại Tokyo, Nippon Mozart Kyokai sẽ trình diễn Concerto cho sáo và đàn
harpe....

B/ Tiểu sử Mozart
Mozart là một thần đồng mà tài năng cho tới ngày nay chưa có ai vượt qua được. Nhạc sĩ
này đã biết chơi đàn vĩ cầm và dương cầm khi mới lên 3, bắt đầu viết ra các bản "nhạc
khúc nhịp ba" (minuets) vào tuổi lên 6, soạn bản "giao hưởng" (symphony) đầu tiên khi
chưa đầy 9 tuổi, sáng tác "diễn ca khúc" (oratorio) khi 11 tuổi và "nhạc kịch" (opera) lúc

mới 12.
Trong số 3 nhạc sĩ bậc thầy của nền Âm Nhạc Tây Phương là Bach, Beethoven
và Mozart, nhạc của Bach mang tính nguyên thủy (original) với nền nhạc đa âm
(polyphonic basis). Beethoven có tính nhạc vừa bí ẩn, vừa mang cá tính và cách
mạng, đã mở đường cho các nhạc sĩ của thế kỷ 19 và 20, thì riêng với Mozart,
ông đã viết nhạc cho thời đại của mình mà không quan tâm tới âm nhạc của
tương lai.
Ngôn ngữ âm nhạc của Mozart cũng giống thứ âm nhạc của các nhạc sĩ đi trước như J. C.
Bach hay J. Haydn. Mozart đã dùng các thể nhạc truyền thống, bao gồm các loại giao
hưởng, nhạc kịch (opera), nhạc hòa tấu 4 đàn (quartet)… Ông đã theo đúng các tiêu chuẩn
mẫu mực, làm đúng theo các quy thức cổ điển, làm tốt đẹp hơn mọi phương cách thể hiện
âm nhạc, cho nên nhạc của Mozart là hiện thân của sự toàn hảo mà nền âm nhạc thời đó
có thể đạt được.
Mozart là nhạc sĩ có năng khiếu đặc biệt về âm nhạc lại được giảng dạy ngay từ đầu về
nhạc lý và nhạc cụ bởi người cha có tài, một nhạc sĩ vĩ cầm đã soạn ra nhiều nhạc phẩm
giáo khoa. Ông Leopold Mozart đã huấn luyện người con trai kỳ tài của mình rồi đưa cậu
nhạc sĩ nhỏ tuổi này vào các hoàn cảnh âm nhạc tốt đẹp nhất của thời đại. Wolfgang
Mozart còn được học âm nhạc với tất cả các nhạc sĩ tài danh đương thời, đã theo các hành
trình tới kinh đô của các nước Pháp, Anh, Hòa Lan, Ý…, đã sống tại thủ đô âm nhạc của
thời đó là thành phố Vienna cũng như quen thuộc với các thành phố lớn khác của nước
Đức.
Mozart đã làm quen với mọi nhạc thức, cộng thêm vào là thiên tư và bản chất, tất cả đã
khiến ông bắt chước được các kiểu mẫu cũ, tổng hợp và cải tiến các nhạc phong của thời
đại rồi viết ra một thứ âm nhạc mới khác hẳn các nhạc sĩ lừng danh thời đó.
Nhạc phong (mucical style) của Mozart đã mang nhạc tính tuyệt đối (absolute musicality).
Nếu âm nhạc cổ điển của Beethoven hay âm nhạc lãng mạn của Berlioz và Chopin hàm
chứa các cảm xúc nội tâm thì âm nhạc của Mozart lại không cho thấy những dấu vết của
những đau khổ của cuộc đời mình. Âm Nhạc của Mozart đã được thăng hoa và chuyển
thành các vẻ đẹp âm thanh trong cách thẩm mỹ cổ điển.
Wolfgang A. Mozart đã trải qua một cuộc sống ngắn ngủi nhưng lại sáng tác ra các tác

phẩm rất phong phú. Cuộc đời của Mozart có thể được chia làm 3 giai đoạn: (1) thời thơ ấu
và thiếu niên (1756-1774), (2) thời kỳ viết nhạc phẩm (1774-1781), và (3) các năm cuối
sống tại thành phố Vienna (1781-1791).
2
I/ Thời thơ ấu và thiếu niên của Mozart (1756-74).
Năm 1747, Leopold Mozart (1719-
1787) cưới con gái một công chức
cao cấp nước Áo, Anna-Maria Pertl.
Leopold là một nhạc sĩ vĩ cầm rất
giỏi. Ông là cây violon thứ hai của
triều đình tại Salzbourg. Ông cũng
là nhà soạn nhạc và viết quyển
Phương pháp học violon. Anna-
Maria là người đàn bà hiền và dịu
dàng. Họ là một cặp đẹp đôi tại
Salzbourg. Năm 1751 Maria-Anna,
con gái đầu lòng của họ ra đời, là
niềm hãnh diện của Leopold vì cô bé
có tài về violon. Nhưng ngày 27
tháng Giêng 1756 lúc 20 giờ, một
thiên tài thật sự ra đời: Wolfgang
Tên của bé là Johannes Chrysostomus Wolgangus Theophilus, nhưng thường
được gọi tắt là Wolfgang, có khi là Wolfgangerl hay Wolferl. Sau đó, bên Ý
dịch chữ Theophilus thành Amadeus, và bên Ðức dịch thành Gottlieb.
Năm 1776 Mozart vừa sinh ra đời thì Haydn được 24 tuổi, Rameau 73, Voltaire
62, Haendel 71, Beaumarchais 24, Bach đã mất trước đó 6 năm.
Từ lúc 3 tuổi, Wolfgang bắt đầu đàn trên clavecin của chị Nannerl để "tìm
những nốt nhạc thương nhau", thời đó gọi là đàn hapsichord, Mozart cũng đòi
học nhạc. Cả hai chị em được cha dạy âm nhạc Mozart đã không thua chị, mà
còn tập sáng tác các bản nhạc khúc nhịp ba (minuets). Mozart biểu lộ khả năng

tập trung tư tương, trí nhớ, thiên khiều về âm nhạc và phân biệt âm sắc
chính xác tuyệt đối. Cha ông nghiêm khắc nhưng là một nhà sư phạm âm nhạc
giỏi, dạy ông. Hai chị em được cha đem theo trình diễn nên nhờ đó Wolfgang có
cơ hội thu nhận được ảnh hưởng mới của âm nhạc.
Mozart 6 tuổi 12 tuổi chị Nannerl
Nơi Wolfgang sinh ra
3
Ngoài việc học đàn dương cầm, Mozart còn đòi học vĩ cầm. Một hôm ông Leopold và hai
người bạn cùng họp nhau để hòa 6 bản trio (bản hòa tấu 3 đàn) do Wentzl, một trong hai
nhạc sĩ kia sáng tác, Mozart lúc đó nằng nặc đòi chơi vĩ cầm bè hai. Rồi do khả năng thực
sự, cậu bé Mozart dần dần được phép đàn vĩ cầm bè một với các nhạc sĩ lớn tuổi khác.
Lúc 5 tuổi, ngay khi chưa biết viết, ông đã soạn ra vài tác phẩm. Ông đàn và
cha ông thảo ra trên giấy. Ðứa bé trai tỏ ra có năng khiếu đặc biệt đến
nỗi tháng giêng năm 1762, cha ông được Schrattenbach cho nghỉ phép 3
tuần để "cho thế giới xem sự mầu nhiệm". Những cuộc trình diễn kéo dài 9
năm! Gia đình Mozart rời Salzburg vào tháng 1 năm 1762, hướng về thành phố Vienna.
Trong những lần đi chu du mà Mozart đã gặp hai nhà soạn nhạc Schobert
Johann (1735-1767), nhà soạn nhạc Ðức dạy Mozart đàn. Ông là một trong
những pianiste đầu tiên và soạn nhiều bản sonate và concerto nhờ đàn
piano) tại Paris, và Bach Jean-Chrétien (1735-1782), con trai út của Jean
Sébastien Bach (1685-1750), dưới ảnh hưởng của cha, Jean Chrétien nổi danh
và soạn rất nhiều opéra) ) tại Londres.
Schobert Johann đánh thức trong ông sự thanh thoát nhẹ nhàng, cường độ
thống thiết và thơ nhạc, còn Jean Chrétien thì cho ông sự ấm áp đầy ánh sáng
của miền Nam nước Ý
Schobert Johann Joseph Haydn Johann Christian Bach
Khi trở về Áo, ông đã thấm nhuần tâm hồn nhạc của miền Nam nước Ðức nhờ
Joseph Haydn, lớn hơn ông 24 tuổi, mà ông khám phá khi đến Vienne.
Joseph Haydn (1732 -1809) nói với Leopold Mozart: "Thành thật mà nói với
ông, trước Thiên Chúa, rằng con trai ông là nhà soạn nhạc lớn nhất mà tôi đã

từng quen hay biết tiếng. Cậu ấy có khiếu thưởng thức và hơn nữa có khoa
học sáng tác cao nhất"
1) Tóm tắt cuộc hành trình của Mozart tại Âu châu
Năm 1762, lần trình diễn đầu tiên của Mozart lúc 6 tuổi tại triều đình hoàng
gia Áo ở Vienne.
Lần thứ hai trong 3 năm (1763-1766) qua Ðức (Mannheim, Francfort), và
Bruxelles, Paris, Londres, La Haye, Amsterdam, Lyon, Genève.
4
5