Bài 26 câu trần thuật đơn

Kiểm tra bài cũ
Trong số các câu trần thuật đơn đã học sau đây. Em hãy chỉ
ra đâu là câu miêu tả, đâu là câu giới thiệu, đâu là câu kể, đâu
là câu đánh giá?
1) Hoa cúc nở vàng vào mùa thu.
2) Những lúc ngồi bên bàn học, tôi chỉ muốn gục xuống khóc.
3) Hồi ấy, ở Thanh Hóa có một người làm nghề đánh cá tên là
Lê Thận.
4) Kiều Phương là cô bé rất thông minh.


KiÓm tra bµi cò

§¸p ¸n:
1) C©u miªu t¶ .
2) C©u kÓ.
3) C©u giíi thiÖu.
4) C©u ®¸nh gi¸. .


TIT 113: CU TRN THUT N Cể T L
I. Đặc điểm của câu trần thuật đơn có từ là

1. Ví dụ

Xỏc nh ch ng v ng trong nhng cõu sau?


a. Bà đỡ Trần // là người huyện Đông Triều.

V ng trong
(Vũcõu
Trinh)
cỏc
ny
là + cụm danh
từ
do nhng t
CN
VN
b.Truyền thuyết//là loại truyện dân gian tưởng
kì ảo.
hoctượng,
cm t
no to
thnh?
là + cụm danh từ

CN

VN

(Theo Ngữ văn 6, tập1)

c.Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô //là một ngày trong trẻo, sáng sủa.

CN

VN là + cụm danh từ

(Nguyễn Tuân)

d. Dế Mèn trêu chị Cốc// là dại.

C

V
CN

là + tính từ

VN


Bi tp: Hãy xác định chủ ngữ và vị ngữ trong những câu sau
và cho biết vị ngữ của chúng do từ là kết hợp với từ và
cụm từ loại nào?
1) Thành tích cao nhất của Tuấn là chạy.
C
V
Là+ĐT
2) Đào đẹp nhất là đang nở.
C

V

Là + CĐT

3) Chăm tập thể dục là rất tốt cho sức khỏe.
C

V

Là + CTT


? Chọn những từ hoặc cụm từ phủ định thích hợp cho sau
đây: Không, không phải, chưa, chưa phải, điền vào trước vị
ngữ của các câu bên dưới:
a. Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều.
=> Bà đỡ Trần không phải là người huyện Đông Triều.
b. Truyền thuyết là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự
kiện có.... tưởng tượng, kì ảo.
=>Truyền thuyết không phải là loại truyện dân gian kể về các . . .
c.Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo, sáng
sủa.
=>Ngày
thứ năm trên đảo Cô Tô chưa phải là một ngày trong
=>
trẻo, sáng sủa.
d. Dế Mèn trêu chị Cốc là dại.


TIT 113: CU TRN THUT N Cể T L
Em hóy nhn
xột cu to
ca phn v
a/ Bà đỡ Trần không phải là người huyện Đông Triều.
ng trong cỏc
Không phải + là + cụm danh từ

cõu trờn ?
=>
b/ Truyền
phảidanh
là loại
Khôngthuyết
phải +không
là + cụm
từ truyện dân gian kể về các . . . .
=>

c/ Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô chưa phải là một ngày trong trẻo,
sángChưa
sủa. phải + là + cụm danh từ
Em hóy ch ra
cu trỳc ph
=>
nh ca cỏc
d/ Dế Mèn trêu chị Cốc không phải là dại.
vớ d trờn ?
Không phải + là + tính từ
=>


TIẾT 113: CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ
CÊu tróc phñ ®Þnh cña c¸c vÝ dô
Kh«ng ph¶i
(a,b,d)
Ch­a ph¶i (c)

+ Lµ +

Côm danh tõ
(a,b,c)
TÝnh tõ (c)

BiÓu thÞ
ý
phñ ®Þnh

CN/ Kh«ng ph¶i(ch­a ph¶i)+lµ+ côm danh tõ (tÝnh tõ)
( D¹ng phñ ®Þnh)
CN/ lµ+ côm danh tõ (tÝnh tõ)
( D¹ng kh¼ng ®Þnh)


TIT 115: CU TRN THUT N Cể T L

s

cỏc
I. Đặc điểm của câu trần thuật đơn cóT
từ
làvớ d trờn

1. Ví dụ

em rỳt ra c
im gỡ ca cõu
trn thut n cú

t l ?

2. Nhận xét
-Vị ngữ thường do từ là kết hợp với danh từ (cụm danh từ)
tạo thành. Ngoài ra, tổ hợp giữa từ là với động từ( cụm
động từ) hoặc tính từ ( cụm tính từ)...cũng có thể làm vị
ngữ.
- Khi vị ngữ biểu thị ý phủ định nó kết hợp với các cụm từ:
không phải, chưa phải,
*/ Ghi nhớ: ( Sgk tr114)


• VD: Xác định chủ ngữ và vị ngữ trong câu
sau.
Người ta gọi chàng là Sơn Tinh.


Lưu ý:
Không phải bất kì câu nào có từ làđều được coi là câu
trần thuật đơn có từ là. Vấn đề quan trọng là ở chỗ từ là phải
làm 1 bộ phận của vị ngữ v kt ni CN v VN.
Người ta gọi chàng là Sơn Tinh .
ĐT PN1

PN2

C
V
Trong câu này từ là nối động từ (gọi ) với phụ ngữ của động
từ. Do đó từ là không nối kết chủ ngữ và vị ngữ và không

làm 1 bộ phận của vị ngữ nên câu này không được coi là câu
trần thuật đơn có từ là.


Vua nhớ công ơn phong là Phù Đổng Thiên Vương và
C

ĐT1 PN1
V

ĐT2

PN2

lập đền thờ ở quê nhà.
Trong câu này từ là nối 2 động từ ( nhớ, phong) với
phụ ngữ của chúng chứ không nối kết chủ ngữ và vị
ngữ nên không được coi là câu trần thuật đơn có từ là


Lưu ý !

Trong câu trần thuật đơn có từ “là”, đôi khi từ
“là” được thay thế bằng dấu phẩy ( , ).
Vd: Khóc là nhục. Rên, hèn. Van, yếu đuối.


TIT 113: CU TRN THUT N Cể T L

s đơn có từ là

I. Đặc điểm của câu trần thuật
II. Các kiểu câu trần thuật đơn có từ là

1. Ví dụ


a. Bà đỡ Trần // là người huyện Đông Triều.

CN

b.Truyền thuyết// là loại

? Em th t
cõu
hi
cho
(Vũ
Trinh)
LàCâu
người
ở
đâu?
giới thiệu
cỏctr
v li
ng
Cỏc cõu
VN
nhng
vớ d

phn
v ng
truyện dân gianc
tưởnga
tượng,
trờn
? kì ảo.
ra vi
mc ớch gỡ ?

loạiđịnh
truyện
gì?
VN LàCâu
nghĩa

CN

(Theo Ngữ văn 6, tập1)
c.Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô // là một ngày trong trẻo, sáng sủa.

CN

Câu miêu tả

VNLà một ngày như thế nào?
(Nguyễn Tuân)

d. Dế Mèn trêu chị Cốc //là dại.

C

V
CN

Là làm sao ?
VN
Câu đánh giá


TIT 113: CU TRN THUT N Cể T L

s đơn cóEm
I. Đặc điểm của câu trần thuật
từhóy
làcho bit
cú my kiu cõu
II. Các kiểu câu trần thuật đơn có từ là

1. Ví dụ
2. Nhận xét

trn thut n cú
t l ?

Các kiểu câu trần thuật đơn có từ là:
+ Câu định nghĩa
+ Câu giới thiệu
+ Câu miêu tả
+ Câu đánh giá

*/ Ghi nhớ: ( Sgk T115)


TIẾT 113: CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ
Vd/ Tre lµ c¸nh tay cña ng­êi n«ng d©n(… .) Tre cßn lµ nguån
vui duy nhÊt cña tuæi th¬.(… ).Nh¹c cña tróc, nh¹c cña tre lµ
khóc nh¹c cña ®ång quª.
c1) Tre

CN
c2) Tre

CN

lµ c¸nh tay cña ng­êi n«ng d©n.

VN

C©u ®¸nh gi¸

cßn lµ nguån vui duy nhÊt cña tuæi th¬.

VN

c3) Nh¹c cña tróc, nh¹c cña tre

CN

C©u ®¸nh gi¸
lµ khóc nh¹c cña ®ång quª.

VN

C©u ®¸nh gi¸


Bå c¸c lµ b¸c chim ri
CN
VN
Chim ri
CN

lµ d× s¸o sËu
VN

S¸o sËu

lµ cËu s¸o ®en

CN

VN

S¸o ®en lµ em tu hó
CN
VN
Tu hó
CN

lµ chó bå c¸c.

VN

§Òu lµ c©u giíi thiÖu.


Bài tập : Tìm câu trần thuật đơn có từ là trong đoạn trích dưới
đây. Xác định chủ ngữ, vị ngữ trong câu trần thuật đơn có từ là vừa
tìm được. Cho biết các câu ấy thuộc kiểu câu nào?

Người xưa có câu: Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng.
Tre // là thẳng thắn, bất khuất! Ta kháng chiến, tre lại là đồng
chí chiến đấu của ta. Tre vốn cùng ta làm ăn, lại vì ta mà cùng
ta đánh giặc.
Buổi đầu, không một tấc sắt trong tay, tre là tất cả, tre là
vũ khí. Muôn ngàn đời biết ơn chiếc gậy tầm vông đã dựng nên
thành đồng Tổ quốc! Và sông Hồng bất khuất có cái chông tre.

-> Câu đánh giá

(Thép Mới)


TIT 113: CU TRN THUT N Cể T L

s đơn có từ là
I. Đặc điểm của câu trần thuật
II. Các kiểu câu trần thuật đơn có từ là
III. Luyện tập

1. Bài tập 1 + 2

Các
Các bước
bước

c v xỏc nh yờu cu ca bi tp 1, 2

Bước 1: Tìm câu trần thuật đơn có từ là
Bước 2: Xác định chủ ngữ và vị ngữ của các câu
trần thuật đơn có từ là
Bước 3: Cho biết câu ấy thuộc kiểu câu
trần thuật đơn nào?


Bi tp
Quan sát bức
tranh , em hãy
viết 3 câu trần
thuật đơn có từ
là, trong đó có 1
câu miêu tả, 1
câu giới thiệu, 1
câu đánh giá (viết
về hình dáng,
tính cách, công
việc của chú bé
Lượm)


§¸p ¸n :
1) L­îm lµ chó bÐ lµm nhiÖm vô liªn l¹c.( C©u giíi thiÖu)

2) L­îm lµ chó bÐ cã h×nh d¸ng nhá nh¾n.( C©u miªu t¶ )
3) L­îm lµ chó bÐ dòng c¶m.( C©u ®¸nh gi¸ )


Bảng so sánh câu trần thuật đơn và câu trần thuật đơn có
từ là:
Giống nhau:
-Đều do 1 cụm C-V tạo thành
-Đều dùng để giới thiệu, miêu tả, định nghĩa , đánh giá
-Vị ngữ của chúng đều do danh từ(cụm danh từ), động
từ( cụm động từ), tính từ( cụm tính từ) tạo thành.
Khác nhau :
-Câu trần thuật đơn không nhất thiết phải có từ là
-Câu trần thuật đơn có từ là nhất thiết phải có từ là, từ
là phải nối kết chủ ngữ với vị ngữ và làm 1 bộ phận của
vị ngữ.


Bài tập 3: Viết một đoạn văn ngắn từ 5 - 7 câu tả một người bạn của
em, trong đoạn văn có ít nhất một câu trần thuật đơn có từ là. Nêu
tác dụng của câu trần thuật đơn có từ là trong đoạn văn.
1. Xác định chủ đề:
Tả một người bạn của em
+ Về hình dáng
+ Về tính cách
2. Số câu:
5 - 7 câu.
3. Kiến thức tiếng Việt:
sử dụng câu trần thuật đơn có từ là:
+ Câu miêu tả

+ Câu giới thiệu
+ Câu đánh giá