Bài dự thi Dạy học tích hợp: Sông nước cà mau (Ngữ Văn 6) Đạt giải cấp tỉnh

Sở Giáo dục và đào tạo: Tỉnh Quảng Ninh
Phòng Giáo dục và Đào tạo: Huyện Hải Hà

HỒ SƠ DỰ THI
CUỘC THI DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP
DÀNH CHO GIÁO VIÊN THCS


VĂN BẢN:

SÔNG NƯỚC CÀ MAU
(Ngữ văn 6)

Họ và tên giáo viên: Hoàng Hải Vân


PHỤ LỤC III
PHIẾU MÔ TẢ DỰ ÁN DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN
(Kèm theo công văn số 123/PGD&ĐT ngày 13 tháng 9 năm 2016
của Phòng Giáo dục và Đào tạo Hải Hà)

1. Tên hồ sơ dạy học:
Tiết 77 - Bài 16 (Ngữ văn - lớp 6)

SÔNG NƯỚC CÀ MAU

- Đoàn Giỏi -

(Trích: Đất rừng phương Nam)
2. Mục tiêu dạy học:
2.1. Về kiến thức:

* Môn Ngữ văn:
-Vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc sống con người một vùng đất phương
Nam.
- Nắm được nghệ thuật miêu tả cảnh sông nước của tác giả.
- Tác dụng của một số NT được sử dụng trong đoạn trích.
* Môn GDCD:
- Giáo dục ý thức bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và môi trường, sống hoà
hợp với thiên nhiên:
- Bài 14- GDCD 7: Bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên
- Hiểu được hậu quả mà con người phải gánh chịu nếu môi trường bị tàn
phá, ô nhiễm, mất cân bằng sinh thái. Biết bảo vệ thiên nhiên và tham gia các
hoạt động tuyên truyền, vận động mọi người bảo vệ thiên nhiên:
- Bài 7 – GDCD 6: Yêu thiên nhiên, sống hòa hợp với thiên nhiên.
* Môn Lịch sử:
- Học sinh biết và hiểu được tên gọi, lịch sử phát triển của Cà Mau:
- (Kiến thức: Lịch sử địa phương Cà Mau).
* Môn Địa lý:
- Nắm và hiểu giá trị kinh tế - du lịch của địa hình sông ngòi kênh rạch Cà
Mau và vùng Đồng bằng Sông Cửu Long:
- Tiết 40 Bài 35 – Địa lí 9: Vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
- Địa lí 8+9 (Đặc điểm sông ngòi Việt Nam, Vùng đồng bằng sông Cửu
Long)
* Môn Sinh học:
- Biết thêm đặc điểm của một số loại động vật, thực vật của vùng Cà Mau:
- Sinh học 6 (Đặc điểm chung của thực vật)
* Môn Âm nhạc:
- Qua bài hát “Áo mới Cà Mau” thấy được sự giàu đẹp, phát triển ngày
càng đi lên của vùng đất Cà Mau.
* Môn Mĩ thuật:

2


- Hiểu được nội dung văn bản “Sông nước Cà mau” để minh họa bằng
tranh vẽ theo đề tài về bảo vệ cuộc sống quanh em:
- Tiết 10, Mĩ thuật 7 : Vẽ tranh đề tài cuộc sống xung quanh em
2.2. Về kỹ năng:
* Môn Ngữ văn:
Rèn kĩ năng phân tích, cảm thụ những nét đặc sắc của một đoạn văn miêu
tả với ngôn ngữ bình dị mà phong phú đậm màu sắc Nam Bộ, cảm hứng dào dạt
trước cảnh đẹp sông nước đập mạnh vào giác quan của người nghệ sĩ.
* Môn Địa lý:
Rèn kĩ năng khai thác, sử dụng bản đồ để xác định vị trí tỉnh Cà Mau
* Môn lịch sử:
Rèn luyện kĩ năng tìm hiểu thông tin về tên gọi, lịch sử phát triển của Cà
Mau.
* Môn GDCD:
Tuyên truyền ý thức bảo vệ môi trường, sống hoà hợp với thiên nhiên, bồi
đắp tình yêu quê hương đất nước.
* Môn Âm nhạc:
Cảm thụ được cái hay, cái đẹp của tác phẩm âm nhạc, giá trị của âm nhạc
đối với đời sống con người.
* Môn Mĩ thuật:
Vẽ được bức tranh miêu tả thiên nhiên, cảnh sinh hoạt chợ búa trên sông
nước Cà Mau... theo sự cảm nhận qua văn bản và trí tưởng tượng của học sinh.
2.3. Về thái độ:
Lòng yêu mến những con người lao động bình dị ở mọi miền của tổ quốc,
tình yêu thiên nhiên hùng vĩ, mĩ lệ, yêu tiếng mẹ đẻ giàu có, trong sáng.
2.4. Về phát triển năng lực:
Năng lực giải quyết vấn đề; năng lực sáng tạo; năng lực hợp tác; năng lực

giao tiếp tiếng Việt; năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mĩ.
3. Đối tượng dạy học của dự án:
Đối tượng học sinh:
- Số lượng: 20 học sinh - lớp: 6
- Những đặc điểm khác:
+ Khó khăn: 100% học sinh là con em đồng bào dân tộc thiểu số, học sinh
đầu cấp nên các em chưa thật mạnh dạn trong giao tiếp.
+ Thuận lợi: Đa số học sinh ngoan, ý thức tốt, nhiều em ham học hỏi, ham
hiểu biết...
4. Ý nghĩa của dự án:
* Đối với thực tiến dạy học:
- Thực hiện chủ trương đổi mới đồng bộ mục tiêu, nội dung, phương
pháp, hình thức tổ chức dạy học; góp phần hình thành năng lực giải quyết vấn
đề của học sinh.

3


- Dự án đã góp phần giúp cho việc dạy học đảm bảo tốt việc thực hiện
chuẩn kiến thức, kĩ năng.
- Tích hợp các kiến thức của các môn học khác vào bài giảng góp phần
giáo dục kĩ năng sống cho học sinh, góp phần vào sự phát triển toàn diện về các
môn học, giúp các em xâu chuỗi kiến thức tốt hơn.
- Qua thực tế dạy học, tôi thấy rằng việc liên môn kiến thức giữa các môn
học như Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, Sinh học, Giáo dục công dân, Âm nhạc, Mĩ
thuật vào để giải quyết một vấn đề nào đó trong môn Ngữ văn là việc làm hết
sức cần thiết. Học sinh sẽ có được những kiến thức nhất định về kiến thức Lịch
sử, Địa lí, Sinh học, Ngữ văn, Giáo dục công dân, Âm nhạc, Mĩ thuật.
- Đồng thời, trong thực tế, “tích hợp” là một khái niệm được khuyến khích
sử dụng trong giáo dục. Tích hợp kiến thức các môn học vào để giải quyết các

vấn đề trong một môn học sẽ giúp học sinh hiểu rộng hơn, sâu hơn về vấn đề
trong môn học đó. Và cũng giúp giáo viên tiếp cận tốt hơn, hiểu rõ hơn, sâu hơn
những vấn đề đặt ra trong sách giáo khoa. Từ đó bài dạy sẽ trở nên linh hoạt,
sinh động hơn
- Vấn đề áp dụng chủ đề tích hợp tạo cho học sinh kỹ năng sống biết nhận
thức, giáo dục, thẫm mĩ,... hình thành tư duy từ hình tượng nghệ thuật văn học
trở về cuộc sống thực tại. Học sinh hiểu được vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc
sống con người một vùng đất phương Nam của Tổ quốc.
- Việc tạo ra các Slide là để hỗ trợ cho việc dạy học đồng thời tiết kiệm thời
gian và gây cho người học hứng thú học tập. Bên cạnh đó còn có các Video, bài
hát và tranh ảnh minh họa thêm để bổ trợ, làm phong phú cho tiết học.
- Từ tiết Ngữ văn, học sinh có thể áp dụng cho các môn học khác và
ngược lại. Học sinh sẽ phải đào sâu và mở rộng kiến thức, vận dụng linh hoạt,
không thụ động mà phải tìm tòi, chắt lọc kiến thức, xử lí kiến thức cho hợp lí...
5. Thiết bị dạy học, học liệu:
* Các thiết bị, đồ dùng dạy học, học liệu sử dụng trong dạy học:
Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 6, sách giáo viên Ngữ văn lớp 6, sách nâng
cao Ngữ văn lớp 6, các trang Wed Gogle, Violet...
- Bút dạ, giấy A4: để học sinh vẽ Bản đồ tư duy trong quá trình tổng kết,
củng cố kiến thức bài học.
Máy tính xách tay, máy chiếu, hệ thống kênh hình, bản đồ, clip tư liệu, bài
hát “Áo mới Cà Mau”; giáo án soạn trên Power Point và Word, bảng, phấn...
* Các ứng dụng CNTT trong việc dạy học của dự án:
Với bài soạn giảng của giáo viên: Giáo án soạn trên Word; giáo án soạn
trên Power Point: Hệ thống hiệu ứng, hệ thống sơ đồ hoá kiến thức, bản đồ tư
duy, đường link nhạc, bài hát “Áo mới Cà Mau”; đường linh clip giới thiệu hệ
thống kênh rạch và cảnh sinh hoạt chợ búa trên sông nước vùng Cà Mau, hệ
thống kênh hình...
6. Hoạt động dạy học và tiến trình dạy học:

4


Ngày soạn:................................................................
Ngày giảng:.............................................................
Tiết 77: Văn học
Văn bản

SÔNG NƯỚC CÀ MAU
- Đoàn Giỏi I- Mục tiêu bài học:
1. Kiến thức: Qua bài học HS cần:
- Cảm nhận được sự phong phú và độc đáo của thiên nhiên vùng sông
nước Cà Mau
- Nắm được nghệ thuật miêu tả cảnh sông nước của tác giả
2. Kĩ năng:
Rèn kĩ năng phân tích, cảm thụ những nét đặc sắc của một đoạn văn miêu
tả với ngôn ngữ bình dị mà phong phú đậm màu sắc Nam Bộ, cảm hứng dào dạt
trước cảnh đẹp sông nước đập mạnh vào giác quan của người nghệ sĩ.
3. Thái độ:
Lòng yêu mến những con người lao động bình dị ở mọi miền của tổ quốc,
tình yêu thiên nhiên hùng vĩ, mĩ lệ, yêu tiếng mẹ đẻ giàu có, trong sáng.
4. Phát triển năng lực:
Năng lực giải quyết vấn đề; năng lực sáng tạo; năng lực hợp tác; năng lực
giao tiếp tiếng Việt; năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mĩ.
II- Chuẩn bị:
- GV: GA, SGK, SGV, STK, máy tính, máy chiếu...
- HS: SGK, soạn bài
III- Phương pháp:
- Phương pháp: Đọc sáng tạo, nghiên cứu, tái tạo, gợi tìm, giảng bình ...
- Kĩ thuật: Động não, trình bày một phút...

IV- Tiến trình bài dạy:
1. ổn định:
- KTSS:..............................................
2. KTBC:
a) Câu hỏi: Tóm tắt ngắn gọn văn bản "Bài học đường đời đầu tiên” của
nhà văn Tô Hoài. Làm bài tập trắc nghiệm:
A. Ở đời không được ngông cuồng, dại dột sẽ chuốc vạ vào thân.
B. Ở đời phải cận thận khi nói năng, nếu không sớm muộn rồi cũng mang
vạ vào mình.
C. Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm
muộn rồi cũng mang vạ vào mình.
D. Ở đời phải trung thực, tự tin, nếu không sớm muộn rồi cũng mang vạ
vào mình.
5


b) Đáp án:
- Tóm tắt ngắn gọn: Chàng thanh niên Dế Mèn cường tráng, khoẻ mạnh
nhưng kiêu căng tự phụ về vẻ đẹp và sức mạnh của mình, hay xem thường và
bắt nạt mọi người. Một lần, Mèn bày trò trêu chọc Cốc để khoe khoang trước
anh hàng xóm Dế Choắt, dẫn đến cái chết thảm thương của người bạn xấu số ấy.
Cái chết của Choắt làm Mèn vô cùng hối hận, ăn năn về thói hung hăng bậy bạ
của mình.
- Đáp án đúng: C
3. Bài mới:
a) Giới thiệu bài:
*Tích hợp liên môn Địa lí 8+9 (Đặc điểm sông ngòi Việt Nam, Vùng đồng bằng
sông Cửu Long)
- GV cho HS quan sát bản đồ Việt Nam và gọi 1 HS lên bảng xác định vị
trí của tỉnh Cà Mau

- HS: Xác định vị trí Cà Mau
- GV chiếu một số hình ảnh về Cà Mau và giới thiệu:

Cà Mau - vùng là đất tận cùng của Tổ quốc Việt Nam. Trong bài thơ“Mũi
Cà Mau” nhà thơ Xuân Diệu đã có những so sánh và liên tưởng thật độc đáo về
vùng đất này:
“Tổ quốc tôi như một con tàu
Mũi thuyền ta đó - mũi Cà Mau”.
6


Có thể nói, đến với Cà Mau chúng ta không chỉ đến với bạt ngàn rừng
đước, vun vút rừng tràm cùng cảnh sông nước mênh mang, thiên nhiên hoang
sơ, hấp dẫn mà chúng ta còn được thưởng thức cảnh sinh hoạt chợ búa mang đặc
điểm riêng, độc đáo của con người Nam Bộ - Cà Mau. Vậy cụ thể nét độc đáo
và hấp dẫn của vùng đất này như thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu trong tiết học
hôm nay: Tiết 77 – Văn bản: “Sông nước Cà Mau” của nhà văn Đoàn Giỏi.
b) Các hoạt động dạy – học:
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
* Phương pháp: vấn đáp,
thuyết trình
- GV chiếu chân dung nhà văn - Quan sát
Đoàn Giỏi

(?) Hãy giới thiệu vài nét về tác
giả Đoàn Giỏi.
- GV bổ sung thêm thông tin về
tác giả: Trong những năm chống

thực dân Pháp, Đoàn Giỏi công
tác trong ngành an ninh rồi làm
công tác thông tin văn nghệ.
Tập kết ra bắc, từ năm 1955 ông
chuyển sang làm sáng tác và
biên tập sách báo. Đoàn Giỏi là
Uỷ viên Ban chấp hành Hội nhà
văn Việt Nam các khóa I, II, III.
Đề tài sáng tác của ông thường
viết cho thiếu nhi , giàu sức lôi
cuốn hấp dẫn bởi chất hồn
nhiên trong trẻo và đậm đà hơi
thở của vùng đất phương Nam.
(?) Kể tên những tác phẩm chính
của Đoàn Giỏi.

Nội dung cần đạt
I- Tìm hiểu chung
1. Tác giả: (1925 1989)

- Giới thiệu tác giả - Quê ở Châu Thành,
Kiên Giang
Đoàn Giỏi
- Tên khai sinh là
- Nghe
Đoàn Giỏi, ngoài ra
còn có bút danh là
Nguyễn Hoài, Nguyễn
Phú Lễ...
- Ông thường viết về

cuộc sống thiên nhiên
và con người quê
hương ông, mang đậm
màu sắc Nam Bộ

- Các tác phẩm
chính: Giữ vững
niềm tin (thơ) 1954,
Cá bống mú (truyện)
1955, Hoa hướng
dương (tiểu thuyết)
7


1960,
Đất
rừng
phương
Nam
(truyện) 1957, Tê
giác trong ngàn xanh
(biên khảo) 1981...
2. Tác phẩm
(?) Cho biết xuất xứ của văn Trích
chương - Trích chương XVIII
bản.
XVIII truyện “Đất truyện “Đất rừng
rừng phương Nam” phương Nam”
(?) Hãy tóm tắt nội dung tác - Tóm tắt theo phần
phẩm “Đất rừng phương Nam”. chú thích SGK

- GV chiếu bìa của truyện “Đất - Quan sát, nghe
rừng phương Nam” và giới
thiệu:

Truyện “Đất rừng phương
Nam” kể về quãng đời lưu lạc
của cậu bé An - nhân vật chính tại vùng đất rừng U Minh, miền
Tây Nam bộ trong những năm
đầu cuộc kháng chiến chống
Pháp. Tác phẩm đã được đạo
diễn Vĩnh Sương chuyển thể
thành phim truyền hình “Đất
phương Nam” năm 1997. Đây
là bộ phim được rất nhiều bạn
thiếu nhi yêu thích.
* Phương pháp: Đọc sáng tạo,
II - Đọc, hiểu văn
vấn đáp
bản
- GV hướng dẫn cách đọc: - Đọc, nhận xét cách 1. Đọc, chú thích
Giọng hăm hở, liệt kê, giới đọc của bạn
thiệu, nhấn mạnh các tên riêng.
Đọc mẫu, gọi 2-3 HS đọc văn
bản, các HS khác nhận xét cách
đọc của bạn

8


- GV Chiếu hình ảnh cây đước

và đèn măng-sông
*Tích hợp liên môn Sinh học 6
(Đặc điểm chung của thực vật)
- Cây cao, thân gỗ
(?) Cho biết đặc điểm của cây cứng, rễ chùm, mọc
đước?
thành rừng ở vùng
ngập mặn, có nhiều ở
ven biển nước ta

(?) Xã nào ở huyện Tiên Yên - Xã đảo Đồng Rui
của chúng ta cũng có trồng cây
đước?
- GV chiếu hình ảnh rừng đước
ở xã đảo Đồng Rui – Tiên Yên
(?) Em biết gì về đèn măng- - Đèn đốt bằng hơi
sông?
dầu hoả, có mạng
bằng sợi không cháy
bao quanh ngọn lửa
để tăng độ sáng

* Tích hợp Tập làm văn:
(?) Đoạn trích được kể theo
ngôi thứ mấy? Người kể chuyện
ở đây là ai?
(?) Bài văn được kết hợp bởi
những phương thức biểu đạt
nào?

- Ngôi thứ nhất, 2. Kết cấu, bố cục:
người kể chuyện là - Ngôi kể: thứ nhất
chú bé An

- PTBĐ: tự sự, miêu - PTBĐ: tự sự, miêu
tả, thuyết minh có cả tả, thuyết minh
phép lập luận giải
thích
- GV: Tuy là trích từ một tác - Nghe
phẩm truyện nhưng bài văn có
thể xem là bài miêu tả khá hoàn
chỉnh bao gồm cả cảnh thiên
nhiên và cảnh sinh hoạt
* Tích hợp Tập làm văn:
(?) Bài văn miêu tả cảnh gì? - Tả cảnh sông nước

9


Theo trình tự nào?

(?) Dựa vào trình tự miêu tả, em
hãy xác định bố cục của bài văn?
- GV chiếu bố cục bài thơ

(?) Theo em, người kể chuyện
đã chọn vị trí nào để quan sát
miêu tả cảnh vật?
(?) Vị trí này có lợi thế gì trong
việc quan sát và miêu tả?

- GV dẫn dắt chuyển ý: Như vậy
vị trí miêu tả có vai trò rất quan
trọng, khi viết văn miêu tả các
em cần lựa chọn vị trí miêu tả
cho phù hợp vì đây chính là yếu
tố góp phần tạo nên thành công
của bài văn miêu tả. Vậy dưới
ngòi bút miêu tả của Đoàn Giỏi

Cà Mau
- Trình tự: đi từ ấn
tượng chung về thiên
nhiên đất trời đến
việc tập chung miêu
tả, thuyết minh về
các kênh rạch, sông
ngòi với cảnh vật hai
bên bờ và cuối cùng
là cảnh chợ Năm
Căn (từ khái quát
đến cụ thể)
(1) Từ đầu... xanh - Bố cục: 3 đoạn
đơn điệu (Những ấn
tợng chung ban đầu
về TN vùng CM)
(2) Tiếp... sóng ban
mai (Cảnh kênh
rạch, dòng sông
Năm Căn và rừng

đước)
(3) Còn lại (Cảnh
chợ Năm Căn)
- Trên con thuyền
xuôi theo các kênh
rạch, đổ ra sông Năm
Căn và dừng lại ở
chợ Năm Căn
- Người kể chuyện
có thể lần lượt miêu
tả về sông rạch và
cảnh hai bên bờ, có
thể miêu tả kĩ hoặc
lướt qua, tuỳ thuộc
vào ấn tượng mà
cảnh vật ấy tạo ra
cho người quan sát
- Nghe

10


thì cảnh vật được hiện lên như
thế nào? Chúng ta cùng chuyển
sang mục 3 phân tích.
* Phương pháp: Vấn đáp, gợi
tìm, giảng bình, thảo luận nhóm

3. Phân tích
3.1. Ấn tượng chung

ban đầu về thiên
nhiên Cà Mau

- GV chiếu hình ảnh về thiên - Chú ý đoạn 1 SGK
nhiên Cà Mau, yêu cầu HS chú
ý đoạn 1 của văn bản

- GV giảng : Những hình ảnh
trong bài văn được hiện lên như
trong khuôn hình của một cuốn
phim. Có đoạn đặc tả cận cảnh,
có chỗ lùi xa để bao quát toàn
cảnh.
(?) Ở đoạn văn đầu tiên, cảnh - Miêu tả khái quát
- Miêu tả khái quát:
vật được miêu tả cụ thể hay khái - Đó là hình ảnh của sông ngòi, kênh rạch
quát ? Đó là cảnh vật gì ?
sông ngòi, kênh rạch chi chít...
toả răng chi chít,
màu sắc chung của
trời, cây, nước
*Tích hợp liên môn Địa lí 8+9
(Đặc điểm sông ngòi Việt Nam;
Vùng đồng bằng sông Cửu
Long)
- Thuận lợi cho sự
- GV: Đây chính là đặc điểm nổi phát triển giao thông
bật của vùng đất Cà Mau..
đường thủy. Tuy
(?) Đặc điểm tự nhiên đó có nhiên đi lại sẽ gặp

thuận lợi và khó khăn như thế khó khăn.
nào cho phát triển kinh tế vùng
Cà Mau?
- GV giảng: Do mạng lưới sông - Nghe
ngòi, kênh rạch chăng chịt nên ở
đây giao thông đường thủy rất
phát triển. Đây cũng là điểm
11


riêng biệt của vùng sông nước so
với vùng đất liền của chúng ta.
Chính nét riêng này cùng với
thiên nhiên hoang sơ đầy bí ẩn
và những thắng cảnh nổi tiếng
đã tạo nên điểm du lịch khá hấp
dẫn đối với những ai thích khám
phá vùng sông nước.
(?) Và ấn tượng nổi bật ban đầu - Không gian rộng
của tác giả về vùng Cà Mau là lớn mênh mông, trên,
một không gian như thế nào?
dưới, chung quanh
tất cả được bao trùm
bởi màu xanh
(?) Không gian ấy được tác giả - Cảm nhận qua
cảm nhận qua những giác quan thính giác và thị giác
nào? (Tác giả đã nhìn và nghe đặc biệt là cảm giác
thấy những gì ?)
+ Thiên nhiên được
bao trùm trong màu

xanh của trời, nước
và sắc xanh của cây
lá
+ Tiếng rì rào của
rừng cây, của sóng
và gió
- GV bình: Chính màu xanh đặc - Nghe
trưng này đã tạo nên một quang
cảnh lặng lẽ, đơn điệu. Cùng với
tiếng sóng biển rì rào, miêm
man, mằn mặn thổi về trong hơi
gió muối cũng trở thành thứ âm
thanh đơn điệu, triền miên ru
ngủ thính giác. Âm thanh đó nó
có gì trăn trở, thấp thỏm vì nó
làm mòn mỏi và đuối dần đi tác
dụng phân biệt thị giác của con
người.
(?) Để miêu tả cảnh quan thiên - Nghệ thuật: tả xen
nhiên Cà Mau, ở đoạn văn này với kể, so sánh, liệt
tác giả đã xen kẽ phương thức kê, điệp từ, tính từ
miêu tả với phương thức nào ? chỉ màu sắc và trạng
Ngoài ra còn có sự kết hợp của thái cảm xúc
những biện pháp nghệ thuật gì ?

- Không gian rộng lớn

- Cảm nhận bằng
nhiều giác quan

- Nghệ thuật: tả xen
với kể, so sánh, liệt kê,
điệp từ, tính từ chỉ
màu sắc

12


(?) Với nghệ thuật miêu tả và
cảm nhận của tác giả em hình
dung như thế nào về thiên nhiên
Cà Mau ?
- GV chiếu hình ảnh thiên nhiên
Cà Mau

-> Cà Mau là vùng đất
có nhiều sông rạch,
cây cối, thiên nhiên
phủ kín màu xanh,
chưa có sự tác động
của con người

- GV dẫn dắt chuyển ý : Đó là - Nghe
ấn tượng chung ban đầu về
thiên nhiên Cà Mau. Khi mới
tiếp xúc thì có vẻ đơn điệu
nhưng khi tìm hiểu thì thiên
nhiên nơi đây lại tiềm tàng đầy
sức sống. Vậy vùng đất thân yêu
này còn được gợi lên bởi những

nét riêng nào về sinh thái chúng
ta cùng chuyển sang mục 3.2
(?) Trong đoạn văn này tác giả
đã thuyết minh và giải thích cho
chúng ta biết điều gì ?
(?) Người ta đặt tên cho sông
ngòi, kênh rạch, làng xã ở đây
bằng cách nào? Em có nhận xét
gì về cách đặt tên đó?

- GV chiếu hình ảnh con ba
khía, cây mái giầm

3.2. Cảnh kênh rạch,
dòng sông Năm Căn
và rừng đước
*) Cảnh kênh rạch
- Thuyết minh, giải - Thuyết minh, giải
thích cách gọi tên thích cách gọi tên một
một số địa danh Cà số địa danh Cà Mau
Mau
- Những tên gọi về
kênh rạch đều bắt
nguồn từ những đặc
điểm sinh học của
loài cây, loài con
sinh sống ở đó.
- Đặt tên không phải
bằng những danh từ
mĩ lệ mà căn cứ theo

đặc điểm riêng để
gọi thành tên
- Quan sát

13


(?) Những địa danh này gợi ra
đặc điểm gì về thiên nhiên vùng
Cà Mau ?
* Tích hợp liên môn GDCD 6
(Yêu thiên nhiên, sống hòa hợp
với thiên nhiên)
(?) Qua đó em có nhận xét gì về
mối quan hệ giữa thiên nhiên và
con người nơi đây?
- GV giảng: Thiên nhiên là tài
sản vô giá, có ý nghĩa quan
trọng đối với con người và sự
phát triển kinh tế - xã hội. Vì
vậy chúng ta cần phải biết yêu
thiên nhiên, sống hoà hơp với
thiên nhiên.
- GV yêu cầu HS chú ý đoạn văn
tiếp theo
(?) Cho biết đối tượng miêu tả
của đoạn văn này?
- GV chiếu hình ảnh

->

Thiên
nhiên -> Thiên nhiên hoang
hoang dã, phong phú dã, phong phú
- Con người sống
hoà hợp với thiên
nhiên

- Theo dõi SGK
- Miêu tả dòng sông *) Dòng sông Năm
Năm Căn và rừng Căn và rừng đước
đước

14


- GV giới thiệu : Ở đoạn văn
tiếp theo, tác giả tập trung tả
dòng sông Năm Căn và rừng
đước.
? Dòng sông Năm Căn và rừng - Sông: rộng hơn
đước được miêu tả những chi ngàn thước, nước đổ
tiết nổi bật nào?
ầm ầm, cá bơi hàng
đàn
- Rừng đước: dựng
lên cao ngất, ngọn
bằng tăm tắp...
(?) Những chi tiết này đã tạo nên -> Thiên nhiên rộng
một thiên nhiên như thế nào lớn, hùng vĩ, đầy sức
trong trí tưởng tượng của em ?

sống
- GV chia lớp làm 4 nhóm thảo - Thảo luận nhóm
luận (3 phút)
- GV chiếu câu văn “Thuyền
chúng tôi chèo thoát qua kênh
Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa
Lớn, xuôi về Năm Căn” và câu
hỏi thảo luận.
- Câu hỏi thảo luận: Câu văn - Các động từ, cụm
này có những động từ nào cùng động từ: thoát qua,
chỉ hoạt động của con thuyền ? đổ ra, xuôi về
Nếu thay đổi trình tự các động - Không thay đổi
từ ấy có ảnh hưởng gì đến nội được vì sẽ làm sai
dung diễn đạt hay không ? Qua nội dung, trạng thái
đó em có nhận xét gì về cách hoạt động của con
dùng từ của tác giả ?
thuyền: Thoát qua
(nói con thuyền vượt
qua nơi khó khăn
nguy hiểm); đổ ra
(diễn tả con thuyền
từ con kênh nhỏ ra
dòng sông lớn); xuôi
về (diễn tả con
thuyền nhẹ nhàng
trôi theo dòng nước
ở nơi dòng sông êm
- GV yêu cầu đại diện nhóm ả)
trình bày kết, các nhóm khác -> Chính xác, tinh tế
nhận xét, bổ sung

(?) Ngoài ra nghệ thuật tả cảnh - Nghệ thuật:
của tác giả ở đây có gì độc đáo? + Từ ngữ chính xác
Cách ta cảnh đó làm cho cảnh + Tả trực tiếp

- Sông: rộng hơn ngàn
thước, nước đổ ầm ầm,
cá bơi hàng đàn
- Rừng đước: dựng lên
cao ngất, ngọn bằng
tăm tắp...
-> Thiên nhiên rộng
lớn, hùng vĩ, đầy sức
sống

- Nghệ thuật:
+ Từ ngữ chính xác
+ Tả trực tiếp
15


vật ở đây được hiện lên như thế + Dùng nhiều so + Dùng nhiều so sánh
nào?
sánh
-> Cảnh hiện lên cụ
-> Cảnh hiện lên cụ thể, sinh động
thể, sinh động
* Tích hợp Tiếng Việt:
- GV: Chiếu câu văn “Cây đước
mọc dài theo bãi, theo từng lứa
trái rụng, ngọn bằng tăm tắp,

lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy
dòng sông, đắp từng bậc màu
xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu
xanh chai lọ,... loà nhoà ẩn hiện
trong sương mù và khói sóng
ban mai”.
(?) Tìm trong đoạn văn những - Xanh lá mạ, xanh
từ miêu tả màu sắc của rừng rêu, xanh chai lọ
đước.

(?) Em có nhận xét gì về cách
miêu tả màu sắc rừng đước của
tác giả ? (Nếu ở đoạn trên chỉ có
một màu xanh đơn điệu của trời,
của nước, của rừng cây đến đoạn
này tác giả đã phân hoá màu
xanh theo mấy mức độ sắc thái?
Những sắc thái ấy cùng chỉ màu
xanh của sự vật nào ?)
- GV bình: Nhờ ba mức độ xanh
này mà trước mắt người nhìn
hiện lên: từng bậc màu xanh,
lớp này chồng lên lớp kia của
rừng đước hai bên bờ như ôm
lấy dòng sông Năm Căn như đôi
bạn tri kỉ.
* Tích hợp liên môn GDCD 7
(Bảo vệ tài môi trường và tài
nguyên thiên nhiên)
- GV kết hợp giảng và trình

- Phân hóa màu xanh
theo ba mức độ
- Màu xanh của lá
cây đước từ non đến
già nối tiếp nhau

- Nghe

16


chiếu một số hình ảnh rừng đước
Cà Mau bị tàn phá trong những
năm gần đây:

Tuy nhiên rừng ngập mặn của
Việt Nam hiện nay đang lên
tiếng kêu cứu. Đặc biệt là rừng
đước Cà Mau đã có nhiều thay
đổi bởi sự tàn phá của con
người như : chặt cây để đốt than
lấy củi, để dựng nhà, để nuôi
tôm.
(?) Vậy theo các em chúng ta - Báo với cơ quan có
cần phải làm gì để bảo vệ cảnh thẩm quyền để trừng
trị nghiêm khắc
quan, môi trường Cà Mau ?
những kẻ cố tình phá
hoại môi trường.

Tuyên truyền để mọi
người không được
chặt phá rừng đước
Cà Mau, hãy bảo vệ
lấy thiên nhiên chính
là bảo vệ môi trường
sống của con người
- GV liên hệ thực tế: Rừng ngập
mặn của xã Đồng Rui, huyện
Tiên Yên trước đây cũng từng bị
người dân chặt phá để làm đầm
nuôi trồng thuỷ sản. Trước thực
trạng trên, tỉnh đã nỗ lực thực
hiện các giải pháp nhằm bảo vệ,
duy trì và phát triển rừng ngập
mặn. Giờ đây, màu xanh của
những cánh rừng ngập mặn
đang được hồi sinh, Đồng Rui
được đánh giá là một trong ít
địa phương có diện tích rừng
ngập mặn lớn và chất lượng tốt
của miền Bắc.
17


- GV chiếu hình ảnh nhân dân
Đồng Rui tích cực tham gia
trồng rừng ngập mặn

- GV: Chúng ta hãy cùng chung - Quan sát clip

tay bảo vệ rừng đước Cà Mau,
để thiên nhiên Cà Mau mãi ấn
tượng, đầy sức sống như trong
trang viết của nhà văn Đoàn
Giỏi.
- GV chiếu clip cảnh sông nước
Cà Mau

- GV dẫn dắt chuyển ý: Cà Mau - Nghe
không chỉ độc đáo ở cảnh thiên
nhiên sông nước mà còn hấp
dẫn ở cảnh sinh hoạt cộng đồng
nơi chợ búa. Tính chất đặc sản
của cả vùng sông nước Cà Mau
được kết tinh ở cảnh chợ Năm
Căn.
- GV chiếu hình ảnh chợ Năm
Căn, yêu cầu HS chú ý đoạn
cuối

3.3. Cảnh chợ Năm
Căn

- Quen: quang cảnh - Chợ vừa quen vừa lạ

18


quen thuộc giống các
chợ vùng rừng cận

biển
- Lạ: nhiều bến vận
hà, nhiều lò than, nhà
bè như những khu
phố nổi
( ?) Theo cảm nhận của tác giả
thì quang cảnh chợ Năm Căn
vừa quen thuộc, vừa lạ lùng.
Điều đó được hiện lên qua các
chi tiết điển hình nào ?
(?) Với sự khác lạ đó tác giả đã - Có cái bề thế của
nhận định gì về bề thế của chợ một trấn “anh chị
Năm Căn ?
rừng xanh” đứng
kiêu hãnh, phô phang
sự trù phú của nó
trên vùng đất cuối
cùng của Tổ quốc
(?) Trù phú thôi chưa đủ. Ngoài + Chợ nằm sát bên
sự trù phú chợ Năm Căn còn có bờ sông nhưng họp
những vẻ đẹp độc đáo. Vậy đâu chủ yếu trên sông
là nét đẹp độc đáo của chợ Năm nước
Căn?
+ Ăn uống, mua bán
ngay trên thuyền,
tiện lợi đến bất ngờ
vì đi lại, mua bán
trên thuyền chẳng
khác nào đi trên bộ.
(?) Đến chợ Năm Căn du khách - Món xào, món nấu

có thể thưởng thức những món Trung Quốc, đĩa thịt
ăn hấp dẫn nào?
rừng nướng ướp kiểu
địa phương
( ?) Ta có thể mua được những - Mua được từ cái
hàng hoá gì ở chợ?
kim cuộn chỉ đến
món nữ trang đắt giá
( ?) Thái độ của những người - Thái độ bán hàng
bán hàng ra sao? Họ thuộc xởi lởi, người bán
những dân tộc nào?
hàng thuộc nhiều dân
tộc khác nhau: người
Kinh, người Hoa,
người Chà Châu
Giang
19


- GV bình : Như vậy chợ Năm
Căn đã đẹp lại còn đẹp hơn bởi
sự tô điểm về màu sắc, trang
phục, tiếng nói của người bán
hàng thuộc rất nhiều dân tộc
khác nhau. Nó mang theo hơi
thở rất riêng của một thứ chợ
ven vùng sông nước Nam Bộ.
( ?) Ở hai đoạn văn trước tác giả
đã chú trọng đến miêu tả cảnh
thiên nhiên. Còn ở đoạn này lại

chú trọng đến miêu tả cảnh sinh
hoạt. Vậy em có nhận xét gì về
nghệ thuật miêu tả của tác giả
trong đoạn văn này ?
(?) Nghệ thuật miêu tả đó có sức
gợi cho người đọc hình dung
như thế nào về cảnh sinh hoạt
của chợ Năm Căn?

- Nghe

- GV giảng bình : Có thể nói,
chợ Năm Căn là một bức tranh
vô cùng sống động, một bức
tranh được vẽ bằng ngôn ngữ
văn chương có đường nét, hình
khối, có màu sắc, âm thanh, và
đặc biệt còn có cả hương vị đậm
đà mà chỉ một vùng đất cuối
cùng của Tổ quốc mới có được.
( ?) Qua phần phân tích toàn bộ
văn bản, em cảm nhận như thế
nào về vùng đất Cà Mau ?

- Nghe

- Nghệ thuật miêu tả: - Nghệ thuật miêu tả:
quan sát kĩ lưỡng, quan sát kĩ lưỡng, điệp
điệp từ, liệt kê
từ, liệt kê

-> Cảnh sinh hoạt
chợ búa sông nước
đông vui, tấp nập, trù
phú, độc đáo, hấp
dẫn
- GV chiếu clip giới thiệu cảnh - Xem clip
mua bán của chợ nổi Năm Căn

-> Cảnh sinh hoạt chợ
búa sông nước đông
vui, tấp nập, trù phú,
độc đáo, hấp dẫn

- Cảm nhận được
những nét riêng, độc
đáo về cảnh thiên
nhiên, cảnh sinh hoạt
chợ búa của vùng đất
Cà Mau

20


* Tích hợp liên môn Lịch sử
(Lịch sử địa phương Cà Mau)
- Nghe tích cực
- GV chiếu một vài hình ảnh về
Cà Mau hiện nay và giới thiệu

Cà Mau là vùng đất trẻ mới
được khai phá cách đây khoảng
300 năm. Qua nhiều lần thay
đổi địa giới hành chính, ngày
01/01/1997 Cà Mau được chia
tách ra từ tỉnh Minh Hải cũ gồm
Cà Mau và Bạc Liêu. Tên gọi
Cà Mau được hình thành do
người Khơ me gọi vùng đất này
là “Tưk Kha - Mau” nói trại đi
là Cà Mau hoặc Khơ Mâu có
nghĩa là nước đen. Do nước đen
là màu nước đặc trưng của lá
tràm rừng U Minh bạt ngàn
rụng xuống làm đổi màu nước.
Ngày 14/4/1999 Chính phủ ban
hành Nghị định số 21 thành lập
thành phố Cà Mau trực thuộc
tỉnh Cà Mau. Cà Mau hôm nay
đang khoác lên mình chiếc áo
mới từ thành thị đến nông thôn.
Đời sống nhân dân từng bước
được nâng lên, bộ mặt quê
hương ngày thêm đổi mới.
* Tích hợp Tập làm văn:
( ?) Nếu cần đóng vai trò là một - HS tự bộc lộ
người hướng dẫn viên du lịch,
cần thuyết minh cho một người
chưa biết gì về vùng đất Cà Mau
thì em sẽ chọn chi tiết nào để

giới thiệu ?

21


(?) Qua đoạn trích “Sông nước
Cà Mau”, em có nhận xét gì về
sự hiểu biết cũng như tình cảm
của tác giả đối với vùng đất
này ?

- Tác giả có sự hiểu
biết thật phong phú,
tường tận
- Không những am
hiểu cuộc sống Cà
Mau mà tác giả còn
có tấm lòng gắn bó
máu thịt với vùng đất
này.
* Tích hợp liên môn Âm nhạc - Nghe, cảm nhận
(Âm nhạc thường thức)
- GV cho HS nghe bài hát “Áo
mới Cà Mau” sáng tác Thanh
Sơn

(?) Qua việc tìm hiểu văn bản
“Sông nước Cà Mau” và thưởng
thức bài hát “Áo mới Cà mau”,
đã giúp em bồi đắp thêm tình

cảm gì đối với vùng đất Cà Mau
nói riêng, đối với đất nước Việt
Nam nói chung?

- Yêu quý mảnh đất
này, muốn được đến
thăm vùng đất đó để
cảm nhận được
những điều mình đã
học. Tự hào vì đất
nước ta nơi nào cũng
đẹp, nơi nào cũng
đáng yêu

- GV: Thiên nhiên phong phú
hoang sơ mà tươi đẹp, sinh hoạt
chợ búa độc đáo và hấp dẫn. Đã
từ lâu mảnh đất Cà Mau - cực
nam của Tổ quốc đã trở thành
nguồn cảm hứng bất tận cho
nhiểu nhà thơ, nhà văn:
“Đi đâu cũng nhớ quê hương
Ở đâu lòng cũng mến thương đất này
Bồng bềnh sông rợn trời mây
Gió ru dừa nước, đước say bãi bồi.”

(Tố Hữu – Một thoáng Cà Mau)
- GV dẫn dắt chuyển ý: Một tác
phẩm văn học thành công nhờ
22

có sự đóng góp của hai yếu tố
nội dung và nghệ thuật. Vậy để
khái quát giá trih nội dung và
nghệ thuật của văn bản chúng ta
cùng chuyển sang mục 4. Tổng
kết.
* Phương pháp: Vấn đáp
4. Tổng kết
- GV chiếu hai bài tập trắc - Làm bài tập trắc 4.1. Nội dung
nghiệm để khái quát nội dung và nghiệm
- Thiên nhiên phong
nghệ thuật của văn bản.
phú, hoang sơ mà tươi
đẹp.
- Cuộc sống sinh hoạt
nhộn nhịp, hấp dẫn.

4.2. Nghệ thuật
- Tả xen kể, liệt kê, so
sánh, điệp từ.
- Sử dụng nhiều động
từ, cụm động từ, tính
từ
- Miêu tả cụ thể, chi
tiết, nhận xét tinh tế,
chính xác
- GV gọi HS đọc ghi nhớ SGK
- Đọc ghi nhớ

4.3. Ghi nhớ (SGK23)
* Phương pháp: vấn đáp, dạy - Làm BT theo sự III – Luyện tập
học theo dự án
hướng dẫn của GV
1. Bài tập 1: SGK-23
- GV hướng dẫn HS về nhà làm
2. Bài tập 2: SGK-23
bài tập phần luyện tập
- Bài tập 1+2 SGK
*Tích hợp liên môn Mĩ thuật 7
3. Bài tập bổ sung:
(Đề tài cuộc sống quanh em)
- Thực hiện theo Trong thời gian vừa
- GV giao bài tập bài tập - yêu hướng dẫn của GV
qua, em đã đạt kết quả
cầu HS nộp sản phẩm sau một
cao trong học tập.
tuần
Phần thưởng bố mẹ
dành cho em là một
chuyến tham quan
vùng sông nước Cà
Mau.
Dựa vào văn bản

23


“Sông nước Cà Mau”
của nhà văn Đoàn

Giỏi kết hợp với trí
tưởng tưởng của bản
thân, em hãy vẽ một
bức tranh về vùng
sông nước này.
4. Củng cố: - GV: Yêu cầu học sinh vẽ sơ đồ tư duy khái quát nội dung bài học.

5. Hướng dẫn về nhà:
* Bài cũ:
- Nắm được những nét cơ bản về tác giả, tác phẩm
- Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản
- Làm bài tập phần luyện tập, đọc phần đọc thêm
- Vẽ một bức tranh về vùng sông nước Cà Mau
* Bài mới:
- Chuẩn bị tiết tiếng Việt : So sánh
V- Rút kinh nghiệm:
...................................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................................
.
.................................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................................

7. Kiểm tra đánh giá kết quả học tập
* Cách thức, tiêu chí đánh giá kết quả học tập của học sinh:
- Giáo viên đặt các câu hỏi tích hợp giáo dục liên môn; Giáo viên củng cố
bài học từng phần và toàn bài.
- Học sinh trả lời tốt các câu hỏi tích hợp giáo dục liên môn, rèn kĩ năng
sử dụng bản đồ tốt, trả lời được các câu hỏi mang tính khái quát; học sinh vẽ
24

được tranh minh họa, vẽ sơ đồ tư duy... như vậy học sinh hiểu bài và vận dụng
kiến thức tốt, linh hoạt. Cụ thể như sau:
- Các câu hỏi tích hợp giáo dục liên môn:
*Tích hợp liên môn Địa lí 8+9 (Đặc điểm sông ngòi Việt Nam; Vùng đồng bằng
sông Cửu Long)
- GV yêu cầu học sinh xác định vị trí tỉnh Cà Mau trên bản đồ Việt Nam.
(?) Đặc điểm tự nhiên có thuận lợi và khó khăn như thế nào cho sự phát
triển kinh tế vùng Cà Mau?
* Tích hợp liên môn Sinh học 6 (Đặc điểm của thực vật)
(?) Cho biết đặc điểm của cây đước?
*Tích hợp liên môn GDCD 6+7 (Yêu thiên nhiên, sống hoà hợp với thiên
nhiên; Bảo vệ tài môi trường và tài nguyên thiên nhiên)
(?) Em có nhận xét gì về mối quan hệ giữa thiên nhiên và con người vùng
đất Cà Mau?
- GV: Rừng ngập mặn của Việt nam hiện nay đang lên tiếng kêu cứu. Đặc
biệt là rừng đước Cà Mau đã có nhiều thay đổi bởi sự tàn phá của con người
như: chặt cây để đốt than lấy củi, để dựng nhà, để nuôi tôm ...
(?) Vậy theo các em chúng ta cần phải làm gì để bảo vệ cảnh quan, môi
trường Cà Mau ?
*Tích hợp liên môn Lịch sử (Lịch sử địa phương Cà Mau)
- GV: Giới thiệu lịch sử hình thành và tên gọi của vùng đất Cà Mau
*Tích hợp liên môn Âm nhạc (Âm nhạc thường thức)
- GV cho HS nghe hai bài hát “Áo mới Cà Mau” của nhạc sĩ Thanh Sơn
(?) Qua việc tìm hiểu văn bản “Sông nước Cà Mau” và thưởng thức bài
hát “Áo mới Cà mau” đã giúp em bồi đắp thêm tình cảm gì đối với vùng đất Cà
Mau nói riêng, đối với đất nước Việt Nam nói chung?
*Tích hợp liên môn Mĩ thuật 7 (Đề tài cuộc sống quanh em)
- Bài tập bổ sung (phát triển năng lực gắn với tình huống thực tế):

Trong thời gian vừa qua, em đã đạt kết quả cao trong học tập. Phần
thưởng bố mẹ dành cho em là một chuyến tham quan vùng sông nước Cà Mau.
Dựa vào văn bản “Sông nước Cà Mau” của nhà văn Đoàn Giỏi kết hợp
với trí tưởng tưởng của bản thân, em hãy vẽ một bức tranh về vùng sông nước
này.

25