giáo án tích hợp liên môn ngữ văn 9 bài bếp lửa

Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

TUẦN 12
Kết quả cần đạt
- Hiểu được bài thơ gợi nhớ kỉ niệm về tình bà cháu đồng thời thể hiện tình cảm chân
thành của người cháu dối với bà. Thấy được sang tác của nhà thơ trong việc sử dụng
hình ảnh khơi gợi,liên tưởng ,kết hợp giữa miêu tả,tự sự ,bình luận với biểu cảm một
cách nhuần nhuyễn
- Thấy được sự phong phú của thể thơ tự do . Hiểu , cảm nhận được giá trị nội dung
nà nghệ thuật của bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lơng mẹ
- Hiểu,cảm nhận được giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ Ánh trăng của
Nguyễn Duy . Biết được đặc điểm và những đóng góp của thơ Việt Nam vào nền văn
học dân tộc
Thấy rõ vai trò kết hợp của các yếu tố nghị luận trong đoạn văn tự sự và biết vận
dụng viết đoạn văn tự sự có sử dụng yếu tố nghị luận
Ngày soạn 08/11/2014
Ngày dạy 10/11/2014 Dạy lớp 9A
Ngày dạy 11/11/2014 Dạy lớp 9B
TIẾT 56 VĂN BẢN : BẾP LỬA
( Bằng Việt )

I. Mục tiêu
1. Kiến thức
- Những hiểu biết bước đầu về tác giả Bằng Việt và hoàn cảnh ra đời bài thơ.
- Những xúc cảm chân thành của tác và hình ảnh người bà giàu tình thương,giàu đức
hi sinh
- Việc sử dụng kết hợp các yếu tố tự sự,miêu tả,bình luận trong tác phẩm trữ tình
2. Kĩ năng
- Nhận diện , phân tích được các yếu tố miêu tả , tự sự , bình luận và biểu cảm trong

bài thơ
- Liên hệ để thấy được nỗi nhớ về người bà trong hoàn cảnh tác giả đang ở xa tổ quốc
có mối quan hệ chặt chẽ với những tình cảm với quê hương, đất nước
* Tích hợp liên môn:
- Tiếng Việt: (các biện pháp tu từ…)
TRẦN THỊ VÂN ANH

1

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

- Tập làm văn: Các phương thức biểu đạt; Yếu tố nghị luận trong thơ.
- Môn Giáo dục công dân: Nếp sống văn minh thanh lịch
- Môn lịch sử: Nạn đói 1945
3. Thái độ : Giáo dục học sinh trân trọng tình cảm, kỷ niệm tuổi thơ, yêu quý người
bà, yêu quý trân trọng tình cảm quê hương.
II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
1. Giáo viên : Sưu tầm tập thơ Hương cây – Bếp lửa
2. Học sinh : chuẩn bị bài theo yêu cầu của giáo viên (T55)
III. Tiến trình bài dạy
1.Kiểm tra bài cũ (không)
* Đặt vấn đề vào bài mới (1’)
Nếu phải đi xa em nhớ nhất những kỷ niệm gì về bà của mình ?
Phát biểu tự do
Đó là những kỷ niệm của các em về bà. Vậy nhà thơ Bằng Việt nhớ về bà của

mình khi đi xa như thế nào ta học bài hôm nay.
2. Dạy nội dung bài mới:

G

Hoạt động của GV và HS
Treo ảnh nhà thơ Việt Bằng

Ghi bảng
I. Đọc, tìm hiểu chung (14’)

V

Quan sát ảnh

1. Tác giả

HS

Đọc chú thích
Hãy giới thiệu đôi nét về tác giả Bằng
Việt?
Trả lời
Chốt ghi
TRẦN THỊ VÂN ANH

2

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU

Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

HS
?
HS

- Bằng Việt tên khai sinh là

G

Nguyễn Việt Bằng, sinh năm 1941,

V

quê ở Thạch Thất, Hà Tây.
- Ông làm thơ từ đầu những năm
60 và thuộc thế hệ các nhà thơ
trưởng thành trong thời kì kháng
chiến chống Mĩ .
- Ngoài làm thơ, Bằng Việt còn
dịch tác phẩm của nhiều nhà thơ
nổi tiếng trên thế giới.
- Thơ Bằng Việt trong trẻo, mượt
mà thường khai thác những kỉ
Bổ sung thêm:

niệm, ước mơ của tuổi trẻ.

Nhà thơ Bằng Việt tên thật là Nguyễn Việt - Ông từng là Chủ tịch Hội đồng
Bằng, sinh ngày 15 tháng 6 năm 1941 tại thơ Hội Nhà văn Việt Nam, hiện
thành phố Huế; nguyên quán xã Chàng đang là Chủ tịch Hội liên hiệp Văn
Sơn, huyện Thạch Thất, thành phố Hà học nghệ thuật Hà Nội.
Nội. Năm 1965, ông tốt nghiệp Khoa Pháp
G

lý Trường đại học Tổng hợp Kiev của

V

Liên Xô, về nước làm việc tại Viện Luật
học thuộc Uỷ ban Khoa học xã hội Việt
Nam. Năm 1969, Bằng Việt chuyển sang
Hội Nhà văn Việt Nam, và năm sau 1970, ông tham gia công tác ở chiến
trường Bình Trị Thiên, với tư cách là một
phóng viên chiến trường và làm tại Bảo
tàng truyền thống cho Binh đoàn Trường

TRẦN THỊ VÂN ANH

3

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

Sơn - 559.
Đến năm 1975, Bằng Việt về làm việc tại
Nhà xuất bản Tác Phẩm Mới.
Từ năm 1983-1989, ông được bầu làm
Tổng thư ký Hội Văn học nghệ thuật Hà
Nội, Tổng biên tập đầu tiên của báo
Người Hà Nội ấn hành từ năm 1985; làm
Tổng biên tập tờ tạp chí Diễn đàn Văn
nghệ Việt Nam (1989-1991), Phó Chủ tịch
Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật
Việt Nam. Năm 2001, ông được bầu làm
Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học nghệ
thuật Hà Nội và được bầu lại làm Chủ tịch
Hội nhiệm kỳ 2006 - 2010, 2010-2015.
Ông còn từng là Thành uỷ viên, Thư ký
thường trực, Phó Chủ tịch Hội đồng Nhân
dân thành phố Hà Nội (1991-2000).
Nhà thơ Bằng Việt là Uỷ viên Ban Chấp
hành Hội Nhà văn Việt Nam khoá 5, hiện
là Chủ tịch Hội đồng thơ của Hội khoá 8.
Hãy cho biết xuất xứ và hoàn cảnh ra đời
của bài thơ?
Phát biểu
Chốt ghi
2. Tác phẩm

?

- Xuất xứ: Trong tập “ Hương cây

bếp lửa ” in chung với Lưu Quang

HS Bài thơ được sáng tác năm 1963 ,khi tác Vũ.
TRẦN THỊ VÂN ANH

4

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

G

giả đang học năm học thứ hai tại Dại học - Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được

V

tổng hợp Kiev

sáng tác năm 1963 , khi tác giả

Nhà thơ kể lại: những năm đầu tôi theo đang học nghành luật ở nước
học ở đây tôi nhớ nhà kinh khủng Tháng 9 ngoài.
ở bên đó trời se se lạnh buổi sương mờ mờ
mặt đất gợi tôi nhớ cảnh mùa đông ở quê
nhà. Mỗi buổi dậy sớm đi học tôi thấy nhớ
G

khung cảnh bếp lửa thân quen. Nhớ hình

V

ảnh bà nội lụi cụi dậy sớm nấu nồi sôi,
luộc củ khoai củ sắn cho con cháu. Như
vậy chúng ta thấy bài thơ được xuất phát
từ những cảm xúc rất thật của tác giả.
+ Đọc bài thơ
Nêu yêu cầu đọc : chậm rãi, lắng đọng
Đọc 1 đoạn
Học sinh đọc – lớp nhận xét
Tìm hiểu thể thơ , phương thức biểu đạt?
Phát biểu
Chốt ghi

G

Bài thơ là lời của người cháu ở nơi xa nhớ

V

về Bà và những kỷ niệm với Bà, lòng kính - Thể thơ: Thơ tám chữ

G

yêu Bà, những suy ngẫm về Bà.

- Phương thức biểu đạt:Tự sự + trữ

V

Hãy nêu đại ý và bố cục bài thơ :

tình + miêu tả + nghị luận

HS Phát biểu
HS Chốt ghi
?
HS
G
TRẦN THỊ VÂN ANH

5

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

V

- Đại ý: Những cảm xúc và suy
ngẫm về bà và về bếp lửa.
- Bố cục: 4 đoạn

G

+ Khổ 1: Hình ảnh bếp lửa khơi

V

nguồn cho dòng hồi tưởng cảm xúc
về bà.
+ Bốn khổ tiếp: Hồi tưởng những

?

kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà và bếp

HS

lửa.

G

+ Khổ 6: Suy ngẫm về bà và bếp

V

Chuyển ý phần II

lửa.

Không phân tích theo bố cục mà phân tích + Khổ cuối: Cháu đã trưởng thành,
theo mạch cảm xúc

đi xa nhưng vẫn không nguôi nhớ

Đọc 2 câu thơ đầu

về bà.

Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

II. Phân tích (20’)

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm.

1. Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa

dòng hồi tưởng cảm xúc.

Hai câu này tác giả dụng biện pháp nghệ
thuật gì ?
- Điệp ngữ: Một bếp lửa
- Từ láy gợi tả, gợi cảm: chờn vờn, ấp iu
Tích hợp :Tiếng Việt
Em hiểu thế nào là “ chờn vờn, ấp iu?
 Chờn vờn là từ láy tượng hình vừa
G

giúp ta hình dung làn sương sớm đang

V

bay nhè nhẹ quanh bếp lửa vừa gợi cái mờ
nhòa của hình ảnh kí ức theo thời gian. Từ
ấp iu là một sáng tạo mới mẻ của tác giả.

G

Đó không phải là từ láy, từ ghép đơn

V

thuần mà là sự kết hợp và biến thể của hai

TRẦN THỊ VÂN ANH

6

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

từ ấp ủ, nâng niu. Ấp iu gợi đến bàn tay
kiên nhẫn, khéo léo và tấm lòng chi chút
của người nhóm bếp.
?

Với biện pháp nghệ thuật như vậy giúp em

thấy được điều gì về hình ảnh bếp lửa bà
hình ảnh người bà ?
Chốt ghi

*
?
G
V

Giảng:

- Hình ảnh bếp lửa bình dị, gần gũi,

Bắt đầu bằng hình ảnh bếp lửa "chập chờn thân thuộc
trong sương sớm, chập chờn trong kí ức. - Đôi bàn tay kiên nhẫn, khéo léo
Hơi ấm của bếp lửa bắt đầu truyền thấm, và tấm lòng chi chút của bà trong
bắt đầu nhen nhóm, khơi nguồn cho mạch công việc nhóm bếp hàng ngày.
cảm xúc thương yêu của cháu khi nhớ về
bà. Hình ảnh "Một bếp lửa" điệp lại hai
lần như nhắc nhớ, như hơi thổi vào bếp
lửa đang "ấp iu", để nhịp hồi tưởng bắt.
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.
?

Nắng mưa là hình ảnh ẩn dụ: nói về cuộc
đời vất vả của người bà, bà nhóm bếp bất
kể nắng mưa, bất kể mùa đông hay mùa

G

hè bất kể buổi sớm hay chiều thì bàng đôi

V

tay vén khéo bà vẫn nhóm lên ngon lửa
trong cái bếp bình dị ấy để cho cháu bát
cơm củ khoai..
Chuyển phần 2

G

Đọc 3 khổ thơ tiếp

V

Qua khổ thơ thứ 2,3,4 tác giả nhớ lại

TRẦN THỊ VÂN ANH

7

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

những kỷ niệm nào khi sống bên bà ?
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói

Năm ấy là ănm đói mòn đói mỏi

2. Hồi tưởng những kỉ niệm tuổi
thơ sống bên bà và bếp lửa.

Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay.
Tích hợp môn lịch sử
“Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi” cho
em liên tưởng đến thời gian nào của cuộc
kháng chiến ?
- Lên bốn tuổi tác giả nhắc tới sự kiện
khốc liệt của những năm tháng chiến tranh
của dân tộc ta hồi 1945
Nạn đói đã cướp đi bao mạng người.
người sống cũng vàng cả mắt.
Tích hợp:Tập làm Văn
G

? Tác giả dùng phương thức biểu đạt nào

V

và biện pháp nghệ thuật gì ?

HS - Tự sự , miêu tả, biểu cảm
?

- Nghệ thuật tách từ đói mòn đói mỏi nhà

thơ nhấn mạnh vào cái đói

HS Trong năm tháng đói kém đó với tài thu
vén của bà đã giúp gia đình nhà thơ vượt
qua nạn đói.
Khói bốc lên làm mắt cháu cay . Cái cay
của sống mũi bây giờ có lẽ là bởi sự ám
*

ảnh của mùi khói năm xưa nhưng cũng là

?

nỗi xúc động của nhà thơ
? Tác dụng của phương thức biểu đạt và
biện pháp nghệ thuật đó ?

TRẦN THỊ VÂN ANH

8

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

HS Chốt ghi

- Nhà thơ đã sử dụng những từ ngữ
*

gợi tả, gợi cảm để khắc sâu nỗi ám

?

ảnh về những năm tháng tuổi thơ
Đọc tiếp:

HS

gian khổ thiếu thốn, nhọc nhằn.

Tám năm dòng cháu cùng bà nhóm lửa

Trong tâm trí cháu, bếp lửa, ngọn

Tu hú kêu trên những cánh đồng xa

khói, mùi khói trở thành ấn tượng

Tú hú kêu bà còn nhớ không bà

không thể nào quên cùng với hình

Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế

ảnh bà.

Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế !
Mẹ ở cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,
Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà
?

Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ?
Tiếng chim tu hú vang vọng trong trí nhớ

G

của tác giả, giúp tác giả nhớ lại những gì

V

về bà?
Chốt ghi
Tìm các biện pháp nghệ thuật và nêu tác
dụng của bpnt đó

G
V

Điệp ngữ và phép liệt kê -> gợi nhớ kỉ

- Sự tận tụy, tình yêu thương, đùm

niệm

bọc, chở che bà dành cho cháu.

Bà : - kể chuyện
- bảo cháu nghe

TRẦN THỊ VÂN ANH

9

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

- dạy cháu làm
- chăm cháu học
Cuối khổ thơ tác giả dùng câu hỏi tu từ .
Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ?
Khi cháu đi xa chỉ có con tu hú ở bên bà,
nhà thơ trách con tu hú không đến ở cùng
bà lời trách tưởng như vô lí nhưng lại rất
có lí bởi nó xuất phát từ lí lẽ của trái tim ,
từ tình thương của cháu dành cho bà
Qua dòng hồi tưởng em thấy tình cảm của
?

nhà thơ đối với bà ntn ?
Chốt ghi

G

Yêu cầu hs đọc tiếp những câu tiếp

V

Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi

?

Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi

- Nỗi lo lắng, lòng biết ơn sâu sắc

Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh

của cháu đối với bà.

Vẫn vững lòng , bà dăn cháu đinh ninh
HS Bố ở chiến khu bố còng việc bố
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên.
Quan sát câu thơ “Năm giặc đốt làng
cháy tàn cháy rụi” và nhận xét về cách
dùng từ của tác giả ?
G

Ở đoạn này tác giả tiếp tục dụng nghệ

V

thuật tách từ và những từ cháy tàn cháy
rụi để nhấn mạnh cảnh xóm làng bị tàn
phá đau thương và sự khốc liệt của chiến
tranh.

TRẦN THỊ VÂN ANH

10

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

Em nhận xét gì về lời dẫn của tác giả
trong đoạn này , cách dẫn đó có mục đích
gì ?
- Dẫn lời dẫn trực tiếp và ngôn ngữ mộc
?

mạc giản dị: mày chớ kể này kể nọ của
người bà giúp ta hình dung giọng nói,

G

tiếng nói, tình cảm và suy nghĩ của bà.

V

Sáng lên phẩm chất của người bà, người
mẹ VN yêu nước…

G

Với cách dẫn đó giúp em thấy được điều

V

gì từ hình ảnh người bà ?
Chốt ghi
Yêu cầu hs quan sát tiếp đoạn:
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn

- Tinh thần vững vàng, bền bỉ, vượt

Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng...

qua khó khăn, thử thách của bà

Từ hình ảnh bếp lửa, cuối đoạn xuất hiện
?

điệp ngữ “ngọn lửa” là có dụng ý gì?

Nghệ thuật điệp ngữ “Một ngọn lửa” và
những hình ảnh biểu tượng có sức khái

HS quát cao. Một bếp lửa bình dị, mộc mạc
nay biến thành một ngọn lửa biểu tượng.
Chốt ghi

?
Chuyển phần 3

Bếp lửa của bà còn được nhen lên

Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa

bởi ngọn lửa của tình yêu thương

HS Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ

ấm áp, của niềm tin vững bền, của

TRẦN THỊ VÂN ANH

11

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm.

sức sống bất diệt.

Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm

3. Những suy ngẫm về bà

Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt
bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
?

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ
Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa !

G

Có từ ngữ được lặp đi lặp lại nhiều lần

V

trong khổ thơ, đó là từ nào?
Giảng trên bản phụ các em quan sát

G
V

?

HS
Điệp từ “nhóm” trong từng câu thơ có
những ý nghĩa giống và khác nhau ntn
Chốt ghi
G
V

G
V

Chính vì thế mà tác giả đã phải thốt lên

- Điệp từ “nhóm” vừa có ý nghĩa

điều gì

cụ thể vừa có ý nghĩa từu tượng.

Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa !

Để ca ngợi bà – Người nhóm lửa,

TRẦN THỊ VÂN ANH

12

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

Câu cảm thán Ôi kì lạ

giữ lửa và truyền lửa

Bếp lửa – bình dị mà cao quý

Câu thơ khái quát rất tự nhiên và

Thân thuộc mà lạ kì

hợp lí: Bếp lửa thiêng liêng đã trở

Gắn liền với h/a người bà
Đọc khổ cuối

thành một phần không thể thiếu
trong đời sống tinh thần của cháu

Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả
?

Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở:
- Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ?...

G

Em có nhận xét gì về cách diễn đạt của

V

tác giả ở khổ thơ cuối ? Câu thơ mở đầu
của khổ cuối được tác giả dùng dấu chấm 4. Tình cảm của cháu khi đi xa
ở giữa dòng thơ ngắt ra làm hai vế để biểu
thị cuộc đời cháu đã sang một trang mới,
giờ cháu đã trưởng thành và đi xa.
Điệp từ có và trăm thể hiển rõ hơn điều
đó
Rồi cuối khổ thơ tác giả dùng câu hỏi tu từ
nói về nỗi nhớ của cháu về bà. Nơi quê
nhà nơi cháu đã trải qua thời gian cháu và
bà quấn quýt bên nhau. Thế thì …..
Cách diễn đạt đó có tác dụng gì ?

?

Chốt ghi

G

Câu thơ giản dị thế thôi nhưng lại khái

V

quát về đạo lí muôn đời của dân tộc ta đó
là đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”
Bài thơ đã thành công gì về nội dung và

nghệ thuật
Trả lời theo ghi nhớ

TRẦN THỊ VÂN ANH

Ở nơi xa, cháu vẫn nhớ về bà – nhớ
13

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

Định hướng cho ghi

về quá khứ, cuội nguồn về quê
hương đất nước.

?
HS

III. Tổng kết (5’)

G
V
1. Nghệ thuật :
- Xây dựng hình ảnh thơ vừa cụ thể
,gần gũi , vừa gợi nhiều liên tưởng

HS

mang ý nghĩa biểu tượng
- Viết theo thể thơ tám chữ phù hợp
với giọng điệu cảm xúc hồi tưởng
và suy ngẫm

?

Tích hợp môn GDCD: Nếp sống văn

- Kết hợp nhuần nhuyễn giữa miêu

minh thanh lịch

tả, tự sự, nghị luận và biểu cảm

Em rút ra bài học gì về cách ứng xử với

2. Ý nghĩa văn bản

ông bà, cha mẹ người thân trong gia đình

- Từ những kỉ niệm tuổi thơ ấm áp

HS Tự rút ra bài học cho bản thân

tình bà cháu , nhà thơ cho ta hiểu
thêm về tình người bà , những
người mẹ ,về nhân dân nghĩa tình

* Ghi nhớ sgk/ 146

?
G
V
TRẦN THỊ VÂN ANH

14

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

G
V

?
HS
G
V

*
3. Củng cố, luyện tập ( 4’)
Vậy với bài học này chúng ta cần ghi nhớ những kiến thức cơ bản nào các em hãy
khái quát bằng bản đồ tư duy ?
Treo bảng đồ tư duy cho hs tham khảo

TRẦN THỊ VÂN ANH

15

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

4. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà (1’)
- Học thuộc long đọc diễn cảm bài thơ
- Phân tích sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa miêu tả,tự sự nghị luận và biểu cảm ở một
đoạn thơ tự chọn trong bài thơYC : Đọc kĩ văn bản, trả lời câu hỏi sgk, tìm hiểu về
dân tộc Tà Ôi
Ngày soạn 09/11/2014

Ngày dạy 11/11/2014 Dạy lớp 9A
Ngày dạy 13/11/2014 Dạy lớp 9B
TIẾT 57: VĂN BẢN

KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ
Nguyễn Khoa Điềm
( Hướng dẫn đọc thêm )

I. Mục tiêu
1. Kiến thức: Giúp học sinh hiểu được
- Tác giả Nguyễn Khoa Điềm và hoàn cảnh ra đời bài thơ
TRẦN THỊ VÂN ANH

16

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

- Tình cảm bà mẹ Tà-Ôi dành cho con gắn chặt với tình yêu quê hương đất nước và
niềm tin vào sự tất thắng của cách mạng
- Nghệ thuật ẩn dụ,phóng đại ,hình ảnh thơ mang tính biểu tượng ,âm hưởng của
những khúc hát rut ha thiết ,trìu mến
2. Kĩ năng
- Nhận diện các yếu tố ngôn ngữ ,hình ảnh mang màu sắc dân gian trong bài thơ
- Phân tích được mạch cảm xúc trữ tình trong bài thơ qua những khúc hát của bà
mẹ ,của tác giả
- Cảm nhận được tinh thần kháng chiến của nhân dân ta trong thời kì kháng chiến
chống Mĩ cứu nước
3. Thái độ
Giáo dục học sinh yêu quý, trân trọng người thân của mình, tình cảm yêu quê
hương.Trân trọng hình ảnh người phụ nữ trong cuộc kháng chiến của dân tộc .
II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
1. Giáo viên : Tham khảo tài liệu phục vụ cho bài học.
2. Học sinh : Chuẩn bị bài theo yêu cầu của giáo viên
III. Tiến trình bài dạy
1.Kiểm tra bài cũ (4’)
* Câu hỏi : Nội dung chính của bài thơ Bếp Lửa ? Và đọc thuộc lòng 3 khổ cuối của
bài thơ ?

* Đáp án
- Từ những kỉ niệm tuổi thơ ấm áp tình bà cháu ,nhà thơ cho ta hiểu thêm về tình
người bà ,những người mẹ ,về nhân dân nghĩa tình
* Đặt vấn đề vào bài mới (1’)
Trong thơ ca hiện đại VN, có rất nhiều hình ảnh người mẹ được khắc hoạ như Mẹ
Suốt, mẹ Tơm, bà Bủ, bà mẹ Việt Bắc . Mỗi hình ảnh mang 1 vẻ đẹp riêng . Bài học
hôm nay sẽ cho chúng ta tiếp xúc với với một bà mẹ dân tộc Tà Ôi ( Thừa Thiên) với
những em bé “lớn trên lưng mẹ”
2. Dạy nội dung bài mới
Hoạt động của thầy và trò
TRẦN THỊ VÂN ANH

17

Ghi bảng
TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

I. Tìm hiểu chung (10’)
?

Đọc chú thích sgk giới thiệu nét cơ bản

1. Tác giả

về tác giả ?

HS Dựa vào sgk trình bày

- Nguyễn Khoa Điềm là nhà thơ
trưởng thành trong cuộc kháng
chiến chống Mĩ cứu nước . Chất
chính luận làm cho thơ Nguyễn
Khoa Điềm vừa dạt dào cảm
xúc,vừa lắng đọng suy nghĩ

?

Hoàn cảnh sáng tác của bài thơ như thế

2. Tác phẩm

nào ?
GV Chốt ghi

- “Khúc hát ru những em bé lớn
trên lưng mẹ” ra đời năm 1971 tại

?

Bài thơ được làm theo thể thơ nào ?

chiến khu miền tây Thừa Thiên

phương thức biểu đạt của bài thơ ?
GV Chốt ghi

- Thể thơ tự do
- Phương thức biểu đạt : biểu cảm

?

Em hiểu A-Kay là gì ? Ka-lưi : nghĩa là
gì ?

HS Tìm hiểu chú thích
?

Bài thơ chia làm mấy phần? Nội dung
từng phần? hãy đặt tên cho từng khúc
hát ru trong bài thơ ?

GV Chốt ghi
- Bài thơ chia làm 3 phần (khúc) ,
mỗi khúc hát có hai khổ thơ :
+ Khúc 1: Khúc hát ru của người
mẹ thương con, thương bộ đội.
+ Khúc 2: Khúc hát ru của người
mẹ thương con, thương dân làng.
TRẦN THỊ VÂN ANH

18

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

?

Năm học 2014 - 2015

Em có nhận xét gì về cấu trúc bài thơ ?

HS - Lặp lời và lặp câu

+ Khúc 3: Khúc hát ru của người
mẹ thương con, thương đất nước.

Em cu tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ .
...
Ngủ ngoan A-Kay ơi
Ngủ ngoan A-Kay hỡi .
- Lặp nhịp: Phần lớn các câu thơ đều
ngắt 2 bước nhịp 4/4
?

Em thấy cấu trúc này gần với loại hình
NT nào ?

HS - Gần với âm nhạc.
?

Theo em bài thơ này trở thành ca từ của
bài hát nào ?

HS - Bài hát: “Lời ru trên nương” của nhạc sĩ
Trần Hoàn.
*

HĐN (Hoạt động nhóm)
. Nội dung: Thảo luận câu hỏi 2 SGK

II. Phân tích ( 20’ )

‚. Thời gian: Thời gian HĐN (3’)

1. Câu hỏi 2 sgk 154

ƒ. Học sinh thảo luận trong.... nhóm. GV
quản lý, giúp đỡ nhóm yếu; gợi ý những
phần khó.
„. Yêu cầu đại diện nhóm trả lời. Nhóm
khác nhận xét
…. Giáo viên chỉnh sửa, bổ sung, nhận
xét, đưa đáp án chuẩn
Phát biểu
ĐHKT :
+ Hình ảnh người mẹ gắn với hoàn cảnh,
công việc qua từng đoạn thơ.
TRẦN THỊ VÂN ANH

19

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU

Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

+ Khổ 1 : ( lời ru 1) mẹ giã gạo góp phần
nuôi bộ đội kháng chiến -> công việc vất
vả được diễn tả qua những câu thơ gợi
cảm.
Nhịp chày ….
….Làm gối
+ Khổ thơ 2 : ( Lời ru 2 ) : Mẹ tỉa bắp
trên núi đang lao động sản xuất ở chiến
khu -> sự gian khổ của người mẹ -> câu “
lưng núi …nhớ”
+ Khổ thơ 3 ( lời ru 3) : Mẹ chuyển lán,
đạp rừng, cùng các anh trai, chị gái tham
gia chiến đấu bảo vệ căn cứ di chuyển
lực lượng để kháng chiến lâu dài với tinh
thần quyết tâm và lòng tin vào tương lai
thắng lợi
-> cả ba đoạn thơ -> những công việc
cùng tấm lòng của người mẹ trên khu
kháng chiến gian khổ
?

Hình ảnh người mẹ thể hiện như thế

HS nào?
GV Trả lời

- Hình ảnh bà mẹ Tà-ôi được khắc

Chốt ý

họa với những công vịêc cụ thể :
mẹ địu con giã gạo nuôi bộ đội ,tỉa
bắp trên núi Ka-lưi,tham gia kháng
chiến

*

2. Câu hỏi 3 sgk trang 154
HĐN (Hoạt động nhóm)
. Nội dung: Thảo luận câu hỏi 3 SGK
‚. Thời gian: Thời gian HĐN (3’)

TRẦN THỊ VÂN ANH

20

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

ƒ. Học sinh thảo luận trong.... nhóm. GV
quản lý, giúp đỡ nhóm yếu; gợi ý những

phần khó.
„. Yêu cầu đại diện nhóm trả lời. Nhóm
khác nhận xét
…. Giáo viên chỉnh sửa, bổ sung, nhận
xét, đưa đáp án chuẩn
GV Phát biểu
ĐHKT :
- Hình ảnh mặt trời đã được chuyển
nghĩa , được tượng trưng hoá Hình ảnh
mặt trời ( đứa con) con là nguồn hạnh
phúc của mẹ . chính con dã góp phần
sưởi ấm lòng tin yêu , ý chí của người mẹ
trong cuộc sống . Mặt trời của con cứ trẻ
trung , cứ một ngày rực rỡ trên thế gian
?

này .

- Ở lời ru thứ nhất và thứ hai ,bà

Người mẹ có khát vọng như thế nào ?

mẹ mong con khôn lớn ,có sức vóc
phi thường

*

3. Câu hỏi 4 sgk 154
HĐN (Hoạt động nhóm)
. Nội dung: Thảo luận câu hỏi 4 SGK

‚. Thời gian: Thời gian HĐN (3’)
ƒ. Học sinh thảo luận trong.... nhóm. GV
quản lý, giúp đỡ nhóm yếu; gợi ý những
phần khó.
„. Yêu cầu đại diện nhóm trả lời. Nhóm
khác nhận xét
…. Giáo viên chỉnh sửa, bổ sung, nhận
xét, đưa đáp án chuẩn

TRẦN THỊ VÂN ANH

21

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

- Giã gạo -> mơ hạt gạo trắng – con lớn,
vung chày
- Tỉa bắp -> con mơ hạt bắp lên đều –
con lớn phát rẫy
- Địu con để giành trận cuối – mơ thấy
Bác Hồ,được làm người tự do
-> Mơ thấy bác Hồ -> Mơ đất nước thống
nhất, đó là niềm tin, lạc quan vào con,
?

vào cách mạng.
Sự phát triển của tình cảm và ước vọng

HS của người mẹ qua 3 khúc ru ?
- Đoạn 1, 2 tình thương con gắn với tình
tình thương bộ đội , tình thương buôn
làng , thương quê hương gian khổ . Bởi
vậy mẹ mong con mau chóng trở thành
chàng trai cường tráng khoẻ mạnh trong
lao động sản xuất
- Đoạn 3 tình thương con gắn liền với
tình yêu đất nước bởi vậy mẹ mong con
thành người lính chiến đấu vì độc lập tự
?

do của dân tộc
Qua 3 khúc hát ru em Cảm nhận tình

HS cảm của mẹ với con như thế nào ?
GV Trả lời

- Ở lời ru thứ 3 ,bà mẹ mong con

Chốt ý

khôn lớn về phương diện tinh
thần ,mang lí tưởng của cả dân tộc
“Con mơ cho mẹ được thấy Bác
Hồ - Mai sau con lớn làm người tự

?

do ”
Trong bài thơ tác giả đã thành công bởi

TRẦN THỊ VÂN ANH

22

III. Tổng kết (6’)
TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

HS những biện pháp nghệ thuật nào ?
Trả lời

1. Nghệ thuật
- Sáng tạo trong kết cấu nghệ
thuật ,tạo nên sự lặp lại giống như
những giai điệu của lời ru ,âm
hưởng của lời ru
- Nghệ thuật ẩn dụ phóng đại
- Liên tưởng độc đáo ,diễn đạt bằng
những hình ảnh thơ có ý nghĩa biểu

?

tượng

HS Tình cảm của nhà thơ qua bài thơ ?

2. Ý nghĩa văn bản

Trả lời

- Khúc hát ru những em bé lớn trên
lưng mẹ ngợi ca tình cảm thiết tha
và cao đẹp của bà mẹ Tà-ôi dành
cho con,cho quê hương ,đất nước
Trong cuộc kháng chiến chống Mĩ

HS

cứu nước
Thực hiện phần luyện tập trong sgk

IV. Luyện tập (1’)

- Yếu tố tự sự giúp bạn đọc hiểu rõ hơn
cuộc sống gian khổ , sự bền bỉ dẻo dai
(vừa sản xuất nuôi quân vừa tham gia
chiến đấu )của nhân dân ta ở chiến khu
Trị - Thiên thời chống mĩ
2. Củng cố luyện tập (3’)
? Qua hai bài thơ Bếp lửa, khúc …mẹ, em có suy nghĩ gì về người mẹ, người bà
Việt Nam trong khi tổ quốc bị xâm lăng?

( học sinh phát biểu )
GV ĐHKT : + Chịu thương chịu khó, chắt chiu
+ Yêu con cháu, hết lòng vì con cháu
+ Yêu quê hương thống nhất tình yêu tổ quốc
+ Tham gia kháng chiến bằng những việc làm ý nghĩa
TRẦN THỊ VÂN ANH

23

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

+ Hy sinh thầm lặng …
4. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà (1’)
- Học thuộc lòng,đọc diễn cảm bài thơ . Trình bày nhận xét về giọng điệu bài thơ
- Soạn bài: Ánh trăng
-------------Ngày soạn 09/11/2014

Ngày dạy 11/11/2014 Dạy lớp 9A
Ngày dạy 14/11/2014 Dạy lớp 9B
TIẾT 58 VĂN BẢN : ÁNH TRĂNG
Nguyễn Duy

I. Mục tiêu
1. Kiến thức: Học sinh hiểu được
- Kỉ niệm về một thời gian lao nhưng nặng nghĩa tình của người lính

- Sự kết hợp các yếu tố tự sự ,nghị luận trong một tác phẩm thơ Việt Nam hiện đại
- Ngôn ngữ,hình ảnh,suy nghĩ,mang ý nghĩa biểu tượng
2. Kĩ năng
- Đọc-hiểu văn bản thơ được sang tác sau 1975
- Vận dụng kiến thức về thể loại và sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong tác
phẩm thơ để cảm nhận một văn bản trữ tình hiện đại
* Tích hợp môi trường
Liên hệ môi trường và tình cảm.
3. Thái độ
- Giáo dục tình cảm ân nghĩa thuỷ chung cùng quá khứ, thái độ sống “uống nước
nhớ nguồn”
II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
1. Giáo viên : Sưu tầm tài liệu phục vụ cho giảng dạy
2. Học sinh : chuẩn bị bài theo yêu cầu của giáo viên
III. Tiến trình bài dạy
1.Kiểm tra bài cũ : (Không kiểm tra)
TRẦN THỊ VÂN ANH

24

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU


Giáo án Văn 9

Năm học 2014 - 2015

* Đặt vấn đề vào bài mới (1’)
Nhà phê bình Lương Kim Phương đã từng nhận xét: Bài thơ giống như một câu
chuyện giàu chất thơ, đầy hiện thực đời sống. Tuy thế, bài thơ không một chút đao to

búa lớn, cũng làm gì có roi vọt mà sao khi đọc ta thấy như có ai đang quất vào người
mình đau đớn. Ánh trăng giản đơn nhẹ nhàng về câu chữ, tự nhiên thuần thục về kết
cấu: bình dị dễ hiểu về ý thơ mà vẫn đọng lại trong người đọc bao suy ngẫm xót xa.
Vậy bài thơ “Ánh trăng” có những giá trị đặc sắc như nhà phê bình này khẳng định
hay không ta sẽ đi tìm hiểu bài thơ.
2. Dạy nội dung bài mới:
Hoạt động của thầy và trò
Ghi bảng
GV GV cho HS xem chân dung Nguyễn Duy I.Tìm hiểu chung (10’)
và tập thơ “ánh trăng”

1.Tác giả

Hãy nêu những hiểu biết của em về nhà
thơ Nguyễn Duy?
Trả lời theo sách giáo khoa
?

Chốt ghi

HS
GV

- Nguyễn Duy tên khai sinh là
Nguyễn Duy Nhuệ SN 1948.
- Quê: Đông Vệ – Thanh Hoá.
- 1966: Ông gia nhập quân đội.
- Sau 1975, ông chuyển về làm

TRẦN THỊ VÂN ANH

25

TRƯỜNG THCS SUỐI BAU