Một cuốn sách hay về Hương liệu và Nước hoa

Một cuốn sách hay về Hương liệu và Nước
hoa
01/10/2004
Những hợp chất tecpenoid cũng quan trọng đối với các hệ sinh học giống như nước. Trong thiên
nhiên, tecpenoid có mặt ở khắp nơi giống như nước. Chúng có vai trò quan trọng đối với cơ chế bảo vệ cũng như
trong việc sinh sản của nhiều loại cây, vì phát ra mùi hương và dẫn dụ côn trùng thụ phấn. Chúng cũng có vai trò
quan trọng đối với sức khỏe con người, chúng tham gia vào những quá trình trao đổi chất như các vitamin, tác
dụng như các tác nhân điều tiết và đóng vai trò bảo vệ như những chất kháng oxy hóa.

Trước đây, con người sử dụng tecpenoid dưới dạng các dịch chiết từ hoa, quả và các bộ phận khác của cây.
Tầm quan trọng của những dịch chiết đó được thể hiện trong thuật ngữ dùng để mô tả chúng: chúng được biết
đến như những tinh dầu, chất thơm của thực vật. Có nhiều tài liệu mô tả khá rõ việc sử dụng chất thơm thời xưa.
Ví dụ, những bản phác thảo trên giấy dó của người Ai Cập được viết từ 2800 năm trước công nguyên nói về
những tinh dầu thanh khiết và lựa chọn nước hoa, cũng như hương trầm trong các miếu đền, nơi thờ cúng các vị
thần. Trong tài liệu lịch sử thường xuyên nhắc đến hai loại tinh dầu tecpenoid, là nhựa thơm và chất thơm trầm
hương. Trong các tài liệu trên giấy dó tìm thấy trong kim tự tháp Keôp có giới thiệu về nhựa thơm, chất làm dịu da,
cây bách xù và cây rau mùi. Trên giấy dó Elber ghi chép việc sử dụng nhựa thơm, dầu quế và dầu tùng hương
trong công thức làm cho hơi thở trở nên thơm tho. Những tinh dầu đó được dùng riêng rẽ hay trộn với những tinh
dầu khác để làm thơm dịu nơi thờ cúng và hương thơm cho con người. Do đó, không có gì ngạc nhiên rằng những
người đàn ông thông thạo đã chọn hai loại tinh dầu tecpenoid quý giá là trầm hương và nhựa thơm để làm tặng
phẩm cùng với vàng dâng lên Chúa Giê-xu hài đồng. Còn nhiều ví dụ được tìm thấy trong những tài liệu cổ về việc
sử dụng các loại tinh dầu tecpenoid làm chất xông hơi và bảo quản trong quá trình ướp xác.
Giá trị của các loại tinh dầu còn được thể hiện trong vai trò của chúng đối với sự phát triển thương mại thế giới.
Ví dụ, một trong những hàng hóa chủ yếu mà người Pho-ni-xi và người Ai Cập buôn bán với người ả Rập là tinh
dầu. Yếu tố chủ yếu làm nên tầm quan trọng của Babylon chính là vì trong nhiều thế kỷ nơi đó là thị trường lớn
của nhựa thơm và gia vị. Chính vai trò của tinh dầu như gia vị và dầu thơm đã là động lực thúc đẩy các nhà thám
hiểm thời cổ tìm đường đi đến nguồn nguyên liệu của chúng. Những cuộc thám hiểm đó đã dẫn đến thông thương
với châu Á và phát hiện ra châu Mỹ.
Bào chế thuốc và dịch vụ chất thơm và hương liệu là hai nghề cổ đại sử dụng những dịch chiết từ cây, hạt, hoa
và quả. Nghề phối trộn những dịch chiết đó trong nhiều thế kỷ để làm thuốc chữa bệnh đã được truyền qua từ thế
hệ này sang thế hệ khác. Tuy nhiên, khi giả kim thuật đưa hóa học trở thành lĩnh vực có cơ sở khoa học hơn, thì

đã quan tâm đến việc tạo ra những tinh dầu mới. Tecpenoid đã được phát hiện và trở thành những hợp phần mấu
chốt.
Các nhà hóa học đã đạt được tiến bộ đầu tiên sau khi công trình của Wohler xua tan tư tưởng cho rằng những
hợp chất hữu cơ cần có lực sống. Thế kỷ 19 lần đầu tiên chứng kiến các nhà hóa học tổng hợp được những phân
tử chất thơm. Lúc đầu các nhà hóa học nghĩ rằng, để có mùi thơm thì các nguyên tử cacbon phải được sắp xếp
thành dạng vòng. Họ mô tả vòng đó theo tưởng tượng thành hình lục lăng và gọi những hóa chất dãy đó là những
hợp chất thơm. Thuật ngữ này còn lại với chúng ta cho đến ngày nay, ngay cả khi các nhà hóa học về sau đã phát
hiện được nhiều hợp chất thơm không có vòng.
Các nhà hóa học cổ đại đã tìm thấy nhiều hợp chất có mùi thơm được tạo nên từ hai phân tử isopren liên kết
với nhau theo những cách khác nhau, trong đó bao gồm 10 nguyên tử cacbon và 16 nguyên tử hyđro. Vào khoảng
năm 1887, ông Wallach phân loại những hợp chất đó là các hợp chất tecpen, còn khi oxy được đưa vào phân tử,
thì nhóm hợp chất đó được gọi là các tecpen chứa oxy. Năm 1887 cũng chứng kiến sản xuất thương mại đầu tiên
hợp phần không thể thiếu của dầu thơm tử đinh hương, đó là tecpineol.
Những nhà nghiên cứu cổ đại đã tìm được cách phân lập và giải thích cấu trúc của những phân tử tecpen và
tecpen chứa oxy từ các loại tinh dầu. Bước tiến quan trọng tiếp theo là tổng hợp được những tecpenoid, như
geraniol, rodinol, xitral và tecpineol từ sản phẩm của than đá chứ không phải từ dầu thông hay dầu chanh đắt hơn.
Công nghiệp hương liệu và chất thơm hiện đại dựa trên những quá trình tổng hợp các chất thơm theo những
phương pháp có thể nhân lên quy mô sản xuất công nghiệp.
Thế kỷ 19 chứng kiến tiến bộ khổng lồ xé toang những bí mật về tecpenoid và quy mô, cũng như tầm quan
trọng của nó có thể kể đến bằng lượng lớn những công trình của các nhà hóa học đã được thực hiện về tecpenoid
và các dẫn xuất của tecpenoid. Công việc đó được tiếp tục trong thế kỷ 20 và những thành tựu đã được trình bày
khái quát trong quyển sách của Bedoukian “Chất thơm và hương liệu” và được trình bày dưới dạng những bài báo
tổng quan đăng trên tạp chí “Công nghệ chế tạo nước hoa và nhà sản xuất hương liệu”, 1945 - 1982. Do mối quan
hệ lẫn nhau giữa tinh dầu và sức khỏe con người, nên không ngạc nhiên rằng cho đến ngày nay, các hãng dược
phẩm vẫn sở hữu những cơ sở hương liệu chủ yếu. Nguyên liệu và hóa học tổng hợp có nhiều điểm chung.
Nêu lên lịch sử và tầm quan trọng của tecpenoid đối với công nghiệp chất thơm, cuốn sách của ông Charles
Sell “Dẫn nhập vào hóa học chất thơm tecpenoid” là một cuốn sách đáng được lựa chọn. Tác giả dẫn dắt người
đọc qua những loại tecpenoid khác nhau, trong đó sử dụng các phân tử chất thơm để giới thiệu cấu trúc và
phương pháp tổng hợp. Chương về các sản phẩm tự phân hủy cho thấy thiên nhiên bằng cách nào đã dệt nên
tấm thảm phong phú về các mùi thơm từ những tecpenoid, còn cơ thể con người đã sinh ra những vitamin như thế

nào. Những chương khác về sinh tổng hợp và sản xuất thương mại kích thích sự thèm muốn học hỏi thêm về
những nội dung đó.
Lịch sử của tecpenoid vẫn còn được viết tiếp. Trong vài năm trước, lợi ích của tecpenoid đối với sức khỏe con
người đã được công nhận, những ứng dụng của chúng vào sinh học và nông nghiệp đã tăng lên nhanh chóng.
Những hợp chất này là nhóm lớn nhất trong những hóa chất thực vật và sinh tổng hợp tecpenoid tạo ra nhiều cơ
hội để sáng tạo những sản phẩm mới hơn so với các phương pháp đã biết. Những hiểu biết ngày càng tăng về
những hậu quả đối với sức khỏe cộng đồng do thuốc trừ sâu và phụ gia thực phẩm gây nên đã kích thích những
quan tâm tìm tòi các sản phẩm thiên nhiên an toàn. Tính chất của các tecpenoid cho thấy rằng chúng có khả năng
tiềm tàng thay thế được những hóa chất kể trên, để làm chất kháng oxy hóa, chất kháng khuẩn và xua đuổi côn
trùng.
Phần lớn những dược phẩm hiện đại có nguồn gốc từ những sản phẩm thiên nhiên. Những hợp phần hoạt tính
trong nhiều dược liệu là các tecpenoid. Đề mục gần đây nhất là Taxol, đó là một đitecpen chứa nhiều oxy phức
tạp, được nhận ra theo chương trình sàng lọc sinh học các dịch chiết từ nhiều nguồn tự nhiên. Taxol có hoạt tính
kháng ung thư. Những nhà hóa học chủ chốt đã tìm thấy con đường để tổng hợp nó ở mức thương mại. Những kỹ
thuật hóa học tổng hợp hiện đại, như hóa học tổ hợp, đã làm chậm trễ nghiên cứu trong lĩnh vực những sản phẩm
thiên nhiên. Tuy nhiên, vẫn có những nhận thức ngày càng tăng rằng thiên nhiên còn có nhiều thứ có thể hiến
tặng, và các hãng dược phẩm đang tài trợ cho sự đa dạng sinh học có triển vọng tìm ra những con đường chủ
đạo cho tổng hợp thuốc.
Công nghiệp chất thơm cũng đang quay lại với các sản phẩm thiên nhiên như một nguồn cảm hứng và tìm
thêm các phân tử mới. Nghiên cứu đang được mở rộng đến những khu rừng nguyên sinh, vì đó là nơi cư trú của
nhiều loại cây có hoa. Còn nhiều loại hoa và các bộ phận khác của cây vẫn chưa được nghiên cứu. Khi sử dụng
những kỹ thuật tập hợp hiện đại, các nhà hóa học về chất thơm có thể thu hồi những hợp chất dễ bay hơi từ
những thực vật chưa được nghiên cứu trước đây và tìm ra những phân tử mới có tính chất thơm hấp dẫn. Tổng
hợp những hợp chất đó đã đưa đến những chất thơm thương mại.
Nghiên cứu mối quan hệ giữa cấu trúc và chức năng dẫn đến con đường lớn cho những nghiên cứu tìm tòi tiếp
theo đối với cả công nghiệp chất thơm và hương liệu, cũng như công nghiệp dược. Cuốn sách của Charles Sell
cũng giới thiệu cho chúng ta về cách tiếp cận đó và chương cuối cùng về phát minh và thiết kế những phân tử của
các hợp chất thơm mới là một dẫn nhập tốt cho công việc nghiên cứu trong lĩnh vực này.
Có đủ nước để duy trì cuộc sống trên Sao Hỏa hay không? Trên Sao Hỏa có tecpenoid hay không? Trong khi
chờ đợi để được trả lời cho những câu hỏi đó, thì không có lý do gì lại không sử dụng cuốn sách này như bước

đầu tiên trên con đường hấp dẫn khám phá hóa học các sản phẩm tự nhiên.