Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh

SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

GIẢI PHÁP TÍCH HỢP LIÊN MÔN CÓ HIỆU QUẢ BỘ MÔN VẬT
LÝ ĐỐI VỚI HỌC SINH DÂN TỘC
I.PHẦN MỞ ĐẦU
• Lý do chọn đề tài
Thực hiện Nghị quyết số 29 Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung
ương Đảng (khóa XI) về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng
yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”; Thực hiện có hiệu quả cuộc vận động ”
Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương tự học và sáng tạo”; ” Học tập và làm theo
tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”. Đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học
nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, tự lực, sáng tạo của học sinh; tăng cường
kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức, kỹ năng vào giải quyết các vấn đề thực
tiễn góp phần hình thành và phát triển năng lực học sinh; đa dạng hóa các hình
thức học tập, chú trọng các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, nghiên cứu khoa học
của học sinh; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy
và học.
Công tác đổi mới PPDH, cách thức dạy học theo hướng tích hợp là một
trong những quan điểm giáo dục đã trở thành xu thế trong giai đoạn mới. Dạy
học tích hợp giúp xác định nội dung dạy học ở nhà trường phổ thông, đóng góp
vào công tác xây dựng chương trình sách giáo khoa các môn học một cách hiệu
quả. Dạy học tích hợp được xây dựng trên cơ sở những quan điểm tích cực của
quá trình giáo dục. Vận dụng hợp lý quan điểm tích hợp trong dạy học, sẽ giúp
phát triển các năng lực giải quyết những vấn đề thực tiễn, làm cho việc học tập
của học sinh trở nên ý nghĩa hơn. Từ nhiều kết quả cho thấy PPDH tích hợp
không chỉ mang lại kết quả học tập tốt không chỉ đối với học sinh vùng thuận lợi
mà còn giúp ích rất nhiều trong việc nâng cao chất lượng giáo dục học sinh dân
tộc thiểu số. Qua thực tế dạy học với đối tượng học sinh dân tộc giáo viên gặp rất

nhiều khó khăn, điều này thể hiên rất rõ ở mỗi học sinh năng lực học tập và khả
1
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

năng vận dụng thực tiễn của các em còn rất nhiều hạn chế. Là một giáo viên công
tác khá lâu năm trên địa bàn tôi thiết nghĩ nếu biết cách sử dụng PPDH tích hợp
một cách hợp lý thì sẽ mang lại hiệu quả cao đối với từng phân môn, góp phần
nâng cao chất lượng giáo dục một cách toàn diện đối với học sinh vùng khó khăn.
Bên cạnh đó ta thấy dạy học tích hợp là cách thức dạy học giúp học sinh dân tộc
biết cách tổng hợp kiến thức, kĩ năng ở nhiều môn học để giải quyết các nhiệm
vụ học tập, hình thành năng lực giải quyết các tình huống thực tiễn.Trong số các
môn học ở trường THCS thì môn Vật lý là một trong những môn học thực
nghiệm, nó cung cấp cho học sinh rất nhiều kiến thức cơ bản về thế giới xung
quanh. Khi học tập bộ môn theo hướng tích hợp, học sinh vùng thuận lợi vẫn còn
gặp một số khó khăn thì điều này đối với học sinh dân tộc lại càng khó khăn hơn.
Là một giáo viên dạy bộ môn Vật lý, bản thân tôi luôn trăn trở về vấn đề làm thế
nào để dạy cho học sinh dân tộc vừa nắm bắt kiến thức cơ bản của bộ môn, vừa
lồng nghép được những đơn vị kiến thức về các môn học khác. Trên cơ sở tự
nghiên cứu tài liệu, tìm tòi thu thập thông tin trên báo chí, internet, đặc biệt nắm
bắt phương pháp dạy học tích hợp là một trong những phương pháp dạy học theo
hướng đổi mới đang được sử dụng rộng rãi trong giai đoạn hiện nay. Trên cơ sở
đó tôi chọn đề tài “ Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý
đối với học sinh dân tộc” nhằm nâng cao chất lượng giáo dục học sinh dân tộc
thiểu số đáp ứng yêu cầu mới dựa trên tinh thần nghị quyết 29 của Đảng về “ Đổi
mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo”.

• Phạm vi của đề tài
Đề tài này thực hiện từ năm học 2014-2015 đến hết kì I năm 2015-2016
với đối tượng là học sinh dân tộc – Vân Kiều. Phạm vi áp dụng các lớp khối
6,7,8,9. bộ môn Vật lý tại đơn vị tôi đang công tác.
• Điểm mới của đề tài.

2
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

Phương pháp dạy học tích hợp được sử dụng trong hai năm trở lại đây. Dù là
cách thức dạy học mới nhưng đã được giáo viên hưởng ứng sử dụng rộng rãi ở
các trường học. Nhờ đó chất lượng, hiệu quả của công tác dạy học của giáo viên
và học sinh vùng thuận lợi cũng như khó khăn được nâng lên rõ rệt. Trên cơ sở
nghiên cứu thì đề tài của tôi có những điểm mới sau:
Sử dụng phương pháp dạy học theo hướng tích hợp cho học sinh dân tộc sẽ
làm thay đổi cách thức, thói quen học tập của học sinh theo một hướng mới. Điều
này có ý nghĩa đặc biệt cho học sinh nơi đây, bấy lâu nay vẫn theo lối thụ động
thầy dạy gì thì trò học đó. Phương pháp dạy học theo hướng tích hợp tạo cho học
sinh sự mới lạ từ đó kích thích sự tò mò, tạo cho các em sự thích thú, tăng khả
năng tập trung vào việc học tập trên lớp để thu được kết quả cao.
Sử dụng phương pháp dạy theo hướng tích hợp đối với học sinh Vân
Kiều.Giáo viên lồng nghép nhiều hình ảnh trực quan, sinh động, mang thực tế
cao trong bài dạy. Điều này sẽ lôi cuốn, thu hút sự chú ý của học sinh, làm cho
việc học của các em gần gũi với cuộc sống xung quanh từ đó chất lượng học tập
bộ môn được nâng lên rõ rệt.

Đối với học sinh dân tộc Vân Kiều thì thời gian học tập chủ yếu được thực
hiện ở trên lớp. Về nhà các em rất ít khi học bài do đó sử dụng cách thức dạy học
tích hợp để các em có thể ôn bài và nắm được bài ngay trên lớp từ đó có thể cải
thiện được chất lượng học tập bộ môn.
Thông qua dạy học tích hợp liên môn học sinh dân tộc biết được sự liên quan,
quan hệ giữa các môn học với nhau. Những kiến thức, kỹ năng học được ở môn
này có thể sử dụng như những công cụ để nghiên cứu, học tập các môn học khác.
Chẳng hạn có thể sử dụng Toán học làm công cụ để giải các bài tập Vật lý, hay
Tin học được sử dụng để mô phỏng các thí nghiệm ảo. Từ đó tăng cường cho học
sinh học tập và vận dụng giải quyết các vấn đề thực tiễn trong cuộc sống. Điều
này làm cho việc học tập của các em có ý nghĩa hơn.
3
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

II. PHẦN NỘI DUNG
1. Thực trạng của nội dung cần nghiên cứu:
Để có thể dạy tốt và có hiệu quả ngoài sự tâm huyết của giáo viên đối với
nghề, đặc biệt là đối với bộ môn mình đang đảm nhận thì cần phải có sự giúp đỡ,
sự cần cù, chăm chỉ ham học của các em học sinh. Bên cạnh đó sự quan tâm, đầu
tư của nhà trường, phụ huynh học sinh và các cấp lãnh đạo địa phương cho công
tác giáo dục xã hội hóa giáo dục tại địa phương là một yếu tố quan trọng hàng
đầu .Trong những năm qua với những kết quả đã đạt được thì giáo dục đối tượng
học sinh Vân Kiều có những thuận lợi và khó khăn sau.
• Thuận lợi
Vật lý là môn khoa học ứng dụng, thực nghiệm; là môn khoa học của các

hiện tượng tự nhiên, kiến thức môn Vật lý gắn với các yếu tố tự nhiên, xã hội.
Trong dạy học môn Vật lý có thể tích hợp được được nhiều vấn đề giáo dục như
giáo dục ý thức bảo vệ môi trường, tiết kiệm nguồn năng lượng đang dần bị cạn
kiệt, giáo dục kĩ năng sống, kĩ năng thực hành vận dụng thực tiễn. Đặc biệt có
thể tích hợp những vấn đề mang tính thời sự như: sự biến đổi khí hậu toàn cầu,
sự ô nhiễm môi trường, sự cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên như tài nguyên rừng..
và hậu quả của nó với việc giải quyết các vấn đề về an sinh xã hội.
Trong quá trình dạy học tích hợp liên môn bộ môn Vật lý, giáo viên
thường xuyên phải dạy những kiến thức, kĩ năng có liên quan đến các môn học
khác vì vậy giáo viên phải tìm hiểu và am hiểu về những kiến thức liên môn đó.
Điều này giúp giáo viên nâng cao khả năng hiểu biết của mình không chỉ với bộ
môn đang giảng dạy mà còn ở nhiều môn học khác nhau.Với việc đổi mới
phương pháp dạy học hiện nay, vai trò của giáo viên không còn là người truyền
thụ kiến thức mà là người tổ chức, kiểm tra, định hướng hoạt động học của học
sinh cả ở trong và ngoài lớp học; vì vậy, giáo viên bộ môn Vật lý có điều kiện
chủ động hơn trong sự phối hợp với các môn học khác, hỗ trợ nhau trong dạy
học. Sự phát triển của CNTT, giáo viên bộ môn Vật lý là người sử dụng thành
4
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

thạo CNTT đó một điểm mạnh để giáo viên triển khai tốt dạy học tích hợp. Mặt
khác Môi trường " Trường học kết nối” rất thuận lợi để giáo viên đổi mới trong
dạy tích hợp.
Dạy học tích hợp liên môn đối với học sinh dân tộc thiểu số, các em có thể
tăng cường tính chủ động, tính tự giác khi tham gia học tập.Mặt khác biết được

kiến thức của nhiều môn học khác nhau thông qua học tập bộ môn Vật lý các em
sẽ cảm thấy thích thú, ngày càng có ý thức cao hơn trong việc tham gia các hoạt
động học tập. Dạy học tích hợp giúp học sinh nắm bắt được các vấn đề mang tính
thời sự, từ đó giáo dục học sinh dân tộc biết chung tay xây dựng, giữ gìn và bảo
vệ môi trường hạn chế phá rừng, bảo nguồn nước, chấp hành pháp luật.. tạo điều
kiện để các em có điều kiện vận dụng sáng tạo, cải tạo thực tiễn cuộc sống tại địa
phương.
b. Khó khăn
*Đối với học sinh
Qua thực tế giảng dạy bản thân tôi nhận thấy rằng có thể do nhiều yếu tố
khác nhau mà phần lớn các em học sinh nơi đây vẫn theo xu hướng học thụ động,
các em không tích cực, không chủ động cho việc chuẩn bị bài mới, tìm hiểu và
khai thác kiến thức liên quan đến các môn học trong giờ học. Học sinh không tích
cực hợp tác với giáo viên khi tham gia các hoạt động học tập, vẫn có xu hướng
thầy dạy gì thì biết cái đó, do đó việc tích hợp liên môn các kiến thức của môn
học khác liên quan đến bộ môn Vật lý là điều cần thiết và cần phải thực hiện
ngay.
Bên cạnh đó đối tượng học sinh dân tộc kĩ năng sống còn nhiều hạn chế.
Hầu hết các em chưa biết cách vận dụng kiến thức bộ môn Vật lý vào thực tiễn
cuộc sống, dù giáo viên đã đầu tư rất nhiều thời gian công sức cho việc giảng dạy
mà hiệu quả vẫn chưa cao. Mặt khác về mặt nhận thức và sự tư duy của các em
rất chậm, yếu và thiếu nhiều yếu tố, do đó giáo viên khi giảng dạy ngoài kiến
thức cơ bản cho các em vẫn còn khó khăn .
5
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

Đại đa số học sinh ý thức học tập không chỉ bộ môn Vật lý mà còn các
môn học khác chưa cao, việc làm bài tập và chuẩn bị bài còn yếu, ít đọc sách vở
và tài liệu. Học sinh còn ham chơi và nghỉ học làm ảnh hưởng đến công tác dạy
học, do đó giáo viên bắt buộc phải thay đổi cách thức dạy học mới đó là phương
pháp tích hợp liên môn nhắm nâng cao hiệu quả học tập của học sinh.
Học sinh đồng bằng thuận lợi hơn học sinh Vân Kiều ở chỗ khi học xong
trên lớp, về nhà các em có thể tìm kiếm thông tin, tài liệu liên quan đến bài học
trên sách báo, internet điều đó làm cho các em biết nhiều điều hơn. Đối với học
sinh Vân Kiều do điều kiện khó khăn nên việc học của các em chủ yếu là trên
lớp, giáo viên đã chọn phương pháp dạy học theo hướng tích hợp để giảng dạy
giúp các em biết nhiều hơn về kiến thức mình đang học.
*Đối với giáo viên
Giáo viên hiện nay chủ yếu được đào tạo theo chương trình sư phạm đơn
môn, chưa được trang bị về cơ sở lý luận dạy học tích hợp liên môn một cách
chính thống, khoa học nên khi thực hiện thì phần lớn là do giáo viên tự tìm hiểu,
mày mò nên nhiều khi không tránh khỏi việc hiểu chưa đầy đủ về mục đích ý
nghĩa cũng như cách thức tổ chức dạy học tích hợp.
2. Giải pháp điểm mới của sáng kiến.
2.1. Học sinh dân tộc thiểu số khả năng học tập của các em còn hạn chế do
đó giáo viên cần lựa chọn nội dung tích hợp phù hợp để nâng cao hiệu quả giảng
dạy. Lưu ý không phải bài nào, nội dung cũng phải dạy tích hợp.
2.2. Xây dựng chương trình và cách thức tổ chức các hoạt động dạy học
tích hợp cho phù hợp với đối tượng học sinh là người dân tộc thiểu số. Nội dung
và mức độ dạy học tích hợp liên môn phải đảm bảo thực hiện rõ mục tiêu dạy
học, thể hiện cụ thể các hoạt động của học sinh, hoạt động của giáo viên và thời
gian cho từng hoạt động phải cụ thể chi tiết. Tránh hiện tượng tràn lan không
đúng trọng tâm bài dạy.

6

Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

2.3. Rà soát lại chương trình nội dung của từng môn học, nắm kĩ chuẩn
kiến thức kĩ năng để có thể tích hợp liên môn các nội dung phù hợp mang tính
thời sự, thực tiễn, gẫn gũi và liên quan nhiều đến cuộc sống xung quanh các em.
2.4. Tìm kiếm thông tin trên báo chí, tài liệu các nội dung dự định tích hợp
trong bài dạy, để đưa đến cho các em những thông tin, kênh hình chính xác
nhất.Tăng cường sử dụng những hình ảnh trực quan sinh động, lồng ghép với
những đơn vị kiến thức dự định tích hợp. Với cách làm này giúp học sinh dân tộc
thấy và hiểu rõ các vấn đề nóng cần quan tâm của xã hội: như bảo vệ môi
trường, biển đảo, pháp luật, lũ lụt thiên tai, cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên, nguồn
nước..Từ đó có thể giúp học sinh khắc sâu kiến thức bài học nắm bắt các vấn đề
thực tiễn và cùng nhau chung tay bảo vệ.
2.5. Sử dụng triệt để những nội dung kiến thức tích hợp liên quan trực tiếp
đến cuộc sống của học sinh dân tộc thiểu số để tăng cường khả năng vận dụng và
giải quyết các vấn đề thực tiễn rèn luyện kỹ năng sống cho các em. Ví dụ: Dựng
nhà sàn có thể sử dụng rồng rọc, đòn bẩy, mặt phẳng nghiêng, chặt phá rừng gây
nên thiên tai lũ lụt, cạn kiệt tài nguyên môi trường, săn bắt thú rừng làm mất cân
bằng sinh thái của môi trường. Các nội dung tích hợp trong bài học cần đơn giản
hóa, chi nhỏ, chi tiết để học sinh dân tộc dễ tiếp thu khi tham gia học tập.
2.6. Để nâng cao hiệu quả của việc tích hợp liên môn bộ môn Vật lý cho
học sinh dân tộc thì giáo viên khi giảng dạy phải nắm chắc chắn, biết cách vận
dụng linh hoạt các phương pháp dạy học mới như PPDH bàn tay nặn bột, dạy học
dự án, dạy học nêu vấn đề, dạy học khăn trải bàn để hỗ trợ một cách tích cực và
hiệu quả cho các em.

2.7. Cùng với chuyên môn, tổ chuyên môn, các bộ môn có liên quan để có
thể đưa ra những nội dung tích hợp, sử dụng phương tiện dạy học phù hợp, cách
tổ chức các hoạt động dạy học hợp lý và hiệu quả .Tham khảo ý kiến học sinh
thông qua một bài dạy tích hợp đã được giảng dạy trên lớp để điều tra về mức độ
hứng thú khi tham gia hoạt động học tập theo kiểu mới.
7
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

Trong chương trình Vật lý THCS có rất nhiều bài giáo viên có thể tích hợp
liên môn. Do điều kiện dưới đây là một số bài dạy minh họa cụ thể, mà bản thân
tôi đã thực hiện để giảng dạy cho đối tượng là học sinh dân tộc và đã thu được
kết quả cao.
Vật lý lớp 8:

BÀI 12: SỰ NỔI

1. Mục tiêu dạy học tích hợp
* Kiến thức.
- Giúp các em nắm được và hiểu rõ tính chất vật lý của dầu là không tan
trong nước và nhẹ hơn nước nên nổi được trên nước.
- Biết được khí H2 nhẹ hơn khí O2 nên quả bóng bay bay được trên bầu
trời; Khí CO2 nặng hơn khí O2 nên khi ta thổi thì quả bóng không bay được.
- Biết được vị tí địa lí của “Biển Chết” trên thế giới.
- Biết được cá sống được là nhờ có O2; Biết cách thở khi rơi xuống nước.
- Hiểu được nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường và nêu được các biện

pháp hạn chế ô nhiễm môi trường trong trường hợp ô nhiễm không khí, ô nhiễm
nguồn nước và có ý thức bảo vệ môi trường.
* Kỹ năng:
- Giúp các em rèn tốt khả năng tư duy, thảo luận nhóm, thu thập thông tin,
phân tích các kênh hình, kênh chữ, liên hệ thực tế.
- Biết vận dụng kiến thức liên môn trong giải quyết vấn đề.
* Thái độ:
- Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cụ thể là bảo vệ chính môi trường ở
địa phương nơi các em đang sinh sống.
- Nghiêm túc, hợp tác tốt, linh hoạt trong các hoạt động vận dụng kiến thức
liên môn trong việc lĩnh hội kiến thức.
2. Ý nghĩa của bài học
Qua dạy học thực tế nhiều năm chúng tôi thấy rằng việc tích hợp kiến thức
giữa các môn học vào giải quyết một vấn đề nào đó trong một môn học là việc
8
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

làm hết sức cần thiết. Điều đó không chỉ đòi hỏi người giáo viên giảng dạy bộ
môn không chỉ nắm bắt nhuần nhuyễn kiến thức bộ môn mình giảng dạy mà còn
phải không ngừng học hỏi, trau dồi kiến thức của những bộ môn học khác để
giúp các em giải quyết các tình huống, các vấn đề đặt ra trong môn học nhanh
chóng và hiệu quả nhất.
Đối với việc tích hợp kiến thức các môn toán, hóa học, sinh học, địa lí,
giáo dục công dân vào bài dạy “Sự nổi” sẽ giúp các em nắm đươc, hiểu rõ
nguyên nhân dầu nổi trên biển; ô nhiễm môi trường; Sự tồn tại của “ Biển chết”

trên thế giới; Sự sinh tồn của các loài động vật dưới nước khi môi trường nước
không bị ô nhiễm; Biết cách thở khi rơi xuống nước. Từ đó, các em có ý thức bảo
vệ môi trường bằng một số biện pháp thiết thực của bản thân.
Trong thực tế chúng tôi thấy khi bài soạn có tích hợp với kiến thức của các
môn học khác sẽ giúp giáo viên tiếp cận tốt hơn, hiểu rõ hơn, sâu hơn những vấn
đề đặt ra trong SGK. Từ đó bài học trở nên sinh động hơn, học sinh có hứng thú
bài học, được tìm tòi, khám phá nhiều kiến thức và được suy nghĩ sáng tạo hơn
đồng thời vận dụng vào thực tế tốt hơn.
3. Hoạt động dạy học và tiến trình dạy học
Đối với bài “Sự nổi” giáo viên thực hiện theo các bước sau:
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức
- Giải thích được khi nào vật nổi, chìm
- Nêu được điều kiện nổi của vật
- Biết được khi vật nổi trên mặt thoáng chất lỏng thì FA = P
- Biết vận dụng kiến thức của các môn học toán, sinh, hóa, địa, giáo dục
công dân để giải thích các hiện tượng liên quan đến sự nổi của vật
2. Kỹ năng
- Làm thí nghiệm về sự nổi của vật trong chất lỏng
- Giúp các em rèn tốt khả năng tư duy, thảo luận nhóm, thu thập thông tin,
phân tích các kênh hình, kênh chữ, liên hệ thực tế.
9
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

- Biết vận dụng kiến thức liên môn trong giải quyết vấn đề.

3. Thái độ
- Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cụ thể là bảo vệ chính môi trường ở
địa phương nơi các em đang sinh sống.
- Nghiêm túc, hợp tác tốt, linh hoạt trong các hoạt động vận dụng kiến thức
liên môn trong việc lĩnh hội kiến thức.
II. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
1. Giáo viên:
1 cốc thủy tinh to đựng nước, 1 hòn bi sắt, 1 hòn bi gỗ, 1 miếng gỗ nhỏ.
2. Mỗi nhóm học sinh:
Nghiên cứu kĩ nội dung bài học
1 cốc thủy tinh to đựng nước, 1 miếng gỗ nhỏ.
III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC.
Hoạt động của GV
Hoạt động 1: Giới thiệu

Hoạt động của HS

Nội dung

bài mới
( 3)

- HS quan sát, lắng Nội dung giới thiệu bài:

- Giới thiệu bài mới:

nghe:

+ Làm thí nghiệm thả hòn

+ Cá nhân HS trả lời gỗ vào nước thì hòn bi

bi gỗ và hòn bi sắt vào câu hỏi nêu ra
nước.

Tại sao khi thả hòn bi
gỗ nổi, còn hòn bi sắt

+ HS cả lớp theo dõi lại chìm?

+ yêu cầu học sinh quan hình ảnh minh họa.nhận - Khi nào vật nổi? vật
sát hiện tượng và đưa ra thức vấn đề cần nghiên chìm?
câu trả lời.

cứu

+ GV trình chiếu hình ảnh
minh họa. để đưa ra vấn
đề cần tìm hiểu
Họat động 2: Tìm hiểu

I. Điều kiện để vật nổi,
10
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

điều kiện vật nổi, vật

vật chìm.

chìm.( 10 p )
Mục tiêu:
- Nắm được điều kiện vật
nổi, vật chìm khi so sánh
lực đẩy Ác Si Mét và
trọng lượng của vật.
- Phân tích được kết quả
TN ảo để rút ra nhận xét
- Trình chiếu hình ảnh thả - Cá nhân HS trả lời câu
vật vào trong chất lỏng.

hỏi

- Khi một vật nằm trong
chất lỏng chịu tác dụng
của những lực nào?
- Nhận xét về phương và
chiều của hai lực đó?
- Trình chiếu thí nghiệm - Nhóm HS quan sát,
ảo 3 trường hợp khi thả tìm hiểu về TN ảo trả * Kết luận
vật vào chất lỏng(nhấn lời câu C2

Vật chìm khi

nút Làm TN)

P >FA

- Yêu cầu HS thảo luận C2 - Các nhóm điền từ vào Vật nổi ( chuyển động
và điền từ vào ô trống.

ô trống trên bảng phụ

Ghi kết quả vào ô trống

Vật lơ lững (đứng yên)

(Nhấn nút Ghi kết quả
trên bảng trình chiếu )

lên trên) khi P< FA
khi P = FA

- Rút ra lết luận

- Nêu kết luận về trường
hợp vật nổi, vật chìm, vật - Ghi vở
lơ lững?
11
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

- Trình chiếu kết luận.
Họat động 3: Tìm hiểu
độ lớn của lực đẩy Ác si

II. Độ lớn của lực đẩy

mét khi vật nổi trên mặt

Ác si mét khi vật nổi

thoáng của chất lỏng

trên mặt thoáng của chât

(10 )

lỏng.

Mục tiêu: - Viết được
công thức tính lực đẩy Ác
si mét và biết được V là
thể tích của phần chất
lỏng bị vật chiếm chỗ
- Tiến hành được TN,
phân tích được kết quả TN
để rút ra kết luận về
trường hợp vật nổi trên
mặt thoáng chất lỏng thì
FA = P.
- Phân biệt được trường

hợp vật nổi trên mặt
thoáng và vật lơ lững.

- Lắng nghe, quan sát

- Giới thiệu và hướng dẫn tìm hiểu thí nghiệm :
thí nghiệm

dụng cụ, mục đích, cách

+ Mục đích TN

tiến hành

+ Dụng cụ TN
+ Cách tiến hành TN

- Đại diện nhóm nhận

- Trình chiếu TN ảo

dụng cụ TN

- Yêu cầu đại diện nhóm - Quan sát TN ảo
nhận dụng cụ TN

- Tiến hành TN theo
nhóm. Thảo luận nhóm
12
Năm học 2015-2016

SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

- Yc Hs tiến hành TN theo hoàn thành C3

C3:

nhóm, thảo luận hoàn - Đại diện nhóm treo kết Miếng gỗ nổi vì
thành C3 trên bảng nhóm

quả C3 lên bảng.

FA < P

- Yc các nhóm treo kết - Các nhóm khác nhận
quả lên bảng

xét, bổ sung.

- Yc các nhóm nhận xét, - Cá nhân trả lời C4: P =
bổ sung

FA vì trọng lực và lực C4: P = FA vì trọng lực

Trình chiếu kết luận

đẩy Ác si mét là hai lực và lực đẩy Ác si mét là

- Hướng dẫn Hs nhớ lại cân bằng

hai lực cân bằng

kiến thức về hai lực cân - Cá nhân HS chọn đáp * FA = d.V
bằng để trả lời C4

án đúng

V: Thể tích phần chất

- Trình chiếu nội dung C5

- Ghi vở kết luận

lỏng bị vật chiếm chỗ

- Yêu cầu HS chọn đáp án - Cá nhân HS trả lời C5, ( m3)
đúng

HS khác nhận xét bổ

d:Trọng lượng riêng

- Nhấn nút chọn đáp án sung

của chất lỏng (

đúng.

N/m3)
FA: Lực đẩy Ác si mét

Hoạt

động

4:

( N)
III. Vận dụng

Vận

dụng(15 )
Mục tiêu: - Sử dụng kiến
thức môn toán chứng
minh được vật nổi khi: dv
< dl; vật chìm khi dv > dl;
vật lơ lững khi dv = dl
- Vận dụng kiến thức hóa
học giải thích hiện tượng
tràn dầu trên biển; quả
bóng bay, khí cầu.
13
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

- Vận dụng kiến thức sinh
học giải thích sự sinh tồn
của các loại động vật
dưới nước. Kỹ năng hít
thở ở người khi lăn dưới
nước

C6: - Vì V bằng nhau.

- Sử dụng kiến thức địa lý

Khi dv > dl: Vật chìm

biết được biển chết ở

CM:

nước nào?

Khi vật chìm thì

- Vận dụng kiến thức môn

FA < P dl.V < dv.V

giáo dục công dân trong

dl < dv

việc giáo dục bảo vệ môi -Cá nhân CM C6:
trường.

Tương tự chứng minh
dl = dv

- Trình chiếu câu C6

và dv < dl

- Hướng dẫn HS lập luận
từ giả thuyết đề bài kết
hợp kiến thức mục I suy ra
điều cần chứng minh.
- GV chốt lại câu trả lời - Quan sát tàu ngầm trên C7.
đúng

màn hình, vận dụng Vì trọng lượng riêng của

Cộng điểm cho cá nhân trả kiến thức về điều kiện sắt lớn hơn trọng lượng
lời đúng

vật nổi, vật chìm giải riêng của nước. Chiếc

- Trình chiếu hình ảnh tàu thích C7

thuyền bằng thép nhưng

ngầm và yêu cầu HS trả - HS khác nhận xét bổ người ta làm các khoảng
lời C7

sung.

trống để TLR nhỏ hơn

- Chốt lại câu trả lời

TLR của nước.

Cộng điểm cho HS trả lời - Cá nhân HS trả lời C8

C8: Bi sẽ nổi vì TLR

đúng

- HS khác nhận xét, bổ của thủy ngân lớn hơn
14
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

sung

TLR của thép.

- Quan sát hình ảnh, vận
- Hướng dẫn HS trả lời C8 dụng kiến thức hóa học
- GV chốt lại câu trả lời kết hợp điều kiện vật
đúng

nổi giải thích hiện tượng

Cộng điểm cho HS trả lời tràn dầu.

Đối với chất lỏng không

đúng

hòa tan trong nước. Các

- Cá nhân HS trả lời

- Trình chiếu hình ảnh - HS khác nhận xét

hoạt động khai thác và

minh họa hiện tượng tràn

vận chuyển dầu có thể

dầu trên biển làm cá chết. - HS vận dụng kiến thức làm rò rỉ dầu lửa. Vì
Không khí ô nhiễm

hóa học và điều kiện nổi dầu nhẹ hơn nước nên

- Tại sao dầu nổi trên để giải thích.

dầu nổi trên mặt nước.

biển? vì sao cá chết?

Lớp dầu này ngăn cản

- Chốt lại câu trả lời đúng.

việc hòa tan oxy trong

- Giáo dục HS ý thức

nước vì vậy sinh vật

trong việc bảo vệ môi

không lấy được oxy sẽ

trường

- Nhớ lại tính chất vật lý chết
của khí O2, CO2, H2 và

Hiệu ứng nhà kính là gì? điều kiện vật nổi trả lời.
Tại sao có hiệu ứng nhà - Khi ta thổi khí CO2
kính?

trong quả bóng nặng

- Trình chiếu hình ảnh hơn khí O2 trong không
minh họa

khí nên quả bóng không

- Trình chiếu câu trả lời

bay được. Trong khi đó

- Tại sao quả bóng su nếu khí H2 nhẹ hơn khí O2
ta thổi thì quả bóng không nên quả bóng bay được.
bay, khi bơm khí hê li
hoặc H2 vào thì quả bóng - Cá nhân HS nêu một
15
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

bay?

vài biện pháp.

Biện pháp: Để han chế

( Kinh khí cầu)

ô nhiễm môi trường: sử

- Trình chiếu hình ảnh khí

dụng nguồn năng lượng

cầu.

sạch; trồng cây xanh...

- Chốt lại câu trả lời đúng.
- Cá nhân HS đọc thông
tin SGK trả lời : Biển - Người nổi được trên
- Trong cuộc sống ta cần chết nằm giữa I xra- ren biển chết vì dng < dnb .
làm gì để bảo vệ môi và Giooc- đa-ni
trường?
- Trình chiếu hình ảnh Người nổi được trên
minh họa một số biện biển chết vì dng < dnb.
pháp bảo vệ môi trường.
- Trình chiếu hình ảnh HS thảo luận và trả lời:
biển chết

Khi rơi xuống nước, nếu

-“ Biển chết” có ở nước ta biết cách thở và nín
nào?

thở thì dng < dn nên

- Tại sao mọi người có người nổi. Nếu ta thở

thể nổi trên mặt biển dù tùy tiện, nước tràn vào
không biết bơi?

cơ thể làm cho dng > dn

- Tại sao khi rơi xuống nên chìm.
nước, mặc dù không biết
bơi nhưng có người chìm,
người nổi?
- GV gợi ý: Dựa vào kiến
thức môn sinh học kết hợp
điều kiện vật nổi để giải
thích.
16
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

- Thông qua hiện tượng
vật lý này giáo dục cho
các em kỹ năng sống khi
gặp trường hợp rơi xuống
nước.
4. Củng cố (3 phút)
Câu1: Nêu điều kiện vật nổi, vật chìm, vật lơ lững?
Câu 2: Viết công thức tính lực đẩy Acsimet khi vật nổi trên mặt thoáng của
chất lỏng?

Câu 3: Lấy ví dụ về một hiện tượng trong thực tế liên quan đến sự nổi? Từ
đó nêu một vài biện pháp góp phấn bảo vệ môi trường?
5. Dặn dò (1 phút)
-Học thuộc nội dung phần ghi nhớ
-Trả lời và làm lại các câu hỏi và bài tập trong SGK, SBT
-Đọc thêm phần “có thể em chưa biết”
Các hình ảnh sử dụng tích hợp trong bài dạy
Hiện tượng tràn dầu trên biển

17
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

Hiệu ứng nhà kính

18
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

Khinh khí cầu
Biện pháp khác phục ô nhiễm môi trường

19
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

Sử dụng nguồn năng lượng sạch

Vật lý lớp 9: BÀI 19: SỬ DỤNG AN TOÀN VÀ TIẾT KIỆM ĐIỆN
(Giáo án đã sử dụng giảng dạy cho học sinh dân tộc tham gia dự hội thi
tích hợp liên môn cấp tỉnh đạt giải khuyến khích năm 2014-2015)
1. Mục tiêu của dạy học tích hợp
*Kiến thức
- Giải thích và thực hiện được các biện pháp thông thường để sử dụng an
toàn điện.
- Nêu được tác hại của đoản mạch và tác dụng của cầu chì.
- Học sinh nêu được vai trò của việc sử dụng an toàn điện và tiết kiệm
trong cuộc sống qua các môn học Sinh học, Địa lý, Ngữ văn, Lịch sử, Giáo dục
pháp luật, Công nghệ, Toán học.
- Học sinh quan sát tranh ảnh, hình vẽ để thấy được tác hại và hậu quả của
việc lãng phí điện năng.
20
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

- Giải thích ý nghĩa của việc sử dụng và tiết kiệm điện năng.
*Kỹ năng
- Biết cách sử dụng điện an toàn và tiết kiệm ở gia đình mình và nơi mình
học tập, nơi công cộng.
- Tuyên truyền vận động mọi người cùng tiết kiệm chống lãng phí.
*Thái độ
- Nghiêm túc và chăm chỉ rong học tập. Có ý thức cao về sử dụng an toàn
và tiết kiệm điện ở gia đình và nơi công cộng.
2. Ý nghĩa của bài học
- Học sinh biết cách sử dụng an toàn và tiết kiệm điện năng.
- Nêu cao ý thức tiết kiệm điện và nắm được vào trò của việc tiết kiệm điện trong
cuộc sống hằng ngày. Qua việc tiết kiệm điện giáo dục cho học sinh, tiết kiệm là
đức tính quý báu của mỗi con người.
- Học sinh thấy được những tác hại, hiểm họa của việc không thực hành tiết kiệm
qua việc sử dụng các nguồn tài nguyên không khoa học, khai thác tài nguyên bừa
bãi gây ra những vấn đề mà xã hội và thế giới đang quan tâm.Tuyên truyền vận
động mọi người xung quanh cùng thực hiện hành động tiết kiệm. Giáo dục pháp
luật về việc thực hiện các quy định về an toàn điện.
- Hưởng ứng được phong trào giờ trái đất qua các năm.
- Biết được ngoài năng lượng điện được tạo ra từ năng lượng nước, còn một số
nguồn năng lượng sạch khác như năng lượng gió, mặt trời, năng lượng hạt nhân.
3. Các hoạt động dạy học bài: Sử dụng an toàn và tiết kiệm điện
I.Mục tiêu:
- Giải thích và thực hiện được các biện pháp thông thường để sử dụng an toàn
điện
- Nêu được tác hại của đoản mạch và tác dụng của cầu chì
- Giải thích và thực hiện được việc sử dụng và tiết kiệm điện năng
- Nghiêm túc trong học tập
II. Chuẩn bị:

21
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

1.GV: Giáo án, tranh vẽ, SGK,bảng phụ.
2.HS: SGk,vở ghi.
III. Tiến trình giờ giảng:
1. Ổn định lớp (1')
2.Kiểm tra bài cũ: kiểm tra trong quá trình học tập.
- GV nhận xét cho điểm.
3 .Bài mới:
Nội dung ghi bảng
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Hoạt động 1: Tìm hiểu và
I.An toàn khi sử dụng
thực hiện các quy tắc an toàn

điện.

khi sử dụng điện.(20')
Mục tiêu:
Giải thích và thực hiện được
các biện pháp, quy tắc thông
thường để sử dụng an toàn
điện.

1. Nhớ lại các quy tắc
HS hoạt động các nhân

Nêu được tác hại của đoản Chú ý,thực hiện

an toàn khi sử dụng
điện đã học ở lớp 7.

mạch và tác dụng của cầu chì. C1: Chỉ làm thí nghiệm 2. Một số quy tắc an
+Y/c học sinh hoạt động cá với các nguồn điện có toàn khác khi sử dụng
nhân

trình

bày

các

C1,C2, C3,C4 trước lớp

câu hiệu điện thế dưới 40V. điện.
Vì với HĐT 40V tạo ra - Cần phải thực hiện

C1: Chỉ làm thí nghiệm với dòng điện có I = 70mA các biện pháp đảm bảo
các nguồn điện có hiệu điện làm

tim

ngừng

đập. an toàn khi sử dụng

thế dưới bao nhiêu vôn? Vì I=25mA đi qua cơ thể điện, nhất là với mạng
sao?

người gây tổn thương điện trong gia đình vì
tim. I= 10mA đi qua cơ mạng

điện

này

có

thể người gây co giật U=220V dễ gây nguy
mạnh

hiểm đến tính mạng.

C2: Sử dụng dây dẫn có
22
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

C2: Phải sử dụng dây dẫn có vỏ bọc cách điện đạt tiêu

vỏ bọc như thế nào? Vì Sao

chuẩn quy định nghĩa là
vỏ bọc cách điện phải
chịu được dòng điện
định mức quy định cho
mỗi dụng cụ điện.
C3: Actomat và cầu chì:

C3: Cần phải mắc thiết bị gì Vì: Mắc cầu chì có
cho mỗi dụng cụ điện để ngắt cường độ định mức phù
mạch tự động khi đoản hợp với dụng cụ hay
mạch? Vì sao?

thiết bị điện, đảm bảo
khi có sự cố xảy ra,
chẳng hạn như khi bị
đoản mạch, cầu chì kịp
nóng chảy và tự động
ngắt mạch trước khi
dụng cụ điện bị hư hỏng
C4: Mạng điện gia đình

C4: Khi tiếp xúc với mạng có U=220V rất nguy
điện trong gia đình thì cần hiểm khi tiếp xúc cần
lưu ý điều gì?

thận trọng và chú ý
không để lõi dây dẫn

+ Đối với câu C5 và câu C6 điện tiếp xúc với cơ thể.
đề nghị HS HĐ nhóm và trả HĐ nhóm và trả lời.
lời

Đại diện trình bày.

C5: Bóng đèn bị đứt dây tóc Nhóm HS đọc thông tin
cần phải thay một bóng đèn và trả lời.
khác. Hãy cho biết vì sao - Không cho dòng điện
23
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

những việc làm sau đây đảm đi qua cơ thê
bảo an toàn điện: SGK

- Khi đảm bảo cách điện

+ Rút phích cắm ra khỏi ổ giữa người và nền nhà,
điện nếu đèn dùng phích cắm. do điện trở của vật cách
+ Tháo cầu chì nếu nếu đèn điện (ghế nhựa, bàn gỗ
treo không dùng phích cắm.

khô,..) là rất lớn nên

+ Đảm bảo cách điện giữa dòng điện nếu chạy qua

người với nền nhà.

cơ thể người và vật cách
điện sẽ có cường độ rất
nhỏ nên không nguy
hiểm.

C6: Nối đất cho vỏ kim loại HS thực hiện theo yêu
của các dụng cụ điện là một cầu.
biện pháp đảm bảo an toàn + Khi dây dẫn điện bị
điện? ( Một số máy có vỏ bọc hở vỏ kim loại của dụng
bằng sắt) Hãy chỉ ra dây nối cụ điện có điện, dòng
dụng cụ điện với đất và dòng điện truyền xuống đất
điện chạy qua dây dẫn nào theo hai nhánh, nhánh
khi dụng cụ này hoạt động thứ nhất là dây nối đất
bình thường?

có điện trở rất nhỏ,
nhánh thứ hai là người
sử dụng dụng cụ điện có
điện trở rất lớn, khi đó

GDBVMT và kĩ năng sống

dòng điện hầu hết chạy

Sống gần các đường dây cao qua dây dẫn nối đất còn
thế rất nguy hiểm, người dòng điện chạy qua cơ
sống gần đường dây cao thế thể người rất nhỏ không
thường bị suy giảm trí nhớ, nguy hiểm.

24
Năm học 2015-2016


SKKN:

Giải pháp tích hợp liên môn có hiệu quả bộ môn Vật lý đối với học sinh dân tộc

bị nhiễm điện do hưởng ứng.
Mặc dù ngày càng được - HS chú ý lắng nghe.
nâng cấp nhưng đôi lúc sự cố
lưới điện vẫn xảy ra. Các sự
cố có thể là: chập điện, rò
điện, nổ sứ, đứt đường dây,
cháy nổ trạm biến áp… để lại
những hậu quả rất nghiêm
trọng.
Những hộ sống gần đường
dây cao áp phải di dời. Tuân
thủ các qui tắc an toàn khi sử
dụng điện.
Lưu ý: Dây nối đất có R rất
nhỏ.
- Dây điện bị rò điện tiếp xúc - HS chú ý lắng nghe.
với vỏ kim loại của chúng
cũng không bị nguy hiểm vì
sao?
- Giới thiệu cho học sinh cột
chống sét ( Dòng điện do
sấm sét gây ra là hàng

nghìn vôn làm cột chống sét
để thu sét và truyền năng
lượng điện về dưới đất
không gây nguy hiểm tài sản
và con người, khi làm cột
chống sét thì dây dẫn sét
25
Năm học 2015-2016