SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO QUẢNG NINH
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THỊ XÃ UÔNG BÍ
ĐỀ TÀI ÂM NHẠC LỚP 6
MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
HỌC TẬP PHÂN MÔN HÁT Ở LỚP 6
Trường: THCS Nguyễn Văn Cừ
Tổ: Tự Nhiên
Giáo Viên: Chu Tam Lộc
Năm Học: 2008- 2009
PHẦN MỞ ĐẦU
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI :
Trong cuộc sống, Âm nhạc là một món ăn vô cùng quan trọng với đời
sống tinh thần của con người, nó tác động tới con người những xúc cảm
khác nhau qua thính giác, là nhu cầu nhận thức hoạt động và giải trí của
xã hội loài người. Thế giới không có Âm nhạc là một thế giới chết,nên
chúng ta cần hiểu về Âm nhạc nhưng kiến thức của Âm nhạc rất rộng.
Vậy môn Âm nhạc dạy học ở trường THCS Nguyễn Văn Cừ chúng tôi
không nhằm mục đích đào tạo các em thành những ca sĩ, nghệ sĩ chuyên
nghiệp, mà chủ yếu thông qua môn học nhằm tác động vào thế giới tinh
thần của các em, giúp các em có sự phát triển hài hoà, toàn diện về nhân
cách.
Sự có mặt của môn âm nhạc trong nhà trường làm thăng bằng nội
dung học tập, góp phần phát triển tình cảm đạo đức, trí tuệ, nhân cách của
học sinh. Âm nhạc có một vị trí quan trọng, nó tạo cho nhà trường một
không khí vui tươi, lành mạnh để các em tăng thêm lòng yêu trường yêu
lớp, say sưa học tập và hoà mình với tập thể. Qua môn học này học sinh
có thể thấy được môn âm nhạc là một liều thuốc tinh thần, tạo sự hưng
phấn trong học tập và cảm nhận được phần nào sự hấp dẫn của thế giới
âm nhạc. “Tiếng hát vẫn là hoa thơm, là không khí và là ánh sáng mặt trời
của trái đất”. Môn âm nhạc ở trường THCS sẽ cùng các môn học khác
phát triển năng lực tư duy, trí tuệ, tạo cho các em một trình độ văn hoá
âm nhạc, góp phần đào tạo những người lao động phát triễn toàn diện về
đức -–trí - thể- mĩ (theo nghị quyết TW II của Đảng về mục tiêu giáo
dục).
Với vị trí quan trọng như vậy nhưng thực tế từ khi tôi được phân
công về giảng dạy môn âm nhạc ở trường THCS Nguyễn Văn Cừ năm
học 2008- 2009 tôi nhận thấy chất lượng đạt chưa cao qua quá trình
giảng dạy và kiểm tra. Tình trạng đó, bắt buộc bản thân tôi phải suy nghĩ
cần phải làm gì để nâng cao chất lượng môn âm nhạc nói chung và đặc
biệt là phân môn học hát ở lớp 6 nói riêng? Điều cần thiết và cấp bất nhất
là phải tìm ra biện pháp giảng dạy thích hợp để thu hút học tập của học
sinh nhằm đưa chất lượng phân môn học hát nói riêng và chất lượng môn
học nói chung ngày một đi lên.
II. NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI:
Nếu tìm ra biện pháp giảng dạy thiết thực hơn và ứng dụng nó một cách
khoa học, gây được húng thú học tập cho học sinh thì chất lượng học tập
phân môn hát của các em sẽ được nâng cao.
III. PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
1.Tôi chủ yếu đưa ra “Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng học
tập phân môn hát ở lớp 6 trường THCS nguyễn Văn Cừ” để đạt hiệu quả
trong một tiết học.
2. Đối tượng giảng dạy: Học sinh khối trung học cơ sở.
IV. ĐỐI TƯỢNG ÁP DỤNG CỦA ĐỀ TÀI:
Với cấp độ cơ sở, tôi mong muốn đề tài này có thể là một tham khảo,
gợi ý cho đồng nghiệp trong quá trình giảng dạy với thể loại dạy hát trong
chương trình Âm nhạc THCS.
PHẦN NỘI DUNG
I.THỰC TRẠNG DẠY VÀ HỌC PHÂN MÔN HỌC HÁT Ở TRƯỜNG THCS.
Trong thời gian vừa qua, tôi được phân công về giảng dạy tại trường
THCS Nguyễn Văn Cừ, đây là một trường mới thành lập nên cơ sở vật
chất còn hạn chế do đó điều kiện còn khó khăn so với các trường khác,
Nhưng qua thực tế cho thấy chất lượng giáo dục ở đây khá cao nhưng
cũng chưa đồng bộ về chất lượng học sinh trong các môn học, đặc biệt là
môn âm nhạc. Môn âm nhạc ở đây học sinh cho là môn học phụ, nên các
em chưa chú trọng vào môn học, ở tiểu học giáo viên chỉ dạy các môn
chính, dạy rất sơ sài, hoặc thậm chí không dạy đến âm nhạc nên khi các
em vào lớp 6 các em rất bỡ ngỡ về kiến thức âm nhạc dẫn đến học sinh
hát sai, “sai truyền thống” nên giáo viên gặp rất nhiều khó khăn trong
việc giảng dạy. Một phần nữa là cơ sở vật chất của nhà trường đang còn
hạn chế, phòng học bộ môn chưa có nên có ảnh hưởng đến chất lượng
dạy và học của giáo viên và học sinh.
Các yếu tố trên nó ảnh hưởng đến chất lượng học tập môn âm nhạc nói
chung, phân môn học hát nói riêng, điều này đòi hỏi giáo viên phải kịp
thời uốn nắn, tìm ra một số phương pháp dạy phù hợp với phân môn này
để giúp các em học tập tốt.
II. CÁC BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HỌC TẬP PHÂN
MÔN HÁT Ở LỚP 6 TRƯỜNG THCS NGUYỄN VĂN CỪ.
- Giáo viên phải sử dụng đàn, đàn thành thục bài hát và có những động
tác phụ hoạ đơn giản cho bài hát mà mình dạy.
- Giáo viên nên sử dụng băng, đĩa, tranh ảnh, tư liệu có liên quan đến bài
học.
- Giáo viên có thể cung cấp cho học sinh một số kiến thức nhạc lí trong
quá trình dạy hát như: Cao độ, trường độ, các kí hiệu thường gặp ở bản
nhạc.
Ngoài ba biện pháp trên bản thân tôi qua thời gian công tác giảng dạy
đúc rút được thêm một số kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng học tập
phân môn hát, đặc biệt là phân môn học hát ở lớp 6 như sau:
1. Giáo viên chú ý sửa sai khi dạy hát
- Khi học sinh hát sai giáo viên không nên phê bình thẳng thắn mà phải
có biện pháp động viên để các em có hứng thú hơn, bằng cách giáo viên
phải hát chuẩn xác, lưu ý những chỗ khó hát trong bài, đưa ra các bài tập
phòng ngừa về độ cao, độ dài.
- Khi học sinh hát sai, giáo viên phải so sánh giữa cái sai của học sinh
với cái đúng của giáo viên, âm thanh phải được vang lên, giáo viên sửa
sai phải chậm so với tốc độ hát bình thường của bài hát, giáo viên có thể
hát mẫu hoặc đàn mẫu nhiều lần ở chỗ sai, chủ yếu thực hành, tránh lời lẽ
dài dòng, lí thuyết.
Ví dụ: Bài hát : “ Tiếng chuông và ngọn cờ”
nhạc và lời : Phạm Tuyên
Học sinh thường hát sai ở câu
Vµ b¹n nhá gÇn
xa ………
Ở câu này học sinh thường ngân chữ “xa” cho nên kéo theo sai cả câu
vì vậy để sửa sai chỗ này giáo viên nên nói cho học sinh biết từ “
và……..gia” phải hát trường độ giống nhau mà ngân chữ “ đình ”. Và
cũng có thể giáo viên vỗ tay theo tiết tấu để học sinh dễ nhận thấy, sau đó
yêu cầu học sinh thực hiện nhiều lần ở chỗ khó này.
*Ví dụ bài hát: “ Ngày đầu tiên đi học”.
Nhạc: Nguyễn Ngọc Thiện
Lời: Thơ Viễn Phương
ở bài hát này học sinh thường hát sai ở tiếng “ thế ” vì ở tiếng này có cao
độ trên quãng tám đồng thời có dấu luyến nên HS thực hiện rất khó khi
hát mà trong bài hát có sử dụng dấu hoa mĩ ở một số tiếng như “ ngỡ” , “
học” nên HS còn bỡ ngỡ và hát sai. Do đó GV cần phải chỉnh sửa trực
tiếp bằng giọng điệu với tốc độ chậm hoặc đàn nhiều lần để HS lắng nghe
và chỉnh sửa.
Ví dụ bài hát : “ Tia nắng hạt mưa”.
Nhạc: Khánh Vinh
-Ở bài này học sinh thường hát sai ở chỗ có đảo phách
Vì lớp 6 các em chưa học hình thức này do vậy khi học sinh hát sai
giáo viên không diễn giải lí thuyết dài dòng mà chỉ thực hiện trực tiếp
bằng giọng điệu, cử chỉ cho học sinh vỗ tay. Đó là giáo viên đàn mẫu
nhiều lần ở chỗ khó này (đối với ô nhịp đó) và hát mẫu kết hợp động tác
gõ phách cho học sinh nghe rồi yêu cầu học sinh thực hiện, sau đó mới
ghép vào bài.
2. Cách giữ nhịp cho học sinh hát :
Khi tập hát, học sinh phải nhìn lời ca trong SGK nên không thể theo
dõi được tay bắt nhịp của giáo viên. Để thay thế tay bắt nhịp, giáo viên có
thể gõ phách hay gõ nhịp bằng các nhạc khí gõ như mõ, song loan, sênh
tre hoặc đầu thước kẻ vỡ… để giữ nhịp cho học sinh tập hát với tốc độ
chậm. Khi học sinh hát thuộc, hát đúng, giáo viên nên bắt nhịp để học
sinh tập hát đều và diễn cảm theo đúng tốc độ của bài.
3. Một số trò chơi hỗ trợ khi thực hiện dạy phân môn này.
Theo suy nghĩ của tôi thì trong giờ dạy hát, ngoài biện pháp giảng dạy
chính, giáo viên cần lồng vào một số trò chơi có liên quan đến nội dung
dạy hát để gây hứng thú học tập cho học sinh nhằm nâng cao hơn chất
lượng giờ dạy, cũng như giờ học.
Ví dụ:
a. Trò chơi: Tìm ẩn số trong ca khúc thiếu nhi .
-Hình thức chơi:
+ Nêu tên tác giả để tìm tác phẩm.
+ Nêu tên tác phẩm để tìm tác giả.
-Hình thức thưởng:
+ Chấm điểm và tuyên dương.
b. Trò chơi: Thi giọng hát hay. Thay cho việc kiểm tra bài cũ
Hình thức chơi:
+ Học sinh là ca sĩ .
+ Giáo viên là người dẫn chương trình, vừa là nhạc công vừa là ban
giám khảo.
Hình thức thưởng:
+ Chấm điểm và tuyên dương.
c. Trò chơi : Ai là người nhanh nhất.
Hình thức chơi.
+ Cho học sinh nghe nhạc không lời để đoán lời ca nhằm phát triển tai
nghe cho học sinh.
Trên đây là một số biện pháp hết sức thiết thực mà bản thân tôi đã
thực hiện trong các tiết dạy hát, đặc biệt phân môn học hát ở lớp 6 đã đưa
đến một kết quả khá quan trọng trong thời gian vừa qua. Sau khi bổ sung
các biện pháp này vào giảng dạy học sinh ở đây, trong quá trình dạy có
một số học sinh hát sai về độ cao, độ dài, tiết tấu tôi đã thực hiện bấm
đàn, so sánh giữa cái sai của học sinh với cái đúng của giáo viên cho học
sinh nhận rõ hoặc nghỉ đàn và sử dụng chính lời ca của mình tập từ chậm
đến nhanh, khi cho học sinh nhận rõ xong tôi gọi học sinh đứng dậy từng
cá nhân, tổ nhóm để kiểm tra và sữa chữa. Tổ chức các trò chơi cho học
sinh trong quá trình học hát. Kết quả là 100% học sinh rất thích học môn
âm nhạc đặc biệt phân môn học hát, các em học tập say sưa nhiệt tình.
Và cũng từ đây chất lượng môn học được nâng cao hơn trong mỗi tiết
Âm nhạc.
Cụ thể:
TT Chất lượng học sinh
2008- 2009
2008-2009
(Dạy theo phương
(áp dụng
pháp cũ)
phương pháp mới)
1
Giỏi
45/221
60/221
2
Khá
105/221
120/221
3
Trung bình
65/221
41/221
4
Chưa đạt
6/221
0
III. TIẾN TRÌNH GIẢNG DẠY TRONG TIẾT HỌC HÁT:
Bài:
NGÀY ĐẦU TIÊN ĐI HỌC
Nhạc : Nguyễn Ngọc
Lời : Thơ Viễn
Thiện
Phương
A. MỤC TIÊU BÀI DẠY :
- HS biết bài hát “Ngày đầu tiên đi học” là sáng tác của nhạc sĩ
Nguyễn Ngọc Thiện, lời thơ Viễn Phương.
- Hát đúng giai điệu bài hát, biết bài hát viết ở nhịp 34 , khi hát chú ý
trọng âm ở phách đầu của nhịp 34 .
- Tập thể hiện bài hát với tình cảm nhẹ nhàng, tha thiết.
- Qua bài hát để các em nhớ lại kỉ niệm đáng yêu của thời thơ ấu
khi mới bắt đầu đến trường, đến lớp…
- Giáo dục HS biết ghi nhớ công ơn cha mẹ, thầy cô giáo.
B. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC :
1. Chuẩn bị của GV:
- Đàn phím điện tử
- Tập hát và đàn bài Ngày đầu tiên đi học
-Tranh ảnh minh hoạ, máy nghe.
2. Chuẩn bị của HS:
-SGK Âm nhạc lớp 6, vở ghi
-Thanh phách
C. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH:
*Phương pháp: Dạy theo nối móc xích, thực hành
*Tổ chức: -Thầy: Chủ động đưa ra một số câu hỏi phù hợp và sử dụng
đàn, tranh ảnh, đĩa hát để dẫn dắt HS vào tập hát, hiểu nội dung bài hát
đồng thời sửa sai cho HS khi hát và lồng vào bài dạy một số trò chơi.
-HS: Các học sinh chủ động, hào hứng trả lời câu hỏi và hát đúng giai
điệu lời ca, sắc thái bài hát cần có sự sáng tạo khi biểu diễn theo nhóm
hoặc cá nhân.
I.TRÌNH DẠY HỌC TIẾN:
Hoạt động của
giáo viên
Nội dung
Hoạt động của
học sinh
A. Mở đầu:
Gv kiểm tra sĩ 1) ổn định tổ chức
L.trưởng báo cáo
số
2) Bài cũ:
Gv điều khiển - Mở phần đệm bài "Bụi phấn" và -Hs thực hiện
hát gọi một số Hs lên đánh nhịp 34 ?
- Gv nhận xét - xếp loại Hs đánh tốt
B. Cơ bản
Nội dung bài:
Gv ghi lên Học hát : Bài Ngày đầu tiên đi học
- Hs ghi vở
bảng
Nhạc : Nguyễn Ngọc
Thiện
Lời : Thơ Viễn Phương
Gv treo bảng - Bảng phụ chép bài hát "Ngày đầu - Hs quan sát
phụ chép sẵn tiên đi học"
lời bài hát
Gv chỉ định
- Gọi 1-2 Hs đọc lời ca
- Hs đọc lời ca
Gv hỏi
? Qua lời ca, các em thấy nội dung - Hs thảo luận và
bài hát nói lên điều gì?
trả lời
Gv củng cố lại Nội dung bài hát nhắc lại những kỷ - Hs nghe
niệm ngây thơ, trong sáng của
những em học sinh khi lần đầu được
GV giới thiệu tới trường, tới lớp.
HS quan sát
tranh minh hoạ Cho HS xem tranh
Gv giới thiệu
- Tác giả Nguyễn Ngọc Thiện: Sinh -Hs nghe
năm 1951, hiện vừa là nhạc sĩ vừa là
Bác sĩ, đang sống tại TPHCM, là tác
giả của một số ca khúc như : Cuộc
sống mến thương, cô bé dỗi
hờn,v.v…
Gv điều khiển -Gv trình bày bài hát "Ngày đầu tiên -Hs nghe
đi học" cho Hs nghe 1 lần.
GV hỏi
? Bài hát có những kí hiệu gì? Bài -HS trả lời
hát được chia làm máy câu? Viết ở
nhịp gì?
Gv hướng dẫn -Bài viết ở nhịp 3/4, dấu nối, dấu Hs nhắc lại
luyến, nốt trắng chấm dôi, nốt đen
chấm dôi, dấu lăng đen và nốt hoa
mĩ.
- Chia bài hát thành 4 câu, mỗi câu
là một khổ thơ
Gv đánh đàn
- Cho Hs tập thở và đàn cho Hs -Hs luyện thanh
luyện thanh mẫu âm a, ô,…
Gv hướng dẫn * Dạy hát từng câu:
- Hs thực hiện
Gv thực hiện
- Gv hát mẫu câu một 1 lần sau đó -Hs nghe cảm
đàn lại giai điệu 2 lần cho Hs nghe
nhận giai điệu.
Gv đàn bắt - Đàn 1 lần bắt nhịp Hs hát câu một
nhịp
Gv thực hiện
- Gv hát mẫu câu hai 1 lần sau đó
đàn lại giai điệu 2 lần cho Hs nghe.
Gv đàn bắt - Đàn và bắt nhịp Hs hát câu 2
nhịp
Gv hướng dẫn - Khi tập hát Gv hướng dẫn Hs thể
hiện đúng trường độ như : Nốt trắng,
trắng chấm dôi, dấu luyến, dấu lặng
đen…
Gv đàn giai - Đàn và bắt nhịp cho Hs nối câu
điệu
một và hai
Gv hướng dẫn - Tương tự như vậy với hai câu còn
lại
Gv đàn giai - Đàn giai điệu cả bài cho Hs ghép
điệu
các câu thành bài
Gv hướng dẫn - Khi tập xong toàn bài. Gv phân
tích bài hát được xây dựng trên âm
hình tiết tấu chủ đạo là
Gv chia nhóm
Gv chỉ định
Gv điều khiển
- Hs hát
- Hs nghe cảm
nhận giai điệu
- Hs hát
- Hs ghi nhớ
-Hs nối hai câu
-Hs tập 2 câu
còn lại
-Hs ghép cả bài
- Hs nghe và
nhận biết
3
1 2 3 12 3 1 2 3
1 2
Trong bài hát, nốt nhạc đầu tiên
thuộc phách thứ ba của nhịp 34 ( đây
là nhịp lấy đà). Khi đánh nhịp 34 ,
phách mạnh sẽ rơi vào tiếng "đầu"
trong câu hát "Ngày đầu tiên đi
học…"
- Chia Hs thành 4 nhóm luyện tập -Hs luyện tập
bài hát và cách đánh nhịp.
- Gọi một vài nhóm trình bày bài - Hs trình bày
hát. Gv nhận xét- sửa sai (nếu có).
- Mở phần đệm và giai điệu ghi sẵn - Hs hát bài
ở đàn bắt nhịp Hs hát bài 2 lần
Gv hướng dẫn
Gv chỉ định
Gv chia tổ
GV kiểm tra
Gv chỉ định
Gv hỏi
Gv điều khiển
Gv căn dặn
- Cho Hs hát kết hợp gõ đệm, đánh
nhịp 34
- Gọi một số Hs lên đánh nhịp 34 theo
bài hát "Ngày đầu tiên đi học".
- Chia Hs thành 2 tổ: Tổ 1 hát, tổ 2
gõ nhịp. Gv theo dõi, nhận xét cả hai
tổ. Sau đổi ngược lại.
*Thi giọng hát hay: Gọi cá nhân
biểu diễn.
Gv vừa làm giám khảo vừa là nhạc
công.
-Hình thức thưởng: Cho điểm và
tuyên dương
- Gọi một vài Hs trình bày bài hát.
Gv đệm đàn sẵn vào bộ nhớ và chỉ
huy cho Hs hát.
* Bài tập: ? Nốt nhạc đầu của bài
"Ngày đầu tiên đi học" là phách thứ
mấy của nhịp và là phách mạnh hay
phách nhẹ? Khi đánh nhịp 34 thì thể
hiện nốt nhạc đó với động tác tay
như thế nào?
Gv nhận xét - xếp loại Hs trả lời
đúng
C. Kết thúc:
1) Củng cố
- Mở phần đệm ở đàn bắt nhịp cho
Hs hát kết hợp đánh nhịp 34 theo bài
"Ngày đầu tiên đi học".
2) Dặn dò
- Ôn lại những nội dung và kiến thức
đã học
- Làm bài tập số 1 ở SGK
- Chuẩn bị tiết học sau
- Hs thực hiện
-Hs hát kết hợp
đánh nhịp 34
- Hs thực hiện
-Hs xung phong.
- Hs trình bày
- Hs trả lời
- Hs hát kết hợp
đánh nhịp
II.RÚT KINH NGHIỆM:
*Kết quả: Trong tiết dạy bài hát: “Ngày đầu tiên đi học”
-Với thời gian một tiết, đó là một giờ học đầy sôi nổi nhưng theo suy
nghĩ của tôi mình không thể tránh khỏi những sai sót nhỏ.
Nhưng về phía HS tôi nhận thấy các em thực hành khá tốt và học tập say
sưa nhiệt tình đạt được mục tiêu của bài đề ra.Đã phát huy được tính tích
cực của học sinh, các em đã biết hát đúng giai điệu lời ca kết hợp gõ nhịp
hoặc vận động phụ hoạ phù hợp với nội dung bài hát từ đó lột tả được cái
hồn của “Ngày đầu tiên đi học”
Hoàn thành bài học này tôi nhận thấy 100% HS thực hành được.Trong đó
70% đạt loại khá trở lên còn lại là trung bình, không có HS yếu kém.
KẾTLUẬN
Âm nhạc là một môn học không kém phần quan trọng đối với lứa
tuổi thiếu niên, vì vậy nâng cao chất lượng học tập môn âm nhạc nói
chung phân môn hát nói riêng là rất cần thiết. Muốn làm được điều này
người giáo viên phải biết ứng dụng phương pháp dạy học linh hoạt để
đảm bảo giờ dạy có hiệu quả cao như :
-Phải có những biện pháp sửa sai thích hợp cho từng bài học cụ thể
-Cách giữ nhịp cho học sinh hiểu
-Phải kết hợp một số trò chơi vào trong tiết dạy hát
-Phải sử dụng ĐDDH một cách có hiệu quả
Trên đây là một số biện pháp hết sức thiết thực mà bản thân tôi đã đúc
rút trong quá trình dạy học nên có thể áp dụng để đưa vào giảng dạy phân
môn hát ở lớp 6 các trường THCS.
Tuy nhiên giảng môn Âm nhạc là cả một nghệ thuật nên chắc chắn
sáng kiến kinh nghiêm nhỏ này của tôi còn nhiều thiếu sót cần hoàn
chỉnh. Tôi rất mong được sự cảm thông và đóng góp ý kiến chân thành
của đồng chí, đồng nghiệp để bản thân tôi ngày càng hoàn thiện hơn trong
giảng dạy cũng như trong sự nghiệp giáo dục.
Tôi xin chân thành cảm ơn !
Vàng danh, ngày 01 tháng 11 năm 2009
Giáo viên
Chu Tam Lộc
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
II. Nhiệm vụ của đề tài
III. Phạm vi nghiên cứu
IV. Đối tương áp dụng của đề tài
PHẦN NỘI DUNG
I. Thực trạng dạy và học phân môn học hát ở trường THCS
II.Các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng học tập phân môn hát ở lớp
6 trường THCS Nguyễn Văn Cừ
III.Tiến trình giảng dạy trong tiết học hát: Bài “Ngày đầu tiên đi học”
PHẦN KẾT LUẬN