Bài 6: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước

Bài 6
CÔNG NGHIỆP HOÁ, HIỆN ĐẠI HOÁ ĐẤT NƯỚC
( 2 tiết )
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1.Về kiến thức:
- HiĨu ®ỵc thÕ nµo lµ CNH, H§H ; v× sao ph¶i CNH, H§H ®Êt níc.
- Nªu ®ỵc néi dung c¬ b¶n cđa CNH, H§H ë níc ta.
- HiĨu ®ỵc tr¸ch nhiƯm cđa c«ng d©n trong sù nghiƯp CNH, H§H ®Êt níc.
2.Về kiõ năng:
- BiÕt x¸c ®Þnh tr¸ch nhiƯm cđa b¶n th©n trong sù nghiƯp CNH, H§H ®Êt níc.
3.Về thái độ:
- Tin tëng, đng hé ®êng lèi chÝnh s¸ch cđa §¶ng vµ Nhµ níc ta vỊ CNH, H§H ®Êt níc.
- Qut t©m häc tËp, rÌn lun ®Ĩ trë thµnh ngêi lao ®éng ®¸p øng yªu cÇu sù nghiƯp CNH,
H§H ë níc ta.
II. NỘI DUNG:
1. Trọng tâm:
CNH, H§H ®Êt níc lµ mét trong c¸c nhiƯm vơ kinh tÕ c¬ b¶n cđa thêi k× qu¸ ®é lªn chđ nghÜa
x· héi ë níc ta. Bµi nµy ®ỵc thùc hiƯn qua c¸c kiÕn thøc träng t©m sau :
- Kh¸i niƯm, tÝnh tÊt u vµ t¸c dơng cđa CNH, H§H ë níc ta :
+ Kh¸i niƯm CNH, H§H.
+ TÝnh tÊt u kh¸ch quan cđa CNH, H§H.
+ T¸c dơng cđa CNH, H§H.
- Néi dung c¬ b¶n cđa c«ng nghiƯp ho¸ hiƯn ®¹i ho¸ ë níc ta :
+ Ph¸t triĨn m¹nh mÏ lùc lỵng s¶n xt.
+ X©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ hỵp lÝ, hiƯn ®¹i vµ hiƯu qu¶.
+ Cđng cè, t¨ng cêng vÞ trÝ chđ ®¹o cđa quan hƯ s¶n xt x· héi chđ nghÜa vµ tiÕn tíi x¸c lËp ®Þa
vÞ thèng trÞ cđa quan hƯ s¶n xt x· héi chđ nghÜa trong toµn bé nỊn kinh tÕ qc d©n.
- Tr¸ch nhiƯm cđa c«ng d©n ®èi víi CNH, H§H.
2. Một số kiến thức khó:
- Néi dung khã vµ míi ë ®©y lµ gi¶i thÝch t¹i sao trong thêi ®¹i ngµy nay, CNH ph¶i g¾n liỊn víi
H§H. Cã ba lÝ do sau ®©y :

+ Cho ®Õn nay, nh©n lo¹i ®· tr¶i qua hai cc c¸ch m¹ng kÜ tht. Cc c¸ch m¹ng kÜ tht lÇn
thø nhÊt g¾n víi kh¸i niƯm CNH (tøc lµ qu¸ tr×nh biÕn mét níc n«ng nghiƯp thµnh níc c«ng
nghiƯp), g¾n víi qu¸ tr×nh chun tõ lao ®éng dùa trªn c«ng cơ thđ c«ng lµ chÝnh lªn lao ®éng
dùa trªn c«ng cơ c¬ khÝ. Cc c¸ch m¹ng kÜ tht lÇn thø hai (hay cßn gäi lµ c¸ch m¹ng khoa häc
-c«ng nghƯ hiƯn ®¹i), g¾n víi kh¸i niƯm H§H (tøc lµ qu¸ tr×nh trang bÞ kÜ tht-c«ng nghƯ cđa
mét níc ngang tr×nh ®é kÜ tht -c«ng nghƯ mµ thêi ®¹i hiƯn cã), g¾n víi qu¸ tr×nh chun tõ lao
®éng dùa trªn c«ng cơ c¬ khÝ ho¸ lªn lao ®éng dùa trªn c«ng cơ tù ®éng ho¸ vµ sư dơng réng r·i
ngêi m¸y.
+ Do níc ta bíc vµo CNH víi ®iĨm xt ph¸t thÊp, mn nhanh chãng thu hĐp kho¶ng c¸ch l¹c
hËu so víi c¸c níc ®i tríc, khi tiÕn hµnh CNH ®ßi hái ph¶i ph¸t triĨn theo m« h×nh CNH rót ng¾n
vỊ thêi gian, do ®ã ph¶i g¾n CNH víi H§H. Nãi c¸ch kh¸c, do yªu cÇu ph¶i rót ng¾n kho¶ng
c¸ch tơt hËu cđa níc ta so víi c¸c níc tiªn tiÕn trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi.
+ Xu híng toµn cÇu ho¸ ®· më ra c¬ héi cho c¸c níc ®i sau, trong ®ã cã níc ta thùc hiƯn m« h×nh
CNH rót ng¾n thêi gian.
- ë níc ta, mn ®i theo m« h×nh CNH, ph¸t triĨn rót ng¾n th× viƯc x©y dùng c¬ së vËt chÊt − kÜ
tht cđa chđ nghÜa x· héi b»ng c¸ch nµo ? Cã 2 c¸ch :
C¸ch 1 : th«ng qua viƯc øng dơng nh÷ng thµnh tùu khoa häc - c«ng nghƯ hiƯn ®¹i ®Ĩ tù t¹o ra c¬
së vËt chÊt kÜ tht, c¸ch nµy gäi lµ "néi sinh ho¸" c¬ së vËt chÊt − kÜ tht.
C¸ch 2 : th«ng qua nhËn chun giao kÜ tht,c«ng nghƯ míi tõ c¸c níc tiªn tiÕn vµo níc ta,
c¸ch nµy ®ỵc gäi lµ "ngo¹i sinh ho¸" c¬ së vËt chÊt − kÜ tht.
CÇn lu ý r»ng, vỊ nguyªn t¾c, trong hai c¸ch nãi trªn, th× c¸ch thø nhÊt lµ c¬ b¶n, cÊp thiÕt, kh«ng
cã c¸ch nµo thay thÕ ®ỵc nÕu mn níc ta vÜnh viƠn ®éc lËp tù chđ. Cßn c¸ch thø hai gi÷ vai trß
rÊt quan träng, gãp phÇn rót ng¾n nhanh kho¶ng c¸ch tơt hËu xa vỊ kinh tÕ, kÜ tht-c«ng nghƯ,
nhng kh«ng thĨ thay thÕ c¸ch thø nhÊt.
-GV lµm râ nhiƯm vơ CNH, H§H kh«ng chØ ®ỵc qut ®Þnh bëi tÝnh tÊt u vµ t¸c dơng quan
träng vµ toµn diƯn cđa CNH, H§H ®Êt níc, mµ cßn bëi khi nµo nhiƯm vơ CNH, H§H hoµn
thµnh, míi cã ®iỊu kiƯn ®Ĩ qut ®Þnh sù hoµn thµnh c¸c nhiƯm vơ kinh tÕ c¬ b¶n kh¸c vµ míi
cho phÐp níc ta kÕt thóc thêi k× qu¸ ®é ®Ĩ bíc vµo giai ®o¹n chđ nghÜa x· héi.
- VỊ néi dung thø hai cđa CNH, H§H ë níc ta lµ viƯc x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hỵp lý, hiƯn ®¹i vµ
hiƯu qu¶ ®ỵc hiĨu theo c¸c khÝa c¹nh sau : Tríc hÕt, cÇn ®Þnh nghÜa c¬ cÊu kinh tÕ vµ chun dÞch

c¬ cÊu kinh tÕ (xem SGK) ; Thø ®Õn, cơm tõ "hỵp lÝ" cÇn hiĨu lµ mét c¬ cÊu ®ỵc x©y dùng vµ
chun dÞch cho phÐp khai th¸c tèi ®a c¸c ngn lùc cđa ®Êt níc, t¨ng quy m« GDP vµ GDP b×nh
qu©n ®Çu ngêi, thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi so víi tríc. TiÕp theo lµ
cơm tõ "hiƯn ®¹i" ®ỵc hiĨu lµ c¬ cÊu kinh tÕ ®ỵc x©y dùng t¬ng ®èi phï hỵp xu híng cđa sù tiÕn
bé khoa häc - kÜ tht vµ c«ng nghƯ mµ thÕ giíi ®¹t ®ỵc. Ci cïng lµ cơm tõ "hiƯu qu¶" ®ỵc
hiĨu c¸c ph¬ng ¸n ®Çu t cho viƯc x©y dùng vµ chun dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i ®¶m b¶o sao cho
mét ®ång vèn ®Çu t ®em l¹i nhiỊu lỵi nhn h¬n tríc, c«ng ¨n viƯc lµm gia t¨ng, tØ lƯ thÊt nghiƯp
gi¶m xng, thu nhËp, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cđa nh©n d©n t¨ng lªn. VỊ xu híng chun
dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ thùc hiƯn theo híng : Mét lµ, chun tõ c¬ cÊu n«ng nghiƯp lªn c¬ cÊu
c«ng - n«ng nghiƯp vµ ph¸t triĨn c¬ cÊu c«ng - n«ng nghiƯp vµ dÞch vơ hiƯn ®¹i, Hai lµ, tØ träng
GDP trong n«ng nghiƯp gi¶m xng, cßn tØ träng GDP trong c«ng nghiƯp, x©y dùng vµ dÞch vơ
t¨ng lªn trong ®ã tèc ®é t¨ng cđa ngµnh dÞch vơ nhanh h¬n ngµnh c«ng nghiƯp vµ x©y dùng. Ba
lµ, cïng víi chun dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¬ cÊu vïng kinh tÕ
th× c¬ cÊu lao ®éng còng chun dÞch theo híng : tØ träng lao ®éng n«ng nghiƯp gi¶m xng, cßn
tØ träng lao ®éng ngµnh c«ng nghiƯp, x©y dùng vµ dÞch vơ t¨ng lªn trong ®ã tØ träng lao ®éng
ngµnh dÞch vơ t¨ng nhanh h¬n. §Ĩ hiĨu kh¸i qu¸t vÊn ®Ị c¬ cÊu kinh tÕ, chun dÞch c¬ cÊu
ngµnh kinh tÕ vµ c¬ cÊu lao ®éng cã thĨ tham kh¶o thªm c¸c s¬ ®å 5, 6, 7, 8 ë mơc ph¬ng tiƯn d¹y
häc.
-VỊ néi dung thø ba cđa c«ng nghiƯp ho¸, hiƯn ®¹i ho¸ ë níc ta lµ "cđng cè, t¨ng cêng vÞ trÝ chđ
®¹o cđa quan hƯ s¶n xt x· héi chđ nghÜa vµ tiÕn tíi x¸c lËp ®Þa vÞ thèng trÞ cđa quan hƯ s¶n
xt x· héi chđ nghÜa trong toµn bé nỊn kinh tÕ qc d©n" ®ỵc hiĨu lµ néi dung 1 vµ 2 cđa CNH,
H§H g¾n chđ u víi viƯc ph¸t triĨn lùc lỵng s¶n xt (ph¸t triĨn vỊ néi dung) cßn néi dung thø
3 cđa CNH, H§H l¹i g¾n trùc tiÕp víi ph¸t triĨn quan hƯ s¶n xt (g¾n víi ph¸t triĨn vỊ h×nh
thøc). Trong mèi quan hƯ biƯn chøng gi÷a lùc lỵng s¶n xt vµ quan hƯ s¶n xt, gi÷a néi dung
vµ h×nh thøc, cho thÊy th«ng qua CNH, H§H lµm cho lùc lỵng s¶n xt ph¸t triĨn t¹o ®iỊu kiƯn
cho viƯc cđng cè vµ hoµn thiƯn quan hƯ s¶n xt, ®Õn lỵt nã quan hƯ s¶n xt ®ỵc cđng cè vµ t¨ng
cêng l¹i cã t¸c dơng thóc ®Èy lùc lỵng s¶n xt ph¸t triĨn nhanh h¬n. B»ng c¸ch ®ã lµm cho quan
hƯ s¶n xt x· héi chđ nghÜa gi÷ ®ỵc ®Þa vÞ thèng trÞ trong nỊn kinh tÕ.
III.PHƯƠNG PHÁP :
Thảo luận nhóm, lớp, đàm thoại, thuyết trình, trực quan,…

IV. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC:
§Ĩ thÝch øng víi thêi lỵng 2 tiÕt, bµi nµy GV cã thĨ tù kỴ c¸c b¶ng, biĨu ®å, s¬ ®å ®Ĩ minh ho¹ c¸c
néi dung thÝch hỵp trong bµi häc khi gi¶ng t¹i líp.
Ví dụ :
Bảng 1 : Tính tất yếu khách quan của công nghiệp hoá, hiện đại hoá

Bảng 2 : Tác dụng của công nghiệp hoá, hiện đại hoá
Bảng 3 : Nội dung cơ bản của công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam
Tính tất
yếu
khách
quan
Do yêu cầu phải rút ngắn khoảng cách tụt hậu xa về
kinh tế, kĩ thuật- công nghệ
Do yêu cầu phải tạo ra năng suất lao động xã hội cao
Do yêu cầu phải xây dựng cơ sở vật chất kĩ thuật
cho chủ nghĩa xã hội
Tác
dụng
của
công
nghiệp
hoá,
hiện đại
hoá
Tạo tiền đề thúc đẩy tăng trởng và phát triển kinh tế
- xã hội
Tạo tiền đề phát triển nền văn hoá tiên tiến đậm đà
bản sắc dân tộc
Tạo tiền đề cho việc củng cố quan hệ sản xuất XHCN,

tăng cờng vai trò của Nhà nớc và mối quan hệ giữa
công nhân , nông dân , trí thức
Xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ gắn với chủ động
hội nhập kinh tế quốc tế và tăng cờng tiềm lực quốc
phòng, an ninh
Nội
dung
cơ
bản
- Phát triển mạnh mẽ lực lợng sản xuất trớc hết bằng việc cơ khí
hoá nền sản xuất xã hội trên cơ sở áp dụng những thành tựu cách
mạng khoa học và công nghệ hiện đại.
- Xây dựng một cơ cấu kinh tế hợp lí, hiện đại và hiệu quả.
- Củng cố và tăng cờng địa vị chủ đạo của quan hệ sản xuất
XHCN và tiến tới xác lập địa vị thống trị của quan hệ sản xuất
XHCN trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân.
Sơ đồ 1 : Cơ cấu kinh tế

Sơ đồ 2 : Xu hớng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
Sơ đồ 3 : Tỉ trọng phát triển cơ cấu ngành kinh tế trong GDP
Cơ cấu ngành
kinh tế : Công nghiệp,
nông nghiệp và dịch
vụ
Cơ cấu
Vùng kinh tế
theo lãnh thổ
Cơ cấu
thành phần
kinh tế

Cơ cấu nông nghiệp
Cơ cấu công, nông nghiệp
Cơ cấu công, nông nghiệp và
dịch vụ hiện đại
- Tỉ trọng công
nghiệp và dịch vụ
tăng lên
- Tỉ trọng nông
nghiệp giảm xuống
Tổng sản phẩm
trong nước
( GDP)
Xu hư
ớng
chuyển
dịch
cơ cấu
lao
động
Tỉ trọng lao động nông
nghiệp giảm xuống
Tỉ trọng lao động công
nghiệp và dịch vụ tăng lên.
Trong đó : % Dịch vụ >
% Công nghiệp
Tỉ trọng lao động chân tay
giảm xuống ; tỉ trọng lao
động trí tuệ tăng nhanh
Tổng
Lao

động
xã
hội
S¬ ®å 4 : Xu híng chun dÞch c¬ cÊu lao ®éng
V. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP :
1. Ổn đònh tổ chức lớp :
2. Kiểm tra bài cũ:
3. Giảng bài mới:
Trong sự nghiệp xây dựng CNXH, Đảng và Nhà nước ta luôn coi trọng sự phát triển kinh tế.
Trong thời gian dài, chúng ta chủ trương tiếp tục hoàn thiện cơ chế thò trường theo đònh hướng
XHCN và đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, xác đònh công nghiệp hoá, hiện đại
hoá là nhiệm vụ trọng tâm trong thời kỳ quá độ lên CNXH.
Phần làm việc của Thầy và Trò Nội dung chính của bài học
Tiết 1:
Hoạt động 1: Đàm thoại + Thuyết trình.
Mục tiêu: HS hiĨu ®ỵc thÕ nµo lµ CNH, H§H.
GV yêu cầu HS lần lượt trả lời các câu hỏi:
- Nêu thành tựu có được của cuộc cách mạng kó
thuật lần thứ nhất?
- Nêu thành tựu có được của cuộc cách mạng kó
thuật lần thứ hai?
- Lí do Việt Nam thực hiện gắn công nghiệp hoá
hoá với hiện đại đại hoá?
- Thế nào là công nghiệp hoá, hiện đại hoá?
GV nhận xét, giảng giải:
 Cuộc CMKT lần 1:
Nửa sau thế kỉ XVIII, máy móc xuất hiện ở Anh
sau đó ở u, Mỹ:
+ Kó thuật luyện kim được cải tiến.
+ Máy điện, máy phay.

+ Nguồn nhiên liệu than đá, dầu hoả.
+ Sắt là nguyên liệu chính xây dựng đường sá, chế
1. Khái niệm , tính tất yếu khách quan và tác
dụng của cộng nghiệp hoá, hiện đại hoá: