Bài 7: Thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần và tăng cường vai tròquản lý kinh tế của nhà nước

Bài 7
THỰC HIỆN NỀN KINH TẾ NHIỀU THÀNH PHẦN VÀ TĂNG
CƯỜNG VAI TRÒ QUẢN LÍ KINH TẾ CỦA NHÀ NƯỚC
( 2 tiết )
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1.Về kiến thức:
- Nªu ®ỵc thÕ nµo lµ thµnh phÇn kinh tÕ.
- Nªu ®ỵc sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cđa nỊn kinh tÕ nhiỊu thµnh phÇn ë níc ta.
- BiÕt ®ỵc ®Ỉc ®iĨm c¬ b¶n cđa c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë níc ta hiƯn nay.
- HiĨu ®ỵc vai trß qu¶n lÝ kinh tÕ cđa Nhµ níc trong nỊn kinh tÕ nhiỊu thµnh phÇn ë ViƯt Nam.
2.Về kiõ năng:
- Ph©n biƯt ®ỵc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë ®Þa ph¬ng.
- X¸c ®Þnh ®ỵc tr¸ch nhiƯm cđa mçi c«ng d©n trong viƯc ph¸t triĨn nỊn kinh tÕ nhiỊu thµnh phÇn
ë níc ta.
3.Về thái độ:
- Tin tëng đng hé ®êng lèi ph¸t triĨn kinh tÕ nhiỊu thµnh phÇn cđa §¶ng vµ Nhµ níc.
- TÝch cùc tham gia ph¸t triĨn kinh tÕ gia ®×nh, phï hỵp víi ®iỊu kiƯn cđa gia ®×nh vµ kh¶ n¨ng
cđa b¶n th©n.
II. NỘI DUNG :
1. Träng t©m:
- Thùc hiƯn nỊn kinh tÕ nhiỊu thµnh phÇn :
+ Kh¸i niƯm thµnh phÇn kinh tÕ vµ tõ ®ã x¸c ®Þnh c¸c h×nh thøc së h÷u vỊ t liƯu s¶n xt lµ c¨n
cø trùc tiÕp ®Ĩ x¸c ®Þnh thµnh phÇn kinh tÕ.
+ TÝnh tÊt u kh¸ch quan cđa sù tån t¹i nỊn kinh tÕ nhiỊu thµnh phÇn.
+ C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë níc ta : kinh tÕ nhµ níc, kinh tÕ tËp thĨ, kinh tÕ t nh©n (c¸ thĨ,
tiĨu chđ ; kinh tÕ t b¶n t nh©n), kinh tÕ t b¶n nhµ níc, kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi.
- Tr¸ch nhiƯm cđa c«ng d©n trong viƯc ph¸t triĨn nỊn kinh tÕ nhiỊu thµnh phÇn.
- Vai trß qu¶n lÝ kinh tÕ cđa Nhµ níc :
+ Sù cÇn thiÕt ph¶i cã vai trß qu¶n lÝ kinh tÕ cđa Nhµ níc.
+ Néi dung qu¶n lÝ kinh tÕ cđa Nhµ níc.
+ T¨ng cêng vai trß vµ hiƯu lùc qu¶n lý kinh tÕ cđa Nhµ níc.

2. Một số kiến thức khó:
-VÊn ®Ị s¾p xÕp c¸c thµnh phÇn kinh tÕ mµ §¹i héi §¶ng lÇn thø X ®a ra kh«ng ph¶i lµ sù s¾p
xÕp ngÉu nhiªn, mµ dùa vµo tiªu thøc: §i tõ néi lùc ®Õn kÕt hỵp néi lùc víi ngo¹i lùc vµ sau cïng
lµ ngo¹i lùc.
- CÇn nhËn thøc ®óng mét sè vÊn ®Ị kh¸c nh :
+ Kinh tÕ nhµ níc víi doanh nghiƯp nhµ níc. Kinh tÕ nhµ níc tån t¹i víi t c¸ch lµ mét thµnh phÇn
kinh tÕ, cßn doanh nghiƯp nhµ níc tån t¹i víi t c¸ch lµ mét bé phËn cđa thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n-
íc, mét h×nh thøc tỉ chøc s¶n xt - kinh doanh. Do ®ã, khi x¸c ®Þnh vai trß cđa chóng cÇn lu ý :
chØ cã kinh tÕ nhµ níc míi gi÷ vai trß "chđ ®¹o", cßn doanh nghiƯp nhµ níc chØ gi÷ vai trß lµ
"nßng cèt".
+ CÇn ph©n biƯt thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n nhµ níc víi thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi.
MỈc dï hai thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®Ịu cã vèn cđa níc ngoµi, nhng 2 thµnh phÇn kinh tÕ nµy cã
sù kh¸c nhau nhÊt ®Þnh : Thø nhÊt - vỊ së h÷u vèn, thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n nhµ níc cã c¶ vèn
cđa Nhµ níc ViƯt Nam vµ cđa t b¶n trong níc hc t b¶n níc ngoµi, cßn thµnh phÇn kinh tÕ cã
vèn ®Çu t níc ngoµi, 100% vèn do níc ngoµi ®Çu t ; Thø hai - vỊ qu¶n lý, thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n
nhµ níc, c¸c chđ së h÷u vèn ®Ịu tham gia qu¶n lý mµ chøc vơ c¨n cø vµo thÞ phÇn vèn mçi bªn
®ãng gãp, cßn thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi hoµn toµn do chđ ®Çu t níc ngoµi qu¶n
lý ; Thø ba - vỊ quan hƯ ph©n phèi, thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n nhµ níc, c¶ t b¶n vµ nhµ níc cïng
tham gia ph©n phèi theo thÞ phÇn vèn ®ãng gãp, cßn thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn níc ngoµi do ngêi
cã vèn ®Çu t níc ngoµi thơ hëng kÕt qu¶.
+ Nhµ níc thùc thi vai trß qu¶n lÝ kinh tÕ nh»m thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ g¾n víi tiÕn bé vµ
c«ng b»ng x· héi. Song, c«ng b»ng x· héi kh«ng ph¶i lµ sù cµo b»ng vỊ lỵi Ých gi÷a c¸c thµnh
viªn trong céng ®ång. Trong nỊn kinh tÕ thÞ trêng, do t¸c ®éng ph©n ho¸ cđa quy lt gi¸ trÞ, tÊt
u cã sù chªnh lƯch vỊ lỵi Ých. VÊn ®Ị ®Ỉt ra lµ ®Ĩ thùc hiƯn c«ng b»ng x· héi, Nhµ n íc th«ng
qua c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ − x· héi ®iỊu tiÕt vµ th«ng qua ph©n phèi l¹i ®Ĩ sao cho kho¶ng c¸ch
vỊ lỵi Ých ®ỵc hỵp lÝ − mét kho¶ng c¸ch võa cã t¸c dơng kÝch thÝch lµm giµu hỵp ph¸p, võa kh«ng
dÉn ®Õn ph¸t sinh sù ®èi lËp giai cÊp gi÷a c¸c thµnh viªn trong céng ®ång d©n téc.
III.PHƯƠNG PHÁP VÀ HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY HỌC:
Ph¬ng ph¸p d¹y häc chđ u trong bµi nµy lµ : đàm thoại , thuyết trình, thảo luận nhóm, trực
quan, đóng vai…

Tríc khi gi¶ng bµi nµy, GV cã thĨ cho HS ®äc tríc bµi häc trong s¸ch gi¸o khoa ë nhµ kÕt hỵp
víi mét sè c©u hái gỵi ý.
Tiết 1, chia líp thµnh 5 nhãm…
IV. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC:
- GV kỴ s¬ ®å trên phần mềm vi tính.
S¬ ®å : Kh¸i qu¸t c¬ cÊu nỊn kinh tÕ nhiỊu thµnh phÇn kinh tÕ ë níc ta
B¶ng 1 : Tr¸ch nhiƯm c«ng d©n

3) Kinh tÕ
t­ nh©n
4) Kinh tÕ
t­ b¶n
nhµ n­íc
1) Kinh tÕ
nhµ n­íc
2) Kinh tÕ
tËp thĨ
C¬
cÊu
thµnh
phÇn
kinh
tÕ
5) Kinh tÕ cã
vèn ®Çu t­
n­íc ngoµi
Tr¸c
h
nhiƯ
m

c«n
g
d©n
- Tin tëng vµ chÊp hµnh tèt chÝnh s¸ch ph¸t triĨn nỊn kinh tÕ nhiỊu
thµnh phÇn
- Tham gia lao ®éng s¶n xt ë gia ®×nh.
- VËn ®éng ngêi th©n tham gia ®Çu t vµo s¶n xt kinh doanh.
- Tỉ chøc s¶n xt, kinh doanh, c¸c ngµnh, nghỊ vµ mỈt hµng mµ
lt ph¸p kh«ng cÊm..
- Chđ ®éng t×m kiÕm viƯc lµm trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ.
B¶ng 2 : Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cđa qu¶n lÝ nhµ níc vỊ kinh tÕ
B¶ng 3 : Néi dung qu¶n lÝ kinh tÕ cđa Nhµ níc
- Một số đoạn phim minh hoạ các thành phần kinh tế.
- Vi tính, Projector.
V. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP :
1. Ổn đònh tổ chức lớp: (1’)
2. Kiểm tra bài cũ: (7’)
( Phần tiết 2 của bài 6 )
ï Phân tích nội dung cơ bản của công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta.
ï Là một công dân, em phải làm gì để góp phần vào sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá?
3. Giảng bài mới: (30’)
Tõ thùc tiƠn, GV nªu t×nh h×nh cung − cÇu hµng ho¸ hiƯn nay nhiỊu, phong phó vµ ®êi sèng nh©n
d©n cao h¬n so víi thêi k× tríc n¨m 1986. Nguyªn nh©n g× dÉn ®Õn sù thay ®ỉi ®ã ? Ph¶i ch¨ng do n-
íc ta ®· chun ®ỉi m« h×nh kinh tÕ cò sang m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng lÊy nỊn kinh tÕ nhiỊu thµnh
phÇn lµm c¬ së kinh tÕ.
Phần làm việc của Thầy và Trò Nội dung chính của bài học
Sù
cÇn
thiÕt
kh¸ch

quan
...
Do yªu cÇu ph¶i thùc hiƯn vai trß cđa chđ së h÷u nhµ níc vỊ t liƯu
s¶n xt (vèn) ®èi víi c¸c doanh nghiƯp nhµ níc
Do yªu cÇu ph¶i ph¸t huy mỈt tÝch cùc vµ kh¾c phơc mỈt h¹n chÕ
cđa kinh tÕ thÞ trêng
Do yªu cÇu ph¶i gi÷ v÷ng ®Þnh híng x· héi chđ nghÜa trong x©y
dùng kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta
Qu¶n lÝ vµ ®iỊu tiÕt vÜ m« nỊn kinh tÕ thÞ
trêng ®Þnh híng XHCN
Néi dung qu¶n
lÝ kinh tÕ cđa
nhµ n­íc

Qu¶n lÝ c¸c doanh nghiƯp nhµ níc víi t
c¸ch nhµ níc lµ ngêi chđ së h÷u
Tiết 1:
Hoạt động 1 (10’): Đàm thoại + thuyết trình.
Mục tiêu: HS hiểu và nêu được thế là thành phần
kinh tế và tính tất yếu khách quan của nền kinh tế
nhiều thành phần.
GV hỏi:
- Em hiểu thế nào là sở hữu tư liệu sản xuất ?VD.
1 HS trả lời.
Các học sinh khác nhận xét, bổ sung.
GV giảng:
- Từ 3 chế độ sỡ hữu hiện nay ở nước ta (toàn dân,
tập thể, tư nhân) mà hình thành nhiều hình thức sở
hữu khác nhau.
-Các hình thức sở hữu là căn cứ trực tiếp để xác

đònh thành phần kinh tế (kinh tế nhà nước, kinh tế
tập thể, kinh tế tư nhân…)
-Kết luận, rút khái niệm “thành phần kinh tế”.
Chuyển ý: Chúng ta vừa tìm hiểu khái niệm
“thành phần kinh tế”, vậy cơ sở nào làm hình
thành nền kinh tế nhiều thành phần ở nước ta hiện
nay?
GV hỏi:
-Theo các em, tại sao ở nước ta hiện nay tồn tại
nền kinh tế nhiều thành phần?
HS trả lời.
GV kết luận, nhấn mạnh các ý chính:
-Trong thời kỳ quá độ, sự tồn tại các thành phần
kinh tế của xã hội trước đây và xuất hiện thêm
những thành phần kinh tế mới của xã hội XHCN
một tất yếu khách quan.
- Trong thời kỳ quá độ, lực lượng sản xuất còn
thấp kém và ở nhiều trình độ khác nhau, nên có
nhiều hình thức sở hữu về tư liệu sản xuất là một
tất yếu khách quan. Hình thức sở hữu là căn cứ
trực tiếp để xác đònh các thành phần kinh tế.
Chuyển ý: Vậy, nền kinh tế VN hiện nay, cụ thể
có những thành phần kinh tế nào? Khái niệm, cơ
cấu, vai trò và xu hướng vận động của từng thành
phần kinh tế như thế nào?
Hoạt động 2 (20’): Trực quan + Thảo luận nhóm
Mục tiêu: HS biết được các thành phần kinh tế ở
nước ta hiện nay (theo tinh thần Đại hội Đảng toàn
quốc lần thứ X).
GV chia lớp thành 5 nhóm và yêu cầu HS:

1. Thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần:
a. Khái niệm thành phần kinh tế và tính tất
yếu khách quan của nền kinh tế nhiều thành
phần:
ï Khái niệm:
Thành phần kinh tế là kiểu quan hệ kinh tế
dựa trên một hình thái sở hữu nhất đònh về tư
liệu sản xuất.
ï Tính tất yếu khách quan:
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghóa xã hội,
nước ta vẫn tồn tại một số thành phần kinh tế
của xã hội trước đây; đồng thời xuất hiện thêm
những thành phần kinh tế mới của chế độ
XHCN.
Ở nước ta, lực lượng sản xuất còn thấp kém
và ở nhiều trình độ khác nhau, nên có nhiều hình
thức sở hữu về tư liệu sản xuất.

b. Các thành phần kinh tế ở nước ta:
- Theo dõi những đoạn phim minh hoạ các đơn vò
sản xuất, kinh doanh thuộc các thành phần kinh
tế : “Tổng công ty sông Đà”, “Liên minh Hợp tác
xã thương mại TP. HCM”, “Anh Trần Văn Bạch
làm giàu”, “Công ty giấy Vónh Tiến”, “Công ty
Liên doanh dầu khí Việt-Xô”, “Vương quốc Anh
đầu tư vào Việt Nam”.
- Nghiên cứu SGK.
- Tìm hiểu khái niệm, vai trò, xu hướng phát triển
của từng thành phần kinh tế theo nhóm:
+ Nhóm 1: TP kinh tế nhà nước.

+ Nhóm 2: TP kinh tế tập thể.
+ Nhóm 3: TP kinh tế tư nhân
+ Nhóm 4: TP kinh tế tư bản nhà nước.
+ Nhóm 5: TP kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài
- Các nhóm thảo luận, cử đại diện lên ghi các nội
dung vào bảng theo mẫu:
CÁC
THÀNH
PHẦN
KTẾ
KHÁI
NIỆM
VAI TRÒ XU
HƯỚNG
PHÁT
TRIỂN
Kinh tê
nhà nước
Kinh tế
tập thể
Kinh
tế
tư
nhâ
n
Cá
thể,
tiểu
chủ
Tư

bản
tư
nhâ
n
Kinh tế
tư bản
nhà nước
Kinh tế
có vốn
đầu tư
nước ngoài
- Các nhóm nhận xét, bổ sung.
GV :
- Nhận xét, điều chỉnh, bổ sung các chi tiết trên
bảng (Giúp học sinh phân biệt kinh tế nhà nước
với doanh nghiệp nhà nước, kinh tế tư bản nhà
nước với kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài…)
Kinh tế nhà nước:
Là thành phần kinh tế dựa trên hình thức sở
hữu nhà nước về tư liệu sản xuất.
Kinh tế tập thể:
Là thành phần kinh tế dựa trên hình thức sở
hữu tập thể về tư liệu sản xuất.
Kinh tế tư nhân:
Là thành phần kinh tế dựa trên hình thức sở
hữu tư nhân về tư liệu sản xuất, bao gồm :
+ Kinh tế cá thể, tiểu chủ dựa trên hình thức
sở hữu nhỏ về tư liệu sản xuất và lao động của
bản thân người lao động.
+ Kinh tế tư bản tư nhân dựa trên chế độ sở

hữu tư nhân tư bản chủ nghóa về tư liệu sản xuất
Kinh tế tư bản nhà nước:
Là thành phần kinh tế dựa trên hình thức sở
hữu hỗn hợp về vốn giữa kinh tế nhà nước với tư
bản tư nhân trong nước hoặc nước ngoài..