CỔ PHẦN HÓA TRONG QUÁ TRÌNH CẢI CÁCH CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM

CH

C

NG TRÌNH GI NG D Y KINH T FULBRIGHT

PH N HOÁ TRONG QUÁ TRÌNH C I CÁCH CÁC

NGÂN HÀNG TH

NG M I NHÀ N

Nghiên c u tình hu ng
Hu nh Th Du
V Thành T Anh

Tháng 6 n m 2005

C

VI T NAM


Ch

ng trình gi ng d y kinh t Fulbright

C

C ph n hoá trong quá trình c i cách
các ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam

PH N HOÁ TRONG QUÁ TRÌNH C I CÁCH CÁC NGÂN
HÀNG TH
NG M I NHÀ N
C VI T NAM

Là chuyên gia hàng đ u c a m t t p đoàn tài chính đa qu c gia đang có ý đ nh đ u t vào
Vi t Nam, ông Future cùng v i các c ng s đ c giao nhi m v tìm hi u quá trình c
ph n hoá các ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam nh m t v n cho quá trình c
ph n hoà này và tìm ki m c h i đ u t hi u qu trong th i gian ng n nh t.
Sau th i gian tìm hi u, nhóm c a ông Future đã đ a ra đ c m t báo cáo v n t t v c
ph n hó trong quá trình c i cách h th ng ngân hàng Vi t Nam nh sau.
1. Tóm t t quá trình phát tri n c a h th ng ngân hàng Vi t nam
V m t l ch s , có th chi quá trình phát tri n h th ng ngân hàng Vi t Nam ra là các giai
đo n và th i k sau:
H th ng ngân hàng Vi t Nam trong giao đo n th i thu c pháp (1858-1954): Th i k
này, h th ng ngân hàng Vi t Nam ch y u n m trong tay c a các t b n Pháp và đ ng
minh c a h . Các ngân hàng ch y u ph c v l i ích c a các đ i này.
H
th
n
ch

th ng ngân hàng mi n B c Vi t Nam giai đo n 1951-1975: Trong giai đo n này, h
ng ngân hàng Vi t Nam ho t đ ng theo mô hình ngân hàng m t c p. Ngân hàng nhà
c Vi t Nam v a th c hi n ch c n ng phát hành ti n, ch c n ng phân b ngân sách và
c n ng c p tín d ng (Ngân hàng trung ng, Kho b c,các ngân hàng th ng m i).

H th ng ngân hàng mi n Nam giai đo n 1954-1975: Trong giai đo n này, h th ng
ngân hàng miên Man Vi t Nam ho t đ ng theo mô hình ngân hàng hai c p. Ngân hàng

Qu c gia Vi t Nam làm ch c n ng c a ngân hàng Trung ng. Vi c cung ng tín d ng
cho n n kinh t do các ngân hàng th ng m i th c hi n.
H th ng ngân hàng Vi t Nam giai đo n 1975-1990: Trong giai đo n này, sau khi th ng
nh t đ t n c, h th ng ngân hàng Vi t Nam mi n Nam đ c nh p vào h th ng ngân
hàng mi n B c t o thành m t h th ng th ng nh t. H th ng ngân hàng lúc này ho t đ ng
theo mô hình ngân hàng m t c p. n n m 1986, chuy n ch c n ng phân b ngân sách
cho kho b c nhà n c. n n m 1990, chuy n sang mô hình ngân hàng hai c p.
H th ng ngân hàng Vi t Nam t 1990-nay: Sau nh ng c i cách b c đ u ch a đem l i
thành công, nh t là s th t b i c a mô hình các h p tác xã tín d ng. N m 1990, Pháp l nh
Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam và Pháp l nh Ngân hàng, h p tác xã tín d ng và công ty
tài chính ) ra đ i đã chính th c chuy n c ch ho t đ ng c a h th ng Ngân hàng Vi t
Nam t 1 c p sang 2 c p. Trong đó, Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam làm ch c n ng ngân
hàng trung ng, các t ch c tín d ng làm vai trò cung ng v n cho n n kinh t .

Hu nh Th Du, V Thành T Anh

2


Ch

ng trình gi ng d y kinh t Fulbright

2. C i cách các ngân hàng th
hàng Vi t nam

C ph n hoá trong quá trình c i cách
các ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam

ng m i nhà n

c g n v i c i cách h th ng ngân

H th ng ngân hàng Vi t Nam th c s đ c quan tâm sau s ki n đ b c a các h p tác
xã tín d ng vào cu i th p niên 80 c a th k tr c. Theo Pháp l nh ngân hàng n m 1990,
b n ngân hàng chuyên doanh thu c s h u nhà n c g m Ngân hàng Ngo i th ng Vi t
Nam (Vietcombank), Ngân hàng Công th ng Vi t Nam (Incombank), Ngân hàng u t
và Phát tri n Vi t Nam (BIDV) và Ngân hàng Nông nghi p và Phát tri n nông thông
đ c thành l p (Agribank). B n ngân hàng này cùng v i các ngân hàng th ng m i c
ph n, các chi nhánh ngân hàng n c ngoài làm ch c n ng ngân hàng th ng m i (c p tín
d ng và thanh toán) cho n n kinh t .
Trong h n m t th p k qua, các ngân hàng thu c s h u nhà n
y u (h n 70%). Ho t đ ng c a các ngân hàng còn nhi u b t c p.1
2.1.Nh ng t n t i các ngân hàng th

ng m i nhà n

c chi m th ph n ch

c Vi t Nam

̇

H th ng Ngân hàng th

̇

M c đ r i ro cao, ch t l

̇

Kh n ng sinh l i th p;

̇

N ng su t lao đ ng th p;

̇

Ho t đ ng ngân hàng d a ch y u vào "đ c canh" tín d ng, còn quá ít các s n
ph m d ch v ngân hàng; m c đ áp d ng công ngh vào l nh v c ho t đ ng ngân
hàng còn th p xa so v i khu v c.

ng m i nhà n

c có qui mô nh , n ng l c tài chính y u;

ng tín d ng th p;

2.2.Nguyên nhân y u kém c a các ngân hàng th

ng m i nhà n

c

̇

S y u kém trong t ch c, qu n lý, trình đ chuyên môn, đ o đ c ngh nghi p....

̇

S b t c p c a chính sách, c ch c không phù h p v i th c t ho t đ ng c a
ngân hàng v n ch a đ c b sung s a đ i;

̇

S ch ng chéo và th ng xuyên thay đ i các quy đ nh, th ch làm cho vi c áp
d ng vào ho t đ ng ngân hàng tr nên khó kh n;

̇

Các quy đ nh và c ch nhi u khi còn c ng nh c, d n đ n bó bu c ho t đ ng.

2.3.M c tiêu c a vi c c c u l i các ngân hàng th

ng m i nhà n

c

Tr c nh ng y u kém b t c p c a h th ng ngân hàng, nh t là các ngân hàng th ng m i
nhà n c,vào n m 2001, Ngân hàng Nhà n c đã xây d ng đ án c c u l i h th ng các

Có th tham kh o chi ti t đ án c c u này trên trang web c a Ngân hàng Nhà n
www.sbv.gov.vn

1

Hu nh Th Du, V Thành T Anh

c Vi t Nam

3


Ch

ng trình gi ng d y kinh t Fulbright

C ph n hoá trong quá trình c i cách
các ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam

ngân hàng th ng m i, trong đó t p trung ch y u vào các ngân hàng th
n c. Vi c c ph n hoá nh m vào ba m c tiêu sau:

ng m i nhà

̇

Xây d ng h th ng ngân hàng th ng m i nhà n c th c s tr thành l c l ng ch
đ o trong l nh v c ngân hàng, đ m b o ho t đ ng lành m nh, an toàn và hi u qu .

̇

T o ra các ngân hàng th ng m i nhà n c ho c các t p đoàn tài chính có qui mô
l n, ho t đ ng đa n ng, hi n đ i, có s c c nh tranh cao, đáp ng yêu c u công
nghi p hoá, hi n đ i hoá đ t n c.

̇

Nâng cao uy tín và kh n ng c nh tranh c a các ngân hàng th

trên th tr ng trong và ngoài n c.

2.4.Các n i dung chính c c u l i các ngân hàng th

ng m i nhà n

ng m i nhà n

c

c

2.4.1. X lý n t n đ ng2
N t n đ ng đ c chia làm hai lo i. Nh ng kho n n thu c ch đinh c a Chính ph thì
Chính ph s có c ch và cân đ i ngu n v n x lý. Các kho n n thu c di n cho vay
th ng m i c a các ngân hàng thì các ngân hàng dùng qu d phòng r i ro đ x lý.
Ngu n v n ch y u cho x lý n t n đ ng là Ngu n d phòng r i ro đ c trích l p hàng
n m c a các ngân hàng; Ngu n t NHNN đã tái c p v n tr c đây cho các NHTM theo
các m c tiêu nh cho vay đ c c u l i n , khoanh n , kh c ph c thiên tai, cho vay theo
ch đ nh c a Chính ph ; Ngu n t Ngân hàng th gi i và Qu ti n t qu c t cho vay c
c u l i n ngân hàng th ng m i nhà n c; Chính ph cho phép NHNN phát hành trái
phi u có lãi su t c đ nh đ x lý n t n đ ng cho các ngân hàng.
2.5.2. T ng v n t có c a các NHTMNN
Song song v i vi c gi i quy t n x u, lành m nh hóa tài chính c a ngân hàng th ng m i
nhà n c là vi c t ng c ng kh n ng v v n t có đ t ng b c phù h p v i chu n m c
qu c t và khu v c. T ng v n t có là v n đ b c bách đ i v i ngân hàng th ng m i nhà
n c. M c tiêu c a vi c t ng v n t có nh m đ m b o đ tiêu chu n qu c t (Basel).
Ngu n đ t ng v n t có g m (đ xu t c a Ngân hàng nhà n c): Cho phép ngân hàng
th ng m i nhà n c gi l i ph n thu thu s d ng v n; chuy n ph n v n vay t Ngân
hàng th gi i và Qu ti n t qu c t theo ch ng trình tái c c u; n đ nh m c n p ngân

sách (l y n m 2000 làm m c) trong 3 n m đ khuy n khích các ngân hàng th ng m i
nhà n c ph n đ u v t ch tiêu l i nhu n, cho phép l y ph n v t đ b sung v n t có;
Tích c c thu h i các kho n n đã khoanh đ b sung v n t có; Cho phép t ng v n b ng
ph ng th c bán c ph n u đãi (không tham gia qu n lý) cho cán b công nhân viên v i
c t c cao h n lãi su t ti n g i ti t ki m.

2

Tham kh o s li u trong bài viêt “X lý n x u
kinh t khác -Hu nh Th Du 2004).
Hu nh Th Du, V Thành T Anh

Vi t Nam – Nhìn t mô hình Trung Qu c và các n n

4


Ch

ng trình gi ng d y kinh t Fulbright

C ph n hoá trong quá trình c i cách
các ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam

2.6.3.C c u l i t ch c và ho t đ ng c a các ngân hàng th

ng m i nhà n

c

Tách b ch ho t đ ng cho vay chính sách và cho vay th ng m i:
th c hi n n i dung
này, các kho n cho vay ch đ nh đã đ c chuy n sang Qu h tr phát tri n và vi c thành
l p ngân hàng chính sách c ng n m trong m c tiêu này
C c u l i mô hình t ch c c a ngân hàng th ng m i nhà n c: C c u l i mô hình t
ch c c a ngân hàng th ng m i nhà n c nh m đáp ng yêu c u đa d ng c a khách hàng
b ng cách t ch c các phòng ban theo đ i t ng khách hàng k t h p v i s n ph m, d ch
v nh m ph c v t t h n cácyêu c u c a khách hàng v nâng cao ch t l ng d ch v .
V i các n i dung nêu trên, t n m 2001-2004, các ch ng trình hành đ ng c th đã
đ c tri n khai và đem l i m t s k t qu nh t đ nh. áng k nh t là ch ng trình x lý
n x u (Quy t đ nh 149/2001/TTg c a Th t ng chính ph ); Ch ng trình t ng v n t
có; Ch ng trình c c u l i mô hình t ch c c a các ngân hàng th ng m i nhà n c
theo h ng t p trung t i h i s chính (D án h tr k thu t c a ngân hàng th gi i); D
án hi n đ i hoá h th ng thanh toán c a các ngân hàng th ng m i.
c3 và ch tr

3. Quá trình c ph n hoá các doanh nghi p nhà n
ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam
3.1.Quá trình c ph n hoá các doanh nghi p nhà n

ng c ph n hoá

c

Vi t Nam, nh ng ch tr ng, chính sách th ng xu t phát t các h i ngh , đ i h i c a
ng C ng s n Vi t Nam, sau đó Chính ph , Th t ng chính ph c th hoá b ng các
quy t đ nh, ch th . Quá trình c ph n hoá các doanh nghi p nhà n c c ng đi theo trình
t nh v y.
Trong th i k đ i m i (b t đ u t 1986), ý t ng v c ph n hoá doanh nghi p nhà n
đ c hình thành khá s m (H i ngh trung ng 34 (Khóa VI).

c

Ngày 14/07/1987, H i đ ng b tr ng (nay là Chính ph ) ban hành Quy t đ nh s
21/H BT ngày 14 - 7 - 1987 c a , v đ i m i k ho ch và h ch toán kinh doanh XHCN,
đ m b o quy n t ch đ i v i xí nghi p qu c doanh, đã đ c p t i vi c thí đi m ti n hành
CPH DNNN. Tuy nhiên, do đi u ki n th tr ng ch a phát tri n, đ ng th i do t n t i quá
lâu trong c ch c nên t Trung ng t i c s đ u ch a hi u v n đ ph c t p này, t đó
ch a có s th ng nh t v quan đi m.
u n m 1990, trên c s đánh giá k t qu sau 5 n m đ i m i, H i đ ng b tr ng đã
ban hành Quy t đ nh s 143/H BT ngày 10 - 5 - 1990 v ch tr ng nghiên c u và làm
th v mô hình chuy n xí nghi p qu c doanh sang công ty c ph n. Tuy v y, cho đ n
Ph n này tham kh o bài vi t Quá trình phát tri n quan đi m c a ng v c ph n hoá doanh nghi p nhà
n c c a tác gi Lê V n Trung đ ng trên Website c a ng C ng s n Vi t Nam.
/>4
H i ngh trung ng c a ng C ng S n Vi t nam. Trong h th ng c a ng C ng s n Vi t Nam, i h i
Ban ch p hành Trung ng ng là n i quy t đ nh các đ ng l i, ch tr ng c a ng. i h i đ c t
ch c 5 n m 1 l n. Gi a các k đ i h i, th ng có h i ngh Ban ch p hàng Trung ng nh m quy t đ nh
nh ng v n đ quan tr ng liên quan đ n ho t đ ng c a ng và đ nh h ng, chính sách phát tri n kinh t xã
h i.
3

Hu nh Th Du, V Thành T Anh

5


Ch

ng trình gi ng d y kinh t Fulbright

C ph n hoá trong quá trình c i cách
các ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam

n m 1992, c n c v n ch a tri n khai CPH đ c m t đ n v nào. M t trong nh ng
nguyên nhân d n đ n tình tr ng này là do ch tr ng CPH theo Quy t đ nh s 143/H BT
đ t ra quá nhi u m c tiêu không rõ ràng, d gây hi u l m đ i v i doanh nghi p và ng i
lao đ ng.
i h i VII (1991),
ng C ng s n Vi t Nam đã đ a ra quan đi m: ''Kh n tr ng s p
x p l i và đ i m i qu n lý kinh t qu c doanh. Cho thuê, chuy n hình th c s h u ho c
gi i th các c s thua l kéo dài và không có kh n ng v n lên''.
Ngày 8 - 6 - 1992, H i đ ng b tr ng đã ra Quy t đ nh s 202/Q -H BT ch đ o ti p
t c tri n khai CPH DNNN b ng vi c thí đi m chuy n m t s DNNN thành công ty c
ph n. ây đ c coi là m c b c vào giai đo n thí đi m CPH DNNN Vi t Nam.
Ngày 4 - 3 -1993, Th t ng Chính ph ban hành Ch th s 84/TTg v thí đi m c ph n
hoá. n cu i n m 1993 đã có 30 doanh nghi p đ ng ký th c hi n thí đi m CPH, nh ng
vì nhi u lý do, 7 DNNN đ c Chính ph ch n đ thí đi m CPH và nhi u doanh nghi p
khác c ng xin rút ho c không đ c ti p t c làm th do không đ đi u ki n.
Tr c nh ng khó kh n c a vi c thí đi m CPH DNNN, t i H i ngh gi a nhi m k (Khóa
VII),
ng C ng s n Vi t nam ch tr ng: ''
thu hút thêm các ngu n v n, t o nên
đ ng l c, ng n ch n tiêu c c, thúc đ y doanh nghi p nhà n c làm n có hi u qu , c n
th c hi n các hình th c c ph n hóa có m c đ phù h p v i tính ch t và l nh v c s n xu t
- kinh doanh; trong đó, s h u nhà n c chi m t l c ph n chi ph i''.
T i tháng 4 - 1996, c n c ch có 5 DNNN chuy n thành công ty c ph n (2/61 t nh,
thành và 3/7 b có DNNN CPH). C 5 doanh nghi p này đ u là doanh nghi p v a m i
đ c thành l p, có quy mô v a và nh , ch y u s n xu t hàng hoá và d ch v trong
nh ng l nh v c không quan tr ng. Nh v y, quá trình thí đi m CPH DNNN Vi t Nam

di n ra quá ch m và nhi u khó kh n.
Ngày 7 - 5 - 1996, Chính ph ch tr ng m r ng CPH b ng vi c ban hành Ngh đ nh
28/CP thay th Quy t đ nh 202/CP v i nh ng quy đ nh rõ ràng, c th , đ y đ h n v
chuy n m t s DNNN thành công ty c ph n. Sau h n hai n m th c hi n Ngh đ nh, c
n c đã CPH đ c 25 DNNN. Nh ng vi c tri n khai th c hi n Ngh đ nh 28/CP v n còn
nhi u v ng m c, nhi u quy đ nh không còn phù h p v i th c t đã tr thành rào c n làm
gi m t c đ CPH (nh ph ng pháp xác đ nh giá tr doanh nghi p, u đãi cho doanh
nghi p và ng i lao đ ng sau CPH v.v.) nh ng k t qu CPH b c đ u đ c m r ng.
Ch tr ng đ y m nh CPH DNNN đ c i h i VIII c a ng C ng s n Vi t Nam nh n
m nh: "... n l c to l n s ph i dành cho vi c s p x p l i c ph n hóa và đ i m i t ch c,
qu n lý đ nâng cao hi u qu nh ng doanh nghi p nhà n c hi n có".
đ y m nh CPH, HNT 4 (Khóa VIII) yêu c u:
i v i các doanh nghi p mà Nhà
n c không c n n m 100% v n, c n l p k ho ch CPH đ t o đ ng l c phát tri n, thúc
đ y làm n có hi u qu . Th ch hoá quan đi m c a ng, ngày 29 - 6 -1998, Chính ph
ban hành Ngh đ nh s 44/1998/N -CP thay th cho các v n b n tr c đó v CPH. Cùng
v i Ch th 20/CT-TTg ngày 21 - 4 - 1998 c a Th t ng Chính ph v đ y m nh s p x p
và đ i m i DNNN, Ngh đ nh này đã thay đ i m t cách c n b n c ch , chính sách CPH
Hu nh Th Du, V Thành T Anh

6


Ch

ng trình gi ng d y kinh t Fulbright

C ph n hoá trong quá trình c i cách
các ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam

theo h ng m r ng u đãi, đ n gi n hóa th t c, đ m b o th a đáng h n chính sách xã
h i đ i v i ng i lao đ ng v.v. nh m đ y nhanh ti n trình CPH.
K t qu , 6 tháng cu i n m 1998 đã có 90 DNNN đ c CPH, g p h n 3 l n so v i k t qu
c a h n 10 n m tr c đó. N m 1999 c n c đã CPH đ c h n 240 doanh nghi p. Có
đ c nh ng k t qu đáng khích l này là nh trong vòng hai n m, các c quan nhà n c
đã ban hành 15 v n b n (7 quy t đ nh, 5 thông t và 3 công v n) h ng d n, tháo g
nh ng khó kh n, v ng m c trong CPH.
Tuy v y, n m 2000 Vi t Nam ch CPH đ c 155 doanh nghi p và b ph n doanh nghi p,
đ t 26% k ho ch. S ch ng l i c a ti n trình CPH giai đo n này có nhi u nguyên nhân,
trong đó s b t h p lý c a chính sách và c ch pháp lý là nh ng y u t c n tr l n. Các
v n b n pháp lu t đi u ch nh ho t đ ng CPH nhìn chung v n thi u rõ ràng v nhi u n i
dung nh m c tiêu CPH, hình th c CPH, xác đ nh giá tr doanh nghi p, gi i quy t lao
đ ng dôi d …
Tr c tình hình đó, HNT 3 (Khóa IX) v s p x p, đ i m i phát tri n và nâng cao hi u
qu DNNN, ng ta xác đ nh ph i kiên quy t đi u ch nh c c u đ DNNN có c c u h p
lý, theo đó m t trong nh ng gi i pháp c b n là đ y m nh CPH. CPH DNNN đ c coi là
khâu quan tr ng đ t o chuy n bi n c b n trong vi c nâng cao hi u qu DNNN. Th ch
hoá ch tr ng này, Chính ph ban hành Ngh đ nh s 64/2002/N -CP thay th Ngh
đ nh s 44/1998/N -CP; ra Quy t đ nh s 50/2002/Q -CP v ban hành tiêu chí, danh
m c phân lo i DNNN và m t s v n b n khác, t ng b c tháo g nh ng v ng m c v
m t chính sách c a các v n b n pháp lu t tr c đó, t o đi u ki n d dàng h n cho th c
ti n tri n khai CPH. Tuy v y, trong ba n m (2000-2003), ho t đ ng CPH v n ch a đáp
ng yêu c u. C n c ch CPH đ c 789 doanh nghi p, đ t kho ng 50% k ho ch. Các
DNNN đ c CPH ch chi m kho ng 6% t ng s v n c a DNNN.
B c sang n m 2004, HNT 9 (Khóa IX) đã nh n m nh: ''Kiên quy t đ y nhanh ti n đ
c ph n hóa và m r ng di n các doanh nghi p nhà n c c n c ph n hóa k c nh ng
doanh nghi p l n và m t s t ng công ty kinh doanh có hi u qu , g n v i vi c phát hành
c phi u và tham gia niêm y t trên th tr ng ch ng khoán Giá tr doanh nghi p nhà n c
đ c c ph n hóa, trong đó có giá tr quy n s d ng đ t, v nguyên t c ph i do th tr ng
quy t đ nh. Vi c mua bán c phi u ph i công khai trên th tr ng, kh c ph c tình tr ng

c ph n hóa khép kín trong n i b doanh nghi p”.
3.2.Ch tr

ng c ph n hoá các ngân hàng th

ng m i nhà n

c

Tuy nhiên, d ng nh nh ng gi i pháp nêu trên ch a đ l c đ xây d ng m t h th ng
ngân hàng m nh có s c c nh tranh cao và nh m đ y m nh ti n trình c ph n hoá các
doanh nghi p nhà n c, trong h i ngh v đ i m i đoanh nghi p nhà n c tháng 03/2004,
ch tr ng c ph n hoá các ngân hàng th ng m i nhà n c.
Trong đ án c c u l i các ngân hàng th ng m i nhà n c đã b t đ u hình thành ý t ng
c ph n hoá các ngân hàng th ng m i nhà n c. M c tiêu chính c a vi c bán c phi u
u đãi ch đ n gi n là t ng v n t có mà ch a đ c p đ n vi c c ph n hoá đ nâng cao
n ng l c đi u hành.

Hu nh Th Du, V Thành T Anh

7


Ch

ng trình gi ng d y kinh t Fulbright

C ph n hoá trong quá trình c i cách
các ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam

Th c ra, vi c c ph n hoá m t b ph n ngân hàng th ng m i Nhà n c n c ta đ c
đ xu t ngay t giai đo n th c hi n hai Pháp l nh ngân hàng, t cách đây h n 10 n m.
Nh ng t đ u n m 2004 khi có Ngh quy t BCH TW ng l n th 9, khoá IX, trong đó
cho phép c ph n hoá c m t s doanh nghi p trong các l nh v c nh y c m: b u chính
vi n thông, b o hi m, ngân hàng, hàng không,... thì ch ng trình c ph n hoá ngân hàng
th ng m i Nhà n c m i tr thành hi n th c.
4. Quá trình c ph n hoá các ngân hàng th

ng m i nhà n

c

Ngày 13/5/2004, Th t ng Chính ph đã ban hành quy t đ nh s 84/2004/Q -TTg,
chính th c đ a Ngân hàng Ngo i th ng Vi t Nam (Vietcombank) và Ngân hàng Phát
tri n nhà
ng b ng sông C u Long (MHB) vào danh sách các doanh nghi p nhà n c
thu c di n c ph n hoá.
Theo k ho ch ban đ u, tháng 06/2004, đ án c ph n hoá Vietcombank ph i đ c trình
lên Chính ph , tháng 06/2005, Vietcombank s phát hành c phi u l n đ u tiên. Tuy
nhiên, mãi đ n cu i n m 2004, Ngân hàng nhà n c m i trình lên Chính ph b n đ án
này, kèm theo nh ng ý ki n không th ng nh t c a các b ngành liên quan. D i đây là ý
ki n c a các bên liên quan:

B N THÂN NGÂN HÀNG
T ng Giám đ c Ngân hàng Ngo i th

ng Vi t Nam V Vi t Ngo n

Tr l i ph ng v n tháng 02/2004 (th i đi m tr
TBKTVN)

Th a ông, d

ng nh VCB đã chu n b tr

c khi công b

chính th c -

c cho v n đ này r i?

V n đ c ph n hoá (CPH) các ngân hàng th ng m i qu c doanh (NHTMQD) đã
đ c xác l p. M t kh n ng l n là NH ngo i th ng Vi t Nam (VCB) s đ c ch n áp
d ng trong đ t đ u tiên này. Th c ra, Ban lãnh đ o VCB đã ngh t i vi c CPH t n m
2000, khi b t tay vào ch ng trình tái c c u nh ng vào th i đi m đó v n đ này đ c
ch đ o là s xem xét vào th i đi m sau 2005. Do đó, chúng tôi c ng ch a chính th c
b t tay vào vi c xây d ng m t đ án c th nào cho vi c CPH c . Tuy nhiên, VCB cho
r ng vi c CPH s là m t xu h ng t t y u khi mà đ nh h ng chung c a kinh t Vi t
Nam là h i nh p v i kinh t qu c t .
Theo ông, m u ch t c a m c tiêu CPH các NHTMQD

đây là gì?

M u ch t chính là xây d ng m t n n t ng v ng ch c, m t h th ng qu n lý h u hi u,
có nh v y thì vi c CPH v n đ m b o đ c v trí, vai trò c ng nh là t l v n s h u
c a Nhà n c (NN). N u không, cho dù t l v n s h u c a NN có cao đi n a thì vai
trò c a NN trong doanh nghi p ch a ch c đã đ m b o và ho t đ ng c a ngân hàng
ch a ch c đã t t h n.

Hu nh Th Du, V Thành T Anh

8


Ch

ng trình gi ng d y kinh t Fulbright

C ph n hoá trong quá trình c i cách
các ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam

VCB có k ho ch bán CP cho cán b c a mình không?
Khi tính t i vi c CPH, Ban lãnh đ o VCB ch c ch n c ng s tính c t i vi c này. Theo
tôi, s bán CP cho CB-CNV m t m c đ nh t đ nh. Vì sao l i ch là nh t đ nh? B i l
tôi cho r ng n u ch bán CP cho CB-CNV không thôi thì ch a thay đ i m t cách c n
b n mô hình c ng nh ph ng th c qu n lý. Do v y, đó không h n là m t DN t t
đ c. Và r i CP này c ng ph i s m đ c niêm y t. Và trong t ng lai, chúng tôi cho
r ng ph i tính t i vi c niêm y t th tr ng ch ng khoán n c ngoài n a ch không
ch đ n thu n là TTCK trong n c. Bên c nh đó, tôi cho r ng nên cho phép các nhà
đ u t n c ngoài bao g m các th nhân, pháp nhân và các đ nh ch tài chính mua CP
c a VCB m t t l nh t đ nh.
Mô hình qu n lý sau CPH có gì khác tr

c khi CPH?

Mô hình qu n lý đây, theo tôi, bao hàm c mô hình t ch c và ph ng th c qu n lý.
Ph i thay đ i m t cách kh n tr ng. Trên th c t vi c này c ng đã có trong ch ng
trình tái c c u mà VCB đang th c hi n r i. Cho dù có hay không CPH thì v n ph i
thay đ i mô hình t ch c đ qu n tr t t h n. Nh ng th i gian t i đây, khi ti n hành
ch ng trình CPH, thì vi c này có nh ng "màu s c" m i, đó là ph i tính t i vai trò, mô
hình c a H i đ ng qu n tr (H QT) b i khi đó H QT bao g m các c đông khác n a

ch không ch đ n thu n là đ i di n c đông NN thôi. T đó, đ t ra quy ch qu n lý
c ng c n ph i xây d ng theo ph ng th c m i d i hình th c là m t doanh nghi p
(DN) c ph n. Có m t đi m quan tr ng mà tôi cho r ng n u làm t t đ c thì ti n trình
CPH s thu n l i h n: đó là khâu qu n lý t nay cho t i khi ti n hành CPH, ph i chu n
b cho t t. Làm sao đó đ vai trò ch đ o c a NHTMQD sau khi CPH, v n ti p t c
đóng góp đ c cho l i ích chung c a n n kinh t .
Ph n đông các DNNN khi CPH th
Vi c này đ i v i VCB thì sao?

ng g p khó kh n trong v n đ đ nh giá tài s n.

V m t k thu t, vi c đ nh giá tài s n nhìn chung là m t công đo n khá ph c t p. Ví
d , chúng tôi c n ph i đánh giá là giá c phi u s p t i s bán là bao nhiêu? Vi c này
ch c ch n là ph i tính toán h t s c k l ng, c n c trên vi c đ nh giá tài s n và ph i
c n r t nhi u ý ki n chuyên gia c a các b , ban ngành n a. Vi c này tuy khó, nh ng
v n làm đ c. Có đi u là ph i chu n b cho k . V lý thuy t vi c đ nh giá c phi u
phát hành ph i d a vào ch s l i nhu n trên v n (ROE) đ t đó nhà đ u t m i có th
đ nh hình đ c m c l i t c m t khi h đ u t vào VCB trên c s so sánh v i các lo i
c phi u, các lo i hình đ u t khác đ ng th i ph i xác đ nh giá tr th ng hi u c a
VCB. Giá tr đó r t là l n và mang tính ch t đ nh tính.
Tr l i ph ng v n tháng 08/2004
Tr c khi c ph n hoá chính th c t c là tr c khi phát hành c phi u ph thông thì
c ng c n m t b c đ m là phát hành c phi u u đãi là lo i hình c phi u cho phép
nhà đ u t mua c phi u và đ c h ng c t c c đ nh ch a tham gia vào qu n tr đi u
hành c a doanh nghi p. Tôi cho r ng đây là b c đ m chu n b đ khi phát hành c
phi u đ c t t h n. Khi phát hành c phi u ph thông thì chúng ta m i quan tâm t i ai
Hu nh Th Du, V Thành T Anh

9

Ch

ng trình gi ng d y kinh t Fulbright

C ph n hoá trong quá trình c i cách
các ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam

qu n lý đ c nhi u, ai qu n lý đ c ít và li u có b thôn tính hay không và chúng ta có
làm ch đ c hay không(VTV - 21/08/2004).
Tr l i ph ng v n tháng 01/2005 (Lao

ng)

Ch tr ng CPH Vietcombank đã có t cách đây vài n m. Nh ng b
CPH đã đ c ti n hành th nào, th a ông?

c chu n b cho

Tr c khi phát hành c phi u, m i doanh nghi p đ u ph i th c hi n x lý n x u, nâng
cao n ng l c tài chính c a doanh nghi p và áp d ng các ph ng th c qu n lý theo
chu n m c qu c t . Nh ng b c chu n b này đã đ c Vietcombank ti n hành trong
khuôn kh đ án tái c c u k t n m 2000. Mô hình t ch c c a Vietcombank c ng
đang đ c xây d ng theo đ nh h ng l y khách hàng làm trung tâm, m ng l i chi
nhánh đ c m r ng c trong và ngoài n c. Nhi u s n ph m m i đ c phát tri n trên
n n t ng công ngh hi n đ i: D ch v th , d ch v ngân hàng t i nhà... N ng l c qu n
tr , đi u hành c a Vietcombank c ng đang đ c ki n toàn... Trong nh ng "c i cách"
y, c i cách v t ch c là v n đ r t khó...
V đ án CPH c a Vietcombank, ông có cho r ng có đi u gì v
đ c trình duy t?

ng m c khi n nó ch m

Tôi đ c bi t Ngân hàng Nhà n c đã trình xin ý ki n các b , ngành có liên quan.
Nh ng vì các b v n ch a th ng nh t v ph ng pháp lu n nên ch a có k t qu cu i
cùng. V m t ch tr ng CPH, t Chính ph đ n các b đ u r t đ ng tình,
Vietcombank c ng s n sàng th c hi n, đó là "thiên th i, đ a l i, nhân hoà".
D ki n khi nào c phi u Vietcombank s đ c phát hành? S l ng phát hành đ t
đ u là bao nhiêu? T l n m gi c a Nhà n c trong Vietcombank?
N m 2006 s phát hành c phi u có tính kh thi cao. S l ng đ t đ u d ki n kho ng
2.500 t đ ng.T l n m gi c a Nhà n c tr c m t s không d i 51%. Theo các
nhà phân tích tài chính, n u l i nhu n/v n c a Vietcombank n m 2005 v n ti p t c
m c 17% nh n m 2004, giá bán c phi u có th s b ng 2,5-3 l n m nh giá.
V i t cách là nhà lãnh đ o Vietcombank, theo ông, khi CPH, ng
đ c gì?

i lao đ ng

đây s

Nhìn chung khi CPH, nhi u công ty con và chi nhánh c a công ty ph i đóng c a đ s
x p l i. V i Vietcombank, không có chi nhánh nào b đóng c a. C ch m i s t
đ ng l c t t h n cho ng i lao đ ng, giúp h làm vi c nhi t tình h n. L ng ch
ch n s
m c c nh tranh so v i các doanh nghi p c ph n, k c doanh nghi p n
ngoài.

p
o
c

c

Theo ông, cái khó nh t c a Vietcombank khi ti n hành CPH là gì?
Tôi cho r ng không có gì khó. V n đ là m i ng i cùng hi u nhau đ đi đ n "chân
lý". Cái khó nh t là quá trình chu n b đ t o ti n đ cho CPH, Vietcombank đã th c
hi n khá thành công...

Hu nh Th Du, V Thành T Anh

10


Ch

ng trình gi ng d y kinh t Fulbright

C ph n hoá trong quá trình c i cách
các ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam

i v i Ngân hàng Phát tri n Nhà
ng b ng Sông C u Long (MHB), cho đ n th i
đi m tháng 05/2005, ch a có nhi u thông tin v ti n đ th c hi n c ph n hoá c a
ngân hàng này. Trên trang Web c a MHB đ a tin trong tháng 4/2005, MHB v a t
ch c đoàn tham quan mô hình c ph n hoá Trung Qu c5
NGÂN HÀNG NHÀ N

C VI T NAM

Th ng đ c Ngân hàng Nhà n

c Lê

c Thuý

Tr l i ph ng v n trong tháng 08/2004 (Báo Pháp lu t, ngày 26/8/2004)
PV: Xin Th ng đ c cho bi t vi c CPH Ngân hàng Ngo i th

ng ti n tri n ra sao?

Th ng đ c Lê
c Thuý: H i ch m h n so v i d ki n. Tr c đây tôi nói tháng 6
trình Chính ph
án phát hành c phi u đ t ng v n đi u l cho VCB nh là m t
b c chu n b cho CPH, R t ti c, anh em làm quy mô quá, hi u ý c a Th ng đ c nh
là m t s CPH cho nên đi h i th o trong n c, qu c t , g p h t các ban b ... trong
khi v n đ th c ra là đ n gi n h n nhi u, ch c n đ a ra m t ph ng án t ng bao
nhiêu, lãi su t nh th nào... đ huy đ ng thêm v n, mà t ng v n đi u l . Th nh ng
có m t s v ng m c pháp lý có l NHNN c ng không quy t đ nh đ c mà ph i xin
phép các c p có th m quy n.
i v i m t đ t n c chuy n đ i, ch a có ti n l ,
nh ng quy đ nh c a lu t pháp ch a bao quát h t thì ph i có nh ng quy đ nh có tính
thí đi m, đ t phá, n u không thì s t c.
PV: V ng m c hi n nay là c s pháp lý, vi c s a đ i, hoàn thi n các v n b n v
v n đ này trong m t th i gian ng n là đi u khó có th th c hi n đ c. V y t i đây
NHNN x lý v n đ này nh th nào?
Th ng đ c Lê
c Thuý:
có nh ng v n b n pháp lu t hoàn toàn đ y đ , h p lý,
minh b ch, tôi cho r ng c n ph i có th i gian. Theo tôi, mu n đi nhanh, c quan có
th m quy n c n cho phép có nh ng ngo i l tr c khi bi n nó thành thông l thì m i

làm đ c. Lu t pháp do chúng ta đ ra, chúng ta ph i tôn tr ng; nh ng chúng ta ph i
l y l i ích th c ti n cu c s ng làm chu n cao nh t đ x lý các v n đ c a đ t
n c…
PV: Li u các nhà đ u t n c ngoài có đ c tham gia mua c phi u hay không, m c
kh ng ch là bao nhiêu ph n tr m, th a Th ng đ c?
Th ng đ c Lê
c Thuý: Tôi bi t, các nhà đ u t n c ngoài đang r t quan tâm,
nh ng mua đ c t l bao nhiêu, còn ph i xem. Tôi cho r ng trong giai đo n đ u c a
phát hành c phi u u đãi khi ch a đ nh giá, ch a gi i quy t xong t t c v n đ tài
chính thì ch a c n thi t ph i huy đ ng các nhà đ u t n c ngoài. ây là l i khuyên
c a chính chuyên gia n c ngoài, b i khi các nhà đ u t n c ngoài tham gia t đ u
5
'Trung Qu c c ph n hoá 2 ngân hàng d ki n m t 2 n m. Cho đ n nay h m i làm đ c m i vi c là gi i
quy t thêm v n cho m i ngân hàng h n 22 t USD đ x lý n t n đ ng và giao m t công ty qu n lý. Hi n
nay hai ngân hàng này đã chuy n thành d ng công ty 100% v n nhà n c. B c th hai là c ph n
hóa công ty 100% v n nhà n c này' (Vietnamnet –11/2004).

Hu nh Th Du, V Thành T Anh

11


Ch

ng trình gi ng d y kinh t Fulbright

C ph n hoá trong quá trình c i cách
các ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam

vào vi c mua nh ng c phi u u đãi này, h s đ c h ng l i khi chúng ta đ a ra

nh ng ngu n tài chính đ x lý VCB tr c khi đem ra CPH m t cách th c s ...
Tr l i ph ng v n tháng 11/2004 bên l k h p Qu c H i (VietNamNet - 08/11/2004)
Ông Thúy:
án xong c r i nh ng b , ngành có ý ki n khác nhau. Có b b o ph i
làm tích c c, làm ngay c ph n hoá! Có ngành đ ng ý v i đ án nh ng ph i xem l i có
phù h p v i lu t pháp hay không? Vì n u phát hành trái phi u (vay n ), thì không đ c
tính vào v n đi u l ! N u phát hành c phi u thì ch t ch c c ph n m i đ c phát
hành. Ngân hàng Ngo i th ng ch a ph i là t ch c tín d ng c ph n sao l i phát hành
c phi u? B Tài chính hay Ban đ i m i DN không tán thành đ án y vì cho r ng
không tích c c, không kh thi, mâu thu n v i pháp lu t hi n hành... B khác thì ng
h ! Cu i cùng ph i có tr ng tài là Th t ng.
Th t

ng ch p nh n ph

ng án phát hành c phi u đ t ng v n ch , th a ông?

Ông Thúy: Th t ng ch đ o tr c ti p nên làm ph ng án ki u y, ch không nói
ch p nh n. Ý c a Th t ng tr c m t nên phát hành c phi u đ t ng v n.
V y có gi i pháp gì đ tháo g v

ng m c này?

Ông Thúy: Chúng ta ph i làm thí đi m. Chuy n t c ch này sang c ch khác mà l i
ph thu c hoàn toàn vào nh ng quy đ nh hi n hành thì làm không n i. Cho nên chúng
tôi đ ngh Th t ng gi i quy t v n đ này b ng vi c cho làm thí đi m.
S ch m tr không ph i t phía ngân hàng mà t phía các các c quan khác. Li u bao
gi Ngân hàng Ngo i th ng có th t ng v n đi u l ?
Ông Thúy: Tôi không nói s ch m tr không do Ngân hàng Ngo i th ng Vi t Nam,
VCB đã ch m kho ng 3 tháng khi trình đ án. Th i gian l i ti p t c ch m h n khi

chuy n đ án t ngân hàng sang các b , ngành l i đ xem xét. Tuy nhiên, n u Th
t ng ch p thu n đ án thì vi c tri n khai s làm đ c ngay, không khó kh n gì. G i là
phát hành c phi u t ng v n c ng đ c, không ph i trái phi u chuy n đ i hay c phi u
u đãi gì c ! y là g i tên m t th gi y t có giá mà ng i s h u có quy n h ng l i
t c c đ nh, đ c quy n sau này mua c phi u ph thông khi ngân hàng th c s phát
hành c ph n. Còn hi n t i anh không có quy n bi u quy t mà ch đ c h ng l i t c
c đ nh.
Sau đó c ph n hoá s nh th nào?
Ông Thúy: Vi c đ nh giá Ngân hàng Ngo i th ng là m t v n đ l n! nh giá theo
ki u c ch hành chính là không n. Các b , ngành ng i vào thành m t h i đ ng thì
không bi t giá bao nhiêu! Chúng tôi mu n thuê m t t ch c chuyên nghi p đ nh giá
qu c t . Theo tôi tính toán ph i m t 6 tháng cho riêng vi c đ nh giá. Th hai, chi phí
cho h không th n m m c 500 tri u đ ng, là m c chi phí đ nh giá đ c ph n hoá
6
7

N x u đang c n tr c ph n hoá ngân hàng - /> />
Hu nh Th Du, V Thành T Anh

12


Ch

ng trình gi ng d y kinh t Fulbright

C ph n hoá trong quá trình c i cách
các ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam

m t DN nh quy đ nh hi n hành. nh giá xong lúc đó m i tính toán các y u t k

thu t nh phát hành bao nhiêu c phi u, m nh giá bao nhiêu, bán đ u giá th nào, và
cho ai...
V tr

ng V Chi n l

c Phát tri n Ngân hàng Lê Xuân Ngh a

S không có nhi u r i ro khi đ t nhân, doanh nghi p tham gia nhi u vào vi c đi u
hành ngân hàng này. Tôi tin r ng ch ng có v n đ gì x y ra n u đ t nhân n m gi
ph n l n v n t i Vietcombank. V n Nhà n c t i Sacombank (ngân hàng Sài Gòn
Th ng tín) và ACB (ngân hàng Á Châu) có là bao nhiêu, nh ng các ngân hàng này
ho t đ ng l i r t hi u qu ? V n bi t r ng Vietcombank là "anh hai" trong l nh v c
thanh toán qu c t , nh ng Nh t, m y ngân hàng l n có ph i là c a Nhà n c đâu?
(Saigon Tiep thi 04/2004).
Ch c n 30% là Chính ph đã có th kh ng ch m t ngân hàng r i. Ví d nh ngân
hàng phát tri n l n nh t c a Singapore mà do Chính ph ki m soát thì c ph n c a
Chính ph ch 27% thôi. V n đ quan tr ng chúng ta không cho phép m t c đông nào
đ u t quá 10% c ph n, n u mà quá 10% c n ph i thay đ i thì ph i có ý ki n c a
Ngân hàng Trung ng và nh v y thì v i hai đi u đó không thôi chúng ta kh ng ch
hoàn toàn m t ngân hàng ch v i m t vài ch c ph n tr m" (VTV 13/08/2004).
ích đ n CPH c a các ngân hàng th ng m i Nhà n c (NHTMNN) còn xa và còn r t
nhi u khó kh n, trong đó x lý n x u là vi c ph i đ i m t trong th i gian t i6
(Vietnamnet 21/09/2004)
CHÍNH PH
Phó Th t

ng Chính ph Nguy n T n D ng (www.SBV.gov.vn)7

Làm vi c v i Ngân hàng Ngo i th ng Vi t Nam (VCB) sáng 31/1/2005, Phó Th

t ng Nguy n T n D ng đã ch đ o, vi c c ph n hoá (CPH) DN nhà n c l n nh t
này s đ c tri n khai thí đi m ngay trong n m 2005. "Chúng ta không c n l p Ban ch
đ o c ph n hoá VCB, tôi s tr c ti p ch đ o vi c này" - ông Nguy n T n D ng - nói.
Phó Th t ng yêu c u VCB trình ngay ph ng án c ph n hoá trong quý I v i các
yêu c u: S h u nhà n c ph i chi ph i (tuy nhiên chi ph i là bao nhiêu thì ph i xem
xét k ); CPH ph i đ m b o nguyên t c đ VCB n đ nh và m nh h n lên; Có th tính
đ n c vi c m chi nhánh M , phát tri n ngân hàng theo h ng tr thành m t t p
đoàn tài chính l n, kinh doanh theo nhi u hình th c khác nhau.
CÁC B

NGÀNH LIÊN QUAN

Phó tr ng Ban Ch đ o đ i m i và phát tri n doanh nghi p Trung ng Ph m
Vi t Muôn: Vi c thí đi m c ph n hoá ngân hàng th ng m i qu c doanh n m trong
giai đo n gi a c a ti n trình đ i m i, s p x p l i doanh nghi p Nhà n c”
(www.vov.gov.vn -13/09/2004).
CÁC CHUYÊN GIA

Hu nh Th Du, V Thành T Anh

13


Ch

ng trình gi ng d y kinh t Fulbright

PGS. TS Tr n Ng c Th ,

C ph n hoá trong quá trình c i cách

các ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam

i h c Kinh t Tp.HCM (TTCN -27/3/2005)

Ch tr ng c ph n hoá b n ngân hàng th ng m i qu c doanh s khó có th thành
công vì có quá nhi u rào c n phi lý. Và ch ng nào b n ngân hàng này v n còn thu c
quy n s h u và ki m soát c a Chính ph thì tính minh b ch và tình tr ng tham nh ng
lãng phí trong các m i quan h ph c t p này v n khó có th c i thi n đ c.
Do khách hàng l n nh t c a các NHTMQD là các doanh nghi p nhà n c, nên ch ng
nào b n NHTMQD này v n còn thu c quy n s h u và ki m soát c a Chính ph thì
tính minh b ch và tình tr ng tham nh ng lãng phí trong các m i quan h ph c t p này
v n khó có th c i thi n đ c.
V n đ quy n tham gia đi u hành ngân hàng: Theo nh ng thông l qu c t chung
mà trong b t k các sách giáo khoa tài chính nào c ng đ c p đ n, c phi u u đãi ch
đ c s d ng đ n nh là m t gi i pháp tình th khi mà các doanh nghi p đã h t cách
và không th huy đ ng thêm đ c ngu n v n nào n a. T i sao c ph n hoá nh ng các
c đông không đ c quy n tham gia qu n lý, trong khi Chính ph hi n đang có d
đ nh là bi n các đ i gia này tr thành nh ng t p đoàn tài chính hùng m nh sau khi c
ph n hoá?
N u nh không có nh ng c đông n m gi c ph n th ng t các nhà đ u t trong
n c và n c ngoài s n sàng chia s r i ro và kinh nghi m qu n lý, li u m c tiêu trên
có đ t đ c hay không? Có l không có m t doanh nghi p nào trên th gi i, v i t l c
ph n mà chính ph n m gi lên đ n trên 51%, l i ch phát hành c phi u u đãi và có
quy n chi ph i trong nh ng tr ng h p đ c bi t l i g i là ngân hàng c ph n. Trong
nh ng tr ng h p này chúng ph i đích th là doanh nghi p nhà n c đ c quy n 100%.
Ph i ch ng qua cách ng bi n này ng i ta không th t tâm mu n c ph n hoá, vi c
phát hành c phi u u đãi ch nh m m c đích đ i phó v i ch tr ng c ph n hoá?
Còn nhi u rào c n
Ch tr ng c ph n hoá b n NHTMQD nói riêng và các doanh nghi p nhà n c đ c
quy n nói chung s khó có th thành công vì chúng có quá nhi u rào c n phi lý. c

bi t h n, nh ng rào c n phi lý nh th l i do m i b ngành t đ t ra v i nh ng lý l
riêng v m t k thu t c a t ng ngành. Công chúng đã quá ngán ng m v i nh ng ki u
l p lu n “ph ng h i” này.
Trong l nh v c ngân hàng, các rào c n càng ph c t p h n n a do ng i dân hoàn toàn
ít có thông tin đ có th đánh giá các y u t nh y c m liên quan đ n chính sách tài
chính ti n t qu c gia. Vào n m 2003, Chính ph đã thông báo r ng kho ng tháng
7/2004 s “quy t li t” đ c ph n hoá Vietcombank, nh ng sau đó các quan ch c Ngân
hàng nhà n c đã đ a ra nhi u rào c n v m t k thu t đ làm ch m ti n trình này l i.
M t trong nh ng rào c n đó là ph i c c u l i h th ng NHTMQD. Và th i đi m l i
d i đ n n m 2006.
D lu n đ t ra câu h i v kh n ng đi u hành kinh t v mô khi nh n đ nh r ng ph i

Hu nh Th Du, V Thành T Anh

14


Ch

ng trình gi ng d y kinh t Fulbright

C ph n hoá trong quá trình c i cách
các ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam

ch ng c p trên c ch đ o mà không có b t k m t cu c th o lu n nào v i các b ph n
ch c n ng c a NHNN v ch tr ng và th i đi m c ph n hoá NHNT, khi n sau đó
các quan ch c ngành ngân hàng liên t c đ a ra nh ng lý l khá h p lý mà ng i ngoài
ngành không th đánh giá h t đ c do không đ d ki n c n thi t.
Hay là theo nh m t s nhà kinh t trong và ngoài n c nh n đ nh r ng n u áp d ng
nh ng chu n m c ki m toán qu c t thì có kh n ng b n NHTMQD hi n nay s có

v n âm? Ph i ch ng đây m i là lý do đ ng sau và th t s c a vi c trì hoãn c ph n hoá
NHNT?
Nh ng cho dù nh
ni m tin ít nhi u t
n c ngoài, do h
b ng nh ng c m t

th nào đi ch ng n a, nh ng ki u l p lu n nh th đã làm s t gi m
phía các nhà đ u t trong n c, đ c bi t là đ i v i các nhà đ u t
ch đ i quá lâu v nh ng gì mà Chính ph đã h a h n nhi u l n
là l n này s làm quy t li t.

N u nh Chính ph không có m t quan đi m chính th c và có nh ng b c đ t phá
trong thay đ i t duy l n cách làm, ti n trình c ph n hoá các NHTMQD nói riêng và
các doanh nghi p nhà n c đ c quy n nói chung s có nguy c đi vào ngõ c t.
CÁC NHÀ

UT

ÔNG NGUY N V N K CH - giám đ c CAFATEX: ây là c h i kinh doanh t t...
Ngân hàng là doanh nghi p, đi u ki n kinh doanh thu n l h n khi ngân hàng c ph n
hóa; vì v y khi Vietcombank bán c ph n, n u có ti n tôi s mua. Kinh doanh trong
l nh v c b o hi m nh B o Minh, khi lo i hình b o hi m nhân th phát tri n r t m nh,
vi c bán c phi u s có nhi u ng i tham gia. Tuy nhiên, c phi u c a nh ng đ n v
trên có bán công khai hay không? Ai đ c mua? Tôi ngh , c ng khó... (Sài Gòn Ti p
Th ).
ÔNG NGUY N THÁI HÙNG, giám đ c công ty may Tây ô: C ph n hóa thì
Vietcombank s đi t i m t cách qu n lý ch t ch h n, t t h n c a c đông và BG s
do đ i h i c đông quy t đ nh. V cá nhân, n u có th mua đ c c phi u cá nhân khi
ngân hàng này c ph n hóa, tôi s mua. (Sài Gòn Ti p Th )..

Nhìn chung, nh ng v n đ gây nhi u tranh cãi và nh ng khó kh n, tr ng i trong ti n
trình c ph n hoá Vietcombank g m: Các quy đ nh pháp lý liên quan đ n vi c c ph n
hoá các ngân hàng th ng m i nhà n c; V n đ l a ch n ph ng th c c ph n hoá; V n
đ đ nh giá8; V n đ tham gia c a các nhà đ u t chi n l c.
5. Kinh nghi m c ph n hoá

các n n kinh t chuy n đ i

Nh m có cái nhìn khách quan h n, nhóm c a ông Future đ ng th i c ng đã xem xét kinh
nghi m c ph n hoá ngân hàng thu c s h u nhà n c c a các n n kinh t khác và vai trò
c ng nh chi n l c và b c đi c a các ngân hàng các n n kinh t đang n i. D i đây
là k t qu mà nhóm c a ông Future đ a ra.

8

Chính ph đã đ ng ý cho Vietcombank thuê t v n n

Hu nh Th Du, V Thành T Anh

c ngoài th c hi n vi c đ nh giá
15


Ch

ng trình gi ng d y kinh t Fulbright

C ph n hoá trong quá trình c i cách
các ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam

Kinh nghi m t các n c ông Âu: Sau khi s ki n vào nh ng n m cu i th p niên 1980,
đ u nh ng n m 1990, các n c đông âu b t đ u chuy n sang kinh t th tr ng. Trong đó
m t trong nh ng c i cách quan tr ng nh t mà các n c này đã th c hi n là c i cách h
th ng tài chính c a mình. M i n c đông âu đã th c hi n nh ng cách làm khác nhau. Tuy
nhiên, cách ph bi n và thành công nh t mà các ngân hàng th ng làm là tìm các nhà đ u
t chi n l c. i n hình thành công là mô hình c a Hungary, Ba Lan. V n đ mà các
n c đông âu g p ph i là quá trình t nhân hoá h th ng tài chính quá nhanh d n đ n s
th ng l nh c a các ngân hàng n c ngoài đ i v i h th ng tài chính (chi m g n 60% th
ph n). Sau quá trình t nhân hoá, hi n nay h th ng tài chính c a các n c đông Âu đ c
đánh giá t ng đ i hi u qu và có s h i nh p cao.
Quá trình c ph n hoá các ngân hàng th ng m i nhà n c Trung Qu c: Trong ti n
trình c i cách h th ng tài chính c a mình, Trung Qu c đang ti n hành c ph n hoá các
ngân hàng th ng m i nhà n c. Hai ngân hàng đ c ch n đ u tiên là Trung Qu c Ngân
hàng (Bank of China - BOC) và Trung Qu c Xây d ng Ngân hàng (Construction Bank of
Chian- CBC). Cho đ n th i đi m tháng 06/2005, ti n trình c ph n hoá các ngân hàng
th ng m i Nhà n c v n ch a th c s di n ra (ch a phát hành c phi u ra công chúng
l n đ u - IPO). Tháng 08/2004, hai ngân hàng này m i có quy t đ nh chuy n sang d ng
công ty trách nhi m h u h n m t thành viên do T ng công ty đ u t v n nhà n c c a
Trung Qu c làm ch s h u. Hai Ngân hàng này đang tìm các nhà đ u t chi n l c.
Tháng 05 v a qua, CBC đã ch n Bank of America làm nhà đ u t chi n l c v i t l s
h u kho ng 9% (tr giá 5 t USD). Ngoài ra CCB d ki n ch n thêm m t s nhà đ u t
chi n l c n a đ bán t ng s c phi u cho các nhà đ u t n c ngoài kho ng 19,9%.
Con s t i đa đ c phép theo quy đ nh c a Trung Qu c t i th i đi m hi n t i.
6. Chi n l

c c a các ngân hàng n

c ngoài

các n n kinh t m i n i

Tài chính ngân hàng luôn đ c xem là ngành kinh doanh th ng l u (C c n tr ng) t t
c các qu c gia. R t nhi u nhà đ u t luôn mu n tham gia vào l nh v c này. Vi c xâm
nh p và chi m l nh h th ph n các n n kinh t , th tr ng m i n i luôn là đi u quan
tâm c a các t p đoàn tài chính ngân hàng toàn c u.
M t khác, h th ng tài chính ngân hàng đ c xem là phong v bi u c a n n kinh t nên,
chính ph các n c luôn quan tâm đ n khu v c này, nh t là quá trình c i cách h th ng
tài chính ngân hàng các n n kinh t m i n i.
đ t đ c m c tiêu cu i cùng là chi m l nh m t th tr ng nào đó, các t p đoàn tài
chính ngân hàng đa qu c th ng ch n cách hi u qu và ph bi n nh t là mua l i m t
ngân hàng n c s t i thay vì ph i xây d ng m t h th ng m i hoàn toàn. Chi n l c
c a h th ng theo tu n t sau:
Thu th p các thông tin và đánh giá v h th ng ngân hàng n c s t i:
có đ c d
li u và hi u th c tr ng, b n ch t c a h th ng tài chính ngân hàng n c s t i, các ngân
hàng n c ngoài th ng s d ng hình th c t v n h tr , t ch c h i th o nghi p v , h p
tác trong m t s l nh v c đ có c h i tìm hi u v các ngân hàng trong n c c ng nh
nh m đ n nh ng cán b có chuyên môn nghi p v , k n ng t t đang làm vi c t i các ngân
hàng này.
Hu nh Th Du, V Thành T Anh

16


Ch

ng trình gi ng d y kinh t Fulbright

C ph n hoá trong quá trình c i cách
các ngân hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam

Thu hút nh ng ng i có k n ng chuyên môn t t t các ngân hàng s t i: i m y u c a
các ngân hàng n c s t i trong ti n trình m c a, c i cách là không s d ng t t n ng l c
c a nh ng ng i có kh n ng c ng v i m c l ng r t th p. M t khác, khi c cán b tham
gia các h i th o nghi p v do các ngân hàng n c ngoài t ch c, đ gi th di n, các
ngân hàng n c s t i th ng c nh ng ng i có chuyên môn t t. ây chính là đi u ki n
và c h i t t đ các ngân hàng n c ngoài lôi kéo nh ng ng i có chuyên môn c a các
ngân hàng n c s t i.
Thu hút khách hàng c a các ngân hàng n c s t i: M t đi u r t d hi u là khi cán b có
chuyên môn, n ng l c, quan h t t ra đi đ ng ngh a v i khách hàng hàng s ra đi. Hay nói
cách khác, đi u các ngân hàng n c ngoài s có đ c là khách hàng sau khi thu hút đ c
cán b gi i.
Tham gia s h u các ngân hàng n c s t i v i t cách là nhà đ u t chi n l c: V n
đ các ngân hàng n c s t i luôn g p ph i là thi u v n, y u v trình đ qu n lý, trình đ
công ngh và h mu n có các nhà đ u t n c ngoài tham gia đ t n d ng ba v n đ trên.
Các ngân hàng n c ngoài c ng r t tích c c tham gia các khâu chu n b cho quá trình c
ph n hoá, t ng v n đ có th tr thành nhà đ u t chi n l c c a ngân hàng. Vi c c n có
các nhà đ u t chi n l c là đi u không bàn cãi đ i v i các ngân hàng n c s t i.
Thâu tóm các ngân hàng c a n c s t i: Khi tham gia v i t cách là nhà đ u t chi n
l c, v i l i th v trình đ qu n lý, ti m l c tài chính, trình đ công ngh , các ngân hàng
n c ngoài s t ng t m nh h ng c a mình d n t ng b c thâu tóm ngân hàng đó thành
c a h . Sau khi thâu tóm ngân hàng, th ng có hai tình hu ng x y ra. Ho c là gi nguyên
th ng hi u c a ngân hàng hi n t i ho c là t ng b c chuy n đ i th ng hi u sang
th ng hi u c a ngân hàng m . Trong quá trình thâu tóm các ngân hàng n c s t i, các
ngân hàng n c ngoài s g p ph i s ch ng đ i c a nh ng ng i ngân hàng n c s
t i. Cách mà các ngân hàng n c ngoài th ng s d ng là thuyên chuy n, b nhi m
nh ng ng i này vào v trí cao h n (ví d nh t ng giám đ c khu v c, ho c cho v làm
vi c t i h i s chính c a ngân hàng m ho c cho đi du h c). Sau khi thâu tóm đ c ngân
hàng, m i chuy n có th đâu l i vào đó.
Các b c nêu trên c a các ngân hàng n c ngoài là h t s c rõ ràng, và h h u nh không

h gi u di m. Vi c h p tác v i các ngân hàng n c ngoài là đi u đ ng nhiên. Tuy nhiên,
đ tránh b thâu tóm, các ngân hàng trong n c c n ph i l a ch n m t chi n l c h p lý
ó là nh ng gì mà nhóm ông Future tìm hi u đ c v quá trình c ph n hoá các ngân
hàng th ng m i nhà n c Vi t Nam và nh ng v n đ liên quan đ n quá trình c ph n
hoá các ngân hàng th ng m i nhà n c.

Hu nh Th Du, V Thành T Anh

17