Tải bản đầy đủ (.pdf) (22 trang)

Sáng kiến kinh nghiệm giúp học sinh lớp 5 giải tốt các bài toán về chuyển động của kim đồng hồ

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (592.93 KB, 22 trang )

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỀ TÀI:
"GIÚP HỌC SINH LỚP 5 GIẢI TỐT CÁC BÀI TOÁN VỀ
CHUYỂN ĐỘNG CỦA KIM ĐỒNG HỒ"

1


A- ĐẶT VẤN ĐỀ
I- LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:



i
2

/





ó
ừ ó ó

H






2008-2009

q


A

và T
ã






internet cho



q
phong phú và khó
ừ ò 18
(

ồx ấ








,


ề V


iáo viên,

lúng túng





í

3






B GD&
í
ã


ố 5
các vòng thi



ã


án này.

ò
ò


.C í

3

q

HS

ấ các
SGK
) các bài

ấ ừ
và giáo viên

ng này

q


ó

ĩ

II- ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
1.Đối tượng nghiên cứu:
H

sinh

ỏ toán

5

2012 -2013; 2013-2014

2- Phạm vi nghiên cứu:
Các





3- Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu:

2


ồ.










ó

5







4-Phương pháp nghiên cứu:
-P
-P

(
í




ó

)

ó


-K

q



5



B- GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I- CƠ SỞ LÍ LUẬN:
C

ã



ỉ XXI








ỗ q ố
N ịq
Ư
II- K ó VIII ã x
ị : “Giáo
dục là một bộ phận quan trọng của nền kinh tế xã hội, có vị trí hàng đầu trong chiến
lược con người, phục vụ chiến lược kinh tế xã hội và quốc phòng”. ề

G
ó
q

ó
là: “Đào tạo ra những con người lao động trí tuệ cao, có ý chí vững bền, có khả năng
đáp ứng và đón đầu những đòi hỏi của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước.

q ố
ó chung và môn Toán nói riêng ó
ĩ

ó ấ





ề móng. C


ờ V N
N
ó

M
ố q



;

ó

ờ ó



q

ó

ờ ố g.
M

ó ề

ó ó

q


ĩ

q

í

ó
P

ĩ
và quan
ó



ó

ó ề




3



è
ấ ề. Nó góp
; hình thành các

óýt



quan tâm; Cố

í



C

ã



“Vấn

đề phát triển năng khiếu của học sinh rất quan trọng . Học sinh phải có kiến thức phổ
thông toàn diện, nhưng đối với các em có năng khiếu cần có kế hoạch hướng dẫn thêm”.
X ấ
nước”



c



í


g là “Phát hiện tài năng bồi dưỡng nhân tài cho đất
ó



V


là cô
q
ò ỏ
ng ừ

, ngh
ò
ĩ

V
q

q
è


ũ

n
ĩ


nâng cao

ừ ó

q



ó

è

h
II- CƠ SỞ THỰC TIỄN:


Trong
5,
ồx ấ




ề K



ố ò



ố,



q






V

q

ò

?



:
1. ề v n ề t i iệu th m h o:





í
ý

ò , nghiê

ố “ Toán chuyên đề số đo thời gian & chuyển động”

ấ ó


ồ”
q í
ỉ ó
1
4

ó

N
ố “Toán nâng cao lớp 5- Tập 2”
Vũ D
ố “Bồi dưỡng học sinh vào lớp 6 - Môn toán ” ó


N ồ
q
2. Đối v i giáo viên: C
ó

bài







q






P
“C



4


q
ó ó


ò

H




è


SGK



tôi

viên và


q ã








x




ò

nên


và trên các



toán

ó

c
x
3. ề ph

í

h c sinh :


hai







sau:




B









(


ó ấ

,


,

ờ)


quãng


q

V

quãng
ó




-K



ã


-C




x

-N
2

í

ờ ò





;
ũ


í

ó



ồ HS



( ờ
í

óc vuông;
ẳ ).


V



ó



ó



toán.




trên,
ó
ó

ã ố





q

III - CÁC BIỆN PHÁP ĐÃ THỰC HIỆN :
1- Thiết lập cộng thức của dạng toán “ Hai vật chuyển động cùng chiều đuổi
nhau” trên một quãng đường thẳng.
T



khoa Toán 5, GV

SGK
giáo viên

HS




trong qu
ý


ề2
”( 145- SGK toán 5) ừ
nh
5


q
- GV
ừB

:



1 “
ố 12 / ờ C
/ ờ
x

C
ố 36
ị x
?

48


ồ ó

- GV vẽ

”( 145- SGK toán 5): M

x
ó

x máy ừ A
B
Hỏ

sau ấ
ờx

:

36km/h

12km/h
X

Xe máy

48 km

A
-G


HS q

.





?K
là 48 km )
?K
24 km V
= 2 giờ)

C



- GV

? Mỗ

B
HS

x

x


ờx

2x

x ấ

x
48
ấ ấ



x



ò
48

:

ờx

ờx

x
? (48 : 24

ị x
2


ị x

Cho

?(

? (36 - 12 = 24 km )

ó



:

:

: 48 : ( 36 – 12 ) = 2 ( g ờ )

ỗ ố
( 36 – 12 )

Khoảng cách giữa 2 động tử

=

Hiệu vận tốc

2(


ờ)

Thời gian đuổi kịp nhau

GV
HS q
: Hai động tử có khoảng cách S
cùng khởi hành một lúc để đuổi kịp nhau thì thời gian đuổi kịp (t) được tính như sau:
t uổi ịp
= S Kho ng cách : Hiệu h i vận tốc
- ừ


ã


GV


HS

6




;

2
tính





2





nhau
S Kho

= Hiệu vận tốc x t

ng cách

Hiệu h i vận tốc = S Kho
-Y


: t

ng cách

uổi ịp

uổi ịp

HS


“C


ó ó







2- Hướng dẫn học sinh xác định vận tốc; hiệu vận tốc giữa kim phút và kim
giờ:





ồ ỉ
HS x


ờ G





*D



S

3).
?




ò



q
? (12




? (cùng chiều)







)



1

ồ ó



? Trong q
?

q

:

(



q



q ã




ò




ồ? (

1
vòng
12

đồng hồ - vì cứ một giờ thì kim giờ chạy

được từ vạch này đến một vạch tiếp theo liền kề)
G

ố:
?


ò
G

1
vòng
12

đồng hồ/ giờ chính là vận tốc của kim giờ.

1 ờ
q ã


ồ? (1 giờ, kim phút quay đúng 1 vòng trên bề mặt đồng hồ)

ố : 1 vòng đồng hồ/ giờ chính là vận tốc của kim phút.

?

1





(1 giờ kim phút đi hơn kim giờ là: 1 –

1
12

7


=

11
12



(vòng đồng hồ)

?



?V
q







?(

?H
?V







)

hút là bao nhiêu? (1 –





ó


1
12

=

11
12

vòng đồng hồ )

q
? ( không thay đổi)

ó

GV
: Vì vận tốc của kim giờ và kim phút không thay đổi trong quá trình
chuyển động nên hiệu vận tốc của kim giờ và kim phút cũng là đại lượng không thay đổi.
III- Hướng dẫn HS giải các bài toán về chuyển động của kim đồng hồ.


sau:

ồ ã



tôi chia






3

Dạng 1: Hai kim chuyển động để chồng khít lên nhau.
Dạng 2: Hai kim đồng hồ tạo với nhau thành một góc vuông.
Dạng 3: Hai kim đồng hồ tạo với nhau thành một đường thẳng.
V





:

B1: Chọn bài tập mẫu
B2: Hướng dẫn cách xác định khoảng cách ban đầu (KCBĐ) giữa hai kim; vận tốc
của kim phút, kim giờ và giải bài tập mẫu.
B3: Thiết lập công thức tổng quát từ bài mẫu
B4: HS thực hành giải bài tập
1- Dạng 1: H i im chuyển ộng ể chồng h t ên nh u.
a, Bài tập mẫu: Hiện nay là 2 giờ đúng, hỏi sau ít nhất bao nhiêu thời gian thì kim
phút sẽ đuổi kịp kim giờ?
-G

HS q

ị í






ỏ:


ờ ỉ ố ấ ? Kim phút
12, kim giờ chỉ số 2)
?

8

ỉ ố

2 ờ
ấ ? (Kim phút chỉ số


?K
(

2
12



vòng đồng hồ hay

1

6

ò



ồ?

vòng đồng hồ )?

* GV cần lưu ý với HS: Kho ng cách b n ầu (KCBĐ) giữ hai im ồng hồ b o
giờ cũng ph i t nh từ im phút ến im giờ ( hông t nh ngược từ im giờ ến im
phút) v ph i t nh theo chiều qu y củ im ồng hồ.
? Mỗ






? Mỗ

?(

1
12

ò




ồ?-H



ò



ồ?-H



vòng đồng hồ/ giờ)


? (1 vòng đồng hồ/ giờ).

GV:
x
q ã



í

2






?

ờ?1-

HS

í








-Y


1
12

=

11
(
12




vòng đồng hồ/giờ)





ó

AB. (Thời gian=

Khoảng cách : Hiệu hai vận tốc)
S

HS

B
Lúc 2




V


1
6




ò







1
12



vòn

ỉ ố 2 => K



ồ/ ờ;



1 ò

ồ/ ờ
H

1-


ỉ ố 12

1
12

=



11
12



( ò

ờ :


ồ/ ờ)


ờ :

1
6

:

11

12

=

2
11

( ờ)
ố:

9

2
11




*Rút ra công thức tính:
sau:

Thời gian để kim phút đuổi kịp kim giờ được tính như

t = KCBĐ : Hiệu vận tốc

b, Bài tập luyện tập
Bài 1: Hiện nay là 1 giờ đúng. Hỏi bao lâu kim phút sẽ đuổi kịp kim giờ?
Bài 2: Hiện nay là 9 giờ đúng. Hỏi bao lâu kim phút sẽ đuổi kịp kim giờ?
Bài 3: Hiện nay là 5 giờ 15 phút. Hỏi sau bao lâu nữa thì kim phút đuổi kịp kim giờ? Lúc
đó là mấy giờ?



3

HS

x

ó



ờ ã
2

ờ GV
: Lúc 5 giờ đúng, kim phút

chỉ số 12, kim giờ chỉ số 5; thêm 15 phút nữa ( tức là
1
vòng
4

đồng hồ và nó sẽ chỉ vị trí số 3. Còn kim giờ sẽ đi

số 6 và
1
6

1

4

khoảng cách này ứng với

1
12

x

1
4

=

1
vòng
48

1
giờ) thì kim
4
1
thêm khoảng
4

phút sẽ đi thêm
cách từ số 5 đến

đồng hồ. Từ số 3 đến só 5 ứng với


vòng đồng hồ. Như vậy KCBĐ giữa kim phút và kim giờ là

1
6

+

1
48

=

9
48

vòng đồng

hồ. Sau ó
ã
2- Dạng 2: H i im ồng hồ tạo v i nh u th nh một góc vuông .
GV
2

m luôn là

HS

3
1
hay

12
4

ò



2

ó

cách



HS ễ

2



:
2.1- Trường hợp 1:



không phải vượt qua kim giờ.(H
1
>
4


ò



ồ ừ
ó

ờ)

ó
kim phút chuyển động



ồ)

a, Bài tập mẫu: Hiện nay là 7 giờ đúng. Hỏi cần ít nhất bao nhiêu thời gian để khoảng
cách giữa hai kim tạo thành một góc vuông?
10


q

- Gv cho

ỏ:

ị í




ờ ỉ ố ấ ?K
Kim phút chỉ số 12) ?



?

? K
nhiêu? (

ỉ ố

ừ kim phút

7
vòng
12

7 ờ
ấ ? (kim giờ chỉ số 7,

ờ (í





ồ)


đồng hồ)

GV:

ó
1
4

ò
N

ò


1
4



(

7
12





ó

-

1
4

ã
1
3

=

ò



ồ)

ó


ừ ó











ấ q ã







B


Lúc 7
ờ(í

ỉ ố 12










ò

1
4


ò



7
12

ồ)

ò



ồ K

ó


ã

ỉ ố7 K

ồ =>



ó

ờ :

7
12

1
V

-


1

1
4

=

1
3

( ò
1
12





ồ)

ò





1–

ồ K

ờ(
1
12

=

11
12

( ò





ồ)



ó
1
3


:

11
12

=

4
11

(

1 ò

ờ)
11

:

2


) là:




ố:
*G

(

4
11

3
3
4

1
4

-

( KCBĐ

-

1
4


ý

)

11
12

:


)

:

HS

:
6
11

=

Hiệu vt

(

ờ)

= Thời gian.

*Rút ra công thức tính: Thời gian hai kim tạo với nhau thành một góc
vuông(trường hợp kim phút không phải chạy vượt qua kim giờ) được tính như sau:
t = (KCBĐ –

1
11
):
4 12


b, Bài tập luyện tập
Bài 1: Hiện nay là 4 giờ ( hoặc 5 giờ; 6 giờ; 7 giờ; 9 giờ). Hỏi sau bao lâu nữa khoảng
cách giữa hai kim tạo thành một góc vuông?
2.2- Trường hợp 2:


phải vượt qua kim giờ.( H
hai kim <

1
4

ò




ó

ồ ừ

ó
kim phút chuyển động

ờ)


ồ).

a, B i toán mẫu: Hiện nay là 1 giờ . Hỏi sau ít nhất bao lâu nữa thì kim phút và

kim giờ tạo với nhau thành một góc vuông?
-G
HS q
câu ỏ :





?V
1 ờ
ờ ằ
nào? (Kim phút chỉ số 12, kim giờ chỉ số 1)

ị í

?K



?


ị í



? ( 1/12 vòng đồng hồ.)



ó
? ( bằng 1/4 vòng đồng hồ)

cách

GV: Để kim phút và kim giờ tạo với nhau thành một góc vuông thì kim phút phải
chạy vượt lên gặp kim giờ sau đó tiếp tục chạy vượt lên cho đến khi khoảng cách giữa nó
12


và kim giờ tạo với nhau thành một góc vuông. Tại thời điểm đó, kim phút đã đi hơn kim
1
12

giờ đoạn đường bằng KCBĐ là

vòng đồng hồ và thêm

1
4

vòng đồng hồ nữa. Như vậy nó đã đi hơn kim giờ đoạn đường là:

1 1 1
 
12 4 3

( vòng đồng hồ)



1








ồ)

B

ã ó

q ã



(

11
12

1
3



ò



ờ ( vòng



ồ)

:


1



1
12

ò

ỉ ố 12




1



1


1
4

+

1
3

=

( ò

1
12







ồ)

vòng ồ



1 ò


ờ :
1–

1
12

11
12

=

( ò





ồ)
góc vuông là:

1 11 4
: 
3 12 11
4
11

( ờ)




*G
(

ó

ờ :
1
12

ố:

ỉ ố1 K

ồ K

ã

ồV



3
1
12

( KCB

+

+


ý
1
4

HS

:

)

:

11
12

=

4
11

1/4 )

:

H

=




13

(

ờ)




*Rút ra công thức tính: Thời gian hai kim tạo với nhau thành một góc
vuông(trường hợp kim phút phải chạy vượt qua kim giờ) được tính như sau:
1
11
):
4
12

t = (KCBĐ +

b, Bài tập để luyện tập
Bài 1: Hiện nay là 12 giờ (hoặc 2 giờ; 3 giờ). Hỏi thời gian ngắn nhất để khoảng
cách giữa hai kim tạo thành một góc vuông là bao lâu?
Bài 2:Đức bắt đầu từ nhà mình để đi đến nhà Tài lúc 7 giờ 20 phút.Khi Đức đến
nơi thì vừa lúc hai kim đồng hồ tạo với nhau thành một góc vuông. Hỏi Đức đến
nhà Tài lúc mấy giờ?
Bài 3: Hiện nay là 10 giờ. Hỏi sau ít nhất bao lâu nữa thì khoảng cách giữa hai
kim tạo với nhau thành một góc vuông?

3 G

: Vào lúc 10 giờ đúng, kim phút nằm ở vị trí số 12,
kim giờ nằm ở vị trí số 10. KCBĐ từ kim phút đến kim giờ (tính theo chiều kim đồng hồ)


5
6

vòng đồng hồ. Đến khi hai kim tạo với nhau thành một góc vuông thì khoảng cách

tính từ kim giờ đến kim phút (tính theo chiều quay của kim đồng hồ) đúng bằng

1
4

vòng

đồng hồ => KC từ kim phút đến kim giờ (tính theo chiều quay của kim đồng hồ) là
vòng đồng hồ. (1 -

1 3
 ).
4 4

Như vậy, trong khoảng thời gian đó kim phút đã đi hơn kim

giờ đoạn đường bằng KCBĐ trừ đi

3
4


(

5 3 1
 
6 4 12

ừ ó

vòng đồng hồ).


ó




ấ q ã
3
)
4

(t = (KCBĐ –



:



11

)
12

3- Dạng 3: H i im ồng hồ tạo v i nh u th nh một ường thẳng
-

GV
hai kim luôn là

HS
1
2

3
4

ò



2


14







2

này

2





:

3.1- Trường hợp 1: Để ho ng cánh giữ h i im tạo v i nh u th nh một ường
thẳng thì im phút hông ph i chuyển ộng vượt qu im giờ (Hay nói cách khác
1
trường hợp n y ho ng cách b n ầu giữ h i im >
vòng ồng hồ).
12

a, Bài toán mẫu: Hiện nay là 8 giờ. Hỏi cần ít nhất bao nhiêu thời gian để hai kim
tạo với nhau thành một đường thẳng ?
-G

HS q

?V

5

ị í








ờ ằ

ị í

ỏ:
? (Kim phút chỉ số

12, kim giờ chỉ số 5)
?K
(



7
vòng
12

?

đồng hồ)

?K


ờ(í


ồ)

?(

7
vòng
12



đồng hồ)

GV:


ò

N

1
2




1
2


(

7
12

ò





ó
-

1
2

=

ã

1
12

ò






B

ồ)

ừ ó













ấ q ã






:
7




ờ(í

ỉ ố 12




ồ)

7
12



ỉ ố7 K

ò




-

1
2

=

1

12

( ò






ờ :
7
12



ồ)
15



ã


H



2

:

1–

1
12

11
12

=

( ò






1
12

ố:

ồ/ ờ)

1
11

:

11

12

=

1
(
11



:

ờ)

( ờ).

*G

3
(

7
12

( KCB

ý

-


1
2

-

1
)
2

)

:

:

11
12

H

HS
=

=

1
11

:
(


ờ)

ời gian.

*Rút ra công thức tính: Thời gian hai kim tạo với nhau thành một đường thẳng
(trường hợp kim phút không phải chạy vượt qua kim giờ) được tính như sau:
t = (KCBĐ -

1
11
):
2 12

b, Bài tập luyện tập:
Bài 1: Hiện nay là 8 giờ (hoặc 9 giờ; 10 giờ;11 giờ). Hỏi cần ít nhất nhiêu thời gian nữa
để khoảng cách giữa hai kim tạo thành một tạo thành một đường thẳng?
Bài 2: Hiện nay là 12 giờ 40 phút. Hỏi đến khi hai kim tạo với nhau thành một đường
thẳng thì lúc đó là mấy giờ?
Bài 3: Bây giờ 15 giờ 40 phút. Hỏi sau ít nhất bao nhiêu lâu nữa thì kim giờ và
kim phút làm thành một đường thẳng?

16




2; 3






x
(



KCB
3

1) C

B

2

ã

:

:
40

=

V

3



2
3








ỉ ố3

ò





1
12

:





) V
2

3


x

2 1

3 18





( ò





ò



7 1 23
 
12 18 36

ồ :

1

12

ồ(

ò
40
ố2

ồ) Cò

ố3

2
3

ố3 í

ề q

ờ í

ề q

ò

2
3

ờ)




ó




( ò



ồ)







ò


(
ố:

(

2
3


ã
ừ ố8







ị í ố8 K
7
12

ỉ ố 12 V 1


=> K

V

ý
3-

giáo viên

5
33

23 1
 )

36 2

:

11
12

=

5
33

1
2

ò









:

( ờ)

ờ.


3.2 Trường hợp 2: Để ho ng cánh giữ h i im tạo v i nh u th nh một ường
thẳng thì im phút ph i chuyển ộng vượt qu im giờ (Hay nói cách hác, KCBĐ
1
giữ hai kim < vòng ồng hồ).
2

a, Bài toán mẫu: Hiện nay là 2 giờ. Thời gian ngắn nhất để kim phút và kim giờ
tạo với nhau thành một đường thẳng là bao lâu?Lúc đó là mấy giờ?

17


-G

HS q

ị í





ỏ:
?V
2 ờ
ờ ằ
(Kim phút chỉ số 12, kim giờ chỉ số 2)
?K
(


1
6






ò




?
?

vòng đồng hồ)

?


ị í





ã
1

6



ồ? ( +

1
2
=
2
3

vòng đồng hồ).N

thì giáo viên





ấ q ã






HS

- 2.2 ừ ó






B
Lúc 2



ỉ ố 12

ờ(í






1
6

ồ)

ò

ỉ ố2 K


ồ.








ờ :
1
6

H

+

1
2
=
2
3

( ò





ồ)

ờ :

1–

1
12

11
12

=

( ò



ồ)




2
3

ó :

8
(
11

ờ)


8
11

( ờ)

:

11
12

=

2+

8
11

=2

ố:
*G

3

ý

8
11

ờ; 2


HS

18

8
11



:


:

ã


(

1
6

( KCBĐ

+

1
2


)

:

+

1/2 )

:

11
12

8
(
11

=

Hiệu vt

ờ)

= Thời gian.

*Rút ra công thức tính: Thời gian hai kim tạo với nhau thành một đường
thẳng (trường hợp kim phút phải chạy vượt qua kim giờ) được tính như sau:
t = (KCBĐ +

1

11
):
2
12

b, Bài tập luyện tập:
Hiện nay là 1 giờ (hoặc 3 giờ; 4 giờ; 5 giờ; 6 giờ; 12 giờ). Hỏi sau ít nhất bao lâu
nữa khoảng cách giữa hai kim tạo thành một tạo thành một đường thẳng?
IV- KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC
q




x



ã
C
ã
sinh còn



ồ ồ





toán mà giáo viên ã
ò

ấ “ ”






ã ó

q

D

ã
nhanh và chính xác.



K
say mê





:


í



Bài 1: Hiện nay là 10 giờ đúng. Hỏi thời gian ngắn nhất để hai kim trùng nhau là
bao lâu?
Bài 2: Hiện nay là 10 giờ đúng. Hỏi thời gian ngắn nhất để hai kim thẳng hàng là
bao lâu?
Bài 3: Hiện nay là 9 giờ đúng. Hỏi sau ít nhất bao nhiêu phút nữa thì kim giờ và kim
phút vuông góc với nhau?
Bài 4:Bây giờ 15 giờ 40 phút. Hỏi ít nhất sau bao nhiêu lâu nữa thì kim giờ và kim
phút làm thành một đường thẳng?

19




V
nghiêm này

q

12



:

9-10

ố HS

2012-2013

7-8

5-6

5

SL

TL%

SL

TL%

SL

TL%

SL

TL%

0

0


3

25

5

42

4

33

2013-2014, khi tôi ã
HS
q
9-10
ố HS
10

trong

:

7-8

5-6

5

SL


TL%

SL

TL%

SL

TL%

SL

TL%

3

30

5

50

2

20

0

0


q
ũ
q .

ã

ã

ã







ĩ

,d


ó

ã

q
ó

ã


ó

C - KÊT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ



ó


4-5, tôi



ó







ò
ỉ ừ
mà q

K
ó






,s








í
è

ừ ó






20




x
ó


q

ó ,
ĩ


V

ã
tro q
im ồng hồ

toán Chuyển ộng củ
túng
H








ó

í



.

ó

5 nói riêng




- Về

ò



x





è
5 ề
ấ lúng

ỡ g cho

ừ ó








ã

q


ốý

:



ng


-C

ò









x

ũ
q ý
ũ

ề ồ
khác ó





è ồ

ũ
-S







rút




giáo viên cho b




ĩ
trong quá trình
ó
nên
các
ấ ũ




ã


ã ó

q


V
è ồ


ó

ó ý


Tuy nhiên, do
ra


H




Hà Tĩnh, ngày 3 tháng 4 năm 2014

21


22



×