DẠY học THEO CHỦ đề TÍCH hợp môn hình học 12 bài KHÁI NIỆM về mặt TRÒN XOAY

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI
TRƯỜNG THPT M.V. LÔMÔNÔXỐP

HỒ SƠ DỰ THI DẠY HỌC THEO
CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP
1.
2.
3.

Tên chủ đề:
Tiết 18: KHÁI NIỆM VỀ MẶT TRÒN XOAY
Môn học chính của chủ đề:
HÌNH HỌC 12 (NÂNG CAO)
Các môn học được tích hợp:
LỊCH SỬ
ĐỊA LÝ
VẬT LÝ
HÓA HỌC
VĂN HỌC

Năm học 2014 - 2015

PHIẾU THÔNG TIN VỀ GIÁO VIÊN DỰ THI
Sở giáo dục và đào tạo thành phố Hà Nội
Trường: THPT M.V. LÔMÔNÔXỐP
1


Địa chỉ: Khu đô thị Mỹ Đình II – Quận Nam Từ Liêm – Hà Nội.
Điện thoại: 04 3787 0353

Email:

Thông tin giáo viên dự thi:

Họ và tên: Nguyễn Thị Hồng
Ngày sinh: 30/11/1981

Môn: Toán

Điện thoại: 0166.290.7868

Email:

2


PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN
I.

Tên bài thi: Thiết kế tiết dạy “Khái niệm mặt tròn xoay” Hình học 12 Nâng cao theo

hướng tích hợp liên môn.
II. Mục tiêu dạy học:
1) Học sinh có hình dung trực quan về các mặt tròn xoay và hình tròn xoay, qua đó nhận
ra những đồ vật trong thực tế mà bề mặt có dạng tròn xoay như các đồ gốm chế tạo
bằng bàn xoay, các sản phẩm chế tạo bằng máy tiện. Từ đó thấy được ứng dụng của
toán học trong đời sống thực tiễn.
2) Hiểu được các hình đang học trong chương này (mặt cầu, mặt trụ, mặt nón) đều là các
mặt tròn xoay.
3) Học sinh được học tập từ thực tế về cách tạo nên mặt tròn xoay và giáo viên tích hợp

các kiến thức địa lý, lịch sử, hóa học, … vào chuyến đi thực tế đó.
4) Thúc đẩy khả năng tìm tòi, khám phá, tự học của học sinh và bước đầu biết cách tạo ra
một số mặt tròn xoay đơn giản có ứng dụng trong đời sống thực tiễn.
5) Phát triển năng lực giao tiếp, năng tự học, năng lực giải quyết vấn đề và năng lực hợp
tác với người khác một cách hiệu quả.
III. Đối tượng dạy học:
Học sinh: lớp 12D; Sỹ số: 29.
IV.
Ý nghĩa của bài học:
Bài học hướng đến tính thiết thực, tập trung vào những kiến thức, kỹ năng cơ bản, coi trọng
thực hành vận dụng, tích hợp được nhiều mặt, nhiều nội dung giáo dục. Quá trình dạy học chủ
yếu là định hướng cho học sinh tự tìm hiểu, tự học, tự tìm tòi phát hiện và chiếm lĩnh tri thức
mới. Thúc đẩy việc gắn kiến thức lý thuyết và thực hành trong nhà trường với thực tiễn đời
sống, đẩy mạnh thực hiện dạy học theo phương châm “học đi đôi với hành”.
V. Thiết bị dạy hoc, học liệu:
- Máy tính, máy chiếu, phần mềm Cabri 3D mô tả sự hình thành của mặt tròn xoay.
- Học sinh nhóm 1: các đồ vật có bề mặt dạng tròn xoay trong cuộc sống.
- Học sinh nhóm 2: tự làm các sản phẩm có dạng mặt tròn xoay bằng dây nhờ keo sữa và
-

bóng bay.
Học sinh nhóm 3: máy quay phim, micro, chuyến đi thực tế đến Bát Tràng và các sản

phẩm bằng gốm tự làm từ Bát Tràng.
VI. Hoạt động dạy học và tiến trình dạy học:
1. Ổn định lớp và kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh: (3 phút)
- Chia lớp thành 3 nhóm, mỗi nhóm có nhiệm vụ đọc trước bài để tìm hiểu thế nào là
-

mặt tròn xoay và mang đến lớp một số đồ vật có dạng mặt tròn xoay.

Nhóm 1 giới thiệu các đồ vật mà nhóm mình mang đến.
3


2. Tổ chức dạy và học bài mới:

HOẠT ĐỘNG 1: NHẮC LẠI KHÁI NIỆM TRỤC ĐƯỜNG TRÒN (5 phút)
Hoạt động của
giáo viên
Yêu cầu học sinh
nhắc lại khái
niệm về trục
đường tròn?

Hoạt động của học sinh
Trục của đường tròn
(O,R) là đường thẳng đi
qua O và vuông góc với
mặt phẳng chứa đường
tròn đó.

Nội dung

Δ

Định hướng phát
triển năng lực
- Năng lực giao
tiếp (qua việc trả
lời câu hỏi)

C
M

Hỏi:
- Cho một đường
thẳng ∆ và một
điểm M không
thuộc ∆. Có bao
nhiêu đường tròn
đi qua M và nhận
∆ làm trục?

Có duy nhất một đường
tròn.

Cách xác định (CM):

Khi M không thuộc ∆
thì có duy nhất một
đường tròn đi qua M
và nhận ∆ làm trục.
Ký hiệu đường tròn đó
là (CM).
Trường hợp M thuộc
∆ thì quy ước đường

- Năng lực tư duy
(trực giác toán học,
tưởng tượng không

gian)

4


- Đường tròn đó
xác định như thế
nào?

- Dựng mặt phẳng (P) đi
qua M và vuông góc với
∆.

tròn (CM) là một điểm
M.

O = ∆ ∩ ( P)

- Gọi
, khi
đó (CM) là đường tròn có
tâm O và bán kính R =
OM.

HOẠT ĐỘNG 2: GIỚI THIỆU KHÁI NIỆM MẶT TRÒN XOAY, HÌNH TRÒN XOAY
(10 phút)
Hoạt động của
giáo viên

Hoạt động của

học sinh

Giáo viên nêu khái
niệm hình tròn
xoay? Mặt tròn
xoay?
Nhấn mạnh các
yếu tố xác định
mặt tròn xoay.

Học sinh theo dõi
và hình thành khái
niệm.

Nội dung
1. Định nghĩa:
Trong không gian cho hình
H và đường thẳng Δ.
Hình gồm tất cả các đường
tròn (CM) với M thuộc hình
H được gọi là hình tròn
xoay sinh bởi H khi quay

Định hướng
phát triển năng
lực
- Năng lực tự học
toán.
- Năng lực giải
quyết vấn đề

(qua việc tiếp
cận khái niệm)
- Năng lực giao
5


Và cho học sinh
quan sát sự tạo
thành của mặt tròn
xoay trên phần
mềm cabri 3D.
Sở dĩ mặt tròn
xoay sinh bởi l khi
quay quanh Δ vì
mỗi điểm M thuộc
l khi quay sẽ cho
vết là đường tròn
(CM).
Hỏi: Nếu cắt mặt
tròn xoay này bởi
một mặt phẳng
vuông góc với trục
thì giao tuyến nhận
được là đường gì?
GV nhấn:
- Hình quay quanh
trục sinh ra hình
tròn xoay.
- Đường quay
quanh trục sinh ra

mặt tròn xoay.
Mời cả lớp cùng
kiểm tra các sản
phẩm mà nhóm 1
mang đến

quanh Δ.
Đường thẳng Δ gọi là trục
của hình tròn xoay đó.
Khi H là một đường l thì
hình tròn xoay sinh bởi nó
gọi là mặt tròn xoay.
l gọi là đường sinh của mặt
tròn xoay
- HS trả lời.
tiếp.
- Năng lực mô
hình hóa toán
học - Năng lực
sử dụng các công
cụ, phương tiện
học toán.

Học sinh quan sát
và phân biệt sản
phẩm nào có dạng
mặt tròn xoay. Sản
phẩm nào không
phải, giải thích vì
sao?

6


Học sinh quan sát sự hình thành của mặt tròn xoay qua phần mềm Cabri 3D
HOẠT ĐỘNG 3: MỘT SỐ VÍ DỤ VỀ MẶT TRÒN XOAY
(25 phút)

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của
học sinh

Giáo viên nêu ví dụ.
Học sinh suy nghĩ
Như vậy mặt cầu mà chúng trả lời.
ta đã được học ở bài 1 cũng
là một mặt tròn xoay.

GV nhấn:
- Đường tròn quay quanh
trục sinh ra mặt (cầu) tròn
xoay.

Nội dung
2. Một số ví dụ:
Ví dụ 1: Cho đường tròn
(C) có đường kính AB
thuộc đường thẳng ∆. Xác
định mặt tròn xoay sinh bởi

(C) khi quay quanh ∆?

Định hướng
phát triển năng
lực
- Năng lực tư
duy.
- Năng lực giải
quyết vấn đề
- Năng lực giao
tiếp.
- Năng lực sử
dụng công cụ
phương tiện học
toán.
- Năng lực hợp
tác với người
khác một cách
7


- Hình tròn quay quanh
trục sinh ra hình (cầu) tròn
xoay.
Sử dụng một trong các đồ
vật của nhóm 1.

- Yêu cầu học sinh làm việc
theo nhóm trong 5 phút,
các nhóm bốc thăm để chọn

nhiệm vụ.
- Cho học sinh quan sát các
mặt tròn xoay tạo thành
bằng dụng cụ dạy học và
Cabri 3D để so sánh kết
quả.
- Cho học sinh quan sát
một số công trình kiến trúc
trên thế giới có dạng mặt
hyperboloid trò xoay một
tầng.
- Mời nhóm 2 và nhóm 3
lần lượt giới thiệu về các
đồ vật có dạng mặt tròn
xoay mà nhóm mình mang
đến.

Δ

hiệu quả.

Học sinh suy nghĩ
trả lời.

Mỗi nhóm suy
nghĩ và giải quyết
một trường hợp.
Các nhóm nhận
xét kết quả của
nhóm khác.

(l)

Mặt cầu đường kính AB
Ví dụ 2: Nếu (C) có hình
tròn có đường kính AB
thuộc đường thẳng ∆. Hình
tròn xoay sinh ra khi quay
Học sinh theo dõi (C) quanh ∆ là hình gì?
Hình cầu đường kính AB
Ví dụ 3: Tìm trục và đường
sinh của một mặt tròn xoay
đó?
Ví dụ 4: Cho đường thẳng
∆ và đường thẳng l. Hãy
Đại diện nhóm 2
mô phỏng mặt tròn xoay
và nhóm 3 lần lượt sinh bởi l khi quay quanh
giới thiệu.
∆ trong 3 trường hợp:
1) l và ∆ cắt nhau.
2) l và ∆ song song.
3) l và ∆ chéo nhau.

8


Mặt cầu

Mặt trụ

Mặt nón

Mặt hypeboloid tròn xoay một tầng

Nhóm 2 giới thiệu sản phẩm

9


Nhóm 3 giới thiệu sản phẩm và chuyến đi Bát Tràng của nhóm

10


Cả lớp quan sát hành trình đến với Bát Tràng, với lịch sử (các dòng họ tụ cư lập nghiệp tại
một vùng có 72 gò đất trắng hình thành nên Bạch Thổ Phường, trong đình làng Bát Tràng vẫn
còn lưu giữ bức đại tự “Thiên địa hợp kỳ đức” cho đến ngày nay là vì thế. Sử sách còn lưu
truyền dân làng Bát Tràng đã cậy gạch lát sân đình góp xây thành Hà Nội được triều Nguyễn
ban đại tự “Hiếu nghĩa cấp công”…), địa lý (công trình đào sông dài đến 200km nổi tiếng một
thời từng được gọi là Đại thủy nông Bắc Hưng Hải) và văn học về Bát Tràng (ước gì anh lấy
được nàng/ để anh mua gạch Bát Tràng về xây…; chiếu Nga Sơn, gạch Bát Tràng…), với các
11


thành phần hóa học của đất sét, với lực ly tâm và chuyển động tròn đều của bàn xoay và quan
sát các mặt tròn xoay được hình thành bằng bàn xoay nhờ bàn tay khéo léo của người thợ
gốm.
HOẠT ĐỘNG 4: GIÁO VIÊN CỦNG CỐ LẠI BÀI HỌC VÀ GIAO NHIỆM VỤ VỀ NHÀ.
(2 phút)

Hoạt động của giáo viên
Trong bài này chúng ta đã biết:
- Khái niệm mặt tròn xoay.
- Một số đồ vật thường gặp trong thực tế có dạng
mặt tròn xoay.
- Các hình được học trong chương này đều là
hình tròn xoay.
- Bước đầu biết cách tạo ra một số mặt tròn xoay
đơn giản.
Nhiệm vụ ở nhà:
- Tìm hiểu về mặt trụ, hình trụ, khối trụ.
- Làm mô hình về hình trụ, khối trụ và một phần
của mặt trụ.
- Xây dựng công thức tính diện tích xung quanh
của một hình trụ.

Hoạt động của
học sinh
Học sinh lắng nghe
và tự đánh giá bản
thân đã biết những
nội dung nào.
Những nội dung
nào cần biết thêm,
hoặc còn thắc mắc.

Học sinh ghi chép
lại nhiệm vụ.

Định hướng phát triển

năng lực
- Năng lực phân tích,
tổng hợp, khái quát.

- Năng lực tự học.

VII. KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP:

Sau tiết dạy, học sinh nắm rất tốt khái niệm về mặt tròn xoay. Hình dung được một số mặt
tròn xoay được hình thành khi cho trước trục và đường sinh. Biết tìm trục và đường sinh của
một mặt tròn xoay cho trước. Và đặc biệt các em đã biết tự tay làm ra một số đồ vật đơn giản
có dạng mặt tròn xoay. Qua tiết học các em còn được biết thêm một số kiến thức về địa lý,
lịch sử, hóa học, vật lý…
VIII. CÁC SẢN PHẨM CỦA HỌC SINH:
- Nắm được khái niệm mặt tròn xoay.
- Giải quyết được các ví dụ trong bài.
- Tự làm các sản phẩm: cái cốc, lọ hoa, lót đĩa bằng dây đay (nhóm 2); cái cốc, cái
bát, hồ lô, lọ hoa, cái đĩa bằng gốm (nhóm 3)

12