sách hướng dẫn học tập kinh tế vĩ mô

H C VI N CÔNG NGH B U CHÍNH VI N THÔNG
-------(-------

SÁCH H

NG D N H C T P

KINH T V MÔ
Biên so n : Ths. TR N TH HÒA

L u hành n i b

HÀ N I - 2006


L I NÓI

U

Kinh t v mô là m t môn kinh t c s , đ c p đ n các lý thuy t và các ph ng pháp
phân tích s v n đ ng c a các m i quan h kinh t trên bình di n t ng th n n kinh t . Là
môn khoa h c n n t ng, c s cho các khoa h c kinh t chuyên ngành khác.
N n kinh t qu c dân, bao g m nhi u th tr ng, nhi u thành ph n kinh t , nhi u b
phân c u thành có liên quan m t thi t v i nhau. M i bi n đ ng c a m t th tr ng, m t thành
ph n, m t b ph n đ u tác đ ng đ n các cân b ng t ng th c a n n kinh t . Kinh t v mô
quan tâm đ n nh ng m i quan h t ng th này nh m phát hi n, phân tích và mô t b n ch t
c a các bi n đ i kinh t , tìm ra các nguyên nhân gây nên s m t n đ nh nh h ng t i hi u
qu c a toàn b n n kinh t . C ng t đó kinh t v mô nghiên c u, đ a ra các chính sách và
công c tác đ ng vào n n kinh t nh m đ t đ c các m c tiêu kinh t c a n n kinh t nh :
t ng tr ng kinh t , n đ nh kinh t và phân ph i công b ng.
V i t p tài li u “Sách h ng d n h c t p môn kinh t v mô cho đ i t ng đ i h c đào

t o t xa” đ c k t c u thành 8 ch ng:
- Ch ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c
- Ch ng 2: Khái quát v kinh t h c v mô
- Ch ng 3: T ng s n ph m và thu nh p qu c dân
- Ch ng 4: T ng c u và chính sách tài khoá
- Ch ng 5: Ti n t và chính sách ti n t
- Ch ng 6: T ng cung và chu k kinh doanh
- Ch ng 7: Th t nghi p và l m phát
- Ch ng 8: Kinh t v mô c a n n kinh t m
Nh m cung c p nh ng ki n th c c b n c a kinh t h c v mô, t p tài li u này đ c
trình bày theo cách ti p c n t t , phân tích kinh t đ c ti n hành v i n n kinh t khép kín
đ n n n kinh t m .
M i ch ng đ c k t c u thành 4 ph n: Ph n gi i thi u ch ng nh m gi i thi u khái
quát n i dung c a ch ng và yêu c u đ i v i ng i h c khi nghiên c u ch ng đó. Ph n n i
dung ch ng, đ c biên so n theo trình t , k t c u n i dung c a môn h c m t cách c th , chi
ti t, đ n gi n giúp cho ng i h c có th n m b t n i dung m t cách nhanh chóng. Ph n tóm
t t n i dung và nh ng v n đ c n nghi nh , nh m m c đích nh c l i các thu t ng then ch t,
n i dung c t lõi c a ch ng. Ph n bài t p và câu h i c ng c lý thuy t, ph n này g m các câu
h i c ng c lý thuy t, câu h i l a ch n câu tr l i đúng, gi i thích và bài t p. ây là ph n
luy n t p khi h c viên đã nghiên c u song n i dung c a m i ch ng.
T p tài li u h ng d n h c t p môn kinh t v mô cho đ i t ng đ i h c t xa, l n đ u
tiên đ c biên so n, nên không tránh kh i nh ng sai sót. R t mong nh n đ c các ý ki n
đóng góp c a b n đ c và các thày cô giáo.
Xin trân tr ng cám n!
Tác gi
Ths Tr n Th Hoà


Ch

CH

NG I: M T S

V N

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c

C

B N V KINH T H C

GI I THI U
Ch ng này cung c p nh ng ki n th c c b n v m t s khái ni m, quy lu t, công c phân
tích quan tr ng c a kinh t h c hi n đ i, nh m giúp cho sinh viên có đ c ki n th c ban đ u v
môn h c nh :
Kinh t h c là gì? các đ c tr ng, đ i t ng nghiên c u và ph ng pháp nghiên c u c a kinh
t h c, s khác bi t gi a kinh t v mô và kinh t vi mô, s khác bi t trong ph ng pháp nghiên c u
c a kinh t h c v i các khoa h c kinh t khác. Cách th c t ch c c a m t n n kinh t h n h p, các
ch c n ng c b n c a m t n n kinh t trong vi c gi i quy t các v n đ kinh t nh s n xu t cái gì?;
s n xu t nh th nào?; s n xu t cho ai? Các tác nhân trong n n kinh t h n h p, vai trò c a các tác
nhân trong n n kinh t và s nh h ng qua l i gi a chúng trong n n kinh t h n h p.
Trong ch ng này c ng nh m trang b cho sinh viên m t s khái ni m c b n c a kinh t
h c nh “các y u t s n xu t”, “gi i h n kh n ng s n xu t”, “chi phí c h i”. M t s quy lu t
kinh t nh “quy lu t chi phí t ng đ i ngày càng t ng”; “quy lu t thu nh p có xu h ng gi m
d n”;...
Trang b cho sinh viên ph ng pháp phân tích cung – c u h t nhân c a phân tích kinh t .
Vi c xác đ nh giá c , s n l ng thông qua cung, c u; xác đ nh m c s n l ng và giá c cân b ng;
các nhân t nh h ng đ n cung, c u, s thay đ i đi m cân b ng khi cung, c u thay đ i.
Sau khi nghiên c u ch

ng này sinh viên c n ph i đ t đ

c các yêu c u sau:

1. Sinh viên ph i n m v ng các khái ni m, ph m trù lý thuy t
2. Ph i v n d ng lý thuy t đ gi i quy t các bài t p d

i các d ng:

-

Phân tích gi i h n kh n ng s n xu t

-

Xác đ nh chi phí c h i c a các quy t đ nh kinh t

-

Phân tích cung c u

N I DUNG
1.1. KHÁI NI M, NH NG
C A KINH T H C.

C TR NG VÀ PH

NG PHÁP LU N NGHIÊN C U

1.1.1. Khái ni m kinh t h c.
Kinh t h c là môn khoa h c ra đ i cách đây h n hai th k . T đó đ n nay kinh t h c đã
tr i qua nhi u giai đo n phát tri n, do đó c ng đã xu t hi n khá nhi u các đ nh ngh a v kinh t
h c. Sau đây xin trình bày 3 khái ni m v kinh t h c đ c nhi u nhà kinh t hi n nay s d ng.
5


Ch

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c
(1). Kinh t h c là môn h c nghiên c u xem xã h i s d ng nh th nào ngu n tài nguyên
khan hi m đ s n xu t ra nh ng hàng hoá c n thi t và phân ph i cho các thành viên
trong xã h i.
(2). Kinh t h c là môn khoa h c nghiên c u ho t đ ng c a con ng
th hàng hoá.

i trong s n xu t và tiêu

(3). Kinh t h c là môn khoa h c nghiên c u vi c l a ch n cách s d ng h p lý nh t các
ngu n l c đ s n xu t ra hàng hoá và d ch v nh m tho mãn cao nh t nhu c u cho m i
thành viên trong xã h i.
Kinh t h c có quan h ch t ch v i nhi u môn khoa h c khác nh : tri t h c, kinh t chính
tr h c, s h c, xã h i h c,... và đ c bi t có liên quan ch t ch v i toán h c và th ng kê h c.
Kinh t h c đ

c chia làm 2 phân ngành l n là kinh t h c vi mô và kinh t h c v mô

- Kinh t v mô nghiên c u ho t đ ng c a toàn b t ng th r ng l n c a toàn b n n kinh
t nh : T ng tr ng kinh t , s bi n đ ng c a giá c (l m phát), vi c làm c a c qu c gia (th t
nghi p), cán cân thanh toán và t giá h i đoái,...

Ví d : N n kinh t Vi t Nam n m 2004 t ng tr ng 7,2%, l m phát 8%, cán cân th ng
m i cân b ng,... ây là tín hi u ph n ánh n n kinh t c a Vi t Nam đang trên đà phát tri n,...”
- Kinh t vi mô nghiên c u s ho t đ ng c a các các t bào kinh t trong n n kinh t là các
doanh nghi p, h gia đình, nghiên c u nh ng y u t quy t đ nh giá c , s l ng s n ph m,... trong
các th tr ng riêng l .
Ví d : Trên th tr ng Hà N i, vào d p t t nguyên đán 2005, hàng thu s n đ
m nh, do đó giá có th t ng nh .

c tiêu th

Tu theo cách th c s d ng, kinh t h c đ c chia thành hai d ng kinh t h c là kinh t
h c th c ch ng và kinh t h c chu n t c. Kinh t h c th c ch ng là đ tr l i câu h i: Là bao
nhiêu? là gì? Nh th nào?; còn kinh t h c chu n t c là đ tr l i câu h i: Nên làm cái gì?, Làm
nh th nào?... M i v n đ kinh t c th đ u th ng đ c ti n hành t kinh t h c th c ch ng r i
chuy n sang kinh t h c chu n t c.
Kinh t h c th c ch ng là vi c mô t và phân tích s ki n, nh ng m i quan h trong n n
kinh t .Ví d : hi n nay, t l l m phát là bao nhiêu? n u t ng tr ng kinh t là 8% thì t l l m
phát s thay đ i th nào?
Kinh t h c chu n t c đ c p đ n cách th c, đ o lý đ c gi i quy t b ng s l a ch n. Ví d :
T l l m phát đ n m c nào thì có th ch p nh n đ c? Có nên t ng t l lãi su t ngân hàng
không?...
1.1.2. Nh ng đ c tr ng c b n c a kinh t h c
(1) Kinh t h c nghiên c u s khan hi m các ngu n l c m t cách t
c u kinh t xã h i.

ng đ i v i nhu

ây là đ c tr ng kinh t c b n g n li n v i ti n đ nghiên c u và phát tri n c a môn kinh
t h c. Không th s n xu t m t lo i hàng hoá nào đó đ tho mãn đ y đ m i nhu c u c a con
ng i đ c.Vì nhu c u thì đa d ng, còn ngu n l c thì h u h n do đó c n ph i cân đ i, l a ch n.

6


Ch

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c

(2) Tính h p lý c a kinh t h c
c tr ng này th hi n ch , khi phân tích ho c lý gi i m t s ki n kinh t nào đó, c n
ph i d a trên các gi thi t h p lý nh t đ nh và di n bi n c a s ki n kinh t này. Tuy nhiên, c n
l u ý r ng tính ch t h p lý ch có tính ch t t ng đ i vì nó ph thu c vào đi u ki n môi tr ng
c a s ki n kinh t .
Ví d 1: Mu n phân tích hành vi ng i tiêu dùng mu n mua th gì? s l ng là bao nhiêu?
thì kinh t h c gi đ nh h tìm cách mua đ c nhi u hàng hoá d ch v nh t trong s thu nh p h n
ch c a mình.
Ví d 2:
phân tích xem doanh nghi p s s n xu t cái gì, bao nhiêu? b ng cách nào? có
th gi đ nh r ng doanh nghi p s tìm cách t i đa hoá l i nhu n trong gi i h n ngu n l c c a
doanh nghi p.
(3) Kinh t h c là m t b môn nghiên c u m t l

ng

V i đ c tr ng này kinh t h c th hi n k t qu nghiên c u kinh t b ng các con s có t m
quan tr ng đ c bi t. Khi phân tích k t qu c a các ho t đ ng ch nh n đ nh nó t ng lên hay gi m
đi thì ch a đ mà ph i th y đ c s bi n đ i c a nó nh th nào là bao nhiêu?
Ví d : K t qu kinh doanh c a doanh nghi p A n m 2005 là kh quan, ch a đ , ch a th y
đ c đi u gì. Mà kh quan nh th nào? ph i đ c l ng hoá thông qua các chi tiêu kinh t nh :
Doanh thu t ng 20% so v i n m 2004 v i m c t ng 400 t đ ng; l i nhu n t ng 22% so v i n m
2004, m c t ng t ng là 150 t đ ng,...

(4) Tính toàn di n và tính t ng h p
c tr ng này c a kinh t h c là khi xem xét các ho t đ ng và s ki n kinh t ph i đ t nó
trong m i liên h v i các ho t đ ng, s ki n kinh t khác trên ph ng di n c a m t n n kinh t
th m chí có nh ng s ki n ph i đ t trong m i quan h qu c t .
Ví d : “Trong giai đo n 2000- 2005 n n kinh t Vi t Nam có m c t ng tr ng cao n
đ nh”.
có c s c a nh n đ nh này nhà nghiên c u ph i có s li u lý gi i, ch ng minh đi u đó
là t c đ t ng tr ng bình quân hàng n m c a Vi t Nam là 7%, l m phát t 6-8%/ n m,... và t c
đ t ng tr ng c a các n c khác trong khu v c và trên th gi i.
(5) K t qu nghiên c u c a kinh t h c ch xác đ nh đ c m c trung bình. Vì các k t
qu này ph thu c r t nhi u vào các y u t khác nhau nh h ng t i ch tiêu kinh t nghiên c u,
trong đó có r t nhi u y u t ch có th xác đ nh đ c xu h ng nh h ng mà không th xác đ nh
đ c m c đ nh h ng.
1.1.3. Ph

ng pháp lu n nghiên c u kinh t h c

Có th khái quát ph

ng pháp lu n nghiên c u c a kinh t h c thông qua 4 giai đo n nh sau:

(1). Khi nghiên c u các hi n t
quan sát.

ng kinh t các nhà kinh t th

ng dùng ph

ng pháp

Vì các hi n t ng kinh t h t s c ph c t p, th ng xuyên bi n đ ng, ch u nh h ng c a r t
nhi u nhân t khách quan và ch quan. Các quan h kinh t r t vô hình, mà chung ta ch có th
suy đoán thông qua các bi u hi n bên ngoài th tr ng c a nó
7


Ch

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c

Ví d : Mu n nghiên c u v l m phát c a th i k nào đó, thì ph i quan sát s thay đ i giá
c c a t t các hàng hoá đang đ c giao d ch trên th tr ng c a th i k đó.
(2). Thu th p các s li u ph c v cho m c tiêu nghiên c u
Ví d : Mu n bi t l m phát hi n nay là bao nhiêu, đã ph i là nguy c ch a thì c n ph i có s
li u, c n c ban đ u đ phân tích. S li u đ ti n hành nghiên c u l m phát là s li u v n n kinh
t t ng tr ng hay suy thoái, m c giá c chung c a các hàng hoá và d ch v trong n n kinh t , ...
(3) Ti n hành phân tích v i các ph

ng pháp phân tích thích h p

M i m t s ki n kinh t , m i m t ch tiêu kinh t s có cách phân tích khác nhau, có th
dùng ph ng pháp phân tích này hay ph ng pháp phân tích khác, ho c k t h p c a m t s
ph ng pháp phân tích. Kinh t h c ngoài nh ng ph ng pháp c a các khoa h c kinh t nói
chung, thì kinh t h c s d ng các ph ng pháp pháp phân tích đ c thù. ó là nh ng ph ng
pháp tr u t ng hoá, bóc tách các nhân t không đ nh nghiên c u (c đ nh các nhân t này) đ
xem xét các m i quan h kinh t gi a các bi n s c b n liên quan tr c ti p t i s ki n nghiên
c u. Ví d nh là ph ng pháp thông kê, mô hình toán, kinh t l ng, ph ng pháp cân b ng
t ng th và cân b ng b ph n,...
(4) Rút ra các k t lu n đ i chi u v i th c t , phát hi n ra đi m b t h p lý, đ ra các
gi thi t m i r i l i ki m nghi m b ng th c t . Quá trình này l p đi l p l i t i khi nào k t qu

rút ra sát th c v i th c t , khi đó quá trình nghiên c u m i k t thúc.
1.2. T

CH C KINH T C A M T N N KINH T H N H P

1.2.1. Ba ch c n ng c b n c a m t n n kinh t
T t c các n n kinh t qu c dân, trong m i giai đo n phát tri n đ u ph i th c hi n ba ch c
n ng c b n sau:
(1) S n xu t ra nh ng hàng hoá và d ch v nào? v i s l

ng bao nhiêu?

C s c a ch c n ng này là s khan hi m các ngu n l c so v i nhu c u c a xã h i. Nhi m
v ch y u mà c a b t k n n kinh t nào c ng c n ph i gi i quy t là gi m đ n m c t i thi u s
lãng phí trong vi c s n xu t ra nh ng s n ph m không c n thi t, và t ng c ng đ n m c t i đa
nh ng s n ph m c n thi t.
(2) Các hàng hoá và d ch v đ

c s n xu t ra nh th nào

Vi c gi i quy t đúng đ n v n đ này thông th ng đ ng ngh a v i vi c s d ng s l
đ u vào ít nh t đ s n xu t ra s l ng s n ph m đ u ra nh t đ nh.
(3) Hàng hoá và d ch v đ c s n xu t ra cho ai? hay s n ph m qu c dân đ
ph i th nào cho các thành viên trong xã h i.

ng

c phân

Ba v n đ nêu trên là nh ng ch c n ng n ng mà b t k n n kinh t nào c ng ph i th c hi n,

b t k hình th c hay trình đ phát tri n c a nó nh th nào. T t c các ch c n ng này đ u m ng
tính l a ch n, vì các ngu n l c đ s n xu t ra s n ph m đ u khan hi m. C s cho s l a ch n
này là:
- T n t i các cách s d ng khác nhau các ngu n l c trong vi c s n xu t ra các s n ph m
khác nhau. Ví d : S n xu t s n ph m d t may c n đ u vào là (lao đ ng ngành d t may, máy may,
v i, s i,...); còn s n xu t ô tô c n (lao đ ng ngành c khí ch t o, thép,...).
8


Ch

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c

- T n t i các ph ng pháp khác nhau đ s n xu t ra s n ph m c th . Ví d c ng là may
m c nh ng ph ng pháp th công khác v i t đ ng hoá.
- T n t i các ph ng pháp khác nhau đ phân ph
trong xã h i. Ví d : Tham gia s n xu t ra s n ph m,
l ng; doanh nghi p nh n đ c l i nhu n, Nhà n c
trong xã h i nhân đ c bao nhiêu là do c ch phân ph

i hàng hoá và thu nh p cho các thành viên
ng i lao đ ng nh n đ c ti n công ti n
thu đ c các kho n thu . Các thành viên
i m i th i k , m i qu c gia.

Nh ng cách th c đ gi i quy t ba v n đ kinh t c b n trên trong m t n
thu c vào l ch s , h t t ng, và chính sách kinh t cu Qu c gia này.

c c th s tu

1.2.2. T ch c kinh t c a m t n n kinh t h n h p
Các h th ng kinh t khác nhau có nh ng cách t ch c kinh t khác nhau đ th c hi n
ba ch c n ng c b n c a n n kinh t . L ch s phát tri n c a loài ng i cho th y có các ki u t
ch c sau:
(1) N n kinh t t p quán truy n th ng: k u t ch c này t n t i d i th i công xã nguyên
thu . Trong xã h i này, các v n đ kinh t c b n là s n xu t cái gì? s n xu t nh th nào? phân
ph i cho ai? đ c quy t đ nh theo t p quán truy n th ng t th h tr c sang th h sau. T cung,
t c p; c n cái gì thì s n xu t cái đó b ng t li u s n xu t c a chính mình, không c n trao đ i.
(2) N n kinh t ch huy (k ho ch hoá t p trung): là n n kinh t gi i quy t ba v n đ kính
t c b n đ u do Nhà n c quy t đ nh, cân đ i. Vi c s n xu t cái gì? s n xu t nh th nào? phân
ph i cho ai đ u đ c th c hi n theo k ho ch t p trung th ng nh t c a Nhà n c.
(3) N n kinh t th tr ng: trong n n kinh t ba ch c n ng c b n là s n xu t cái gì? s n
xu t nh th nào? s n xu t cho ai? đ c th c hi n thông qua c ch th tr ng, do th tr ng
quy t đ nh. Trong đó các cá nhân ng i tiêu dùng, và các doanh nghi p tác đ ng qua l i l n nhau
trên th tr ng đ xác đ nh m t h th ng giá c , th tr ng, l i nhu n, thu nh p,...
(4) N n kinh t h n h p: các h th ng kinh t hi n nay, không mang nh ng hình th c kinh
t thu n tuý nh th tr ng, chi huy hay t nhiên, mà là s k t h p các nhân t c a các lo i hình
kinh t . Và đi u đó g i là n n kinh t h n h p. Trong n n kinh t h n h p các th ch công c ng
và t nhân đ u có vai trò ki m soát kinh t . Thông qua bàn tay “vô hình” c a th tr ng và bàn tay
“h u hình” c a Nhà n c. Các nhà kinh t chia các tác nhân trong n n kinh t h n h p thành 4
nhóm, nh m gi i thích hành vi và ph ng th c th c hi n các ch c n ng ch y u c a t ng nhóm.
Các nhóm này tác đ ng qua l i l n nhau t o thành m t h th ng kinh t h n h p. Trong n n kinh
t h n h p, c ch th tr ng s xác đ nh giá c và s n l ng trong nhi u l nh v c còn Chính ph
s đi u ti t th tr ng thông qua thu , chi tiêu c a Chính ph , lu t pháp,... Mô hình kinh t h n
h p c a t ng n c có th khác nhau, tu thu c vào m c đ can thi p c a Chính ph vào n n kinh
t , và đ i v i th tr ng.
1.2.2.1. Ng

i tiêu dùng cu i cùng

Ng i tiêu dùng cu i cùng là t t c các cá nhân và h gia đình, h mua hàng hoá và d ch v
đ tho mãn nh ng nhu c u tiêu dùng c a h : Ví d nh mua l ng th c, th c ph m đ n, mua
qu n áo đ m c,.... Ng i tiêu dùng cu i cùng có nh h ng r t l n đ n vi c quy t đ nh s n xu t
9


Ch

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c

cái gì trong n n kinh t vì h mua và tiêu dùng ph n l n các s n ph m c a n n kinh t . Hành vi
mua c a ng i tiêu dùng b thúc đ y b i m t s y u t chung nào đó, và ng i ta có th d đoán
v i m c đ tin c y nh t đ nh. Y u t c b n trong y u t chung đó là ng i tiêu dùng mu n tho
mãn t i đa nhu c u c a h v i thu nh p h n ch .
1.2.2.2. Các doanh nghi p
Các doanh nghi p là ng i s n xu t ra hàng hoá và d ch v cung c p cho xã h i, m c đích
c a h khi th c hi n ba ch c n ng c b n s n xu t cái gì? s n xu t nh th nào? s n xu t cho ai?
là thu đ c l i nhu n cao nh t trong gi i h n ngu n l c c a mình.
1.2.2.3. Chính ph
Trong n n kinh t h n h p Chính ph đ ng th i v a là ng i s n xu t và v a là ng
tiêu dùng nhi u hàng hoá d ch v . Chính ph tiêu dùng ph c v vai trò qu n lý đi u hành c
Chính ph . Chính ph là ng i s n xu t c ng gi ng nh doanh nghi p t nhân, nh ng nó ph
t p h n nhi u b i vai trò qu n lý kinh t c a Chính ph và có th phác ho thông qua 3 ch
n ng ch y u sau:

i
a
c
c

(1). Ch c n ng hi u qu :
+
b o đ m cho ho t đ ng kinh doanh c a các doanh nghi p có hi u qu , s n xu t phát
tri n thì Nhà n c ph i đ a ra các đ o lu t nh là ch ng đ c quy n, ch ng ép giá, thu ,...
+
h n ch tác đ ng t bên ngoài thì Chính ph , càn ph i đ t ra các lu t l ng n ch n các
tác đ ng tiêu c c nh : ô nhi m môi tr ng, hu ho i tài nguyên,...
(2). Ch c n ng công b ng
Trong n n kinh t th tr ng hàng hoá đ c phân ph i cho ng i có nhi u ti n mua nh t
ch không ph i cho ng i có nhu c u l n nh t. Do v y, đ b o đ m s công b ng trong xã h i, thì
Chính ph ph i đ a ra các chính sách phân ph i l i thu nh p. Ví d nh h th ng thu thu nh p,
b o hi m, tr c p,...
(3). Ch c n ng n đ nh
Chính ph còn ph i th c hi n ch c n ng kinh t v mô là duy trì s n đ nh kinh t . L ch s
phát tri n c a ch ngh a t b n cho th y có th i k t ng tr ng thì l m phát t ng v t, trong th i
k suy thoái n ng n thì th t nghi p l i cao d n đ n nh ng s th ng tr m c a chu k kinh t .
Chính ph có th s d ng các chính sách, công c c a mình đ tác đ ng đ n s n l ng và vi c
làm, làm gi m b t các giao đ ng c a chu k kinh doanh.
1.2.2.4. Ng

in

c ngoài

Các cá nhân, các doanh nghi p, Chính ph n c ngoài tác đ ng đ n các ho t đ ng kinh t
di n ra m t n c thông qua vi c mua bán hàng hoá và d ch v , vay m n, vi n tr và đ u t n c
ngoài. Trong m t s n c có n n kinh t khá m thì ng i n c ngoài có vai trò khá quan tr ng.

10

Ch
1.3. M T S

KHÁI NI M C

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c

B N C A KINH T H C

1.3.1. Y u t s n xu t, gi i h n kh n ng s n xu t, chi phí c h i
1.3.1.1. Các y u t s n xu t
Y u t s n xu t là đ u vào c a quá trình s n xu t và đ

c phân chia thành 3 nhóm:

(1).
t đai và tài nguyên thiên nhiên: bao g m toàn b đ t dùng cho canh tác, xây d ng
nhà , đ ng sá,... các lo i nhiên li u, kho ng s n, cây c i,...
(2). Lao đ ng Là n ng l c c a con ng i đ c s d ng theo m t m c đ nh t đ nh trong
quá trình s n xu t. Ng i ta đo l ng lao đ ng b ng th i gian c a lao đ ng đ c s d ng trong
quá trình s n xu t.
(3) T b n: Là máy móc, đ ng sá, nhà x ng,... đ c s n xu t ra r i đ c s d ng đ s n
xu t ra các hàng hoá khác. Vi c tích lu các hàng hoá t b n trong n n kinh t có m t vai trò r t
quan tr ng trong vi c nâng cao hi u qu c a s n xu t.
1.3.1.2. Gi i h n kh n ng s n xu t
Khi xem xét m t n n kinh t v i s l ng các y u t s n xu t và trình đ công ngh cho
tr c. Khi quy t đ nh s n xu t cái gì? s n xu t nh th nào?, n n kinh t ph i l a ch n xem các
y u t h n ch này đ c phân ph i nh th nào gi a r t nhi u các hàng hoá khác nhau đ c s n
xu t ra.

đ n gi n, gi s r ng toàn b ngu n l c c a n n kinh t ch t p trung vào s n xu t 2
lo i hàng hoá là th c n và qu n áo.
s d ng h t ngu n l c c a n n kinh t , thì có th có các
cách l a ch n t h p th c n và qu n áo trong b ng 1.1 sau đây đ s n xu t.
B ng 1.1 Nh ng kh n ng s n xu t thay th khác nhau

Kh n ng

L

ng th c (t n)

Qu n áo (ngàn b )

A

0

7,5

B

1

7

C

2

6

D

3

4,5

E

4

2,5

F

5

0

Bi u di n nh ng kh n ng này trên đ th và n i nh ng đi m này l i ta đ
kh n ng s n xu t.

cđ

ng gi i h n

11

Ch

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c
Qu n áo

A
7.5

B
¦

¦N

C
¦
¦

¦

D
E

M
¦

F
¦

Hình 1.1:

¦

5

Th c ph m

ng gi i h n kh n ng s n xu t

Ph ng án l a ch n A là ph ng án toàn b ngu n l c ch s n xu t qu n án, t i đây s
l ng qu n áo đ c s n xu t ra là nhi u nh t, còn th c ph m b ng 0. T i ph ng án F toàn b
ngu n l c ch t p trung s n xu t l ng th c và th c ph m b ng 5 là nhi u nh t còn qu n áo b ng
không. D c theo đ ng cong t ph ng án A đ n ph ng án F thì qu n áo gi m đi và l ng th c
t ng lên.
Ph ng án s n xu t A,B,C,D,E,F là nh ng ph ng án có hi u qu vì s d ng h t ngu n l c,
và t i đó mu n t ng m t đ n v s n ph m đ u ra là qu n áo thì ph i c t gi m đi nh ng đ n v s n
ph m đ u ra là l ng th c. Ph ng án M là ph ng án s n xu t không có hi u qu vì ch a s
d ng h t ngu n l c và t i M mu n t ng qu n áo thì không c n ph i c t gi m l ng th c vì còn
ngu n l c. Ph ng án N là ph ng án không th đ t đ c c a n n kinh t vì xã h i không đ
ngu n l c.
V y đ ng gi i h n kh n ng s n xu t là m t đ ng bi u di n t p h p t t c các ph ng án
s n xu t có hi u qu ; ph ng án s n xu t có hi u qu là ph ng án mà t i đó mu n t ng m t đ n v
s n ph m đâu ra nào dó thì bu c ph i cát gi m đi nh ng đ n v s n ph m đ u ra khác. Trong m t
kho ng th i gian nh t đ nh, m i m t n n kinh t có m t đ ng gi i h n kh n ng s n xu t. Khi các
y u t s n xu t thay đ i thì đ ng gi i h n kh n ng s n xu t c ng thay đ i theo. N u ngu n l c
đ c m r ng thì đ ng gi i h n kh n ng s n xu t d ch chuy n sang bên ph i, khi ngu n l c s n
xu t b thu h p l i thì đ ng gi i h n kh n ng s n xu t s d ch chuy n v phía bên trái.
1.3.1.3. Chi phí c h i
Trong m t gi i h n ngu n l c, t i m t th i đi m có th có nhi u ph ng án đ l a ch n đó
là các c h i có th có. Khi chúng ta l a ch n m t ph ng nào đó và ti n hành th c hi n theo
12

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c

Ch

ph ng án đó thì s có các ph ng án khác, c h i khác b b qua. Trong các c h i b b qua c
h i nào m ng l i thu nh p l n nh t, c h i đó chính là chi phí c h i c a ph ng án đã l a
ch n.V y chi phí c h i là chi phí l n nh t c a các ph ng án b b l .
Ví d : m t ng i có l ng ti n là 100 tri u đ ng, ng i này có các c h i s d ng s ti n
này là: Ph ng án 1: ti t ki m đ
gia đình và thu nh p t ng thêm b ng 0; ph ng án 2: g i ti n
ti t ki m t i ngân hàng, thu nh p t ng thêm 6 tri u đ ng; ph ng án 3: s d ng ti n đ mua trái
phi u, thu nh p trái phi u là 8 tri u đ ng; ph ng án 4: góp v n kinh doanh d ki n cu i n m thu
đ c 10 tri u đ ng l i nhu n. Ng i này ch n ph ng án 2 là g i ti n ti t ki m t i ngân hàng,
v y các ph ng án b b qua là ph ng án 1,3,4. Chi phí c h i c a vi c l a ch n ph ng án 2 là
ph ng án 4 v i chi phí là 10 tri u đ ng.
1.3.2. Quy lu t thu nh p gi m d n và quy lu t chi phí t

ng đ i ngày càng t ng.

(1). Quy lu t thu nh p gi m d n đ c phát bi u nh sau: S l ng s n ph m đ u ra có thêm
s ngày càng gi m n u liên ti p b thêm t ng đ n v y u t đ u vào bi n đ i nào đó v i các y u t
đ u vào khác ch a thay đ i.
(2). Quy lu t chi phí t ng đ i ngày càng t ng đ c phát bi u nh sau: đ có thêm m t s
b ng nhau v m t m t hàng nào đó thì xã h i ph i hi sinh ngày càng nhi u s l ng m t hàng khác.
1.4. PHÂN TÍCH CUNG - C U
1.4.1. Phân tích c u
1.4.1.1. Khái ni m c u
C u là s l ng hàng hoá và d ch v nào đó mà ng i mua mu n mua, có kh n ng mua,

s n sàng mua ng v i t ng m c giá trong m t kho ng th i gian nào đó v i các nhân t nh h ng
đ n c u khác ch a thay đ i.
1.4.1.2. Các nhân t
l

nh h

ng đ n c u

Các nhân t nh h ng đ n c u là các nhân t , khi b n thân nó thay đ i, thì s làm cho
ng c u thay đ i theo. Các nhân t nh h ng đ n c u đ c chia là 2 nhóm.

- Nhóm n i sinh: là các nhân t khi thay đ i làm cho b n thân đ ng c u thay đ i. Các nhân
t này là nhân t quy t đ nh hình d ng, xu h ng c a đ ng c u. Ví d nh nhân t giá (P)
- Nhóm ngo i sinh: Là nhóm nhân t khi thay đ i, thì b n thân đ ng c u không thay đ i
mà ch d ch chuy n sang ph i n u l ng c u t ng ho c sang trái n u l ng c u gi m. Ví d nh :
thu nh p; tâm lý ng i tiêu dùng; chính sách c a Nhà n c, giá c hàng hoá liên quan;...
1.4.1.3. Hàm s c u
C u là m t hàm s bi u di n m i quan h gi a l

ng c u và các nhân t

nh h

ng đ n c u:

D

Q = f (P, Pliênquan, TN, CS, TL,....)
Trong đó:

QD là l

ng c u;

P giá c c a b n thân hàng hoá;
Pliênquan là giá c hàng hoá liên quan
13


Ch

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c
TN: thu nh p c a dân chung
CS: chính sách c a Chính ph
TL: tâm lý thói quen c a ng

i tiêu dùng.

...
1.4.1.4. Bi u c u
Bi u c u là m t b ng s li u mô t m i quan h gi a l
mua ng v i t ng m c giá.

ng hàng hoá mà ng

i tiêu dùng

Ví d : Bi u c u v s n ph m A trên th tr

ng Hà N i thánh 12 n m 2005

Giá bán (P) đ n v tính (tri u đ ng)

50

40

30

20

10

18

20

24

30

40

L
1.4.1.5.

ng c u (Q) đ n v tính (s n ph m)
ng c u

ng c u là đ ng bi u di n m i quan h gi a l ng c u và giá c c a m t hàng hoá, d ch
v nào đó trên m t tr c to đ . Tr c tung ph n ánh giá, tr c hoành ph n ánh l ng c u. Nói cách
khác đ ng c u mô t bi u c u trên đ th .
Ví d : Mô t bi u c u c a s n
ph m A trên th tr ng Hà N i tháng 12
n m 2005 b ng đ th , thì đây là đ ng
c u s n ph m A trên th tr ng Hà N i
tháng 12 n m 2005.
ng c u có đ
d c âm th hi n khi giá c t ng thì l ng
c u gi m và ng c l i.
ng c u d ch
chuy n sang trái (D’) khi các nhân t
ngo i sinh làm gi m l ng c u.
ng
c u d ch chuy n sang ph i (D’’) khi các
nhân t ngo i sinh thay đ i làm cho
l ng c u t ng.

P

50
40
30
20

D’

D

20

30

D’’

10

1.4.1.6. Lu t c u
Lu t c u th hi n m i quan h t l
ngh ch gi a giá c và l ng c u đ i v i
hàng hoá thông th ng (Pji Qk; Pk i Qj)

0
10

40

Q

1.4.2. Phân tích cung
(1). Khái ni m cung: cung là s l ng hàng hoá, d ch v nào đó mà doanh nghi p có kh
n ng s n xu t và bán ra ng v i t ng m c giá và trong m t gi i h n ngu n l c nh t đ nh.
(2). Các nhân t nh h ng đ n cung: các nhân t nh h ng đ n cung là các nhân t khi
nó thay đ i s làm cho l ng cung thay đ i theo. Các nhân t nh h ng đ n cung có th chia ra
làm 2 nhóm:
14


Ch

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c

Nhóm nhân t n i sinh: là nh ng nhân t quy t đ nh đ
t này thay đ i thì đ ng cung c ng thay đ i theo.

ng cung c a doanh nghi p. Nhân

Nhóm nhân t ngo i sinh: là nh ng nhân t khi nó thay đ i thì ch làm đ ng cung d ch
chuy n sang ph i n u l ng cung t ng; làm đ ng cung d ch chuy n sang trái n n nó làm cho
l ng cung gi m.
t

(3). Hàm s cung: Cung là m t hàm s bi u di n m i quan h gi a l
nh h ng đ n cung.
QS =f (P, P
Trong đó: Q : l

âuvào,

ng cung và các nhân

CN, L,CS,...)

ng cung s n ph m nào đó

S

P: giá c c a b n thân hàng hoá
P

uvào:

giá c c a các y u t đ u vào

CN: công ngh s n xu t
L: l c l

ng lao đ ng

CS: chính sách c a Chính ph tác đ ng vào n n kinh t .
...
(4). Bi u cung: Bi u cung là m t b ng s li u mô t m i quan h gi a l
doanh nghi p có th s n xu t và bán ra v i t ng m c giá.
Ví d : Bi u cung v s n ph m A trên th tr
Giá bán (P) đ n v tính (tri u đ ng)
L

ng cung (Q) đ n v tính (s n ph m)

ng hàng hoá mà

ng Hà N i thánh 12 n m 2005

10

20

30

40

50

0

10

20

30

40

(5).
ng cung: đ ng cung là đ ng bi u di n m i quan h gi a l ng cung và giá c
trên m t tr c to đ tr c tung ph n ánh giá c , tr c hoành ph n nh l ng cung.
ng cung
chính là ph n ánh bi u cung trên đ th (P,Q).
Ví d : Mô t đ

ng cung c a s n ph m trên th tr

ng Hà N i tháng 12 n m 2005

15


Ch

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c
P

50
S’

S

S’’

40
30
20
10
0
10

20

30

40

Q

ng cung c a s n ph m có đ d c d ng giá t ng thì l ng t ng, khi các nhân t khác
thay đ i làm cho l ng cung gi m thì đ ng cung d ch chuy n sang trái; khi các nhân t khác
thay đ i làm cho l ng cung t ng thì đ ng cung d ch chuy n sang ph i.
l

(6) Lu t cung: phát bi u giá c và l
ng cung t ng (Pji Qj; Pk i Qk).

ng cung có m i quan h t l thu n. Giá t ng thì

1.4.3. Cân b ng cung c u
Khái ni m đi m cân b ng: i m cân b ng là đi m mà t i đó l
c u xác đ nh m c giá c chung, giá c th tr ng.

ng cung b ng v i l

ng

Q* = QS = QD; P* = PS = PD
Có th bi u di n đ ng cung và đ ng c u trên m t tr c to đ (P,Q), khi đó đi m cân b ng
là đi m v a n m trên đ ng cung và v a n m trên đ ng c u.

P
D

S

P1

A

B
E

P*

P2

16

O

C

D

QC QA
B

B

B

B

Q*
P

P

QB
B

B

QD
B

B

Q


Ch

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c

Cân b ng c a th tr ng ch là m t tr ng thái E(P*,Q*), trên th c t khi giá c cao h n giá
th tr ng P1 > P* khi đó l ng cung là QB, l ng c u là QA; QB> QA có m t l ng d th a hàng
hoá trên th tr ng là tQ = QB - QA chính l ng d th a này d n đ n c nh tranh gi a ng i bán
v i ng i bán làm giá c gi m xu ng t i P*. N u giá trên th tr ng là P2 < P*, khi đó l ng c u
(QC) nh h n l ng cung (QD). QC< QD m t m c tQ = QD – QC, đây là l ng thi u h t hàng
hoá trên th tr ng d n đ n c nh tranh gi a ng i mua v i ng i mua làm cho giá c t ng lên t
P2 t i P*.
B

B

TÓM T T N I DUNG
1. Khái ni m kinh t h c: Kinh t h c là môn h c nghiên c u xem xã h i s d ng nh th
nào ngu n tài nguyên khan hi m đ s n xu t ra nh ng hàng hoá c n thi t và phân ph i cho các
thành viên trong xã h i.
2. Kinh t h c có quan h ch t ch v i nhi u môn khoa h c khác nh : Tri t h c, kinh t
chính tr h c, s h c, xã h i h c,... và đ c bi t có liên quan ch t ch v i toán h c và th ng kê h c.
3. Kinh t h c đ

c chia làm 2 phân ngành l n là kinh t h c vi mô và kinh t h c v mô

4. Tu theo cách th c s d ng, kinh t h c đ
kinh t h c th c ch ng và kinh t h c chu n t c.

c chia thành hai d ng kinh t h c là

5. Nh ng đ c tr ng c b n c a kinh t h c:
- Kinh t h c nghiên c u s khán hi m các ngu n l c m t cách t
kinh t xã h i.

ng đ i v i nhu c u

- Tính h p lý c a kinh t h c
- Kinh t h c là m t b môn nghiên c u m t l

ng

- Tính toàn di n và tính t ng h p
- K t qu nghiên c u c a kinh t h c ch xác đ nh đ
- Ph

c

m c trung bình.

ng pháp lu n nghiên c u kinh t h c

6. Có th khái quát ph

nh sau:

ng pháp lu n nghiên c u c a kinh t h c thông 4 giai đo n

- Khi nghiên c u các hi n t
quan sát.

ng kinh t các nhà kinh t th

ng dùng ph

ng pháp

- Thu th p các s li u ph c v cho m c tiêu nghiên c u
- Ti n hành phân tích v i các ph

ng pháp phân tích thích h p

- Rút ra các k t lu n đ i chi u v i th c t , phát hi n ra đi m b t h p lý, đ ra các gi
thi t m i r i l i ki m nghi m b ng th c t . Quá trình này l p đi l p l i t i khi nào k t qu
rút ra sát th c v i th c t , khi đó quá trình nghiên c u m i k t thúc.
7. T ch c kinh t c a m t n n kinh t h n h p
- T t c các n n kinh t qu c dân, trong m i giai đo n phát tri n đ u ph i th c hi n ba ch c
n ng c b n sau:
+ S n xu t ra nh ng hàng hoá và d ch v nào? v i s l

ng bao nhiêu?
17

Ch

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c
+ Các hàng hoá và d ch v đ

c s n xu t ra nh th nào

+ Hàng hoá và d ch v đ c s n xu t ra cho ai? hay s n ph m qu c dân đ
ph i th nào cho các thành viên trong xã h i.

c phân

- N n kinh t h n h p: các h th ng kinh t hi n nay, không mang nh ng hình th c kinh t
thu n tuý nh th tr ng, chi huy hay t nhiên, mà là s k t h p các nhân t c a các lo i hình kinh
t . Và đi u đó g i là n n kinh t h n h p. Trong n n kinh t h n h p các th ch công c ng và t
nhân đ u có vai trò ki m soát kinh t . Thông qua bàn tay “vô hình” c a th tr ng và bàn tay “h u
hình” c a Nhà n c. Các nhà kinh t chia các tác nhân trong n n kinh t h n h p thành 4 nhóm,
nh m gi i thích hành vi và ph ng th c th c hi n các ch c n ng ch y u c a t ng nhóm. Các
nhóm này tác đ ng qua l i l n nhau t o thành m t h th ng kinh t h n h p.
a. Ng i tiêu dùng cu i cùng: Ng i tiêu dùng cu i cùng là t t c các cá nhân và h gia
đình, h mua hàng hoá và d ch v đ tho mãn nh ng nhu c u tiêu dùng c a h .
b. Các doanh nghi p: Các doanh nghi p là ng i s n xu t ra hàng hoá và d ch v cung c p
cho xã h i, m c đích c a h khi th c hi n ba ch c n ng c b n s n xu t cái gì? s n xu t nh th
nào? s n xu t cho ai? là thu đ c l i nhu n cao nh t trong gi i h n ngu n l c c a mình.
c. Chính ph : Trong n n kinh t h n h p Chính ph đ ng th i v a là ng i s n xu t và v a
là ng i tiêu dùng nhi u hàng hoá d ch v . Chính ph tiêu dùng ph c v vai trò qu n lý đi u hành
c a Chính ph . Chính ph là ng i s n xu t c ng gi ng nh doanh nghi p t nhân, nh ng nó
ph c t p h n nhi u b i vai trò qu n lý kinh t c a Chính ph
d. Ng i n c ngoài: Các cá nhân, các doanh nghi p, Chính ph n c ngoài tác đ ng đ n
các ho t đ ng kinh t di n ra m t n c thông qua vi c mua bán hàng hoá và d ch v , vay m n,

vi n tr và đ u t n c ngoài.
8. Các y u t s n xu t:Y u t s n xu t là đ u vào c a quá trình s n xu t và đ
chia thành 3 nhóm:
-

c phân

t đai và tài nguyên thiên nhiên

- Lao đ ng
-T b n
9. Gi i h n kh n ng s n xu t:
ng gi i h n kh n ng s n xu t là m t đ ng bi u di n
t p h p t t c các ph ng án s n xu t có hi u qu ; ph ng án s n xu t có hi u qu là ph ng án
mà t i đó mu n t ng m t đ n v s n ph m đâu ra nào đó thì bu c ph i c t gi m đi nh ng đ n v
s n ph m đ u ra khác.
10. Chi phí c h i: Chi phí c h i là chi phí l n nh t c a các ph

ng án b b l .

11. Quy lu t thu nh p gi m d n đ c phát bi u nh sau: S l ng s n ph m đ u ra có
thêm s ngày càng gi m n u liên ti p b thêm t ng đ n v y u t đ u bi n đ i vào nào đó v i các
y u t đ u vào khác ch a thay đ i.
12. Quy lu t chi phí t ng đ i ngày càng t ng đ c phát bi u nh sau: đ có thêm m t s
b ng nhau v m t m t hàng nào đó thì xã h i ph i hi sinh ngày càng nhi u s l ng m t hàng khác.
13. Khái ni m c u: C u là s l ng hàng hoá và d ch v nào đó mà ng i mua mu n mua,
có kh n ng mua, s n sàng mua ng v i t ng m c giá trong m t kho ng th i gian nào đó v i các
nhân t nh h ng đ n c u khác ch a thay đ i.
18

Ch

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c

14. Hàm s c u: C u là m t hàm s bi u di n m i quan h gi a l
nh h ng đ n c u:
QD = f (P, Pliênquan, TN, CS, TL,....)
Trong đó:

QD là l

ng c u và các nhân t

ng c u;

P giá c c a b n thân hàng hoá;
Pliênquan là giá c hàng hoá liên quan
TN: thu nh p c a dân chung
CS: chính sách c a Chính ph
TL: tâm lý thói quen c a ng

i tiêu dùng.

...
ng

15. Bi u c u: Bi u c u là m t b ng s li u mô t m i quan h gi a l
i tiêu dùng mua ng v i t ng m c giá.

ng hàng hoá mà

16.
ng c u:
ng c u là đ ng bi u di n m i quan h gi a l ng c u và giá c c a
m t hàng hoá, d ch v nào đó trên m t tr c to đ . Tr c tung ph n ánh giá, tr c hoành ph n ánh
l ng c u. Nói cách khác đ ng c u mô t bi u c u trên đ th .
17. Lu t c u: Lu t c u th hi n m i quan h t l ngh ch gi a giá c và l
hàng hoá thông th ng (Pji Qk; Pk i Qj)

ng c u đ i v i

18. Khái ni m cung: Cung là s l ng hàng hoá, d ch v nào đó mà doanh nghi p có kh
n ng s n xu t và bán ra ng v i t ng m c giá và trong m t g i h n ngu n l c nh t đ nh.
t

19. Hàm s cung: Cung là m t hàm s bi u di n m i quan h gi a l
nh h ng đ n cung.
QS =f (P, P
Trong đó: Q : l
S

âuvào,

ng cung và các nhân

CN, L,CS,...)

ng cung s n ph m nào đó

P: giá c c a b n thân hàng hoá
P

uvào:

giá c c a các y u t đ u vào

CN: công ngh s n xu t
L: l c l

ng lao đ ng

CS: chính sách c a Chính ph tác đ ng vào n n kinh t .
...
20. Bi u cung: Bi u cung là m t b ng s li u mô t m i quan h gi a l
doanh nghi p có th s n xu t và bán ra v i t ng m c giá.

ng hàng hoá mà

21.
ng cung: đ ng cung là đ ng bi u di n m i quan h gi a l ng cung và giá c
trên m t tr c to đ tr c tung ph n ánh giá c , tr c hoành ph n nh l ng cung.
ng cung
chính là ph n ánh bi u cung trên đ th (P,Q).
l

22. Lu t cung: Phát bi u giá c và l
ng cung t ng (Pji Qj; Pk i Qk)

ng cung có m i quan h t l thu n. Giá t ng thì

23. Cân b ng cung c u: i m cân b ng là đi m mà t i đó l
xác đ nh m c giá c chung, giá c th tr ng.

ng cung b ng v i l

ng c u

19


Ch

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c

CÂU H I VÀ BÀI T P
CÂU H I LÝ THUY T
1. Kinh t h c là gì? s khác nhau gi a kinh t vi mô và kinh t v mô.
2. Th nào là n n kinh t h n h p? Các tác nhân trong n n kinh t h n h p, tác đ ng qua l i gi a
chúng?
3. Gi i h n kh n ng s n xu t là gì? cho ví d minh ho .
4. Chi phí c h i, ý ngh a kinh t c a chi phí c h i? cho ví d minh ho ?
BÀI T P
5. Hình d

i đây mô t kh n ng s n xu t v s n ph m A và s n ph m B

a. Hãy xét xem trong s nh ng k t h p c a 2 hàng hoá d
qu , không hi u qu , ho c không th đ t đ c.

B

i đây, đi m nào là đi m có hi u

1. 60 s n ph m B và 200 s n ph m A.
2. 60 s n ph m B và 80 s n ph m A
3. 300 s n ph m A và 40 s n ph m B

80

4. 300 s n ph m A và 35 s n ph m B
5. 200 s n ph m B và 80 s n ph m A.

60
40
20

100

200

300

400 A

b. Gi s n n kinh t đang s n xu t d c 300 s n ph m A và 40 s n ph m B, nh ng l i
mu n s n xu t thêm 20 s n ph m B n a. Trên đ ng gi i h n kh n ng s n xu t, hãy xác đ nh s
l ng s n ph m A b c t gi m đ có th s n xu t thêm đ c s l ng s n ph m B.
c. N u ti p t c s n xu t thêm 20 s n ph m B n a, thì ph i hi sinh thêm bao nhiêu s n ph m
A m i có th s n xu t thêm đ c s l ng s n ph m B t ng thêm.

d. Có th rút ra k t lu n gì khi so sánh k t qu tr l i c a câu b và c
6. Hình d i đây ch ra s l a ch n c a xã h i gi a các d ch v xã h i do Chính ph cung c p và
hàng hoá cá nhân trên đ ng gi i h n kh n ng s n xu t. Ba đi m A,B,C bi u hi n s can thi p
c a Chính ph thông qua các d ch v xã h i. Hãy tìm các đi m cho thích h p v i các câu h i sau:

20


Ch

a. M t n n kinh t mà Chính ph can thi p càng ít càng
t t, ch cung c p kh i l ng các d ch v c n thi t và t i
thi u.

D ch v xã h i

80

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c

b. N n kinh t mà Chính ph ch u trách nhi m r t nhi u,
cung c p d ch v
m c t i đa.

. A

60

c. N n kinh t
đó có s k t h p vai trò chi ph i c a

Chính ph , và kinh t t nhân phát tri n.

.B

40
20

C
Hàng hoá cá nhân

7. Gi s r ng bi u cung và c u v s n ph m A trên th tr
nh sau

l

ng Vi t Nam tháng 12 n m 2004

Giá s n ph m A đ n L ng c u s n ph m L ng cung s n ph m A
v tính (1.000VND)
A (1000 s n ph m)
(1000 s n ph m)
16
60
180
14
80
140
12
100
100

10
120
60
8
140
20
a. Hãy bi u di n các đ ng cung, c u s n ph m A trên đ th . Hãy xác đ nh giá và s n
ng cân b ng.

b. Ch ra nh h ng c a giá s n ph m đ u vào đ s n xu t ra s n ph m A gi m đ n giá và
s n l ng cân b ng c a s n ph m A. Minh ho k t qu b ng đ th .
l

c. Ch ra nh h ng c a vi c t ng giá s n ph m thay th v i s n ph m A đ n giá và s n
ng cân b ng c a s n ph m A. Minh ho b ng đ th .

8. Hãy đánh d u (X) vào nh ng ô t i đó có nh ng y u t nh h
nghiên c u y u t nào đó gi đ nh các y u t khác không đ i)

ng t i đ

S di
chuy n
tên đ ng
c u
(b)

S d ch
chuy n
đ ng

cung
(c)

Các y u t

nh h

ng

S d ch
chuy n
đ ng
c u
(a)

ng cung, c u (khi
S di
chuy n trên
đ ng
cung
(d)

Giá hàng thay th thay đ i
Áp d ng công ngh s n xu t m i
Hàng hoá này tr thành m t
Thu nh p thay đ i
Gá đ u vào c a s n xu t thay đ i
21

Ch

ng 1: M t s v n đ c b n v kinh t h c

HÃY L A CH N CÂU TR L I ÚNG VÀ GI I THÍCH
9. Ba v n đ kinh t : S n xu t cái gì? s n xu t nh th nào? và s n xu t cho ai ch áp d ng:
a. Ch y u cho các xã h i mà n n kinh t ho t đ ng theo nguyên t c k ho ch hoá t p trung.
b. Ch áp d ng cho các xã h i t b n ch ngh a
c. Ch áp d ng cho xã h i kém phát tri n
d. Cho t t c các xã h i, trong m i giai đo n phát tri n hay m i th ch chính tr .
e. Không nh t thi t áp d ng v i các xã h i nêu trên, b i vì chúng là các v n đ n y sinh đ i
v i doanh nghi p t nhân ho c gia đình ch a không ph i đ i v i xã h i.
10.

ng c u hàng hoá X cho bi t:
a. S ti n chi mua hàng hoá X s thay đ i nh th nào khi giá c a nó thay đ i.
b. Bao nhiêu hàng hoá X s đ

c ng

i mua t i m c giá cân b ng

c. S l ng hàng hoá X đ c cung c p trong t ng th i k theo m i m c giá, khi các nhân t
tác đ ng đ n l ng bán đ c gi không đ i.
d. M t s l ng hàng hoá X đ c m i ng i mua trong t ng th i k , theo m i m c giá, khi
các nhân t tác đ ng đ n c u đ c coi nh không đ i.
11. N u đ ng c u d ch chuy n sang trái, thì m t cách gi i thích h p lý nh t đ i v i s d ch
chuy n đó là:
a. V m t lý do nào đó làm l

ng cung hàng hoá X gi m xu ng

b. Th hi u ng i tiêu dùng thay đ i theo h
mua nhi u h n đ i v i m i m c giá.

ng h thích hàng hoá này h n và h mu n
i quy t đ nh mua ít hàng hoá này h n so

c. M c giá hàng hoá X t ng lên làm cho m i ng
v i tr c
d. Vì m t lý do nào khác không ph i lý do nêu trên
12.

Chi phí c h i là:
a. Là các chi phí c n ph i chi ra đ th c hi n ph

ng án kinh doanh nào đó

b. Là kho n chi phí t ng thêm đ s n xu t ra hàng hoá d ch v t ng thêm
d. Là chi phí l n nh t c a các ph
e. Là chi phí không đ

22

ng án b b l

c tính vào chi phí s n xu t kinh doanh.


Ch

CH

ng 2: Khái quát v kinh t h c v mô

NG II: KHÁI QUÁT V KINH T H C V MÔ

GI I THI U
M c tiêu ch y u c a ch ng này là nh m gi i thi u đ i t ng nghiên c u c a kinh t V
mô, m c tiêu và các chính sách kinh t v mô, c ng nh công c ch y u đ c s d ng trong phân
tích kinh t v mô.
Kinh t V mô nghiên c u ho t đ ng c a toàn b n n kinh t Qu c dân nói chung và quan
tâm đ n nh ng v n đ mà b t c m t qu c gia nào trong c ch th tr ng đ u g p ph i đó là:
Làm th nào đ t ng tr ng nhanh và n đ nh; Làm th nào đ ki m ch l m phát; Làm th nào đ
t o ra nhi u vi c làm cho ng i lao đ ng; Làm th nào đ n đ nh t giá h i đoái và cân b ng cán
cân thanh toán; làm th nào đ phân b ngu n l c m t cách h p lý và phân ph i c a c i m t cách
công b ng gi a các thành viên trong xã h i.
Mu n gi i quy t đ c các v n đ nêu trên m t cách có c n c u khoa h c, kinh t v mô c
g ng mô t và gi i thích s v n đ ng c a gu ng máy kinh t qu c dân b ng cách nghiên c u m i
quan h gi a các t ng l ng kinh t v mô ch y u nh : t ng s n ph m qu c dân, m c giá c
chung, lãi su t, t giá h i đoái,.... V i ph ng pháp c b n mà kinh t v mô s d ng là ph ng
pháp phân tích cân b ng t ng th , ph ng pháp mô hình hoá và phân tích th ng k s l n.
M c tiêu kinh t v mô c b n là đ c s n đ nh trong n ng h n, t ng tr ng nhanh trong
dài h n và phân ph i c a c i công b ng.
đ t đ c m c tiêu n đ nh, Nhà n c c n ph i s
d ng các công c là các chính sách ti n t , chính sách t giá h i đoái, chính sách thu nh p,...
đ t đ c m c tiêu t ng tr ng, thì Nhà n c th ng ph i s d ng các chính sách nh chính sách
ti t ki m, chính sách đ u t , chính sách công ngh , chính sách giáo d c và dân s ,...
Phân tích t ng cung – t ng c u là ph ng pháp phân tích kinh t v mô c b n nh m lý gi i
vì sao có nh ng giao đ ng trong giá c và s n l ng và làm th nào mà Nhà n c có th n đ nh

đ c n n kinh t . Cân b ng dài h n đ t đ c khi t ng c u b ng v i t ng cung dài h n. N n kinh t
đ t đ c s n l ng cao nh t vì khi đó lao đ ng đ c thu hút vào s n xu t nhi u nh t, các ngu n
l c khác đ c s d ng h p lý, s n l ng đ t đ c s n l ng ti m n ng, giá c h u nh không
thay đ i, th t nghi p ch là th t nghi p t nhiên. Cân b ng ng n h n có th t ng ng v i tr ng
thái l m phát ho c th t nghi p, tu thu c vào n n kinh t ho t đ ng quá m c hay d i m c ti m
n ng. Chính vì n n kinh t th tr ng luôn luôn g p ph i nh ng v n đ nh t ng tr ng ch m, l m
phát cao, th t nghi p,...kinh t v mô t p trung vào nghiên c u m i quan h gi a 3 bi n s này.
Các nghiên c u cho th y gi a t ng tr ng và t ng s n ph m và v n đ th t nghi p có m i quan h
c h u v i nhau. T ng tr ng tr ng nhanh thì th t nghi p gi m và ng c l i. Nhà kinh t h c
Okun đã l ng hoá m i quan h này b ng quy lu t Ohun. Quy lu t Okun cho th y khi s n l ng
th c t l n h n s n l ng ti m n ng 2,5% thì t l th t nghi m gi m đi 1%.
23


Ch

ng 2: Khái quát v kinh t h c v mô

Các nhà kinh t c ng đã tìm ra trong ng n h n l m phát và th t nghi p có m i quan h t l
ngh ch. Mu n gi m l m phát thì h u nh các qu c gia đ u ph i thu h p s n xu t làm cho th t
nghi p cao h n và ng c l i. Tuy v y trong dài h n cho đ n nay ng i ta ch a tìm th y l m phát
và th t nghi p có m i quan h ch t ch nào.
Sau khi nghiên c u song ch ng này, ng i h c c n ph i n m đ
thuy t đ gi i quy t các bài t p gi đ nh d i các d ng nh :

c lý thuy t và s d ng lý

- Phân bi t các y u t tác đ ng đ n t ng c u, t ng cung c a n n kinh t , và bi u th s
tác đ ng đó trên đ th t ng cung, t ng c u.
- Hi u ý ngh a và cách xác đ nh t l t ng tr

giá chung.

ng, t l l m phát, ch s giá và m c

- V n d ng quy lu t Okun đ d đoán t l t ng tr
y u t còn l i.

ng, t l th t nghi p, khi bi t các

N I DUNG
2.1.

IT

2.1.1.

it

NG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U C A KINH T H C V MÔ

ng nghiên c u c a kinh t h c V mô

Kinh t v mô là m t phân ngành c a kinh t h c nghiên c u s v n đ ng và nh ng m i
quan h kinh t ch y u c a m t đ t n c trên bình di n toàn b n n kinh t Qu c dân.
Nh ng v n đ then ch t đ c kinh t h c V mô quan tâm nghiên c u bao g m m c s n
xu t, th t nghi p, m c giá c chung và cán cân th ng m i c a m t n n kinh t . Phân tích kinh t
v mô h ng vào gi i đáp câu h i: i u gì quy t đ nh giá tr hi n t i c a các bi n s này? i u gì
quy t đ nh s thay đ i c a các bi n s này trong ng n h n và dài h n?.

Nói m t cách khác, kinh t v mô nghiên c u s l a ch n c a m i qu c gia tr c nh ng v n
đ kinh t và xã h i c b n nh : T ng tr ng kinh t , l m phát, th t nghi p, xu t nh p kh u hàng
hoá và t b n, s phân ph i ngu n l c và phân ph i thu nh p gi a các thành viên trong xã h i.
M t qu c gia có th có nh ng l a ch n khác nhau tu thu c vào các ràng bu c v ngu n
l c kinh t và h th ng chính tr – xã h i. Song s l a ch n đúng đ n nào c ng c n đ n s hi u
bi t sâu s c v các ho t đ ng mang tính khách quan v h th ng kinh t .
2.1.2. Ph

ng pháp nghiên c u c a kinh t h c v mô

Trong khi phân tích các hi n t ng và m i quan h kinh t qu c dân, kinh t v mô s d ng
ch y u ph ng pháp phân tích cân b ng t ng th . Theo ph ng pháp này, kinh t v mô xem xét
s cân b ng đ ng th i c a t t c các th tr ng, c a th tr ng hàng hoá, th tr ng các y u t đ u
vào, th tr ng tài chính. xem xét đ ng th i kh n ng cung c p s n l ng c a toàn b n n kinh t ,
kh n ng tiêu dùng c a toàn b n n kinh t , t đó xác đ nh đ ng th i m c giá c và s n l ng cân
b ng c a n n kinh t . ây là nhân t quy t đ nh đ n hi u qu c a h th ng kinh t .
Th c ch t vi c kh o sát m i bi n s này trong nh ng kho ng th i gian khác nhau hi n t i,
ng n h n, dài h n. M i kho ng th i gian đòi h i chúng ta ph i s d ng các mô hình thích h p đ
tìm ra các nhân t quy t đ nh đ n các bi n s kinh t v mô này. Kinh t h c v mô s cung c p
24


Ch

ng 2: Khái quát v kinh t h c v mô

nh ng ki n th c và công c phân tích kinh t thích h p. Nh ng ki n th c và công c phân tích
này đã đ c đúc k t t nhi u công trình nghiên c u c a nhi u nhà khoa h c kinh t thu c nhi u
th h khác nhau.
Ngoài ra kinh t v mô còn s d ng các ph ng pháp nghiên c u, phân tích ph bi n nh t

duy tr u t ng, phân tích th ng kê s l n, mô hình toán và đ c bi t là các mô hình kinh t l ng
chi m m t v trí đ c bi t quan tr ng trong phân tích kinh t v mô.
2.2. H TH NG KINH T V MÔ
2.2.1. Mô t h th ng kinh t V mô
Có nhi u cách mô t ho t đ ng c a m t n n kinh t , theo cách ti p c n h th ng, thì n n kinh
t đ c xem nh là m t h th ng g i là h th ng kinh t v mô. H th ng này theo nhà kinh t h c
P.A Samuelson mô ta đ c đ c tr ng b i 3 y u t : u vào, đ u ra và h p đen kinh t v mô
(1). Các y u t đ u vào g m:
Nh ng tác đ ng t bên ngoài c a m t n n kinh t bao g m ch y u là các bi n s phi kinh
t : Th i ti t, dân s , chi n tranh,...
Nhà n

Nh ng tác đ ng t chính sách c a Chính ph
c nh m đi u ch nh h p đen kinh t v mô, h

m i qu c gia bao g m: Các công c c a
ng vào các m c tiêu đã đ nh tr c.

(2). Các y u t đ u ra c a n n kinh t : bao g m s n l ng s n xu t, vi c làm, giá c , xu t
nh p kh u,... đó là các bi n s đo l ng k t qu ho t đ ng c a h p đen kinh t v mô trong t ng
th i k .
(3). H p đen kinh t v mô: đây là y u t trung tâm c a h th ng đ c coi là n n kinh t v
mô (Macroeconomy). Ho t đ ng c a h p đen nh th nào s quy t đ nh đ n ch t l ng c a các
bi n s đ u ra. Hai l c l ng ch y u quy t đ nh đ n ho t đ ng c a h p đen kinh t v mô là t ng
cung và t ng c u.
T ng cung và t ng c u là hai thu t ng đ c các nhà kinh t s d ngth ng xuyên trong
phân tích kinh t v mô. Chúng là các l c l ng làm cho n n kinh t th tr ng ho t đ ng. Chúng
quy t đ nh s n l ng hàng hoá và d ch v đ c s n xu t ra và m c giá c chung c a n n kinh t .
N u mu n bi t m t chính sách kinh t hay m t bi n c nh h ng đ n n kinh t nh th nào, thì
tr c h t ph i xem nó nh h ng đ n t ng c u và t ng cung nh th nào.

Mô hình t ng c u và t ng cung ch ra cách th c mà t ng c u, t ng cung quy t đ nh m c giá
c và s n l ng trong m t n n kinh t . Hai bi n s đ c mô hình t p trung gi i thích t ng hàng
hoá và d ch v đ c đo b ng (GNP) ho c (GDP) th c t và m c giá c chung đ c đo b ng ch
s giá (PI) ho c ch s giá tiêu dùng (CPI). Các nhà kinh t th ng s d ng đ th đ bi u di n
t ng cung và t ng c u trong đó tr c hoành bi u th s n l ng (GNP) ho c (GDP), tr c tung bi u
th m c giá c (PI) ho c (CPI).
2.2.2. T ng cung c a n n kinh t (Aggregate Supply -AS)
(1). Khái ni m t ng cung: T ng cung là t ng kh i l ng s n ph m qu c dân mà các hãng
kinh doanh s s n xu t và bán ra trong t ng th i k t ng ng v i m c giá c chung và kh n ng
s n xu t.
25


Ch

ng 2: Khái quát v kinh t h c v mô

(2). M c s n l ng ti m n ng: ó là m c s n l ng t i đa mà n n kinh t có th s n xu t
ra trong đi u ki n toàn d ng nhân công, mà không gây nên l m phát. S n l ng ti m n ng ph
thu c vào vi c s d ng các y u t s n xu t đ c bi t là y u t lao đ ng.
(3).

ng t ng cung trong ng n h n và dài h n.

ng t ng cung là đ ng bi u di n m i quan h gi a s n l ng s n xu t ra và m c giá c
chung. C n phân bi t gi a đ ng t ng cung dài h n và ng n h n.
ng t ng cung dài h n
(ASLR) là liên h gi a s n l ng và m c giá trong th i gian đ dài đ giá c và các y u t đ u vào
khác hoàn toàn linh ho t.
ng t ng cung ng n h n (AS) là quan h gi a s n l ng và giá c

chung v i gi thi t là giá c các y u t đ u vào c đ nh ch a thay đ i.
ng t ng cung dài h n là
đ ng th ng đ ng còn đ ng t ng cung ng n h n là đ ng có đ d c d ng.
IP
PI

Y*
Hình 2.1:

ASSR’ ASSR

ASLR

Y*

GNP

ng t ng cung dài h n

Hình 2.2:

AS SR’’

GNP

ng t ng cung ng n h n

a.
ng t ng cung trong dài h n:
ng t ng cung trong dài h n là đ ng song song

v i tr c tung và c t tr c hoành t i m c s n l ng ti m n ng. Vì trong dài h n khi giá c đi u
ch nh đ m nh đ m i th tr ng, không ch th tr ng tài chính, th tr ng hàng hoá mà c th
tr ng các y u t s n xu t đ u tr ng thái cân b ng. Cân b ng th tr ng các y u t s n xu t có
ngh a là m i ngu n l c đ c s d ng đ y đ và hi u qu , nên s n l ng không t ng n a. Khi đó
cung v hàng hoá và d ch v ch ph thu c vào cung các y u t s n xu t nh t b n, tài nguyên
thiên nhiên, lao đ ng và trình đ công ngh c a n n kinh t . Mà không ph thu c vào giá c (giá
t ng nh ng t ng cung không đ i và b ng s n l ng ti m n ng Y*)
ng t ng cung dài h n bi u th m c s n l ng t o ra khi các ngu n l c đ c s d ng h t
đ y đ và đ c g i là s n l ng ti m n ng. Do đó b t k y u t s n xu t nào thay đ i s làm s n
l ng ti m n ng thay đ i và làm d ch chuy n đ ng t ng cung dài h n.
b.
ng t ng cung trong ng n h n: V m t ng n h n, đ ng t ng cung ban đ u t ng
đ i n m ngang, khi v t qua m c s n l ng ti m n ng thì đ ng t ng cung s d c ng c lên.
i u này nói nên r ng khi d i m c s n l ng ti m n ng m t s thay đ i nh v giá c đ u ra
26


Ch

ng 2: Khái quát v kinh t h c v mô

s khuy n khích các doanh nghi p t ng nhanh m c s n l ng đ đáp ng nhu c u đang t ng lên.
S d các doanh nghi p hành đ ng nh v y vì trong kho ng th i gian ng n h n, đ ng tr c các
đ u vào c đ nh h có th huy đ ng đ u vào lao đ ng còn d đ t ng s n l ng. Còn v t qua
m c s n l ng ti m n ng các y u t s n xu t đã đ c s d ng h t, s n l ng không t ng mà ch
có giá t ng. (Hình 2.2)..
S d ch chuy n đ ng t ng cung ng n h n đ c g i là cú s c cung. Nh ng nhân t làm
d ch chuy n đ ng t ng cung dài h n c ng s làm d ch chuy n đ ng t ng cung ng n h n. Bên
c nh các nhân t đó thì đ ng t ng cung ng n h n còn d ch chuy n khi giá c c các y u t đ u vào
thay đ i. N u m c giá đ u vào t ng thì làm t ng chi phí s n xu t làm cho AS d ch chuy n sang

trái sang ASSR’ trên hình 2.2 (thu h p kh n ng s n xu t). N u m c giá đ u vào gi m làm cho chi
phí s n xu t gi m làm cho kh n ng s n xu t m r ng ra đ ng t ng cung ng n h n d ch chuy n
sang ph i ASSR’’ (hình 2.2)
2.2.3. T ng c u c a n n kinh t (Aggregate Demand - AD)
(1). Khái ni m v t ng c u: T ng c u là kh i l ng hàng hoá và d ch v mà các tác nhân
trong n n kinh t s n sàng và có kh n ng mua ng v i t ng m c giá c chung, thu nh p và các
bi n s khác không đ i.
T ng c u bao g m chi tiêu c a h gia đình, chi tiêu c a doanh nghi p, chi tiêu c a Chính
ph và xu t kh u ròng, và có r t nhi u bi n s quy t đ nh đ n m c s n l ng mà các tác nhân
trong n n kinh t s d ng. Khi các nhân t này thay đ i thì s làm cho t ng c u thay đ i.
(2).
ng t ng c u:
ng t ng c u là đ ng bi u di n m i quan h gi a t ng s n ph m
và m c giá c chung mà các tác nhân trong n n kinh t chi tiêu. V i tr c tung bi u th m c giá c
chung, tr c hoành bi u th m c s n l ng thì đ ng t ng c u d c xu ng (có đ d c âm)
PI

PI
AD

AD’
PI1

AD

AD’’

A

PI2

B
Y

Y
Y1

Y2

Hình 2.3: Mô hình đ

ng t ng c u

Hình 2.4: Mô hình d ch chuy n đ

ng t ng c u

27