Dạy học theo chủ đề tích hợp ngữ văn 11 chủ đề một số THỂ LOẠI văn học THƠ, TRUYỆN

MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

GIÁO ÁN WORD
Chủ đề:
MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN
(Chương trình Ngữ Văn cơ bản lớp 11 - 2 tiết)
Dạy học theo chủ đề tích hợp kiến thức liên môn: Ngữ văn - Lịch sử Giáo dục công dân - Tin học - Chuyên đề Giáo dục nếp sống thanh lịch,
văn minh cho học sinh Hà Nội - Giáo dục kỹ năng sống.
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Về kiến thức:
- Giúp HS hiểu được những kiến thức khái lược về thơ, truyện; đặc biệt là đặc
trưng của thơ, truyện.
- Nắm được yêu cầu về đọc thơ, đọc truyện.
2. Về kỹ năng:
- Kĩ năng phân loại thơ, truyện.
- Đọc hiểu văn bản thơ, văn bản truyện.
- Rèn luyện kĩ năng trình bày một vấn đề.
- Rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức liên môn để tìm hiểu nội dung bài học
và giải quyết những vấn đề thực tiễn.
- Rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm.
3. Về thái độ:
- Có hứng thú đọc sách văn học và cảm nhận về văn bản thơ, truyện.
- Bồi đắp những nhận thức đúng đắn về văn học và văn hóa đọc.
- Bồi dưỡng tình yêu và niềm tự hào về người Hà Nội, Văn hóa Hà Nội.
- Bồi đắp ý thức tự rèn luyện nếp sống thanh lịch, văn minh ở học sinh thủ đô.
- Bồi đắp tình yêu quê hương đất nước, niềm tự hào về lịch sử và văn hóa của dân
tộc.
II. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN
1. Giáo viên:
* Các thiết bị dạy học: Máy chiếu projecter, máy tính, máy chiếu vật thể, hệ
thống loa âm thanh…

* Đồ dùng dạy học:
- Giáo án word.
- Bài giảng điện tử.
- Một số hình ảnh trên Powerpoint liên quan tới kiến thức dạy trong bài học.
1
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

- Hướng dẫn soạn bài.
- Phiếu học tập.
- Bài kiểm tra.
* Học liệu sử dụng trong dạy học:
- Môn Ngữ văn:
+ SGK Ngữ văn 11 Chương trình cơ bản tập 1, NXBGDVN, 2013.
+ SGV Ngữ văn 11 Chương trình cơ bản tập 1, NXBGDVN, 2013.
+ Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Ngữ văn 11,
NXBGDVN, 2010.
+ Từ điển văn học - NXB Khoa học xã hội, 1984.
+ Từ điển văn học - NXB ĐH Quốc gia Hà Nội, 2000.
+ Lí luận văn học - NXB ĐH Sư phạm Hà Nội, 2008.
+ Thiết kế bài học Ngữ văn 11 tập 1 - NXBGD, 2008.
+ Phân tích bình giảng tác phẩm văn học 11- NXBGD, 2008.
+ Tuyển tập thơ Tố Hữu - NXB Văn học, 2005.
+ Văn học 12 tập 1- NXBGD, 1992.
+ Ôn tập và kiểm tra văn học – NXB ĐH Quốc gia TPHCM, 2003.
- Chuyên đề Giáo dục nếp sống thanh lịch - văn minh:
+ Tài liệu chuyên đề giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà
Nội (dùng cho học sinh lớp 10) - NXB Hà Nội, 2011.

+ Hướng dẫn giảng dạy Tài liệu chuyên đề giáo dục nếp sống thanh lịch, văn
minh cho học sinh Hà Nội (dùng cho giáo viên lớp 10) - NXB Hà Nội, 2011.
- Môn Lịch sử:
+ SGK Lịch sử 9 - NXBGDVN, 2014.
+ SGK Lịch sử 12 Chương trình cơ bản - NXBGDVN, 2013.
+ Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Lịch sử 11 - NXBGDVN,
2010.
- Môn GDCD:
+ SGK GDCD 10 - NXBGDVN, 2013.
+ Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn GDCD - NXBGDVN,
2010.
2. Học sinh:
- SGK Ngữ văn 11 Chương trình cơ bản tập 1.
- Vở ghi bài.
- Vở soạn theo hướng dẫn của giáo viên.
- Các video clip trong bài học do học sinh chuẩn bị.
2
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

- Tiểu phẩm Vua Hùng kén rể.
III. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN
Phân tích, diễn giảng, giảng bình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, vận dụng
kiến thức liên môn….
IV. TÍCH HỢP:
1. Tích hợp trong môn:
a. Văn:
- Đọc văn: Tích hợp các văn bản đã học: Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân), Hai

đứa tre (Thạch Lam).
- Lí luận văn học: Tích hợp các bài: Văn bản văn học, Nội dung và hình thức
của văn bản văn học.
- Văn học sử: Tích hợp bài: Tổng quan văn học Việt Nam.
b. Làm văn: Tích hợp các bài:
- Thao tác lập luận phân tích.
- Thao tác lập luận so sánh.
c. Tiếng Việt: Tích hợp các bài:
- Thực hành phép tu từ ẩn dụ, hoán dụ, phép điệp, phép đối.
- Phong cách nghệ thuật
2. Tích hợp liên môn :
a. Tích hợp kiến thức Chuyên đề Giáo dục nếp sống thanh lịch - văn minh:
- Xây dựng nếp sống thanh lịch, văn minh.
- Phong cách thanh lịch, văn minh của người Hà Nội.
- Người Hà Nội giao tiếp thanh lịch văn minh.
b. Tích hợp kiến thức môn Lịch sử:
- Bối cảnh chính trị, văn hóa xã hội Việt Nam đầu thế kỉ XX.
- Nhận thức về cách mạng và kháng chiến ở những năm đầu của cuộc kháng
chiến chống thực dân Pháp.
- 12 ngày đêm đế quốc Mĩ trút bom xuống Hà Nội từ ngày 18/12/1972 29/12/1972.
c. Tích hợp kiến thức môn Giáo dục công dân:
- Một số phạm trù cơ bản của đạo đức học: nhân phẩm, danh dự, hạnh phúc…
- Công dân với sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc: lòng yêu nước.
V. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC
1. TIẾT 1:

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN

HOẠT
ĐỘNG

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

3
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

CỦA
HS

Hoạt động 1: Ổn định tổ chức
- GV kiểm tra sĩ số.
Lớp
- GV ổn định lớp, tập trung sự chú trưởng
ý của học sinh.
báo
cáo.
Hoạt động 2: Giới thiệu bài mới
- GV chiếu câu hỏi:

HS
lựa
chọn
đáp
án.

- GV nêu vấn đề: Phải chăng văn
học và văn hoá đọc đang mất chỗ

đứng, đang bị văn hóa nghe nhìn
lấn át.
- GV chiếu clip Văn học và cuộc HS
sống.
xem
- GV chốt ý và giới thiệu bài mới: clip.
Văn học luôn có vai trò vô cùng
quan trọng trong cuộc sống và học
tập. Vì thế, hiểu về văn học, biết
cách đọc thơ, đọc truyện là điều
cần thiết. Đó cũng chính là lí do vì
sao hôm nay chúng ta học bài Một
số thể loại văn học: thơ, truyện.
(Tích hợp giáo dục nếp sống
TLVM: tầm quan trọng của văn
hóa đọc - một nét đẹp của nếp
sống thanh lịch, văn minh)
Hoạt động 3: Tìm hiểu hình thức tổ chức
4
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

tác phẩm văn học.
- GV hỏi: Loại, thể trong văn học HS
được xác định như thế nào?
dựa
vào
sgk trả

lời.
- GV giảng và chiếu sơ đồ phân
loại hình thức tổ chức tác phẩm:

(Tích hợp kiến thức Lí luận văn
học: tiêu chí chủ yếu của văn bản
văn học)
Hoạt động 3: Tìm hiểu khái lược về thơ
- GV dẫn, giảng: Thơ là một thể
loại văn học có phạm vi phổ biến
rộng và sâu. Vậy thơ là gì mà có
sức sống, sức lan toả mạnh mẽ như
vậy?
- GV chiếu khái niệm, gọi một học HS
sinh đọc khái niệm.
đọc
khái
niệm.

I. Thơ
1. Khái lược về thơ
a. Khái niệm

- GV giảng khắc sâu kiến thức:
HS
Cũng giống như truyện và kịch, thơ theo
cũng phản ánh cuộc sống nhưng dõi.
phản ánh qua những tâm trạng,
những cảm xúc dạt dào và bằng
những liên tưởng, tưởng tượng

phong phú; bằng ngôn ngữ thơ giàu
hình ảnh, nhạc điệu.
- GV chiếu ngữ liệu:

HS

b. Đặc trưng
- Đặc trưng về nội dung

5
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

đọc
ngữ
liệu.

- GV hỏi: Cảm nhận của em về nội HS
nêu
dung của từng đoạn thơ trên?
cảm
nhận.
- GV giảng bình và chiếu slide chốt HS
theo
ý:
(Tích hợp giáo dục nếp sống thanh dõi.
lịch, văn minh Hà Nội qua các
đoạn thơ viết về Hà Nội: ca dao,

Trường ca Em ơi, Hà Nội phố
-Phan Vũ, Chia tay người Hà Nội Bùi Thanh Tuấn)
- GV hỏi: Qua việc phân tích HS trả
những ngữ liệu trên, các em thấy lời.
thơ vừa phản ánh cuộc sống, vừa
+ Cốt lõi của thơ là trữ tình, là
thể hiện tình cảm, cảm xúc nhưng
tình cảm, cảm xúc.
đâu là nội dung cốt lõi của thơ?
+ Tình cảm cảm xúc trong bài
- GV chốt ý:
thơ - không chỉ là của riêng tác
giả mà còn là tâm sự của cả một
thế hệ, một thời đại, một dân tộc
hay cả nhân loại.

6
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

- GV chiếu ngữ liệu:
“Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh”.
(Trích Lượm - Tố Hữu)
- GV hỏi: Đoạn thơ trên sử dụng
từ láy nào, gieo vần gì, tạo giọng

đọc như thế nào, có tác dụng gì
trong việc thể hiện hình ảnh chú bé
và tình cảm của nhà thơ?
- GV giảng và chiếu chốt ý:
(Tích hợp Đọc văn: củng cố kiến
thức đọc hiểu bài thơ Lượm - Tố
Hữu)

HS
đọc
ngữ
liệu.

- Đặc trưng về hình thức ngôn ngữ

HS trả
lời.

HS
nghe
giảng.

- GV hỏi: Qua ngữ liệu trên, em có HS
nhận xét gì về đặc trưng của ngôn nhận
ngữ thơ?
xét.
- GV chốt ý.
- GV lưu ý: Nhạc điệu chính là
giọng đọc của câu thơ, được tạo
nên từ cách gieo vần, ngắt nhịp,

phối hợp thanh bằng trắc.
(Tích hợp Tiếng Việt: củng cố kiến
thức phong cách ngôn ngữ nghệ
thuật)
- GV hỏi: Em hãy khái quát lại đặc HS trả
trưng của thơ?
lời.

Ngôn ngữ thơ vừa giàu hình ảnh,
vừa giàu nhạc điệu; cô đọng,
hàm súc, lời ít, ý nhiều.

7
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

- GV chiếu chốt ý.

HS
theo
dõi.

c. Phân loại
- GV hỏi: Em hãy cho biết thơ
được phân loại dựa trên những
tiêu chí nào? Nêu các thể loại theo
từng tiêu chí?

HS
dựa
vào
sgk trả
lời.

- GV chiếu sơ đồ phân loại thơ.

- GV hỏi: Em hãy nêu ngắn gọn HS
đặc điểm của từng thể loại?
dựa
vào
sgk
trả lời.

- Đặc điểm từng thể loại:
+Thơ trữ tình: đi sâu vào tâm tư,
tình cảm.
+ Thơ tự sự: theo mạch kể.
+ Thơ trào phúng: có yếu tố khôi
hài, mỉa mai.
+ Thơ cách luật: viết theo luật
định trước.
+ Thơ tự do: không theo luật.
+ Thơ văn xuôi: câu thơ gần như
câu văn xuôi.

- GV chiếu bài tập phân loại thơ: HS
8
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ

MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

Để nắm vững cách phân loại thơ trả lời.
các em làm bài tập sau:

- GV nhận xét và chiếu đáp án.
(Tích hợp: củng cố kiến thức về thể
loại ở những tác phẩm đã học)
d. Tiến trình
- GV hỏi: Em hãy nêu ngắn gọn
tiến trình thơ?
- GV chiếu video clip Tiến trình
thơ của tổ 2.
- GV nhận xét và chốt ý:
(Tích hợp kiến thức văn học sử:
tổng quan văn học Việt Nam để
hiểu được tiến trình phát triển của
thơ)

- GV chiếu slide về chất thơ trong
cuộc đời kết hợp giảng bình:
Thơ không phải là những điều viển
vông, xa lạ như ai đó từng nghĩ mà
thơ chính là cuộc sống. Thơ là tất
cả những vẻ đẹp của thiên nhiên,
cuộc sống và tâm hồn.
(Tích hợp giáo dục nếp sống thanh

HS trả
lời.
HS
theo
dõi.
- Thơ là thể loại ra đời rất sớm,
bắt đầu từ những bài hát trong
lao động của người nguyên thủy.
- Trong văn học Việt Nam, thơ
phát triển qua các giai đoạn:
trung đại, cận đại, hiện đại và
luôn là thể loại đạt được nhiều
thành tựu nhất.
HS
theo
dõi và
chú ý
lắng
nghe.

9
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

lịch, văn minh: lối sống đẹp, nhân
cách đẹp, vẻ đẹp của thiên nhiên,
cuộc sống, con người Hà Nội. Tích
hợp củng cố kiến thức giáo dục

công dân: một số phạm trù cơ bản
của đạo đức học: nhân phẩm, danh
dự)
Hoạt động 5: Tìm hiểu yêu cầu về đọc
thơ.
2. Yêu cầu về đọc thơ:
- GV hỏi: Em hãy nêu ngắn gọn HS trả * Yêu cầu:
yêu cầu về đọc thơ?
lời.
- GV chiếu sơ đồ yêu cầu về đọc HS
thơ:
theo
dõi.

* Vận dụng yêu cầu đọc thơ để
đọc hiểu Chương 1 – Trường
ca Em ơi, Hà Nội phố (Phan
Vũ)

- GV chiếu ngữ liệu và yêu cầu đọc
hiểu.

Để đọc hiểu văn bản này chúng ta
thực hiện 3 thao tác, tương ứng với
3 yêu cầu đọc thơ:
(1) Tìm hiểu hoàn cảnh sáng tác
(2) Cảm nhận ý thơ.
(3) Khái quát, đánh giá bài thơ.
10
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ

MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

* Thao tác 1: Tìm hiểu hoàn
(1) Hoàn cảnh sáng tác của tác
cảnh sáng tác.
HS
phẩm
- GV hỏi: Em hãy nêu hoàn cảnh dựa và
sáng tác của tác phẩm?
ngữ
liệu 1
trả lời.
- GV giảng và chốt ý:

Trường ca “Em ơi, Hà Nội phố”
được viết trong 12 ngày đêm
(18-29/12/1972) đế quốc Mĩ
ném bom xuống Hà Nội. Đây là
đợt tấn công bằng không lực ác
liệt nhất trong chiến tranh Việt
Nam và trong chiến tranh thế
giới.

HS
- GV chiếu video clip Hà Nội 12 theo
ngày đêm của tổ 3.
dõi.
- GV lưu ý HS: Với những bài thơ

có hoàn cảnh sáng tác cụ thể, các
em cần đặt bài thơ trong hoàn cảnh
để hiểu đúng và hiểu hết ý nghĩ sâu
sắc của tác phẩm.
(Tích hợp kiến thức kịch sử 12
ngày đêm đế quốc Mĩ trút bom
xuống Hà Nội từ ngày 18/12/1972
- 29/12/1972)
* Thao tác 2: Cảm nhận ý thơ
HS
(2) Cảm nhận ý thơ:
- GV chiếu và hướng dẫn HS làm làm
phiếu học tập số 1 và 2.
phiếu
+ Phiếu học tập số 1: Gạch chân học
những từ ngữ gợi hình ảnh, âm tập
thanh. Từ đó, nhận xét về vẻ đẹp theo
cảnh sắc, cuộc sống và tâm hồn sự
người Hà Nội.
hướng
+ Phiếu học tập số 2: Tìm những dẫn.
câu thơ giàu nhạc điệu, nhận diện
11
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

các biện pháp nghệ thuật trong
đoạn thơ. Chú ý chỉ ra tác dụng của

những biện pháp nghệ thuật ấy.
Tìm nghĩa của từ “em”.
- GV phát phiếu cho các tổ (Tổ 1, 2
làm phiếu số 1; Tổ 3,4 làm phiếu
số 2).
- GV chọn một phiếu có kết quả
làm bài khá, chiếu lên màn hình.

- GV gọi HS nhận xét, bổ sung
cho mỗi phiếu.
- GV chiếu slide đáp án phiếu số 1
và gợi ý một số hướng cảm nhận
về vẻ đẹp cảnh sắc và con người
Hà Nội:

HS
thảo
luận
nhóm,
đại
diện
trình
bày.
HS
nhận
xét.
HS
* Hình ảnh, từ ngữ, biện pháp
theo
nghệ thuật

dõi và
chú ý
lắng
nghe.

HS
- GV chiếu slide đáp án phiếu số 2
theo
và gợi ý một số hướng cảm nhận
dõi và
về biện pháp nghệ thuật :
chú ý
lắng
nghe.

12
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

(Tích hợp giáo dục nếp sống thanh
lịch, văn minh: vẻ đẹp thiên nhiên,
cuộc sống, tâm hồn người Hà Nội.
Tích hợp Làm văn: thao tác so
sánh, phân tích trong việc tìm hiểu,
phân tích ngữ liệu)
- GV hỏi: Khi phân tích một bài
thơ các em phải đặc biệt chú ý đến
tình cảm của tác giả. Em hãy nhận

xét về tình cảm của tác giả trong
đoạn thơ?
- GV giảng:

HS
nêu
nhận
xét.
HS
nghe
giảng.

HS
- GV chiếu chốt ý về cảm nhận ý theo
thơ qua từ ngữ, hình ảnh, biện pháp dõi.
nghệ thuật.

*Tình cảm của tác giả: Yêu, tự
hào, trân trọng, nâng niu từng nét
đẹp của thiên nhiên, cuộc sống
và tâm hồn người Hà Nội.

* Thao tác 3: Khái quát, đánh
giá.
HS trả
(3) Khái quát, đánh giá
- GV hỏi: Em hãy khái quát, đánh lời.
giá về đoạn thơ?
- GV chiếu chốt ý và giảng:
Tích hợp giáo dục nếp sống thanh

lịch, văn minh: vẻ đẹp thiên nhiên,
cuộc sống, tâm hồn người Hà Nội;
giáo dục nếp sống văn hóa của
người Hà Nội. Tích hợp kiến thức
giáo dục công dân: lòng yêu nước,
tình yêu và niềm tự hào về văn hóa
dân tộc...)
13
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

Hoạt động 6: Tổng kết, củng cố
- GV hỏi: Em hãy khái quát lại nội HS
dung tiết học hôm nay?
khái
quát.
- GV chiếu sơ đồ hệ thống nội HS
dung của tiết học.
theo
dõi.

- GV liên hệ, mở rộng về mối quan
hệ giữa thơ và cuộc sống:
Thơ và cuộc sống là mối quan hệ
hai chiều. Cuộc sống là chất liệu
cho thơ và thơ cũng làm đẹp cho
cuộc sống và tâm hồn. Thơ thanh
lọc tâm hồn, thơ hoàn thiện nhân

cách, hướng con người tới Chân,
Thiện, Mĩ.
- GV chiếu video clip của tổ 4 bài
hát “Em ơi, Hà Nội phố”

HS
nghe
giảng.

HS
theo
dõi.

2. TIẾT 2:
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN

HOẠT
ĐỘNG
CỦA
HỌC
SINH

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

Hoạt động 1: Vào bài
- GV hỏi: Em hãy nêu ngắn gọn HS trả
những nội dung đã học ở tiết lời.
trước?
14
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ

MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

- GV củng cố và nêu những nội HS
dung sẽ tìm hiểu ở tiết 2.
lắng
nghe.
Hoạt động 2: Tìm hiểu khái lược về
truyện
II.Truyện
1. Khái lược về truyện
a. Khái niệm
- GV chiếu slide khái niệm truyện, HS
gọi một học sinh đọc.
đọc
khái
niệm.

- GV giảng: Truyện là một hình
thức sáng tác văn học, thuộc loại tự
sự, có hai thành phần chủ yếu là
cốt truyện và nhân vật. Thủ pháp
nghệ thuật chính của truyện là kể.
Truyện phản ánh cuộc sống một
cách chân thực khách quan nhưng
không có nghĩa là sao chép y
nguyên bức tranh đời sống mà bao
giờ cũng có sự hư cấu tưởng tưởng
của tác giả. Nhờ vậy, nội dung của

truyện phong phú và hấp dẫn hơn.
- GV hỏi: Em hãy lấy một ví dụ
chứng minh: truyện phản ánh cuộc
sống và nhân vật có thể là những
nguyên mẫu có thật, nhưng truyện
không sao chép cuộc sống một
cách giản đơn mà bao giờ cũng có
sự hư cấu và tưởng tượng của tác
giả?

HS
nghe
giảng

HS
suy
nghĩ,
trả lời.

15
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

- GV nêu ví dụ: Nhân vật An trong
trong truyện Hai đứa tre chính là
Thạch Lam, và Liên chính là chị
gái của nhà văn; cuộc sống được
miêu tả trong truyện là của gia đình

Thạch Lam và những người dân
phố huyện Cẩm Giàng trước Cách
mạng tháng tám năm 1945. Đây là
nguồn chất liệu để nhà văn hư cấu
tưởng tượng từ đó viết nên truyện
ngắn Hai đứa tre.
(Tích hợp Đọc văn: củng cố kiến
thức về truyện ngắn Hai đứa tre Thạch Lam)
- GV hỏi: Em hãy tóm tắt truyện HS
“Chữ người tử tù”?
tóm
tắt.
- GV chiếu tóm tắt cốt truyện.
HS
theo
dõi.

b. Đặc trưng
- Đặc trưng về nội dung

- GV hỏi: Em hãy nhận xét ngắn HS trả
gọn tính cách nhận vật Huấn Cao, lời.
Quản ngục?
+ Huấn Cao: có tài viết thư pháp,
- GV chốt ý.
có khí phách hiên ngang, thiên
lương trong sáng.
+ Quản ngục: yêu cái đẹp, quý
trọng người tài, có thiên lương
- GV hỏi: Em có nhận xét gì về bức HS trả trong sáng.

tranh xã hội trong truyện?

lời.
16

NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

- GV chốt ý.

- Bức tranh xã hội thực dân nửa
phong kiến thối nát.

- GV chiếu chốt ý.

- GV hỏi: Em có nhận xét gì về
tình cảm của tác giả bộc lộ trong
tác phẩm?
- GV chốt ý.

HS trả
lời.
-Tình cảm tác giả: Niềm xót xa,
thương cảm trước một lớp người
tài hoa mà bất hạnh trong xã hội
cũ; Tình yêu, niềm trân trọng với
nghệ thuật thư pháp một nét đẹp
văn hóa truyền thống; Niềm kính

trọng, ngưỡng mộ gửi gắm trong
hình tượng Huấn Cao. Tất cả toát
lên lòng yêu nước thầm kín của
nhà văn Nguyễn Tuân

- GV diễn giảng để khắc sâu kiến HS
thức: Đầu thế kỉ XX, tình hình lắng
chính trị, văn hóa xã hội Việt Nam nghe.
có nhiều biến động: nhiều trào lưu
văn hóa phương tây ồ ạt xâm nhập
vào nước ta, làm suy thoái nhiều
giá trị văn hóa, đạo đức truyền
thống. Và chơi chữ cũng là một nét
đẹp văn hóa bị tàn phai chính trong
những năm tháng này. Thực dân
Pháp còn kiểm soát gắt gao về đời
sống tinh thần, không cho tự do
ngôn luận, kiểm duyệt xuất bản
17
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

sách, báo chí; những tác phẩm ca
ngợi lòng yêu nước, tinh thần dân
tộc bị cấm xuất bản, lưu hành.
Chính vì thế, tấm lòng yêu nước
của những nhà thơ, nhà văn như
Nguyễn Tuân phải gửi gắm thầm

kín qua lòng yêu tiếng Việt, văn
hóa Việt.
(Tích hợp kiến thức lịch sử: bối
cảnh chính trị, văn hóa xã hội Việt
Nam đầu thế kỉ XX. Tích hợp môn
giáo dục công dân: lòng yêu nước,
tình yêu và niềm tự hào về văn hóa
dân tộc. Tích hợp Đọc văn: củng
cố nội dung, ý nghĩa truyện ngắn
Chữ người tử tù. Tích hợp Lí luận
văn học: tìm hiểu cấu trúc và nội
dung văn bản văn học)
- GV dẫn dắt và hỏi: Cũng giống HS trả
như thơ, truyện vừa phản ánh lời.
những bức tranh cuộc sống, vừa
thể hiện tình cảm của tác giả. Vậy
đâu là nội dung chính của truyện?
- GV giảng chốt ý:
- Nội dung chính của truyện là
những bức tranh cuộc sống, xã
hội. Truyện thể hiện tình cảm,
cảm xúc của tác giả nhưng tình
cảm ấy thường hòa quện trong
từng hình ảnh, từng chi tiết, sự
việc của tác phẩm. Truyện chủ
yếu phản ánh những bức tranh
đời sống xã hội nhưng cũng có
khi đi vào những cảnh đời,
những tâm trạng cụ thể.
- GV hỏi: Thơ phản ánh cuộc sống HS trả

qua những tâm trạng, cảm xúc dạt lời.
18
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

dào, còn truyện phản ánh cuộc
sống qua những yếu tố nào?
- GV giảng chốt ý.

-Truyện phản ánh đời sống một
cách chi tiết, khách quan thông
qua con người (nhân vật), hành
vi, sự kiện và một người kể
truyện. Cốt truyện với các tình
tiết biến cố vừa có tác dụng khắc
họa tính cách nhân vật, vừa dựng
lên những bức tranh đời sống.
- GV hỏi: Trong SGK viết: «truyện
- Truyện không gò bó về không
không gò bó về không gian, thời HS trả gian, thời gian.
gian», em hãy lấy một ví dụ để lời.
chứng minh cho ý trên ?
- GV giảng: Chuyện Chức phán sự
đền Tản Viên có cả không gian trần
thế và không gian âm phủ; thời
gian cũng không chặt chẽ: Tử Văn
bị bắt xuống âm phủ, bị chết, sau
đó sống lại rồi nhậm chức phán sự

đền Tản Viên.
(Tích hợp Đọc văn: củng cố kiến
thức tác phẩm Chuyện Chức phán
sự đền Tản Viên - Nguyễn Dữ)
- GV chiếu ngữ liệu và hỏi: Em
hãy gạch chân lời kể, lời đối đáp,
- Đặc trưng về hình thức lời độc thoại, lời tác giả nhập vào
ngôn ngữ truyện
lời nhân vật?
- GV chiếu đáp án.

HS
gạch
chân. .

19
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

- GV hỏi: Qua việc phân tích ngữ
liệu trên, em có nhận xét gì về đặc
trưng ngôn ngữ truyện?
HS trả - Ngôn ngữ truyện phong phú,
- GV chốt ý:
lời
ngoài ngôn ngữ người kể, còn có
ngôn ngữ nhân vật. Bên cạnh lời
đối đáp, có lời độc thoại nội tâm,

lời kể khi ở bên ngoài khi nhập
vào lời nhân vật. Ngôn ngữ
truyện gần với ngôn ngữ đời
sống.
- GV chiếu sơ đồ đặc trưng của
truyện.
HS
theo
dõi.

c. Phân loại
- GV hỏi: Truyện được phân loại HS trả
như thế nào? Em hãy nêu rõ từng lời.
thể loại?
- GV chiếu sơ đồ phân loại truyện. HS
theo
dõi.

- GV hỏi: Em hãy lấy ví dụ minh
HS
họa cho từng thể loại truyện?
tìm ví
(Tích hợp: củng cố kiến thức về thể dụ.
loại của một số tác phẩm văn học
đã học)
20
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

Hoạt động 3: Tìm hiểu yêu cầu về đọc
truyện
2. Yêu cầu về đọc truyện
- GV hỏi: Em hãy nêu ngắn gọn HS trả *Yêu cầu:
những yêu cầu về đọc truyện?
lời
- GV chiếu sơ đồ yêu cầu về đọc
truyện và giảng:

- GV hướng dẫn: Để nắm vững yêu
* Vận dụng yêu cầu về đọc
cầu về đọc truyện chúng ta sẽ vận
truyện để đọc hiểu truyện ngắn
dụng những thao tác này để tìm
Đôi mắt (Nam Cao)
hiểu truyện ngắn Đôi mắt (Nam
Cao).
(1) Tìm hiểu tác giả, tác phẩm,
hoàn cảnh sáng tác.
(2) Phân tích cốt truyện.
(3) Phân tích nhân vật.
(4) Khái quát, đánh giá tác phẩm.
*Thao tác 1: Tìm hiểu hoàn cảnh
(1) Hoàn cảnh sáng tác:
sáng tác của tác phẩm
- GV hỏi: Em hãy nêu ngắn gọn HS trả
những hiểu biết của mình về hoàn lời
cảnh sáng tác của truyện ngắn
“Đôi mắt”?

Tác phẩm ra đời vào thời kỳ đầu
- GV chốt ý:
của cuộc kháng chiến chống
(Tích hợp kiến thức lịch sử: nhận
Pháp, khi không ít người trong
thức về cách mạng và kháng chiến
đó có cả các nhà văn còn chưa
của các tầng lớp nhân dân trong
hiểu đúng về cách mạng, kháng
những năm đầu chống Pháp)
chiến, sống xa rời quần chúng,
chưa hòa nhập vào cuộc kháng
chiến.
21
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

*Thao tác 2: Phân tích cốt truyện
- GV hỏi: Em hãy tóm tắt truyện
HS
ngắn “ Đôi mắt”?
tóm
tắt.
- GV chiếu sơ đồ tóm tắt truyện và HS
phân tích ngắn gọn.
theo
dõi.

(2) Phân tích cốt truyện

*Thao tác 3: Phân tích nhân vật HS trả (3) Phân tích nhân vật
- GV hỏi: Cảm nhận của em về lời
nhân vật Hoàng và Độ?
- Độ: là nhà văn nghèo, tính tình
- GV chốt ý:
giản dị, anh sớm đi theo cách
(Tích hợp Lí luận văn học: củng cố
mạng và hòa mình vào kháng
kiến thức về cấu trúc, nội dung văn
chiến, thân thiện, gần gũi với
bản văn học; Làm văn: củng cố kỹ
quần chúng nhân dân.
năng thao tác lập luận phân tích, so
- Hoàng: là nhà văn nhưng cũng
sánh. Tích hợp chuyên đề giáo dục
là dân buôn chợ đen, sống khá sa
nếp sống thanh lịch, văn minh: bồi
sỉ và có tật hay đá bạn. Hoàng
đắp nhận thức về lối sống đẹp,
cũng đi tản cư, theo cách mạng
sống với thái độ cảm thông. Tích
và kháng chiến nhưng vẫn giữ lối
hợp kĩ năng sống: không nên có
sống cũ, con người cũ, vẫn sống
cái nhìn phiến diện, một chiều, hời
rất trưởng giả, phong lưu; coi
hợt bên ngoài khi đánh giá, sự vật,
thường, khinh bỉ quần chúng;

hiện tượng hay con người)
không tham gia công tác cách
mạng, sống lạc lõng với xung
quanh.
- GV hướng dẫn HS kỹ năng phân HS
tích nhân vật thông qua phiếu học làm
tập:
phiếu
bài
tập.
22
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

- GV phát phiếu cho HS.

- GV chọn một phiếu chiếu lên
màn hình.
- GV gọi từ 2, 3 HS nhận xét, bổ
sung.

- GV chiếu đáp án, gợi ý một số
hướng cảm nhận về tính cách nhân
vật Hoàng:

HS
thảo
luận.

HS
đại
diện
nhóm
trình
bày.
HS
theo
dõi,
nghe
giảng.

- GV lưu ý: Như vậy khi phân tích
nhân vật, chúng ta phải phân tích
ngoại hình vì đây cũng là một
phương diện thể hiện tính cách;
nhưng tính cách của nhân vật bao
giờ cũng bộc lộ rõ nhất trong hành
động và suy nghĩ. Chính vì vậy cần
phải phân tích kĩ những yếu tố này,
ngoài ra còn cần phân tích nghệ
thuật xây dựng nhân vật.
(Tích hợp Làm văn: củng cố kĩ
năng trình bày một vấn đề; kĩ năng
phân tích, so sánh; tích hợp Lí luận
văn học: củng cố kiến thức về cấu
trúc, nội dung văn bản văn học)
23
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ

MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

*Thao tác 4: Khái quát, đánh giá
- GV hỏi: Em hãy khái quát, đánh
giá tác phẩm?
- GV chiếu sơ đồ chốt ý và giảng:
(Tích hợp củng cố kiến thức Lí
luận văn học: kĩ năng khái quát nội
dung, hình thức tác phẩm)

(4) Khái quát, đánh giá
HS trả
lời.
HS
theo
dõi và
nghe
giảng.

Hoạt động 4: Tổng kết, củng cố
- GV hỏi: Em khái quát lại nội
dung của bài học?
- GV chiếu sơ đồ chốt ý nội dung
toàn bộ bài học.

HS trả
lời.
HS
theo

dõi.
- GV liên hệ, mở rộng: Cuộc sống HS
là nguồn đề tài, nguồn cảm hứng nghe
bất tận cho văn học. Văn học cũng giảng.
mở ra trước mắt chúng ta những
chân trời tri thức mới. Tuy nhiên,
tình trạng đọc sách văn học nói
riêng và tình trạng văn hóa đọc ở
nước ta hiện nay rất đáng báo
động.
- GV chiếu slide bài tập về nhà.
HS
theo
dõi.
Lớp
trưởng
phát
bài
- Củng cố kiến thức toàn bài bằng tập.
màn kịch Vua hùng kén rể.
24
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ


MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN

25
NGUYỄN THỊ HƯƠNG – NGUYỄN HỒNG LÊ