12 đôi thần kinh sọ

12 ĐÔI THẦN KINH SỌ

Bs. Nguyễn Trường Kỳ
BM Giải Phẫu Học

Email:
Fb: ww.facebook.com/nguyentruongky


MỤC TIÊU
1. Trình bày được tên của 12 đôi tk sọ
2. Trình bày được nguyên ủy thật và
nguyên ủy hư của 12 đôi tk sọ
3. Trình bày được đường đi và phân
nhánh của 12 đôi tk sọ
4. Trình bày được chức năng của 12 đôi tk
sọ

1/12/2017

12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

2


CÓ 12 ĐÔI THẦN KINH SỌ : I --> XII
• I

: KHỨU GIÁC

• II : THỊ GIÁC

• III : VẬN NHÃN
• IV : RÒNG RỌC

• V : SINH BA

• VII : MẶT
• VIII : TIỀN ĐÌNH –
ỐC TAI
• IX : THIỆT HẦU
• X : LANG THANG
• XI : PHỤ
• XII : HẠ THIỆT

• VI: VẬN NHÃN
NGOÀI

1/12/2017

12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

3


1/12/2017

12 ĐÔI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

4

Các Dây Thần Kinh Sọ

4 NHÓM :
• CÁC DÂY TK GIÁC QUAN ( I , II , VIII ).

• CÁC DÂY TK VẬN ĐỘNG MẮT ( III , IV , VI ).
• CÁC DÂY TK HỖN HP ( V, VII , IX , X ).

• CÁC DÂY TK VẬN ĐỘNG ĐƠN THUẦN ( XI ,
XII ).

1/12/2017

12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

5


Các Dây Thần Kinh Sọ
NGUYÊN UỶ THẬT ( NUT ) : nơi xuất phát ra
dây TK ( nhân xám trung ương nếu là vận động
, hạch ngoại biên nếu là cảm giác ) .
NGUYÊN UỶ HƯ ( NUH ) : nơi TK thoát ra
hay vào não , thân não .

1/12/2017

12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

6

1/12/2017

12 ĐÔI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

7


1/12/2017

12 ĐÔI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

8


Thần kinh khứu giác (I)






1/12/2017

Nguyên ủy thật: tế bào
khứu giác nằm ở vùng
khứu giác niêm mạc
mũi.
Nguyên ủy hư: Hành

khứu.
Các sợi ngoại biên thụ
cảm khứu giác.
Các sợi trung ương
chui qua các lỗ mãnh
sàng đến hành khứu.
12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

9


Thần kinh thò giác (II)
Nguyên ủy thật: tầng hạch TK thò
giác của lớp võng mạc mắt,
gồm 2 loại tế bào: TB nón
thụ cảm as trắng và màu.
TB que chỉ thụ cảm as
trắng.
Nguyên ủy hư: Thể gối ngoài và
lồi não trên.

Các sợi trung ương hội tụ lại
ở đóa thò giác TK thò giác,
chui vào ống thò giác để đến
hố sọ giữa. Là dây lớn nhất
trong 12 dây sọ. Hai dây
phải và trái bắt chéo nhau
tạo thành giao thoa thò
giác dải thò

1/12/2017

12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

10


Thần kinh vận nhãn (III):








Nguyên ủy thật: nhân TK vận
nhãn ở trung não ngang mức
lồi não trên.
Nguyên ủy hư: Rãnh trong
cuống đại não.
Chạy ra trước chui vào thành
ngoài của xoang tónh mạch
hang đến khe ổ mắt trên.
Vận động cho 3 cơ thẳng +cơ
chéo dưới + cơ nâng mi trên.
Hạch mi: vận động cơ thể mi
và cơ thắt đồng tử, vai trò
trong PX ánh sáng và co đồng
tử.

1/12/2017

12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

11


Thần kinh ròng rọc (IV)

Nguyên ủy thật: nhân thần
kinh ròng rọc ở ngang
mức lồi não dưới của
trung não.
Nguyên ủy hư: bờ của hãm
màn tủy trên.

Đây là thần kinh sọ duy
nhất thoát ra ở mặt sau
thân não.

Chui vào thành ngoài
xoang tm hang khe ổ
mắt trên

Vận động cho cơ chéo
trên.
1/12/2017

12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

12


Thần kinh sinh ba (V)
 V1: thần kinh mắt
 V2: thần kinh hàm

trên
 V3: thần kinh hàm
dưới

1/12/2017

12 ĐÔI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

13


Thần kinh sinh ba (V)
Gồm hai rễ: rễ cảm giác
và rễ vận động.
 Nguyên ủy thật: nhân vận
động tksb cầu não và tb
hạch tksb
 Nguyên ủy hư: mặt trước
bên cầu não.

Thần kinh mắt V1:
thành ngoài xoang tm

hangchui qua khe ổ
mắt trên. Cho 1 nhánh
bên, 3 nhánh tận: tk lệ,
tk trán, tk mũi mi


1/12/2017

12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

14


Thần kinh sinh ba (V)
 Thần kinh hàm trên

V2: chui qua lỗ tròn.
Cho các nhánh bên:
màng não giữa, chân
bướm khẩu cái, tk gò
má. Nhánh tận: tk
dưới ổ mắt, mi dưới,
mũi ngoài, trong,
nhánh môi trên
 Trên đường đi, có hạch
chân bướm khẩu cái.
Là trạm trung gian của
đường bài tiết tuyến lệ,
tuyến nhầy của mũi,
miệng, hầu

1/12/2017

12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

15


Thần kinh sinh ba ( V)
Thần kinh hàm dưới V3: dây
hổn hợp, chui qua lỗ bầu
dục
 cho các nhánh: màng
não, tk cơ cắn, thái dương
sâu, tai thái dương, cơ
chân bướm, tk má, tk lưỡi:
cảm giác 2/3 trước lưỡi, tk
huyệt răng dưới, tk cằm.
(VĐ: cơ nhai, cơ căng
màng khẩu cái và cơ
căng màng nhó)
1/12/2017

12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

16


Thần kinh vận nhãn ngoài
(VI)
 Nguyên ủy thật:

nhân vận nhãn
ngoài ở cầu não
 Nguyên uỷ hư:
rãnh hành cầu
 Chui trong xoang
hang, qua khe ổ
mắt trên, vận động
cho cơ thẳng ngoài
1/12/2017

12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

17


Các dây thần kinh vận động của
mắt

1/12/2017

12 ĐÔI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

18


CÁC TK SỌ VÀ XOANG TM HANG
Thần kinh vận nhãn

Thần kinh ròng rọc

Thần kinh mắt (V1)

Thần kinh hàm trên (V2)

Thần kinh vận nhãn ngoài

Hình 38: Các dây thần kinh sọ đi trong xoang tĩnh mạch hang

1/12/2017

12 ĐÔI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

19


Thần kinh mặt (VII)








1/12/2017

Rễ vđ và rễ cảm giác
Nguyên ủy thật: nhân
nằm trong cầu não

gồm: nhân tk mặt,
nhân nước bọt trên.
Nguyên ủy hư: rãnh
hành cầu.
Đường đi chia 3
đoạn: đoạn trong sọ,
đoạn trong xương đá,
đoạn ngoài sọ.
Vận động cho các cơ
bám da mặt và cổ.

12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

20


Thần kinh mặt (VII)




1/12/2017

Thần kinh trung gian
(VII’): là các tế bào
hạch gối. Tận hết ở
1/3 trên nhân bó đơn
độc.
Cảm giác vò giác 2/3
trước lưỡi. Chi phối bài

tiết tuyến lệ, tuyến
nước bọt, tuyến nhầy
niêm mạc.

12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

21


Thần kinh tiền đình ốc tai
(VIII)

Gồm phần tiền đình
giữ thăng bằng và
phần ốc tai có cn
thính giác
Nguyên ủy thật:
Phần tiền đình: TB
của hạch tiền đình
ở tai trong.
Phần ốc tai: TB
của hạch xoắn ốc
tai.
Nguyên ủy hư: Rãnh
hành cầu.

1/12/2017

12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

22


Thần kinh tiền đình ốc tai
(VIII)


1/12/2017

12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

Các sợi trung ương của
hai hạch này chui qua
đáy ống tai trong chụm
lại tạo nên dây TK tiền
đình ốc tai. TK này
chạy cùng TK mặt
thoát ra khỏi lỗ ống tai
trong để vào hố sọ sau
rồi tách làm 2 rễ: rễ
trên (rễ tiền đình), rễ
dưới (rễ ốc tai) tận hết
ở các nhân cầu não
23


Thần kinh thiệt hầu (IX)
Nguyên ủy thật: VĐ: nhân hoài
nghi, nhân lưng tk thiệt hầu,
nhân nước bọt dưới.


CG và vò giác: tb
hạch trên và hạch
dưới IX
Nguyên ủy hư: rãnh bên hành
não.
 Chui qua lỗ TM cảnh để
thoát ra ngoài sọ.
 VĐ các cơ vùng hầu, Cảm
giác và vò giác 1/3 sau lưỡi,
bài tiết tuyến mang tai.
1/12/2017

12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

24











Thần kinh lang thang (X)
Nhiệm vụ đối giao cảm
Nguyên ủy thật: VĐ: 1/3

giữa nhân hoài nghi, nhân
lưng tk lang thang.

CG: hạch trên và
hạch dưới tk X.
Nguyên ủy hư: rãnh bên
sau hành não.
Chui qua lỗ TM cảnh để
thoát ra ngoài sọ ở đoạn
trong hố sọ sau.

Đoạn trong bao cảnh cùng
với ĐM và TM cảnh trong.

1/12/2017

12 ĐƠI TK SỌ-BS NGUYỄN TRƯỜNG KỲ

25