Sáng Kiến Kinh Nghiệm Phương Pháp Sử Dụng Câu Hỏi Để Phát Huy Tính Tích Cực Và Gây Hứng Thú Cho Học Sinh Trong Dạy Học Lịch Sử

Sáng kiến kinh nghiệm

A. ĐẶT VẤN ĐỀ:
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Tại bất kì đất nước nào, những đổi mới giáo dục ở phổ thơng mang tính
cải cách giáo dục đều bắt đầu từ việc xem xét, điều chỉnh mục tiêu giáo dục với
những kì vọng mới về mẫu người học sinh có được sau q trình giáo dục. Đổi mới
dạy học nói chung và đổi mới dạy học lịch sử nói riêng là một q trình được thực
hiện thường xun và kiên trì, trong đó có nhiều yếu tố quan hệ chặt chẽ với nhau .
Dạy như thế nào, học như thế nào để đạt được hiệu quả học tập tốt nhất là
điều mong muốn của tất cả thầy cô giáo chúng ta. Muốn thế phải đổi mới phương
pháp, biện pháp dạy và học. Người giáo viên phải tổ chức một cách linh hoạt các
hoạt động của học sinh từ khâu đầu tiên đến khâu kết thúc giờ học, từ cách ổn định
lớp, kiểm tra bài cũ đến cách học bài mới, củng cố, dặn dò. Những hoạt động đó
giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một cách tự giác, chủ động, tích cực, sáng tạo và
ngày càng yêu thích, say mê mơn học.
Vậy làm thế nào để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch
sử? Có rất nhiều biện pháp, ví như: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan;
phương pháp hướng dẫn học sinh ghi nhớ sự kiện lịch sử, nắm vững và sử dụng sách
giáo khoa, vở bài tập, tiến hành công tác ngoại khố; sử dụng câu hỏi...vv.. Trong đó
phương pháp quan trọng nhất để phát huy tính tích cực của học sinh trong giờ học
nói chung và giờ học lịch sở nói riêng đó là phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi .
Vì phương pháp này rất có ưu thế để phát triển tư duy của học sinh. Quá trình hoạt
động chung, thống nhất giữa thầy và trị nhịp nhàng sẽ làm cho học sinh nắm vững
hơn những tri thức, hình thành kĩ năng, kĩ xảo và bồi dưỡng phẩm chất đạo đức,
hình thành nhân cách cho các em.
Để góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung , dạy học lịch sử
nói riêng, qua thực tiễn dạy học ở trường THPT Tĩnh Gia 1 , tôi xin mạnh dạn trình
bày một số vấn đề về “Phương pháp sử dụng câu hỏi để phát huy tính tích cực và
gây hứng thú cho học sinh trong dạy học Lịch Sử ”
GV: Lê Thị Hải Ngọc

Trường THPT Tĩnh Gia I

1


Sáng kiến kinh nghiệm
Qua đề tài này, tôi mong muốn sẽ góp một phần nhỏ giúp giáo viên tiến hành một
giờ dạy học lịch sử đạt hiệu quả tốt hơn, học sinh tích cực chủ động trong việc tiếp
thu lĩnh hội kiến thức của bài học. Đây cũng là lí do tơi chọn dề tài này.
II. ĐỚI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:
Đề tài xoay quanh việc nghiên cứu giảng dạy và học tập với “Phương pháp sử
dụng câu hỏi để phát huy tính tích cực và gây hứng thú cho học sinh trong dạy
học Lịch Sử”.
III. PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
Học sinh khối lớp 11 và học sinh khối lớp 12 trường THPT Tĩnh Gia 1
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
Để thực hiện tốt đề tài này tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu hổ trợ.
- Phương pháp phát vấn, nêu vấn đề.
- Thao giảng, dự giờ trao đổi ý kiến với các đồng nghiệp trong quá trình
dạy.
- Áp dụng kinh nghiệm phương pháp mới trên lớp.
- Kiểm tra đánh giá kết quả học sinh và làm bài để từ đó có điều chỉnh và
bổ sung.

GV: Lê Thị Hải Ngọc

Trường THPT Tĩnh Gia I

2


Sáng kiến kinh nghiệm

B. NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN:
Bản thân lịch sử xã hội loài người và bộ môn Lịch Sử có nhiều ưu thế trong
việc giáo dục thế hệ trẻ và gây cho họ một sự hứng thú thật sự. Bởi vì qua môn học
này tầm nhìn của họ đối với cuộc sống quá khứ - hiện tại - tương lai được mở rộng
hơn, họ tìm thấy trong dĩ vãng nhiều câu trả lời xác đáng cho hôm nay và ngày mai.
Chính vì vậy mà .G.Tsecnưsepxki nhà tư tưởng dân chủ Nga thế kỷ XIX đã nói
rằng: “Có thể không biết không say mê học tập môn Toán...có thể không biết hàng
nghìn môn khoa học khác nhưng dù sao đã là người có giáo dục mà không yêu thích
lịch sử thì chỉ có thể là một con người không phát triển đầy đủ về trí tuệ”
Như vậy giáo dục lịch sử nói chung dạy Lịch Sử ở trường nói riêng ta phải làm
thế nào để phát triển tư duy gây hứng thú học tập cho học sinh, vậy trước hết gợi cho
học sinh phải phát hiện vấn đề cần tìm hiểu, hay nói một cách khác “Đặt học sinh
vào tình huống có vấn đề”. Không thấy vấn đề không giải quyết vấn đề, vì việc học
tập là một hình thức của việc nhận thức khoa học, là một chuỗi các vấn đề được đặt
ra và được nhận thức ở mức độ cao hơn.
Có nhiều hình thức để tạo tình huống có vấn đề và giải quyết vấn đề như so sánh,
phân tích, đặt câu hỏi sử dụng các loại tư liệu tham khảo, đồ dùng trực quan, công
nghệ thông tin…
Một điểm quan trọng mà từ kinh nghiệm thực tiễn của giáo viên ở trường, dạy
như một công thức giáo điều rập khuôn, nếu sử dụng câu hỏi thì câu hỏi đặt ra quá
đơn giản, chỉ đòi hỏi học sinh trả lời có hoặc không. Điều này không giúp ích gì
trong việc tạo hứng thú cho hoc sinh.
Trái lại câu hỏi quá khó không vừa sức thì dễ làm các em nản chí,chính vì vậy câu
hỏi phải vừa đóng vừa mở. Vì vậy việc đặt câu hỏi có vai trò rất quan trọng trong giờ

dạy học Lịch Sử nói riêng và các môn học khác nói chung sẽ phát huy được tính tích
cực và gây hứng thú đối với học sinh.
GV: Lê Thị Hải Ngọc

Trường THPT Tĩnh Gia I

3


Sáng kiến kinh nghiệm
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN:
Ở trường THPT Tĩnh Gia1 đa số học sinh còn lười học, chưa say mê môn học
Lịch Sử. Nếu học thì các em chỉ học đới phó cịn sự say mê và hứng thú thật sự chưa
có. Vì vậy nên việc ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử còn yếu. Đa số
các em chưa độc lập suy nghĩ để trả lời câu hỏi mà phải lệ thuộc hoàn toàn vào sách
giáo khoa, hay chỉ nêu một mốc thời gian mà không diễn tả được thời gian đó nói lên
sự kiện gì. Bởi vậy bản thân các em nên có một phương pháp học như thế nào để
chiếm lĩnh kiến thức từ bài giảng của giáo viên.
Mặt khác, đôi khi một số đồng chí giáo viên ở trường chưa tuân thủ tính logic
của bộ môn, chưa cải tiến nội dung và phương pháp dạy học, chưa gây được hứng
thú học tập cho học sinh. Từ đó dẫn đến học sinh nhàm chán, học một cách thụ động,
dẫn đến chất lượng một số lớp còn thấp, tỉ lệ học sinh yếu còn nhiều.
Để khắc phục trình trạng trên và nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ở
trường, bản thân tôi đã cố gắng đưa ra các phương pháp học tập tích cực và mang lại
sự hứng thú cho các em cụ thể là: “Phương pháp sử dụng câu hỏi để phát huy tính
tích cực và gây hứng thú cho học sinh trong dạy học Lịch Sử”.
III. GIẢI PHÁP VÀ THỰC HIỆN:
1. Nêu câu hỏi đặt vấn đề.
* Đối với giáo viên :
- Trước khi bước vào bài mới, giáo viên nên nêu ngay câu hỏi định hướng

nhận thức cho học sinh. Các câu hỏi nêu vấn đề đưa ra vào đầu giờ nhằm động viên
sự chú ý, huy động các năng lực nhận thức của học sinh vào việc theo dõi bài giảng
để tìm câu trả lời . Những câu hỏi này là những vấn đề cơ bản của bài học mà học
sinh phải nắm. Đương nhiên, khi đặt câu hỏi không yêu cầu học sinh trả lời ngay mà
chỉ sau khi giáo viên đã cung cấp đầy đủ sự kiện thì học sinh mới trả lời được.
Ví dụ: Khi dạy Bài 1: Nhật Bản (chương I, Sách giáo khoa lịch sử 11, trang 4).

GV: Lê Thị Hải Ngọc

Trường THPT Tĩnh Gia I

4


Sáng kiến kinh nghiệm
Giáo viên đặt câu hỏi: Vì sao trong cùng một hoàn cảnh Châu Á (Giữa thế kỷ XIX
đầu thế kỷ XX), Nhật thoát khỏi số phận là nước thuộc địa trở thành một nước đế
quốc chủ nghĩa hùng mạnh?
Ví dụ: Khi dạy Lịch sử lớp 12. Bài 13 “Phong trào dân chủ ở việt nam từ 19251930” (Sách giáo khoa lịch sử 12, trang 76).
Sau khi kiểm tra bài cũ (Nội dung bài 12), tôi hướng dẫn học sinh đi đến nhận
định rằng: ”Cách mạng Việt Nam đang đứng trước một cuộc khủng hoảng về đường
lối cách mạng”. Thực chất là khủng hoảng về vai trò lãnh đạo cách mạng của một
giai cấp tiên tiến nhất trong xã hội. Tôi đặt câu hỏi: Muốn giải quyết sự khủng hoảng
này trước hết cần phải có điều kiện gì?
Tôi để học sinh suy nghĩ và phát biểu, các em có nhiều ý kiến khác nhau ( Ví dụ:
cần có sự chuyển biến căn bản trong xã hội Việt Nam hoặc cần có sự ra đời và
trưởng thành của một giai cấp, cần có nhân vật lịch sử nhận thức được sứ mệnh của
thời đại.)
Tôi đánh giá ý kiến trên và giới thiệu bài mới :”Ta hãy xem lịch sử giải quyết
những vấn đề trên như thế nào?” tôi vào bài mới.

* Đối với học sinh:
Câu hỏi loại này thường là câu hỏi có tính chất bài tập muốn trả lời phải huy động
kiến thức cơ bản của toàn bài. Chính vì vậy học sinh phải chuẩn bị bài và trả lời
trước các câu hỏi cuối mục ở nhà , chú ý, tập trung cao độ theo dõi bài giảng , chọn
lọc sự kiện và trình bày trên lớp.
2.Xác định mối liên hệ , xâu chuỗi giữa câu hỏi với các sự kiện, hiện tượng trong
bài học.
- Một trong những biện pháp sư phạm là xác lập mối liên hệ giữa câu hỏi các sự
kiện, hiện tượng lịch sử trong bài.
Ví dụ :
Sau khi học xong (Chương I. Phần lịch sử Việt nam “Việt Nam từ 1858 đến cuối
thế kỷ XIX” Sách giáo khoa lịch sử 11, trang 106). Chúng ta có thế tổ chức trị chơi ơ
GV: Lê Thị Hải Ngọc

Trường THPT Tĩnh Gia I

5


Sáng kiến kinh nghiệm
chữ để cho các em xâu chuổi các sự kiện, hiện tượng lịch sử lại với nhau để các em
khắc sâu hơn kiến thức và có hứng thú học tập thông qua các câu hỏi gợi ý .
*Hệ thống câu hỏi cho trò chơi như sau:
Câu 1: Ri-vi-e bị giết ở đâu?
Câu 2: Ông vua trẻ kiên quyết chống Pháp là ai?
Câu 3: Tên hiệp ước triều đình Huế kí với Pháp năm 1884?
Câu 4: Thành miền Tây mà Phan Thanh Giản dâng cho Pháp?
Câu 5: Tên thật của vua Hàm Nghi?
Câu 6: Tên dãy núi vua Hàm Nghi vượt sang để sang Hà Tĩnh ?
Câu 7: Người đứng đầu phe chủ chiến là ai?

Câu 8: Nơi vua Hàm Nghi bị đi đày?
Đáp án của các ô chữ:

P

H
A T Ơ
T R Ư
T Ô
A N

C
A
N
V
Ư
Ơ
N
G

Â
M
Ô
I
N
N
T
I

U

N
T
N
G
G
H
Ê

G
G

I
H

Â
I

Y

H
L
S
Â
R

L
I
Ơ
T
I

O
C
N
T

N
H

G

H

U Y

Ê

T

Từ hàng dọc: Cần Vương
Những kiến thức này được sắp xếp trình diễn trên màn hình,(viết lên bảng phụ
hoặc trên khổ giấy to) để các em có thể quan sát được câu hỏi và hệ thống kiến thức,
học sinh tự tìm ra câu trả lời, tìm ra mối liên giữa chúng. Trong học sinh sẽ có cuộc
tranh luận đâu là từ chìa khố của ô chữ và học sinh rẽ phát hiện ra chìa khố là
“Cần Vương”. Cách lập bảng như vậy hợp với cách sử dụng câu hỏi sẽ có hiệu quả
khơng chỉ về nắm kiến thức mà cịn có tác dụng giáo dục , rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo,
phát triển tư duy cho học sinh và giúp các em tránh nhàm chán trong các tiết học.

GV: Lê Thị Hải Ngọc

Trường THPT Tĩnh Gia I

6


Sáng kiến kinh nghiệm
- Việc xây dựng bảng các sự kiện qua các câu hỏi trò chơi và mối liên hệ giữa
chúng là một trong những biện pháp giúp học sinh nhớ ngay sự kiện cơ bản ở trên
lớp, đồng thời kích thích tính tích cực học tập của các em.
3. Xây dựng hệ thống câu hỏi ở trên lớp:
- Trong quá trình giảng dạy ở trên lớp, giáo viên còn phải biết đặt ra và giúp học
sinh giải quyết các câu hỏi có tính chất nhận thức kiến thức. Một hệ thống câu hỏi tốt
nêu ra trong qúa trình giảng dạy phải phù hợp với khả năng của các em, kích thích tư
duy phát triển. Đồng thời tạo ra mối liên hệ bên trong của học sinh và giữa học sinh
với giáo viên. Tức là mỗi câu hỏi đưa ra, mỗi học sinh và cả giáo viên phải thấy rõ
vì sao trả lời được ? Vì sao khơng trả lời được ? Câu hỏi quá khó hay chưa đủ sự
kiện, tư liệu để các em trả lời .
- Trong sách giáo khoa, thường sau mỗi mục, mỗi bài có từ 1 đến 3 câu hỏi ,
những câu hỏi này là cơ sở để giáo viên xác định kiến thức trong sách , đồng thời bổ
sung để xây dựng hệ thống câu hỏi của bài. Câu hỏi phải có sự chuẩn bị từ khi sọan
giáo án, phải có dự kiến nêu ra lúc nào ? Học sinh sẽ trả lời như thế nào ? Đáp án ra
sao? Rõ ràng việc sử dụng câu hỏi trong dạy học còn là một nghệ thuật. Những câu
hỏi đặt ra bắt buộc học sinh phải suy nghĩ, phải kích thích được lịng ham hiểu biết,
trí thơng minh, sáng tạo của học sinh. Đặc biệt là giúp học sinh yếu kém tích cực
hoạt động và dần dần hình thành kiến thức cơ bản cho các em qua hệ thống câu hỏi ,
từ đó các em có hứng thú học tập và xây dựng bài hơn.
- Thơng thường trong q trình giảng dạy chúng ta thường đặt ra nhiều loại câu
hỏi, căn cứ vào tính chất, đặc điểm của các kiến thức lịch sử, chúng ta có các loại câu
hỏi. Cụ thể:
* Loại câu hỏi về sự phát sinh các sự kiện, hiện tượng lịch sử mà chúng ta thường

hỏi về nguyên nhân , bối cảnh hay hoàn cảnh lịch sử của sự kiện, hiện tượng lịch sử
và thường áp dụng cho đối tượng học sinh yếu kém.
Ví dụ:

GV: Lê Thị Hải Ngọc

Trường THPT Tĩnh Gia I

7


Sáng kiến kinh nghiệm
- Nguyên nhân bùng nổ chiến tranh thế giới lần thứ hai (Bài 17 Lịch sử 11
trang 90).
- Nguyên nhân dẫn đến cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn, Nam Kì, Binh biến Đơ
Lương (Bài 16 SGK Lịch sử 12 trang 105).
Loại câu hỏi này thường xuất hiện vào phần đầu bài giảng. Bởi vì bất kì một sự
kiện, hiện tượng lịch sử nào đều xuất hiện trong hoàn cảnh lịch sử nhất định, đều có
nguyên nhân phát sinh của nó. Đây cũng là một đặc điểm tư duy của lịch sử cần hình
thành từng bước cho học sinh .
* Loại câu hỏi về quá trình, diễn biến, phát triển của sự kiện hiện tượng lịch sử
như diễn biến của các cuộc khỡi nghĩa , diễn biến các cuộc cách mạng
Ví dụ :
- Hãy trình bày diễn biến chiến dịch Biên giới thu đông 1950 ( Bài 18 Sách
Lịch sử 12 trang 135) .
- Trình bày quá trình hoạt động của Nguyễn ái Quốc trong thời gian ở Pháp
(Bài 12lịch sử lớp 12 trang 81).
Tuy đây là câu hỏi ít suy luận song lại đòi hỏi trí nhớ, phải biết nhiều sự kiện
địa danh, nhân vật để giúp học sinh phát triển trí nhớ nên cần phải chia câu hỏi thành
nhiều câu hỏi nhỏ, đồng thời lập các bảng niên biểu, mối liên hệ giữa các sự kiện.

* Câu hỏi nêu lên đặc trưng bản chất của các hiện tượng lịch sử, bao gồm sự đánh
giá và thái độ của học sinh đối với các hiện tượng lịch sử ấy. Loại câu hỏi này
thường dùng cho học sinh khá giỏi khi thảo luận để bổ trợ kiến thức cho các đối
tượng yếu kém.
Ví dụ:
- Tại sao Nguyễn Tất Thành lại ra đi tìm đường cứu nước? Hướng đi của Người
có gì mới so với các nhà u nước chống Pháp trước đó? ( Bài 24 SGK Lịch Sử
11 trang 153).

GV: Lê Thị Hải Ngọc

Trường THPT Tĩnh Gia I

8


Sáng kiến kinh nghiệm
- Tại sao nói từ năm 1858 đến năm 1884 là quá trình triều đình Huế đi từ đầu
hàng từng bước đến đầu hàng toàn bộ trước quân xâm lược ( bài 19 Lịch sử lớp
11 trang 106 ).
- Tại sao nói, ngay sau khi ra đời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hồ ở vào tình
thế “ Ngàn cân treo sợi tóc”? ( Bài 17 SGK Lịch Sử 12 trang 121 ).
Thường thì những câu hỏi này khó đối với học sinh, nó địi hỏi các em phải biết
phân tích, đánh giá, biết bày tỏ thái độ của mình đối với sự kiện, hiện tượng lịch sử .
Học sinh rất ngại trả lời những câu hỏi này, tuy nhiên giáo viên cần kiên trì đưa thêm
những câu hỏi gợi mở giúp các em trả lời câu hỏi của mình.
Ví dụ:
- Khi dạy bài 16 – Phong trào giải phóng dân tộc và Tổng khởi nghĩa cách Tháng
Tám ( 1939- 1945)
+ Câu hỏi nhận thức: Tại sao khi phát xít Nhật đầu hàng đồng minh, Đảng ta

quyết định Tổng khởi nghĩa dành chính quyền trong tồn quốc?
+ Câu hỏi gợi mở: Chủ trương khởi nghĩa vũ trang đề ra trong hội nghị TW lần
thứ VIII ( tháng 5- 1941) là gì? Các yếu tố nào ( về thời cơ cách mạng ) đã xuất hiện
đầy đủ ở nước ta lúc bấy giờ chưa?
* Loại câu hỏi tìm hiểu kết quả, nguyên nhân dẫn đến kết quả đó và ý nghĩa lịch
sử của sự kiện với dạng câu hỏi này cũng dùng cho đối tượng hoạ sinh yếu kém để
các em tự phát hiện và chiếm lĩnh được kiến thức cơ bản và giúp các em hoạt động
liên tục trong q trình học tập.
- Lịch sử chính là quá trình phát triển liên tục, đan xen nhau giữa các sự kiện hoặc
một hiện tượng hay một quá trình lịch sử nào đó. Cần cho học sinh thấy rõ được kết
quả của sự vận động đó, nguyên nhân thắng lợi hay thất bại và ảnh hưởng của nó đối
với q trình phát triển lịch sử.
Ví dụ:
- Trình bày ý nghĩa lịch sử của cách mạng tư sản Pháp 1789 -1794 (lịch sử 11Nâng cao trang 21).
GV: Lê Thị Hải Ngọc

Trường THPT Tĩnh Gia I

9


Sáng kiến kinh nghiệm
- Em hãy nêu ý nghĩa của việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam 3.2.1930
(Lịch sử 12 trang 89).
- Trình bày ý nghĩa lịch sử và nguyên nhân thành công của cách mạng tháng
Tám năm 1945.(lịch sử 12 trang 119).
Để trả lời những câu hỏi này, học sinh dựa vào SGK để trả lời bằng ngôn ngữ của
mình chứ khơng lặp lại sách giáo khoa .
* Loại câu hỏi đối chiếu, so sánh giữa sự kiện, hiện tượng lịch sử này với sự kiện,
hiện tượng lịch sử khác mà các em đã học . Đây là loại câu hỏi khá khó đối với học

sinh ( Ưu điểm của loại câu hỏi này là vừa giúp cho học sinh cũng cố ôn tập lại kiến
thức cũ vừa tiếp nhận kiến thức mới và áp dụng khi hoạt động thảo luận nhóm để
các em bổ trợ kiến thức cho nhau và cùng nhau giải quyết vấn đề.
Ví dụ:
- So sánh hồn cảnh, nội dung, tác dụng của chính sách cộng sản thời chiến với
chính sách kinh tế mới của Lê Nin và Đảng Bơn sê vích.(lịch sử 11 trang 52 - 53).
- Khi học bài 22 “ Nhân dân hai miền trực tiếp chiến đấu chống Mĩ cứu nước
( 1965 – 1973)” ( Lịch sử 12 trang 173) Có câu hỏi : Chiến lược “ Chiến tranh cục
bộ” và “chiến tranh đặc biệt” của Mĩ ở Miền Nam có điểm gì giống nhau và khác
nhau?
- Khi dạy bài 14 Nhật Bản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới ( Lịch sử 11 trang 74)
có câu hỏi so sánh sự giống nhau và khác nhau trong chính sách đối ngoại của Mĩ và
Nhật Bản sau chiến tranh thế giới lần thứ 2 .
* Câu hỏi có tính chất phân tích, nhận định, đánh giá: Loại câu hỏi này bắt đầu
một mục hoặc đang trình bày một vấn đề, hay nội dung dẫn dắt, kết luận:
Ví dụ:
- Khi giảng phần 2 của Mục I trong bài 17: “Chiến tranh thế giới lần hai ( 19391945)” Sách giáo khoa lịch sử 11, trang 106. Trong mục 2 có sự kiện: “Liên Xô và
Đức ký hiệp ước không xâm phạm lẫn nhau (23-8-1939)”. Giáo viên đặt câu hỏi:

GV: Lê Thị Hải Ngọc

Trường THPT Tĩnh Gia I

10


Sáng kiến kinh nghiệm
Tại sao Liên Xô kí hiệp ước không xâm phạm với Đức? Tại sao Phát xít chấp
nhận điều này?
- Khi dạy bài 15 “Phong trào dân chủ 1936-1939” (Sách giáo khoa lịch sử

12, trang 98). Khi nói đến chủ trương của Đại Hội Quốc Tế lần thứ VII(1935)
….Trong tình hình chuyển biến như trên (Về yêu cầu cách mạng Thế Giới và phong
trào cách mạng nước Pháp). Câu hỏi:
Đảng ta có thể vẫn giữ chủ trương đánh đổ thực dân Pháp và phong kiến được
không? Nếu tiếp tục chủ trương đó sẽ dẫn đến hậu quả như thế nào?
Hai câu hỏi trên sẽ giúp học sinh hiểu được nhận định của Đảng lúc bấy giờ.
Tóm lại :Các loại câu hỏi nêu trên tạo thành một hệ thống câu hỏi hồn chỉnh, giúp
cho học sinh trong q trình học tập lịch sử phát hiện ra nguyên nhân, diễn biến, kết
quả và ý nghĩa của một sự kiện hay một q trình lịch sử. Những câu hỏi đó giáo
viên vận dụng nhuần nhuyễn trong các tiết dạy không chỉ cho các em biết được các
sự kiện mà đi sâu hiểu bản chất của sự kiện, nó khơng chỉ địi hỏi học sinh nhớ các
sự kiện lịch sử cơ bản mà phải suy nghĩ nhận thức sâu sắc bản chất của sự kiện lịch
sử .
4. Vận dụng hệ thống câu hỏi phát huy tính tích cực của học sinh vào một mục
cụ thể :
+ Thiết kế câu hỏi gợi mở để giải quyết câu hỏi nhận thức:
Khi dạy đến tiểu mục 3. “Hòa hoãn với Pháp nhằm đẩy quân Trung Hoa Dân
Quốc ra khỏi nước ta” của Mục III trong bài 17: “Nước Việt Nam dân chủ cộng
hòa từ sau ngày 2-9-1945 đến trước ngày 19-12-1946” (Sách giáo khoa lịch sử 12,
trang 121).Tiết 2.
Giáo viên tổ chức cho học sinh tìm hiểu sự bắt tay hịa hỗn giữa Trung Hoa
Dân Quốc và Pháp qua Hiệp ước Hoa – Pháp (28-2-1946), theo hiệp ước này Pháp
nhường cho THDQ một số quyền lợi về kinh tế trên đất Trung Quốc và được vận
chuyển hàng hóa qua cảng Hải Phịng vào Hoa Nam khơng phải đóng thuế. Ngược
lại, Pháp đưa qn ra miền Bắc thay thế quân THDQ làm nhiệm vụ giải giáp khí
GV: Lê Thị Hải Ngọc

Trường THPT Tĩnh Gia I

11

Sáng kiến kinh nghiệm
giới quân Nhật. Điều này vi phạm trắng trợn chủ quyền của dân tộc ta, coi Việt
Nam là món hàng để trao đổi. Trước tình hình đó, Đảng ta có chủ trương, sách lược
gì để đối phó? Giáo viên đưa ra câu hỏi nhận thức:
C©u hái nhËn
thøc

Vì sao Đảng, Chính
phủ ta và Hồ Chủ
Tịch lại kí với thực
dân Pháp Hiệp định
sơ bộ ngày 6.3.1946

Một là:
Đánh Pháp trước
khi Pháp đưa
quân ra miền
Bắc. Như vậy
cùng một lúc phải
đánh cả Pháp lẫn
Tưởng

GV: Lê Thị Hải Ngọc

Dù kiÕn tr¶ lêi

Vì Pháp và Tưởng
kí thoả hiệp chính

trị ( 28.2.1946)
Việc làm này buộc
Đảng phải lựa chọn
1 trong 2 con
đường hành động

Hai là:
Hoà với Pháp
mượn tay Pháp
đuổi Tưởng về
nước, loại bớt một
kẻ thù nguy hiểm,
kéo dài thời gian
hồ bình để chuẩn
bị lưc lượng về
mọi mt chng
Phỏp sau ny

Câu hỏi gợi
mở

1.Vic Phỏp v
Tng kớ hip
nh chính trị
28.2.1946 đặt ra
cho Đảng ta lựa
chọn 1 trong 2
con đường nào?
2. Đảng ta đã lựa
chọn con đường

nào? Vì sao?

Đảng ta đã lựa
chọn con đường
thứ hai vì đất
nước lúc này vơ
cùng khó khăn
khơng thê cùng
lúc đánh nhau với
nhiều kẻ thù, hơn
nữa lúc này Pháp
đưa quân ra miền
Bắc với danh
nghĩa chính thống

Trường THPT Tĩnh Gia I

12


Sáng kiến kinh nghiệm
5. Những kết quả đạt được sau khi áp dụng đề tài:
- Qua việc vận dụng sáng kiến“ Phương pháp sử dụng câu hỏi để phát huy
tính tích cực và gây hứng thú cho học sinh trong dạy học Lịch Sử” vào các tiết dạy
của tôi đã mang lại kết quả khả quan. Trước hết bản thân đã nhận thấy rằng những
kinh nghiệm này rất phù hợp với chương trình sách giáo khoa mới và với những tiết
dạy theo hướng đổi mới. Học sinh có hứng thú học tập hơn, tích cực chủ động sáng
tạo để mở rộng vốn hiểu biết, đồng thời cũng rất linh hoạt trong việc thực hiện nhiệm
vụ lĩnh hội kiến thức và phát triển kĩ năng. Khơng khí học tập sơi nổi, nhẹ nhàng,
học sinh u thích mơn học hơn và đạt được kết quả cao hơn trong các kì thi.

Với việc áp dụng đề tài “Phương pháp sử dụng câu hỏi để phát huy tính tích
cực và gây hứng thú cho học sinh trong dạy học lịch sử” đối với khối lớp 11 và 12
trải qua hai kỳ của năm học 2012 – 2013, kết quả đạt được như sau:
Học kỳ I - Năm học 2012 -2013:
Lớp SLHS
11A2
11A6
12A8
12A9

47
44
42
43

Giỏi
SL
%
3
6,4
1
2,3
5
11,9
3
7

Khá
Tb
SL

% SL %
16
34 27 57,4
12 27,3 27 61,4
23 54,8 14 33,3
17 39,5 23 53,5

Yếu
SL
%
1
2,2
4
9
0
0
0
0

Kém
SL
%
0
0
0
0
0
0
0
0

Yếu
SL %
0
0
0
0
0
0
0
0

Kém
SL %
0
0
0
0
0
0
0
0

Học kỳ II - Năm học 2012 -2013:
Lớp SLHS
11A2
11A6
12A8
12A9

47
44
42
43

Giỏi
SL
%
7
15
3
6,8
12 28,6
7
16,3

SL
25
23
22
22

Khá
Tb
% SL %
53,1 15 31,9
52,3 18 40,9
52,4 8
19
51,2 14 32,5

C. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT:
I. KẾT LUẬN:
Thông qua kết quả bộ môn Lịch Sử của trường, tôi thấy đây là phương pháp tốt
có thể vận dụng rộng rãi cho nhiều môn học khác. Chính nó đã tạo điều kiện cho
13
GV: Lê Thị Hải Ngọc
Trường THPT Tĩnh Gia I


Sáng kiến kinh nghiệm
chúng ta thực hiện tốt nguyên lí giáo dục của Đảng và đáp ứng được yêu cầu cơ bản
của công cuộc cải cách giáo dục là: Rèn luyện và phát triển tư duy, phát triển trí
thông minh của học sinh.
Điều cần thiết của người giáo viên là phải biết vận dụng linh hoạt cho từng nội
dung bài giảng, cho từng đối tượng và điều kiện lên lớp.
Vấn đề luôn đặt ra cho người giáo viên chúng ta trước giờ lên lớp phải hướng dẫn
học sinh học tập như thế nào đây, để thể hiện được bản chất của quá trình dạy và học,
là quá trình nhận thức tích cực về phía học trò dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
Vậy giáo viên dạy tốt dạy hay, dạy để các em học sinh hứng thú, đam mê học tập
nói chung và học môn Lịch Sử nói riêng, người giáo viên phải nắm bắt thật nhiều
phương pháp, kết hợp đồ dùng trực quan, áp dụng công nghệ thông tin…Trong đó
việc sử dụng câu hỏi là một yếu tố quan trọng để phát huy tính tích cực, sôi động
hứng thú trong giờ học. Để làm được điều này đội ngủ giáo viên chúng ta phải có
nhiều cố gắng, công phu ở mọi khâu, từ chuẩn bị bài giảng đến đồ dùng trực
quan...Đến khâu lên lớp cho đến khâu cũng cố và dặn dò.
Hơn nữa giáo viên phải luôn học tập, đọc sách càng nhiều càng tốt, mà qua đó có
thể khai thác sử dụng trong giảng dạy và giáo dục học sinh.
Công khó nhọc của chúng ta ắt sẽ được đền bù xứng đáng bằng những giờ dạy
tốt, học tốt.

II. ĐỀ XUẤT:
- Trong khuôn khổ của một sáng kiến tôi chỉ đưa ra một số ví du về các dạng câu
hỏi, vì vậy theo định hướng này giáo viên phải tiếp tục đào sâu nghiên cứu để xây
dựng được nhiều dạng câu hỏi tương tự để công tác dạy học đạt được kết quả cao
hơn.
- Duy trì phong trào viết sáng kiến kinh nghiệm hằng năm nhằm nâng cao chất lượng
dạy và học.
- Các sáng kiến có chất lượng hằng năm nên được triển khai rộng rãi làm tư liệu
giảng dạy cho giáo viên.
GV: Lê Thị Hải Ngọc

Trường THPT Tĩnh Gia I

14


Sáng kiến kinh nghiệm

XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hố, ngày 25 tháng 5 năm 2013
Tơi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết, khơng sao chép nội dung của nguời
khác
Người viết

Lê Thị Hải Ngọc

D. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.Gây hứng thú học tập lịch sử- năm 1983.

GV: Lê Thị Hải Ngọc

Trường THPT Tĩnh Gia I

15


Sáng kiến kinh nghiệm
(Nhà xuất bản giáo dục)

2.Phương pháp dạy học lịch sử- Năm 2001.
(Nhà xuất bản giáo dục)

3.Sách giáo khoa lịch sử 11 –Năm 2012
(Nhà xuất bản giáo dục)

4.Sách giáo khoa lịch sử 12 –Năm 2012
(Nhà xuất bản giáo dục)

5.Sách giáo viên lịch sử 11 -Năm 2008
(Nhà xuất bản giáo dục)

6.Sách giáo viên lịch sử 12 -Năm 2008
(Nhà xuất bản giáo dục)

GV: Lê Thị Hải Ngọc

Trường THPT Tĩnh Gia I

16

Sáng kiến kinh nghiệm

E. MỤC LỤC
A-MỞ ĐẦU
I.LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI……………………………………………Trang 1
II. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU………………………………......Trang 2
III. PHẠM VI NGHIÊN CỨU…………………………………...... Trang 2
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU…………………………...... Trang 2

B. NỘI DUNG
I.CƠ SỞ LÍ LUẬN………………………………………………… Trang 3
II.CƠ SỞ THỰC TIỄN……………………………………………. Trang 4
III. GIẢI PHÁP VÀ THỰC HIỆN………………………………… Trang 4

C. KẾT LUẬN
I. KẾT LUẬN……..……………………………………………… Trang 14
II. ĐỀ XUẤT…………………………………………….. ………. Trang 15

D.TÀI LIỆU THAM KHẢO……………………….Trang 16
E. MỤC LỤC……………………………………….Trang 17

GV: Lê Thị Hải Ngọc

Trường THPT Tĩnh Gia I

17

Sáng kiến kinh nghiệm

GV: Lê Thị Hải Ngọc

Trường THPT Tĩnh Gia I

18