Quá trình phát triển kinh tế - xã hội Philippin giai đoạn 1966 - 1986 Trong thời kỳ cầm quyền của Tổng thống F. Marcos

I H C QU C GIA HÀ N I
TR

NG

I H C KHOA H C XÃ H I VÀ NHỂN V N
=====================

QUANG TH NG C HUY N

QUÁ TRỊNH PHÁT TRI N KINH T -XÃ H I
PHILIPPIN GIAI O N 1966-1986
(Trong th i k c m quy n c a T ng th ng F. Marcos)

LU N ÁN TI N S L CH S

Hà N i ậ 2005


I H C QU C GIA HÀ N I
TR

NG

I H C KHOA H C XÃ H I VÀ NHỂN V N
=====================

QUANG TH NG C HUY N

QUÁ TRỊNH PHÁT TRI N KINH T -XÃ H I
PHILIPPIN GIAI O N 1966-1986

(Trong th i k c m quy n c a T ng th ng F. Marcos)

Chuyên ngành: L ch s c n đ i và hi n đ i
Mã s :

5.03.04

LU N ÁN TI N S L CH S

NG

I H NG D N KHOA H C:
1. PGS NGUY N QU C HỐNG
2. PGS. TS PH M
C THÀNH

Hà N i ậ 2005


I H C QU C GIA HÀ N I
TR

NG

I H C KHOA H C XÃ H I VÀ NHỂN V N
=====================

QUANG TH NG C HUY N

QUÁ TRỊNH PHÁT TRI N KINH T -XÃ H I

PHILIPPIN GIAI O N 1966-1986
(Trong th i k c m quy n c a T ng th ng F. Marcos)

Chuyên ngành: L ch s c n đ i và hi n đ i
Mã s :

5.03.04

LU N ÁN TI N S L CH S

Hà N i ậ 2005


M CL C
TRANG
TRANG PH BỊA
L I CAM OAN
M CL C
B N

PHILIPPIN

5

DANH M C CÁC CH VI T T T

6

DANH M C CÁC B NG

8

PH N M

9

Ch

ng 1:

U
KHỄI QUỄT TỊNH HỊNH KINH T -XÃ H I PHILIPPIN
20 N M SAU

1.1 Khái quát v đ t n

C L P (1946-1965)

c Philippin

21

1.2 C ng hoà Philippin 20 n m sau đ c l p (4/7/1946-30/12/1965)
1.2.1 C ng hoà Philippin
c khác

1.2.3 Tình hình kinh t -xư h i Philippin sau 20 n m đ c l p
1.3 Thành t u phát tri n kinh t -xã h i và thách th c đ t ra

ng 2:

S

29
29

1.2.2 Quan h c a Philippin v i M và các n

Ch

21

30
38
46

PHỄT TRI N KINH T -XÃ H I PHILIPPIN
T

1/1966

N 1/1981

51

2.1 B i c nh l ch s

51

2.2 Kinh t -xã h i Philippin trong nhi m k th nh t c a T ng th ng

54

Marcos (1/1966-/12/1969)
2.2.1 K ho ch n đ nh và phát tri n kinh t c a Marcos

54

2.2.2 Thành t u và nh ng v n đ kinh t còn t n t i

66

2.2.3 Chính sách phát tri n xư h i và nh ng v n đ đ t ra

68

2.3 Kinh t -xã h i Philippin giai đo n t 1-1970 đ n 1/1981

72

2.3.1 Cu c b u c t ng th ng n m 1969 và nh ng thách th c

72


đ i v i t ng th ng đ c c
2.3.2 Marcos t p trung quy n l c và t t

ng xây d ng ắXư h i m i”

2.4 Phát tri n kinh t trong th i k thi t quân lu t (9/1972-1/1981)

77
93

2.4.1 Chính sách c i cách ru ng đ t và phát tri n nông nghi p

94

2.4.2 Chính sách kinh t đ i ngo i m i, khuy n khích đ u t , tích c c

107

tìm ki m th tr

ng xu t kh u m i

2.4.3 M r ng khu v c kinh t nhà n

c

2.4.4 Chính sách phát tri n xư h i
2.5 Thành t u kinh t -xã h i trong th i k thi t quân lu t và nh ng

114
116
120

v n đ đ t ra
2.6 Phong trào ch ng ch đ đ c tài, đòi bãi b thi t quân lu t

Ch

ng 3:

126

CU C KH NG HO NG KINH T , CHệNH TR , XÃ H I
PHILIPPIN VÀ S

S P

C A CHệNH QUY N MARCOS

133

(1/1981-2/1986)

3.1 B i c nh qu c t và khu v c
3.2 Cu c kh ng ho ng chính tr

133
Philippin

134

3.2.1 T ng th ng Marcos ti p t c duy trì ch đ đ c tài

134

3.2.2 V ám sát Aquino và h u qu c a nó

136

3.2.3 Ho t đ ng v trang c a
3.3 Cu c kh ng ho ng kinh t

ng C ng s n t ng m nh

143
145

3.3.1 Cu c kh ng ho ng tài chính

145

3.3.2 Nh ng tác đ ng c a cu c kh ng ho ng kinh t đ n s n

151

xu t nông nghi p
3.3.3 Tình tr ng đói nghèo gia t ng
3.4 S s p đ c a chính quy n Marcos
3.4.1 Cu c b u c t ng th ng b t th

154
157
ng

3.4.2 Cu c n i d y EDSA và h i k t c a ắch đ Marcos”

3.5 Nh ng nguyên nhân kìm hãm kinh t -xã h i Philippin phát tri n

157
161
169


Ph n k t lu n

188

Danh m c các công trình khoa h c c a tác gi đã công b

194

Tài li u tham kh o

195

Ph n ph l c


PH N M

U

1. ụ ngh a khoa h c và th c ti n c a đ tài
N m 1967, Hi p h i các qu c gia

ông Nam Á (ASEAN) đ

c thành

l p. T 5 thành viên ban đ u, nay ASEAN đư tr thành t ch c c a 10 qu c
gia

ông Nam Á. G n 40 n m t n t i và phát tri n, đ n nay AESAN đ

c coi

là m t trong s t ch c liên k t khu v c thành công trên th gi i. ASEAN đư
có nh ng đóng góp quan tr ng trong b o v hoà bình, n đ nh và phát tri n
c a khu v c

ông Nam Á và Châu Á - Thái Bình D

ng. Hi n nay, tr

nh ng thách th c c a th k m i nh ch ng kh ng b , b o v môi tr

c
ng

sinh thái, s h i nh p m nh m n n kinh t th gi i... ASEAN càng ch ng t
vai trò quan tr ng trong vi c gi i quy t các v n đ c a th i đ i mà m t n

c

thành viên không th làm n i. H n n a, vi c m r ng đ i tho i gi a ASEAN
v i các n

c l n và các t ch c khu v c khác nh Nh t B n, Trung Qu c,

M , EU... đư đem l i cho khu v c

ông Nam Á m t v th chính tr ngày

càng cao và kh n ng h i nh p kinh t qu c t ngày càng l n.
Tháng 7-1995 Vi t Nam chính th c tr thành thành viên c a ASEAN.
ây là m c quan tr ng đánh d u s h i nh p c a Vi t Nam vào khu v c và
th gi i. T đó cho đ n nay, Vi t Nam đư có nhi u sáng ki n đóng góp vào s
l n m nh c a t ch c này.

ti p t c gi v ng và nâng cao h n n a vai trò

c a mình trong ASEAN, chúng ta, ngoài vi c c n ph i n l c phát tri n n n
kinh t đ t n
khu v c

c còn ph i t p trung nghiên c u sâu s c h n, toàn di n h n v

ông Nam Á, trong đó vi c nghiên c u v m i thành viên c a

ASEAN nh Philippin là r t c n thi t.
n

c bi t, Philippin là m t trong nh ng

c đ a ra sáng ki n thành l p ASEAN và đư có nhi u đóng góp cho s hình

thành và phát tri n c a t ch c này.

ng th i, Philippin c ng là m t n

c

l n có dân s đ ng th ba c a khu v c, sau Inđônêxia và Vi t Nam, nh ng có
n n kinh t ch cao h n các n

c thành viên m i c a ASEAN. Th c t ,

Philippin đư b qua các c h i thu n l i đ v

n lên tr thành n

c có trình


đ kinh t - xư h i phát tri n. Vì v y, nghiên c u quá trình phát tri n kinh t xư h i c a Philippin nh ng n m 1966-1986, m t giai đo n đ c bi t trong l ch
s Philippin, nh đ tài đư l a ch n c a lu n án, thi t ngh là m t đi u r t c n
thi t.
Vi t Nam đang trong quá trình công nghi p hoá, hi n đ i hoá đ t n

c,

đang chuy n t n n kinh t k ho ch hoá t p trung sang n n kinh t th tr

ng

theo đ nh h

ng Xư h i ch ngh a. Vì v y, tham kh o mô hình phát tri n kinh

t - xư h i c a nh ng n

c đư thành công hay ch a thành công đ t nh ng

kinh nghi m đó rút ra m t h

ng đi phù h p cho đ

c a Vi t Nam. Nh ng sai l m trong đ

ng l i phát tri n kinh t

ng l i phát tri n kinh t đ t n

c mà

Philippin đư m c ph i s là bài h c giúp Vi t Nam không l p l i, tránh ph i
tr giá cho nh ng sai l m t

ng t .

2. LỦ do và m c đích nghiên c u
N m 1946, M trao tr đ c l p cho Philippin, C ng hoà Philippin ra
đ i. Nhân dân Philippin b t tay vào xây d ng l i đ t n

c b tàn phá n ng n

sau chi n tranh. V i các chính sách phát tri n kinh t phù h p c a chính ph ,
n n kinh t Philippin đư nhanh chóng đ

c ph c h i và có nh ng b

c phát

tri n nh t đ nh.
Trong su t th p niên 50, Philippin có t c đ phát tri n kinh t cao đ ng
hàng th hai

châu Á, sau Nh t B n. Tuy nhiên, m t Philippin ắc t cánh”

trong nh ng n m 50 đư t ng đ

c các n

c xung quanh ng

ng m , h c t p

đư không duy trì đ oc t c đ phát tri n lâu dài. Philippin không th ti p t c
v

n lên đ tr thành n

c công nghi p m i nh Nam Tri u Tiên,

H ng Kông... trái l i, b t t h u thành n
n

c nghèo nh t c a khu v c

ài Loan,

c có n n kinh t ch đ ng trên các

ông Nam Á. Vì sao l i nh v y ? Có nhi u

nguyên nhân, nh ng có m t nguyên nhân mà không ai có th ph nh n, đó là
s c m quy n c a T ng th ng Marcos su t 20 n m (1966 - 1986) có nhi u sai
l m đư làm cho kinh t - xư h i Philippin r i vào kh ng ho ng, th t lùi, phát
tri n ch m l i so v i các n

c khác trong khu v c. H u qu tai h i c a đ

ng


l i lưnh đ o đ t n

c theo ki u đ c tài c a Marcos có th nói đ n nay

Philippin v n còn ph i tr giá.
L ch s

Philippin giai đo n 1966-1986 th

ng đ

c g i là ắth i k

Marcos”. Trong 20 n m c m quy n, đư có lúc T ng th ng Marcos đ

c đánh

giá là m t nhà lưnh đ o xu t s c nh t châu Á, nh ng đi u đó không có ngh a
ông là m t t ng th ng h t lòng ph n đ u cho s ph n vinh c a đ t n
h nh phúc c a nhân dân. Marcos lên n m quy n lưnh đ o đ t n

c, cho

c ngày 30-

12-1965, c ng là lúc n n kinh t c a Philippin b t đ u suy gi m sau m t th p
k có t c đ t ng tr

ng cao. Sau 4 n m c m quy n đ u tiên, Marcos đư th

hi n là m t T ng th ng có n ng l c lưnh đ o đ t n

c. Ọng tr thành ng

i

đ u tiên trong l ch s Philippin tái đ c c t ng th ng trong cu c b u c n m
1969. Song đ duy trì quy n l c lâu dài, Marcos đư dùng m i bi n pháp, th
đo n chính tr dù cho đi u đó làm t n h i đ n l i ích qu c gia. Tháng 9-1972
b ng vi c ban b thi t quân lu t trên c n
m i quy n l c, cai tr đ t n

c, Marcos chính th c thâu tóm

c theo ch đ đ c tài. Qu th c, xét

đi m nh t đ nh, Marcos đư g t hái đ

t ng th i

c nh ng thành tích đáng k trong phát

tri n kinh t , n đ nh chính tr xư h i c a đ t n

c. Ng

i dân Philippin đư

t ng đ t nhi u hy v ng vào Marcos, nh ng tin ông s đem l i cho h m t
cu c s ng t t đ p trong m t xư h i n đ nh và phát tri n. Th c t đư có lúc
ông làm đ

c ít nhi u nh v y. Nh ng đ tho mưn tham v ng quy n l c quá

l n c a mình, Marcos đư hu b n n dân ch truy n th ng c a đ t n
l p ch đ đ c tài, th c hi n đ

c, thi t

ng l i phát tri n kinh t - xư h i ch y u

nh m ph c v cho l i ích c a gia đình và nh ng ng
Hay nói cách khác, Marcos đư không th c hi n t ng tr

i b n thân c a ông ta.
ng kinh t đi đôi v i

phát tri n xư h i m t cách đúng m c. R t cu c, nh ng ng

i dân nghèo

Philippin không cam ch u đư n i d y l t đ ch đ đ c tài Marcos, khôi ph c
l i ch đ dân ch đ xây d ng m t xư h i ắcông b ng” và ắbình đ ng” cho
t t c m i ng

i.


V i nh ng lý do trên chúng tôi đư l a ch n đ tài: ắQuá trình phát tri n
kinh t - xã h i Philippin trong nh ng n m 1966-1986 (trong th i k c m
quy n c a T ng th ng Marcos)” đ làm n i dung nghiên c u cho Lu n án ti n
s l ch s (chuyên ngành L ch s th gi i). Giai đo n 1966-1986 là th i k
khá đ c bi t trong l ch s đ

ng đ i Philippin. Nghiên c u 20 n m c m quy n

c a T ng th ng Marcos hy v ng góp ph n lý gi i cho chúng ta hi u vì sao
Philippin đư không t n d ng đ
trong th p k 50 đ t đó v
đ tn

c các c h i, đi u ki n kinh t thu n l i đư có
n lên tr thành m t ắcon r ng”. Và cho đ n nay

c qu n đ o này v n ch a tìm đ

k p các n

c con đ

ng b t phá v

n lên đu i

c trong khu v c có n n kinh t v n có xu t phát đi m còn thua

kém h n nh Thái Lan, Inđônêxia và Malaixia.
M t lý do n a thúc đ y chúng tôi nghiên c u quá trình phát tri n kinh t
- xư h i c a Philippin nh ng n m 1966 -1986 là do hi u bi t c a chúng ta v
Philippin còn quá ít i, nh t là con đ

ng phát tri n kinh t - xư h i c a n

c

này. Vì v y, vi c nghiên c u đ hi u sâu m t giai đo n phát tri n kinh t - xư
h iđ

c in d u sâu đ m trong l ch s đ

ng đ i Philippin là h t s c c n thi t.

K t qu nghiên c u s giúp chúng ta hi u bi t rõ h n v Philippin, m t thành
viên c a ASEAN.
3. L ch s nghiên c u v n đ
Vi t Nam, m t s qu c gia nh Lào, C mpuchia, Thái Lan... đư đ

c

gi i thi u, nghiên c u khá k l ng và sâu r ng. Trái l i, do nhi u nguyên
nhân nh ng hi u bi t v đ t n
1975,

cnm

mi n Nam c ng ch có m t s ít n ph m mang tính khái l c v l ch

s - đ t n
n

c Philippin còn r t ít i, s sài. Tr

c - con ng

i Philippin. Cho đ n n m 1986, quan h gi a hai

c Vi t Nam - Philippin v n trong b u không khí l nh nh t do s lo ng i v

ch ngh a c ng s n trong chính sách đ i ngo i c a T ng th ng Marcos. Trong
kho ng 10 n m tr l i đây, khi Vi t Nam tr thành thành viên c a ASEAN,
Philippin m i đ

c m t s nhà nghiên c u Vi t Nam quan tâm nhi u h n,


nh ng Philippin th

ng đ

c đ c p đ n v i t cách là m t thành viên trong

b i c nh chung c a kh i ASEAN.
Giai đo n phát tri n kinh t - xư h i Philippin trong th i k 1966-1986
m i ch đ

c đ c p m t cách khái quát nh trong bài vi t c a tác gi Nguy n

Thu M : Con đ

ng phát tri n kinh t - xã h i c a Philippin (1946-1993) [11,

tr.139-188], Cao Minh Ch ng và Nguy n Thanh Nguyên: N n kinh t
Philippin qua các th i k l ch s [17, tr.182-224]. Trong n ph m Kinh t
Philippin c a

inh Quý

, xu t b n n m 1997 đư trình bày s l c các k

ho ch và chính sách phát tri n kinh t - xư h i, nêu lên nh ng m c tiêu và gi i
pháp th c hi n c a chính ph Philippin.

ó là các k ho ch ng n h n, trung

h n phát tri n kinh t 1946 đ n 1996. Tác gi còn phân tích đ c đi m m t s
l nh v c kinh t ch y u nh nông nghi p, các ngành công nghi p ch y u, h
th ng tài chính - ngân hàng c a Philippin, song v n ch mang tính khái l c.
Vai trò c a chính ph Philippin đ i v i s phát tri n kinh t đ t n
khi đ c l p đ n n m 1996 đư đ

ct

c tác gi Nguy n V n Hà trình bày khá c

th trong bài vi t: Vai trò c a chính ph trong phát tri n kinh t c a Philippin
sau đ c l p [18, tr. 221-261]. Sau khi phân tích vai trò c a chính ph
Philippin là ng

i đi u ti t n n kinh t đ t n

c, tác gi đư đ a ra m t s

nh n xét khá thuy t ph c v s thi u n ng l c c a chính ph Philippin trong
su t b n th p k và đi u đó đư ph n nào lý gi i vì sao cho đ n nay Philippin
v n là n

c có n n kinh t trì tr .

Nhìn chung, Philippin là qu c gia còn ít đ

c bi t đ n

Vi t Nam. Vì

v y, ắQuá trình phát tri n kinh t - xã h i Philippin nh ng n m 1966-1986”
là m t v n đ , t t nhiên, c ng ch a đ

c ai quan tâm nghiên c u, cho đ n khi

chúng tôi quy t đ nh l a ch n làm đ tài c a lu n án.
Trái l i, tình hình kinh t , xư h i Philippin th i k 1966-1986 l i đ
nhi u ng
Tr

i Philippin và ph

c

ng Tây nghiên c u khá cômg phu và k l ng.

c h t, chúng ta không th b qua n ph m ắThe Marcos regime:

rape of the nation” (Ch đ Marcos: s chi m đo t qu c gia) c a Filemon


C.Rodriguez. Tác gi ng

i Philippin đư trình bày toàn c nh b c tranh kinh

t , chính tr , xư h i c a Philippin. Ọng không ph nh n nh ng thành tích đư
đ tđ

c, đ ng th i c ng ch ra nh ng sai l m trong su t 20 n m c m quy n

c a T ng th ng Marcos. Theo ông, n n tham nh ng, h i l trong chính ph và
s đói nghèo c a đa s nhân dân còn kéo dài ch a bi t đ n bao gi m i k t
thúc.
Cu n ắThe meaning of land reform” (ụ ngh a c a c i cách ru ng đ t)
c a Conrado F. Estrella, B tr

ng c i cách nông nghi p d

i th i c m quy n

c a Marcos, cùng v i cu n ắLand reform in Asia” (C i cách ru ng đ t

châu

Á) c a Mariano N. Querol l i t p trung vào l nh v c c i cách ru ng đ t, m t
v n đ h t s c nh y c m

Philippin. C hai tác gi đ u nêu rõ t m quan tr ng

và s c n thi t c a c i cách ru ng đ t

Philippin và đ u cho r ng ch khi nào

Philippin th c hi n thành công c i cách ru ng đ t và s n xu t nông nghi p
c a Philippin đ

c đ u t phát tri n c gi i hoá, hi n đ i hoá thì nông dân

Philippin m i thoát kh i nghèo đói. H n n a, c i cách ru ng đ t còn là th

c

đo v công b ng xư h i.
n ph m ắVital documents on agrarian reform in the New Society”
(Nh ng tài li u ch ch t v c i cách ru ng đ t trong Xư h i m i) dày 410
trang đư t p h p t t c nh ng s c l nh quan tr ng nh t v c i cách ru ng đ t
c a T ng th ng Marcos c ng nh các thông t ch đ o th c hi n ch
c i cách ru ng đ t c a B tr

ng trình

ng B c i cách ru ng đ t t sau khi Philippin b

đ t trong tình tr ng thi t quân lu t.
V n trong l nh v c nông nghi p, cu n ắCapitalism in Philippine
agriculture” (Ch ngh a t b n trong nông nghi p Philippin) c a Rene E.
Ofreneo l i trình bày m t cách cô đ ng toàn b n n nông nghi p Philippin, t
nh ng tàn tích c a ch ngh a th c dân đ n ch
cu c cách m ng xanh d

ng trình c i cách ru ng đ t và

i th i Marcos. Cu n sách c ng phân tích s l thu c

ngày càng nhi u c a ch ngh a t b n nông nghi p Philippin d
c at b nn

c ngoài. Và cu i cùng là s t ng tr

is b o h

ng không đi đôi v i công


b ng xư h i, s đ c quy n trong nông nghi p đư d n đ n cu c kh ng ho ng
nông nghi p

Philippin đ u th p k 80.

M t tác gi Philippin có nhi u sách và bài vi t v kinh t - xư h i
Philippin giai đo n 1966-1986 ph i k đ n chính là T ng th ng Marcos. Sau
khi lo i b nh ng đánh giá ch quan c a tác gi , nh ng n ph m này giúp
ng

i đ c th y rõ ch tr

ng, đ

ng l i, chính sách su t 20 n m c m quy n

c a T ng th ng Marcos, đ c bi t là th i k cai tr đ t n

c theo ch đ đ c tài

c a ông. Cu n ắA president’s call to greatnes: a collection of speeches of
president Ferdinand E. Marcos” (Nh ng bài phát bi u quan tr ng c a T ng
th ng Marcos) dày 269 trang t p h p các bài phát bi u c a Marcos trên m i

l nh v c trong n m đ u nhi m k t ng th ng l n th nh t cu Marcos. Trong
các cu n: ắRevolution from the center”, (Cu c cách m ng t trung tâm),
ắTowards a Filipino ideology” (H

ng t i h t t

ng c a ng

i Philippin),

Marcos ch y u gi i thích cho hành đ ng d n đ n vi c ban b thi t quân lu t
trên c n
ch

c và trình bày t t

ng và n i dung ắXư h i m i” c a ông. Các

ng trình phát tri n kinh t - xư h i, phát tri n nông nghi p, phát tri n

công nghi p, chính sách ngo i giao m i trong th i k thi t quân lu t l i đ

c

trình bày qua các n ph m nh : ắNotes on the new society the Philippines I”
(Nh ng chú gi i v Xư h i m i c a Philippin, I), ắNotes on the new society
the Philippines II” (Nh ng chú gi i v Xư h i m i c a Philippin II). Ngoài ra,
Marcos còn ca ng i nh ng thành tích đư đ t đ

c v kinh t , chính tr , xư h i

c a Philippin trong quá trình xây d ng ắXư h i m i” trong các n ph m nh :
ắProgress and martial law” (S

ti n b

và thi t quân lu t), ắThe New

Philippine Republic” (C ng hòa Philippin m i).
Nhi u h c gi n

c ngoài, đ c bi t là M đư b nhi u công s c nghiên

c u tìm hi u tình hình kinh t , chính tr , xư h i Philippin, trong đó giai đo n
1966-1986 là đ i t
Phó giáo s

ng đ
kinh t

c nghiên c u khá công phu, k l ng.
thu c tr

ng đ i h c Massachusetts, James

K.Boyce, tác gi cu n: ắThe Philippines: The political economy of growth


and impoverishment in the Marcos Era” (Philippin: kinh t chính tr v t ng
tr

ng và đói nghèo trong th i đ i Marcos) đư đi sâu phân tích đ

ng l i phát

tri n kinh t c a chính ph Philippin t th p k 60 đ n h t th p k 80. Theo
tác gi , trong giai đo n này, l i ích xư h i t t ng tr

ng kinh t đư b thu h p

d n. Tình tr ng nghèo đói trong dân chúng ngày m t gia t ng. Xu t kh u
nông nghi p nh đ

ng, d a, chu i, d a c a Philippin ch làm l i cho m t s

ít ông ch giàu có ch không ph i cho chính ng

i lao đ ng. Ch

ng trình

đ y m nh s n xu t lúa c a Marcos thông qua cu c cách m ng xanh k t c c đư
đ y nông dân vào c nh thi u đói tr m tr ng h n. Chính sách vay n n

c

ngoài tràn lan mà th c ch t là đ làm giàu cho cá nhân h n là đ u t có hi u
qu c a chính ph Philippin c ng đ

c tác gi phân tích chi ti t.

Cu n: ắChangeless land: continuity and change in Philippine politics”
(M nh đ t không thay đ i: s

liên t c thay đ i trong đ i s ng chính tr

Philippin) c a David G. Timberman, m t chuyên gia ng
dõi v

i M chuyên theo

ông Nam Á l i kh o sát các y u t làm cho đ i s ng chính tr c a

Philippin không n đ nh trong su t 4 th p k , t đ u nh ng n m 60 đ n cu i
nh ng n m 90. Tác gi v ch tr n s l a b p chính tr c a Marcos khi ông s
d ng con bài thi t quân lu t đ thi hành ắch ngh a đ c đoán h p hi n” mà
th c ch t nh m duy trì quy n l c lâu dài.

ng th i, tác gi c ng ch ra nh ng

nguyên nhân d n đ n s s p đ c a chính quy n T ng th ng Marcos.
Cu n: ắCrisis in The Philippines: The Marcos era and beyond” (Kh ng
ho ng

Philippin: th i đ i Marcos và sau đó) do John Bresnan ch biên đư

t p h p đ

c nhi u bài vi t có n i dung phong phú v nhi u l nh v c nh :

tình hình xư h i Philippin; cu c kh ng ho ng chính tr ; cu c kh ng ho ng
kinh t ; m i quan h gi a M - Philippin. Các tác gi đư phân tích k nguyên
nhân bên trong c ng nh các y u t tác đ ng t bên ngoài d n đ n cu c
kh ng ho ng kinh t , chính tr và xư h i
cùng c a ch đ Marcos.

Philippin trong nh ng n m cu i


c trao tr đ c l p n m 1946, nh ng n n kinh t , chính tr , xư h i
Philippin v n ti p t c b M chi ph i m nh m . Th c ch t chính M là n
đ

ch

c

ng l i t các m i quan h kinh t , quân s , chính tr v i C ng hòa

Philippin, ng

c l i Philippin ph thu c n ng n h n vào M .

i u này đ oc

ph n nh trong các cu n: ắThe bases factor realpolitik of RP-US relations”
(Các nhân t c b n trong m i quan h Philippin- M ) c a Patricia Ann Paez,
ắU.S. Bases in the Philippines: in whose interest? ” (Các c n c quân s M
Philippin: l i ích thu c v ai ?) c a Boone Schirmer, Megan Van Frank và
Michael Bedford, ắU.S. Philippines economic relation” (Quan h kinh t M Philippin) do Center for Strateggic and International Studies (Trung tâm nhiên

c u chi n l c qu c t ) xu t b n, ắUnited States Military bases in the
Philippines: issues and scenarios” (Các c n c quân s M
kh và t

Philippin: quá

ng lai) do International studies Insntitute of the Philippines (Vi n

nghiên c u qu c t Philippin) xu t b n.
Bên c nh các ngu n tài li u sách, chúng tôi còn tham kh o các bài vi t
trong nhi u t p chí, đ c bi t là t p chí Asian Survey t n m 1960 đ n 1990.
ây là ngu n tài li u khá phong phú, cung c p nhi u l ng thông tin quý giá,
đa d ng v i nh ng cái nhìn nhi u chi u c a các tác gi ng
ho c chính ng

in

c ngoài

i Philippin. Qua đó giúp chúng tôi nhìn nh n v n đ m t cách

toàn di n h n, sâu s c h n và nh v y vi c đánh giá các s ki n c ng mang
tính chính xác và khách quan h n.
Có th th y, tình hình kinh t , xư h i, chính tr c a Philippin giai đo n
1966-1986 đư đ

c nhi u tác gi là ng

i ph

ng Tây và chính ng

Philippin quan tâm tìm hi u, nghiên c u k . Tuy nhiên, th

i

ng m i tác gi

ch t p trung sâu vào m t vài khía c nh thu c l nh v c kinh t ho c xư h i,
chính tr .
4. Ph m vi nghiên c u và ngu n t li u


- V không gian, đ tài nghiên c u quá trình phát tri n kinh t -xư h i
c a m t qu c gia thu c thành viên c a ASEAN là Philippin trong đó có s
li n h , so sánh v i các qu c gia khác thu c trong và ngoài khu v c.
- V th i gian, lu n án đi sâu nghiên c u giai đo n phát tri n kinh t xư h i c a Philippin giai đo n 1966-1986. Tuy nhiên, Philippin là n

c ch u

s đô h lâu dài c a Tây Ban Nha (h n 3 th k ) và M (g n n a th k ) nên
h u qu c a các chính sách đô h th c dân v n có nh h

ng ho c còn chi

ph i m nh m n n kinh t , xư h i, chính tr c a Philipin sau này. Vì v y lu n
án, trong m t ch ng m c nh t đ nh, đư trình bày khái quát v l ch s , đ t
n

c, kinh t , xư h i Philippin t khi b Tây Ban Nha xâm l c cho đ n khi

M trao tr đ c l p n m 1946 nh m đ m b o tính lôgic c a lu n án và giúp
cho ph n nghiên c u tr ng tâm rõ ràng, d hi u h n.
V n i dung, lu n án đi sâu phân tích đánh giá quá trình phát tri n c a
Philippin trên l nh v c kinh t - xư h i trong m i quan h tác đ ng bi n ch ng
gi a hai y u t này đ ng th i không th tách bi t chúng v i các y u t : chính
tri, đ a lý, v n hóa.

c bi t là tình hình chính tr c a Philippin nh ng n m

1966-1986 đư chi ph i m nh m đ
h ic an

ng l i, chính sách phát tri n kinh t - xư

c này.

Lu n án đư s d ng các ngu n tài li u chính sau đây:
a. Tài li u g c: bao g m các v n ki n chính th c c a nhà n

c

Philippin nh : Hi n pháp C ng hoà Philippin; các đ o lu t và s c l nh t ng
th ng; các thông báo hàng n m c a nhà n

c Philippin.

b. Sách báo và t p chí nghiên c u c a các h c gi Philippin và ph
Tây.

ng

ây là ngu n tài li u tham kh o r t quan tr ng do có l ng thông tin

phong phú đa d ng và có th ti p c n đ

c các quan đi m đáng giá khác nhau

v nhi u l nh v c.
c. Ngu n tài li u b ng ti ng Vi t: tuy là m ng tài li u còn r t ít nh ng
chúng tôi c ng c g ng s u t m và khai thác.
5. Ph

ng pháp nghiên c u


Ph

ng pháp nghiên c u ch y u c a lu n án d a trên quan đi m duy

v t l ch s , bi n ch ng và ph

ng pháp lu n s h c, trình bày quá trình hình

thành và phát tri n c a v n đ thông qua các s ki n l ch s tiêu bi u, phân k
các giai đo n phát tri n b ng các m c l ch s theo th i gian đ t đó rút ra
khái quát chung nh t.
Trong ch ng m c nh t đ nh, lu n án có s d ng ph

ng pháp khoa h c

liên ngành có liên quan đ n s h c nh đ a - chính tr , đ a - v n hoá, kinh t
h c phát tri n. Ngoài ra, các ph
đ

ng pháp đ i chi u, so sánh, th ng kê…c ng

c lu n án s d ng.
6.

óng góp c a lu n án

Lu n án đư t p h p, h th ng các ngu n tài li u v Philippin, nh t là các
tài li u g c.
ây là m t lu n án l ch s đi sâu nghiên c u s phát tri n kinh t - xư
h i Philippin giai đo n t 1966 đ n 1986. Lu n án cung c p m t b c tranh
khá toàn di n, bao quát và xác th c v tình hình kinh t - xư h i c a Philippin
trong ắth i k Marcos”. Vi c tìm hi u nh ng nguyên nhân đ lý gi i cho s
t t h u v kinh t -xư h i c a Philippin s là kinh nghi m quý đ i v i nh ng
n

c đang phát tri n, trong đó có Vi t Nam.
Lu n án là tài li u tham kh o cho vi c gi ng d y, h c t p và nghiên c u

v Philippin trong các tr

ng đ i h c, cao đ ng.

7. B c c c a lu n án
A. Ph n m đ u

B. ph n n i dung chính g m có 3 ch
Ch

ng:

ng 1: Khái quát tình hình kinh t - xư h i Philippin 20 n m sau
đ c l p (1946-1965)

Ch

ng 2: S phát tri n kinh t -xư h i Philippin t 1-1966 đ n 1-1981

Ch

ng 3: Cu c kh ng ho ng chính tr , kinh t c a Philippin và s s p
đ c a chính quy n T ng th ng Marcos (1-1981/2-1986).

C. Ph n k t lu n


Tài li u tham kh o
Ph n Ph l c



NH NG BÀI VI T C A TỄC GI

à CỌNG B

Cị LIÊN QUAN

N LU N ỄN

1.

ắTh c tr ng kinh t , xư h i Philippin trong th i k n m quy n c a F.
Marcos (1966-1986)”, T p chí Nghiên c u

ông Nam Á, s 4-1998, tr.

84-93.
2.

ắChính sách c i cách ru ng đ t c a T ng th ng Marcos”, T p chí
Nghiên c u

3.

ông Nam Á, s 3-2000, tr. 39-45.

ắCác chính sách c i cách ru ng đ t c a Philippin (t 1946 đ n cu i
nh ng n m 80)”, Tìm hi u l ch s v n hóa Philippin, T p 2, Nxb Khoa
h c Xư h i, Hà N i, 2001, tr. 262-297.

4.

ắQuan h M -Philippin t 1946-1986”, T p chí Nghiên c u

ông Nam

Á, s 1-2002, tr. 60-66.
5.

ắV t

t

ng xây d ng ắXư h i m i” c a T ng th ng Ferdinand.

Marcos”, T p chí Nghiên c u

ông Nam Á, s 6-2004, tr. 37-42.


TÀI LI U THAM KH O

Ti ng Vi t
1.

Các con đ ng phát tri n c a ASEAN (1996), Nxb. Khoa h c xư h i, Hà N i.

2.

Cao Minh Ch ng (1998), "Cu c chi n tranh Philippin-M 1899-1903",
ông Nam Á, S 3 (32), tr. 32-38.

3.

Lý Th c C c (1996), M thay đ i l n chi n l c toàn c u, Nxb. Chính
tr qu c gia, Hà N i.

4.
5.

inh Quý

(1997), Kinh t Philippin, Nxb. Khoa h c xư h i, Hà N i.

Hi n pháp Philippin 1935 ( có ph n s a đ i, b sung n m 1940 và n m
1946) , T li u Vi n nghiên c u ông Nam Á

6.

Nguy n Huy H ng (1998), "Philippin - Nh ng đ c đi m trong đ
đ i ngo i",

7.

Kinh t các n

ng l i

ông Nam Á, S 3 (32), Tr. 47-55.
c trong t ch c ASEAN (1983), Nxb. Khoa h c xư h i,

Hà N i.
8.

Nguy n Thu M (1994), "Con đ

ng phát tri n kinh t xư h i c a

Philippin (1946-1993)", Tìm hi u l ch s v n hóa

ông Nam Á h i đ o,

Nxb. V n hóa thông tin, Hà N i, tr. 139-188.
9.

V D

ng Ninh (1993), M t s v n đ v s phát tri n c a các n

c

ASEAN, Nxb. Chính tr qu c gia, Hà N i.
10. Patrice de Boer (1973), Philippin hay là cu c t

sát c a m t n n dân

ch , Tài li u tham kh o đ c bi t, (6-9/10), Thông t n xư Viêt Nam, Hà
N i.
11. Nguy n Duy Quý (2001), Ti n t i m t ASEAN hòa bình, n đ nh và
phát tri n b n v ng, Nxb. Chính tr qu c gia, Hà N i.


12. S đ c bi t v Philippin (1986), Tài li u tham kh o đ c bi t, S tháng 34, Thông t n xư Vi t Nam, Hà N i.
13. Ph m

c Thành (ch biên) (2001),

t -xư h i c a các n
14. T ng tr

c đi m con đ

ng phát tri n kinh

c ASEAN, Nxb. Khoa h c xư h i, Hà N i.

ng kinh t và phân ph i thu nh p (1993), Nxb Khoa h c xư h i,

Hà N i.
15. Tìm hi u l ch s - v n hóa Philippin (1996), T p 1, Nxb. Khoa h c xư
h i, Hà N i.
16. Tìm hi u l ch s -v n hóa Philippin (2001), T p 2, Nxb. Khoa h c xư h i,
Hà N i.
17. T li u kinh t các n

c thành viên ASEAN (1998), Nxb. Th ng kê, Hà

N i.
18. T li u kinh t các n

c thành viên ASEAN (2001), Nxb. Th ng kê, Hà

N i
19. Ph m Th Vinh (1998), "V n đ Môrô trong l ch s Philippin",

ông

Nam Á, S 3 (32), tr. 56-61.

Ti ng Anh
20. Abueva, Jose Veloso (1970), ắThe Philippines: tradition and change”,
Asian Survey, X (1), pp. 56-64
21. Agoncillo, Teodoro (1990), History of the Filippino people, Quezon
City, Manila.
22. Agricultual development trends in the 80’s Philippines vs. selected
Asian countries, Bureau of Agricultural Statistics, Department of
Agriculture.
23. Aurora Javate-Dedios (edited) (1988), Dictatorship and Revolution:


Roots of People's Power, Quezon City, Metro Manila.
24. Boyce, James K. (1993), The Philippines: The Political Economy of
Growth and Impoverishment in the Marcos Era , The OECD
Development Centre, Hongkong.
25. Bresnan, John (edited) (1986), Crisis in the Philippines: The Marcos Era
and Beyond, Princeton University Press, New Jersey, USA.
26. Callanta, Ruth S. (1988), Poverty the Philippine Scenario, Printed by
S.S.P., Makati, M.M., Manila.
27. Carner, George (1982), "Survival, Interdependence, and Competition
among the Philippine Rural Poor", Asian Survey, XXII (4), pp. 369-384.
28. Cullather, Nick (1992), Managing Nationalism: United States National
Security Council Documents on the Philippines, 1953-1960, New Day
Publishers, Quezon City.
29. De Guzman, Raul P., Mila A. Reforma (edited) (1988), Government and
Politics of the Philippines, Singapore.
30. Dubsky, Roman (1974), "The Place of Political Science in the Philippine

"New Society"”, Philippine Political Science Journal, No.1 (June), pp. 52-68.
31. Dubsky, Roman (1993), Technocracy and Development in the
Philippines, University of the Philippines Press, Manila.
32. Emery, Robert F. (1963), "The Successful Philippine Decontrol and
Devaluation", Asian Survey, III (6), pp. 274-284.
33. Espiritu, Socorro C. & Chester L. Hunt (1964), Social Foundations of
Community Development: Readings on the Philippines, R.M. Garcia
Publishing House, Manila.
34. Estrella, Conrado F. (1974), The Meaning of Land Reform, Solidaridad
Publishing House, Manila.


35. Goodno, James B. (1991), The Philippines: Land of Broken Promises,
Zed Books Ltd, New Jersey, USA.
36. Gregorio F. Zai (edited) (1990), Documentary Souces of Philippin
History, Vol. 12, Navotas, Metro Manila.
37. Guthrie, George M. (edited) (1968), Six Perspectives on the Philippines,
The Bookmark, Manila.
38. Hawes, Gary (1987), The Philippine State and the Marcos Regime: The
Politics of Export, Cornell University Press, New York.
39. Jose, Vivencio R. (edited) (1982), Mortgaging the Future: The World
Bank and IMF in the Philippines, Quezon City, Manila.
40. Kerkvliet, Benedict J. (1977), The Huk Rebellion: A Study of Peasant
Revolt in the Philippines, University of California Press, California.
41. Kerkvliet, Benedict J. (1991), Everyday Politics in the P hilippines, New
Day Publishers, Quezon City, Manila.
42. Kessler, Richard J. (1984), "Politics Philippine Style, circa 1984", Asian
Survey, XXIV 912), pp. 1209-1228.
43. Lamberte, Mario B. (1992), Philippine External Finance, Domestic
Resource Mobilization, and Development in the 1970s and 1980s,

Philippine Institute for Development Studies, Manila.
44. Lane, Max R. (1990), The Urban Mass Movement in the Philippines,
1983-1987, Institute of Southeast Asian Studies, Singapore.
45. Lindsey, Charles W. (1984), Economic Crisis in the Philippines", Asian
Survey, XXIV (12), pp. 1185-1208.
46. Machado, Kit G. (1979), "The Philippines 1978: Authoritarian
Consolidation Continues", Asian Survey, XIX (2), pp. 131-140.


47. Magallona, Merlin M. (1989), U.S. Marshall Plan for the Philippines:
U.S. Military Bases and Foreign Monopoly Capital, Quezon City, Manila.
48. Malin, Herbert S. (1985), The Philippines in 1984: Grappling with
Crisis", Asian Survey, XXV (2), pp. 198-205.
49. Manapat, Ricardo (1991), Some are Smarter than Others: The History of
Marcos' Crony Capitalism, Aletheia Publications, New York.
50. Manasan, Rosasio G. (1996), Financing Social Programs in the
Philippines: Public Policy and Budget Restructuring, Philippine Institute
for Development Studies, Manila.
51. Marcos, Ferdinand E (1982), Handog Sa Pangulo, Ministry of Trade and
Industry of the Philippines.
52. Marcos, Ferdinand E. (1977), A Selections of Statements on human
rights by the President of the Philippines, Marcos Foundation Inc.,
Manila.
53. Marcos, Ferdinand E. (1973), Notes on the New Society Philippines,
Marcos Foundation Inc., Manila.
54. Marcos, Ferdinand E. (1976), Notes on the New Society Philippines II,
Marcos Foundation Inc., Manila.
55. Marcos, Ferdinand E. (1978), Revolution from the Center, Raya Books,
Hongkong.
56. Marcos, Ferdinand E. (1979), Towards a Filipino Ideology, Marcos

Foundation Inc., Manila.
57. Marcos, Ferdinand E. (1981), Progress and Martial Law, Marcos
Foundation Inc., Manila.
58. Marcos, Ferdinand E. (1982), The New Philippine Republic: A Third
World Approach to Democracy, Marcos Foundation Inc., Manila.