Cơ sở lý luận và thực tiễn giải quyết các tranh chấp về tín dụng chứng từ trong thanh toán ngoại thương tại Việt Nam

I H C QU C GIA HÀ N I
KHOA LU T

V N KH C HÙNG

C

S

LÝ LU N VÀ TH C TI N GI I QUY T

CÁC TRANH CH P V TÍN D NG CH NG T
TRONG THANH TOÁN NGO I TH

NG T I VI T NAM

CHUYÊN NGÀNH: LU T QU C T
MÃ S : 60 38 60

LU N V N TH C S LU T H C

NG

IH

NG D N KHOA H C: TS. NÔNG QU C BÌNH

Hµ Néi - n¨m 2007


L I CAM OAN

Tôi xin cam đoan đơy là công trình nghiên c u khoa h c c a riêng
tôi. Các s li u, ví d và trích d n trong lu n v n đ m b o đ tin c y,
chính xác và trung th c./.

NG

I VI T

V n Kh c Hùng

DANH M C CÁC CH

VI T T T


ACB
BOC
CY
CFS
CIF
CIP
CFR
DOCDEX
EOE
FOB
HSBC
ICC
ISP
KEB

L/C
SCB
SWIFT
UCP
VIP
VCB, NHNT
VCCI

NGÂN HÀNG TMCP Á CHÂU
Ngân hàng Trung Qu c (Bank of China)
BÃI CONTAINER
Ga Container
GIÁ THÀNH, B O HI M VÀ C C (COST, INSURANCE
AND FREIGHT)
C c và b o hi m tr t i đi m đ n (Carriage and Insurance
Paid to)
TI N HÀNG C NG C C HAY GIÁ THÀNH VÀ C C
(COST AND FREIGHT)
Documentary Credit Dispute Resolution Expertise
ERROR OMISSION EXCEPTED
Giao lên tàu (Free On Board)
NGÂN HÀNG H NG KÔNG TH NG H I
Phòng Th ng m i Qu c t
CÁC TH C HÀNH V TH TÍN D NG D PHÒNG
QU C T
Ngân hàng Korean Exchange Bank
TÍN D NG CH NG T , TH TÍN D NG
Ngân hàng Standar Chartered Bank
SOCIETY FOR WORLDWIDE INTERBANK FINANCIAL
TELECOMMUNICATION

Quy t c và th c hành th ng nh t v Tín d ng ch ng t
NGÂN HÀNG TMCP CÁC DOANH NGHI P NGOÀI
QU C DOANH
Ngân hàng Ngo i th ng Vi t Nam
PHÒNG TH NG M I VÀ CÔNG NGHI P VI T NAM


M CL C
TRANG BÌA PH

1

L I CAM OAN

2

CÁC CH

3

VI T T T

M CL C
L I NÓI

4
U

7

CH NG 1: M T S V N
LÝ LU N V GI I QUY T TRANH
CH P
I V I TÍN D NG CH NG T TRONG THANH TOÁN
NGO I TH NG
1.1. Khái quát v Tín d ng ch ng t

11
11

1.1.1. L ch s hình thành

11

1.1.2.

nh ngh a Tín d ng ch ng t

12

1.1.3.

c tr ng c a Tín d ng ch ng t

14

1.1.4. Ch th c a quan h Tín d ng ch ng t

18

1.2. M t s lo i Tín d ng ch ng t c b n

21

1.2.1. Th tín d ng có th h y ngang

21

1.2.2. Th tín d ng không th h y ngang

22

1.2.3. Th tín d ng không th h y ngang có xác nh n

23

1.2.4. Th tín d ng không th h y ngang, mi n truy đòi

23

1.2.5. Th tín d ng tu n hoàn

23

1.2.6. Th tín d ng chuy n nh

ng

24

1.2.7. Th tín d ng giáp l ng

25

1.2.8. Th tín d ng d phòng

26

1.2.9. Th tín d ng đ i ng

26

1.2.10. Th tín d ng thanh toán d n d n

27

1.2.11. Th tín d ng có đi u kho n đ

27

1.3. Tranh ch p v Tín d ng ch ng t trong thanh toán ngo i th

ng

1.3.1. Khái ni m v tranh ch p Tín d ng ch ng t trong thanh toán
ngo i th ng

28
28

th

1.3.2. Tranh ch p v Tín d ng ch ng t
ng t i Vi t Nam

trong thanh toán ngo i
29

1.4. Ngu n lu t đi u ch nh tranh ch p v Tín d ng ch ng t trong
thanh toán ngo i th ng

30

1.4.1. §iÒu -íc quèc tÕ vµ tËp qu¸n quèc tÕ

30

1.4.2. LuËt Quèc gia

34

CH NG 2 : TH C TI N GI I QUY T CÁC TRANH CH P V TÍN
D NG CH NG T TRONG THANH TOÁN NGO I TH NG T I
VI T NAM
2.1. Các tranh ch p liên quan đ n ch ng t xu t trình
2.1.1. Tranh ch p liên quan đ n v n đ n đ

40
43

ng bi n

43

2.1.2. Tranh ch p liên quan đ n v n đ n hàng không

47

2.1.3. Tranh ch p liên quan đ n hóa đ n th

50

ng m i

2.1.4. Tranh ch p liên quan đ n ch ng t b o hi m

53

2.1.5. Tranh ch p xung quanh vi c hi u th nào là b n g c c a ch ng
55

t
2.1.6. Tranh ch p liên quan đ n các đi u ki n phi ch ng t c a L/C
2.2. Các tranh ch p liên quan đ n ngh a v c a ngân hàng
2.2.1. Tranh ch p liên quan đ n ngh a v thanh toán c a ngân hàng
phát hành

60
63

63

2.2.2. Tranh ch p liên quan đ n v n đ mi n trách v chuy n giao
66

th t
2.3. M t s v tranh ch p khác

69

2.3.1. Tranh ch p liên quan đ n tính đ c l p c a L/C

69

2.3.2. Tranh ch p liên quan đ n gian l n và l a đ o

73

2.3.3. Tranh ch p v s không phù h p c a ch ng t

75

CH NG 3: TH C TR NG VÀ M T S KI N NGH , GI I PHÁP
TRONG VI C GI I QUY T CÁC TRANH CH P V TÍN D NG
CH NG T TRONG THANH TOÁN NGO I TH NG T I VI T
NAM

80

3.1. ánh giá chung v th c tr ng gi i quy t tranh ch p v Tín d ng

ch ng t t i Vi t Nam

80


3.2. M t s gi i pháp, ki n ngh
3.2.1. Ki n ngh đ i v i Nhà n

81
c

81

3.2.2. Ki n ngh đ i v i các doanh nghi p xu t nh p kh u Vi t Nam

90

3.2.3. Ki n ngh đ i v i các ngân hàng t i Vi t Nam

93

3.2.3.1. Ki n ngh đ i v i Ngân hàng Nhà n

c

93

3.2.3.2. Ki n ngh đ i v i các Ngân hàng th

ng m i

94

K T LU N

100

DANH M C TÀI LI U THAM KH O

102


L I NÓI

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Ngày nay, không m t qu c gia nào trên th gi i phát tri n mà thi u các ho t
đ ng giao l u kinh t qu c dân. Xu t nh p kh u tr thành chi c c u n i quan tr ng
đ m tn

c tham gia vào đ i s ng kinh t th gi i. V i t cách là ch t xúc tác cho

phát tri n th

ng m i qu c t , ho t đ ng thanh toán qu c t đƣ không ng ng đ i

m i và hoàn thi n v i nh ng ph
bên tham gia, trong đó đ

ng th c thanh toán an toàn và hi u qu cho các

c s d ng nhi u nh t hi n nay là ph

ng th c thanh

toán b ng tín d ng ch ng t .
Tín d ng ch ng t hi n nay đ

c s d ng trên toàn th gi i nh m t công

c đ m b o thanh toán an toàn và c ng là m t nghi p v có tính ph c t p và phát
sinh r t nhi u tranh ch p nh t trong thanh toán qu c t , làm c n tr s phát tri n
c a ho t đ ng th

ng m i qu c t . Hi n nay lu t pháp m t s n

c không đ c p

đ n tín d ng ch ng t m c dù nó rõ ràng là m t công c mang tính pháp lý.
n

c ph

lu t th

các

ng Tây ch có m t s ít qu c gia có đ c p đ n tín d ng ch ng t trong
ng m i và lu t dân s nh Áo,

lu t v tín d ng ch ng t c a các n
bên tham gia vào ph

c, Th y S , Anh, M …Tuy nhiên do

c này không th đáp ng các yêu c u c a các

ng th c tín d ng ch ng t , các t ch c ngân hàng và th

ng

m i đƣ hình thành nh ng quy t c riêng, trong s đó b n Quy t c và th c hành
th ng nh t v tín d ng ch ng t (g i t t là UCP) do Phòng Th
(ICC) ban hành đ

ng m i Qu c t

c th a nh n và áp d ng r ng rãi trên toàn th gi i.

ây là tài

li u cung c p nh ng chu n m c giao d ch ch ng t nh t đ nh cho các bên tham
gia, h n ch nh ng tranh ch p, nh ng b t đ ng do s khác bi t v t p quán giao
d ch gi a các đ i tác thu c nh ng qu c gia khác nhau và c ng là c s đ các bên
gi i quy t các mâu thu n phát sinh trong quá trình thanh toán. B n đi u l đƣ qua


nhi u l n s a đ i và m i l n s a đ i đƣ t o đi u ki n thu n l i h n, th ng nh t h n
gi a các ngân hàng trong t ch c thanh toán ph

ng th c tín d ng ch ng t

cho

các doanh nghi p xu t nh p kh u. L n s a đ i g n đơy, ICC b t đ u t n m 2003
và v n b n cu i cùng đ
d

c hoàn thi n tháng 12/2006, có hi u l c t 01/7/2007

i tên g i là UCP 600. V n b n này hi n đang đ

gi i c ng nh

c s d ng r ng rãi trên th

Vi t Nam. T t c các bên tham gia trong nghi p v tín d ng ch ng

t không nh ng ch áp d ng UCP khi lu t c a n
th m chí ngay c khi lu t pháp c a n

c c a h không đ c p đ n, mà

c h có nh ng đi u lu t v tín d ng ch ng

t , UCP v n xem là u tiên v n d ng, ho c s d ng UCP nh là nh ng quy t c b
sung cho lu t pháp trong n

c.

Vi t Nam là m t qu c gia đang trong quá trình h i nh p kinh t qu c t ,
cùng v i vi c m c a n n kinh t , ho t đ ng xu t nh p kh u đƣ th c s bùng n
kéo theo s phát tri n m nh m c a công tác thanh toán qu c t t i các ngân hàng
th

ng m i. Do v y, ho t đ ng mua bán ngo i th

ng c ng nh công tác thanh

toán qu c t là m t nhu c u t t y u c a các doanh nghi p xu t nh p kh u và Ngân
hàng th

ng m i. Tuy nhiên trong thanh toán ngo i th

ng, Vi t Nam v n th

ng

g p ph i nh ng khó kh n. Hi n nay, Vi t Nam c ng đƣ có nh ng v n b n pháp lý
đi u ch nh ho t đ ng thanh toán ngo i th
Th

ng nh B lu t Dân s 2005, Lu t

ng m i n m 2005, Lu t các T ch c Tín d ng, Pháp l nh Ngo i h i 2005…

Tuy nhiên các v n b n pháp lu t c a ta v n còn chung chung, ch a quy đ nh c th
d n đ n vi c áp d ng UCP đ gi i quy t các tranh ch p v tín d ng ch ng t trong
thanh toán ngo i th

ng g p nhi u khó kh n. Chính vì v y c n ph i có

tài

nghiên c u m t cách t ng h p, toàn di n và có h th ng v v n đ này nh m hoàn
thi n nó, đó là m t nhu c u c p thi t trong giai đo n hi n nay.
M t v n đ mà các doanh nghi p xu t nh p kh u c ng nh các ngân hàng
th

ng m i Vi t Nam hi n nay đ u quan tâm là làm th nào đ v n d ng UCP m t

cách hi u qu đ gi i quy t các tranh ch p x y ra có liên quan đ n tín d ng ch ng
t . Do v y, vi c đ u t nghiên c u

tài: ắ C s lý lu n và th c ti n gi i quy t


các tranh ch p v tín d ng ch ng t trong thanh toán ngo i th

ng t i Vi t Nam”

s cung c p h th ng lu n c pháp lý thúc đ y th c ti n ho t đ ng giao l u kinh t
gi a Vi t Nam v i các qu c gia, đ m b o quy n và l i ích c a các bên tham gia
quan h xu t nh p kh u là đi u mà th c ti n luôn đòi h i.
2. M c đích c a vi c nghiên c u đ tài
Vi c nghiên c u đ tài s góp ph n gi i quy t nh ng v ng m c trong tranh
ch p v tín d ng ch ng t trong thanh toán ngo i th ng c a các doanh nghi p
xu t nh p kh u và các ngân hàng th ng m i Vi t Nam. Tìm ra nh ng khó kh n,
t n t i và nh ng k t qu đ t đ c trong vi c v n d ng UCP đ gi i quy t các tranh

ch p v tín d ng ch ng t trong thanh toán ngo i th ng. T đó đ a ra đ c
nh ng gi i pháp, ki n ngh cho vi c v n d ng UCP c ng nh hoàn thi n h n n a
pháp lu t Vi t Nam v thanh toán tín d ng ch ng t .
3. Ph m vi nghiên c u c a

tài:

Xu t phát t m c đích nêu trên, ph m vi c a
tài đi sâu nghiên c u các
tranh ch p v tín d ng ch ng t đƣ x y ra Vi t Nam và vi c v n d ng UCP đ
gi i quy t các tranh ch p đó thông qua các ví d c th đƣ x y ra trong th c ti n t i
Vi t Nam. T đó tìm ra các thu n l i c ng nh khó kh n, v ng m c c a các
doanh nghi p xu t nh p kh u, các Ngân hàng th ng m i trong vi c v n d ng
UCP đ gi i quy t các tranh ch p v tín d ng ch ng t , đ a ra các gi i pháp, ki n
ngh phù h p.
4. Ph

ng pháp nghiên c u c a

tài:

V i m c đích và ph m vi trên,
tài đ c nghiên c u d a trên các ph ng
pháp nh : Ph ng pháp lu n bao g m Ph ng pháp Duy v t bi n ch ng và
Ph ng pháp Duy v t l ch s . Các ph ng pháp c th bao g m Ph ng pháp
Th ng kê; Ph ng pháp so sánh; Ph ng pháp Phân tích t ng h p.
5. N i dung c a

tài:

Tuy vi c nghiên c u
tài g p m t s khó kh n nh t đ nh nh ngu n tài
li u tham kh o h n ch , ch a có nhi u đ tài, công trình khoa h c, các bài vi t


nghiên c u đi sâu v v n đ này nh ng n i dung đ tài s c g ng phân tích m t
cách sâu s c nh t, có h th ng và toàn di n nh t các v n đ nh :
- Nêu và phân tích các v n đ khái quát chung v tín d ng ch ng t trong
thanh toán ngo i th ng c ng nh các tranh ch p v tín d ng ch ng t trong thanh
toán ngo i th ng t i Vi t Nam.
- Nêu và phân tích th c ti n tình hình s d ng UCP đ gi i quy t các tranh
ch p th ng x y ra trong l nh v c tín d ng ch ng t trong thanh toán ngo i th ng
t i các ngân hàng, các doanh nghi p xu t nh p kh u Vi t Nam, kèm theo vi c
đ a ra m t s ví d c th v các tranh ch p trong t ng tr ng h p, t đó đ a ra
đ c th c tr ng c a các ngân hàng th ng m i, các doanh nghi p xu t nh p kh u
t i Vi t Nam trong vi c áp d ng UCP gi i quy t các tranh ch p v tín d ng ch ng
t trong thanh toán ngo i th ng.
- Ph n cu i c a
tài đ a ra các ki n ngh , gi i pháp đ i v i Nhà n c, v i
các Doanh nghi p xu t nh p kh u, các Ngân hàng th ng m i trong vi c th c hi n
UCP đ gi i quy t các tranh ch p v tín d ng ch ng t trong thanh toán ngo i
th ng, qua đó thúc đ y ho t đ ng thanh toán tín d ng ch ng t c a các doanh
nghi p xu t nh p kh u thông qua các ngân hàng th ng m i..
6. K t c u c a
tài đ
Ch

tài

c k t c u g m 3 ch

ng 1: M t s v n đ lý lu n v gi i quy t tranh ch p đ i v i Tín d ng

ch ng t trong thanh toán ngo i th
Ch

ng.

ng 2: Th c ti n gi i quy t các tranh ch p v tín d ng ch ng t trong

thanh toán ngo i th
Ch

ng:

ng t i Vi t Nam

ng 3: Th c tr ng và M t s ki n ngh , gi i pháp trong vi c gi i quy t

các tranh ch p v tín d ng ch ng t trong thanh toán ngo i th

ng t i Vi t Nam


DANH M C TÀI LI U THAM KH O

I. Tài li u Ti ng Vi t:
1. Báo cáo v tình hình thanh toán xu t nh p kh u c a Ngân hàng Nhà n
Vi t Nam n m 2004.

c

th

2. Báo cáo v tình hình thanh toán xu t nh p kh u c a Ngân hàng Ngo i
ng Vi t Nam n m 2004.

th

3. i h c Ngo i th ng (2005), Giáo trình thanh toán qu c t trong ngo i
ng, Nxb Giáo d c, Hà N i.

4. GS. TS Võ Thanh Thu (2007), H
xu t b n th ng kê, Hà N i.

ng d n đ c đ hi u UCP-DC600, Nhà

5. H i Lu t gia Vi t Nam (2005), Tìm hi u nh ng n i dung c b n c a B
lu t Dân s Vi t Nam n m 2005, Nxb Lao đ ng-Xã h i, Hà N i.
6. M t s websites có liên quan v l nh v c tài chính, ngân hàng
7. Nguy n Bá Ng c (2005), WTO-Thu n l oi và thách th c cho các doanh
nghi p Vi t Nam, Nxb Lao đ ng-Xã h i, Hà N i.
8. Nguy n Tr ng Thu (2006), Toàn t p UCP-Quy t c và th c hành th ng
nh t Tín d ng ch ng t , Nhà xu t b n Th ng kê, Hà N i.
9. Nguy n Th Quy (2006), C m nang gi i quy t tranh ch p trong thanh
toán qu c t b ng L/C, Nhà xu t b n Lý lu n chính tr , Hà N i.
10. Tr ng
i h c Lu t Hà N i (2006), Giáo trình Lu t Qu c t , Nxb
Công an nhân dân, Hà N i
11. Tr ng i h c Lu t Hà N i (2005), Giáo trình Lu t Dân s , Nxb Công

an nhân dân, Hà N i.


12. Tr ng
i h c Lu t Hà N i (2005), Giáo trình Lu t T t ng dân s ,
Nxb Công an nhân dân, Hà N i.
13. Tr ng i h c Kinh t Qu c dân Hà N i (2005), Giáo trình Giao d ch
và Thanh toán th ng m i qu c t .
14. Trung tâm T v n và ào t o Kinh t th ng m i (2004), Các đi u
qu c t v th ng m i, NXB Chính tr qu c gia, Hà N i.

c

15. Tr n Th Thuý M (2003), Các tính hu ng c n nghiên c u trong thanh
toán qu c t , Ngân hàng TMCP á Châu, TP.H Chí Minh.
16. T p chí Ngân hàng n m 2003, 2004, 2005, 2006.
17. T p chí Th tr

ng Tài chính - Ti n t n m 2003, 2004, 2005, 2006.

II. V n b n pháp lu t Vi t Nam
18. B lu t Dân s c a n

c c ng hòa xã h i ch ngh aVi t Nam n m 2005.

19. B lu t T t ng Dân s c a n
n m 2005.
20. Lu t Th

c c ng hoà xã h i ch ngh a Vi t Nam

ng m i Vi t Nam n m 2005

21. Lu t các T ch c Tín d ng Vi t Nam n m 2005
22. Pháp l nh Ngo i h i n m 2005.
III. Lu t Qu c t
23. Công

c c a Liên h p qu c v H p đ ng mua bán hàng hoá qu c t

n m 1980
24. Documentary Credit Insight. ICC.
25. UCP 500 - Các Quy t c và th c hành th ng nh t v tín d ng ch ng t
c a ICC, n m 1993 .
26. UCP 600 - Các Quy t c và th c hành th ng nh t v tín d ng ch ng t
c a ICC , n m 2006.