Lạm phát ở Việt Nam giai đoạn 2003 đến nay và những gợi ý chính sách

I H C QU C GIA HÀ N I

TR NGă I H C KINH T
------------------------------TR N TH KIM CHI

L M PHÁT

VI T NAM

GIAI O N 2003

N NAY VÀ

NH NG G I Ý CHÍNH SÁCH
LU N V N TH C S KINH T CHÍNH TR

Hà N i- N m 2008


L IC M
“L m phát

N

Vi tăNamătrongăgiaiăđo n t n mă2003ăđ n nay, và nh ng g i ý

chínhăsách”ălàălu năv năđ hoànăthànhăch
- Khoa Kinh t chính tr - Tr

ngă

ngătrìnhăđàoăt o th c s kinh t chính tr

i h c kinh t -

HQGăHàăN i.ă

lu năv nănày ngoài s n l c c a b n thân, tôi còn nh năđ
d năvàăgiúpăđ c a th y cô giáo, b năbèăvàăng

hoàn thành

c r t nhi u s h

ng

iăthân.ăLúcănàyăđâyătôiămu n g i

l i c mă năsâuăs c c aătôiăđ n h .
uătiênătôiăđ c bi t c mă năPGS.TSăTr nă ìnhăThiênă(Vi n Kinh t Vi t
Nam)ă làăng

iăđưăh

ng d n tr c ti p,ăđ nhăh

ng vàăđ aăraănh ng góp ý thi t

th căđ tôi hoàn thành t t lu năv nănày.
Tôiă c ngă c mă nă Ths.Ph m S An,Ths.Phí H ng Minh,Ths.Lê V n Hùng
(Vi n Kinh t Vi t Nam), Ths.Nguy năCaoă

c (Trung tâm Phân tích và d báo)

v nh ngăgópăýăđ tôi có th hoàn thành t t lu năv nănày.ă
Tôiăc ngăxinăc mă năcácăth y cô giáo và b n bè t iătr

ngă

i h c kinh t -

HQGăHàăN iăđưăd y d vàăgiúpăđ tôi trong su t quá trình h c t p t iătr

ng.

Cu i cùng tôi vô cùng bi tă năb m ,ăanhătraiăvàăemăgáiătôiăđưăluônă bên
đ ngăviênăvàăgiúpăđ tôi.


M CL C
DANHăM CăCÁCăB NG ............................................................................... 5
DANHăM CăCÁCă
L IăM ă

ăTH ............................................................................. 6

U ................................................................................................... 7
CH

NG 1: M T S

V N

Lụ LU N VÀ

TH C TI N V L M PHÁT
1.1.ăKháiăni măv ăl măphát ............................. Error! Bookmark not defined.
1.2.ăTh

căđoăl măphát ................................... Error! Bookmark not defined.

1.3.ăQuanăđi măc aăcácătr

ngăpháiăkhácănhauăv ăl măphátError! Bookmark not

defined.
1.4.ăCácăgi iăphápăđ ăki măch ăl măphát ........ Error! Bookmark not defined.
1.5.ăKinhănghi măc aăTrungăQu cătrongăki măch ăl măphátăvàăbàiăh căkinhănghi mă
rútăraăchoăVi tăNam. ........................................ Error! Bookmark not defined.
CH

NG 2: L M PHÁT
T

VI T NAM TRONG GIAI O N

N M 2003

N NAY

2.1.ăT ngăquanăv ătìnhăhìnhăkinhăt ăv ămôăc aăVi tăNamătrongăgiaiăđo nă2003ăđ nă

nay ................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Nh ng thành t u kinh t đ t đ

c trong giai đo n 2003 đ n nayError!

Bookmark not defined.
2.1.2. Nh ng v n đ còn t n t i trong n n kinh t v mô Vi t Nam ..... Error!
Bookmark not defined.


2.2.ăDi năbi n,ătácăđ ngăvàănguyênănhânăl măphátăgiaiăđo nă2003-2007 Error!
Bookmark not defined.
2.2.1. Di n bi n c a ch s giá tiêu dùng giai đo n 2003-2007 .......... Error!
Bookmark not defined.
2.2.2. Nh ng tác đ ng c a l m phát ........... Error! Bookmark not defined.
2.2.3.Nguyên nhân l m phát

Vi t Nam giai đo n 2003 -2007 ......... Error!

Bookmark not defined.
2.3.ăCácăgi iăphápăki măch ăl măphátăVi tăNamăđưăth căhi nătrongăgiaiăđo nă2003ă
ậ 2007ăvàăh ăqu ............................................. Error! Bookmark not defined.
2.4.ă ánhăgiáăchung ........................................ Error! Bookmark not defined.
CH

NG 3: G I ụ M T S

GI I PHÁP VÀ CHệNH SÁCH V MỌ

KI M CH L M PHÁT TRONG B I C NH HI N NAY

VI T NAM
3.1.ăNh nădi năl iăb iăc nhăkinhăt ăth ăgi iăvàăVi tăNam .............................. 75
3.1.1 B i c nh th gi i ................................................................................ 75
3.1.2. B i c nh kinh t Vi t Nam ................................................................ 77
3.1.3. Quan đi m đ nh h

ng cho giai đo n hi n nay............................... 79

3.2.ăM tăs ăki năngh ...................................................................................... 80
3.2.1. Các gi i pháp ki m ch l m phát c p th i ....................................... 80
3.2.2. Các gi i pháp ki m ch và ki m soát l m phát trong dài h n.......... 82
K T LU N .................................................................................................... 85
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 87



DANH M C CÁC B NG
B ng 2.1:ăGDPăbìnhăquânăđ uăng

i tính b ng VND và tính b ng USD theo t giá

h iăđoáiă
B ng 2.2. T l h nghèo quaăcácăn m c a Vi t Nam
B ng 2.3: Kim ng ch xu t nh p kh u hàng hóa, nh p siêu và t l nh p siêu qua
cácăn mă
B ng 2.4: T l chiă nău ng,ăhútătrongăchiătiêuăchoăđ i s ng (%)
B ng 2.5: M t hàng nh p kh u ch y u c a Vi t Nam 2003-2007
B ng 2.6 : Ch s phát tri n di n tích và s năl
(n mătr

ng lúa c a Vi tăNamăquaăcácăn mă

c = 100%)

B ng 2.7:ă i u ch nhăgiáăx ngăd u c a Vi t Nam t n mă2003ă-2007
B ng 2.8: V năđ uăt ăphátătri n,ăc ăc u và hi u qu đ uăt
B ng 2.9: Thu,ăchiăngânăsáchăNhàăn

c, 2003-2007

B ng 2.10: T căđ t ngăt ng m c bán l quaăcácăn măg năđâyă
B ng 2.11: M t s ch s c a th tr

ng c phi u chính th c


DANH M C CÁC
th 1.1: M uăhìnhăđ

TH

ng t ng cung và t ng c u

th 2.1: D tr ngo i t c a Vi t Nam, 2003-2007 (t USD)
th 2.2: Các ch s kinh t v ămôăVi tăNamăgiaiăđo n 2003 - 2007
th 2.3: H ăs ăchênhăl chăgiàuănghèoăgi aănhómăng
nh pă caoă nh tă )ă vàă nhómă ng

iăgiàuă(20%ădânăs ăcóăthuă

iă nghèoă (20%ă dână s ă cóă thuă nh pă th pă

nh t)ă
th 2.4: C ăc u r hàng hóa d ch v tính ch s giá tiêu dùng hi n nay c a Vi t
Nam
th 2.5: T căđ t ngăc a ch s giá tiêu dùng, 2003-2007
th 2.6: S ăt ng,ăgi măgiáăc aăcácăngo iăt ăm nhăvàăVN ăsoăv iăUSDătrongă
n mă2007
th 2.7:ăT ngătr

ng cung ti n, tín d ng và l m phát 2004- 2007


L IM

U

1.Tính c p thi t c a đ tài
Sau m t th i gian dài “tr m l ng” thì t cu iăn mă2003ăđ n nay, v năđ l m
phát l i tr nênăsôiăđ ng, tr thànhătiêuăđi m c a nh ng cu c tranh lu n kéo dài
gi a các h c gi trong, ngoàiăn

c và các nhà ho chăđ nh chính sách.ă

2007 ậ m tă n mă sauă ngàyă Vi t Nam chính th c ra nh p t ch că th
gi i (WTO) bên c nh vi căđ tăđ

c t căđ t ngătr

c bi tăn mă

ngă m i th

ng kinh t cao (8,48%) thì t l

l m phát c aăchúngătaăc ngăđ t 12,63% - m c cao nh t k t 11ăn mătr l iăđây,ăvàă
đ aăVi t Nam tr thành m t trong nh ngăn

c có m c l m phát cao nh t trong khu

v c. T l l m phát cao nh ngăn măg n đâyăđ t ra nhi u câu h i v nguyên nhân
c a l m phát; và ch c ch n,ătheoăsuyăngh ăc a nhi u nhà kinh t và công chúng,
nguyên nhân c a l m phát trong nh ngăn măg năđâyăkhôngăăgi ng nguyên nhân
l m phát c a nh ngăn mă1980ăvàăđ u nh ngăn mă1990.ăL m phát cao nhăh
tiêu c căđ n nh ng thành q a c aăt ngătr

ng

ng kinh t xã h i và v năđ ki m ch

l m phát tr thành m t trong nh ng m c tiêu quan tr ng nh t c a Vi t Nam trong
giaiăđo n hi n nay.
lý gi i nguyên nhân c a l m phát

Vi t Nam trong giaiăđo n 2003ăđ n

nay, đưăcóănhi uăquanăđi m và nh ng ý ki n khác nhau đ
thiên v quanăđi m c aă tr

căđ aăra.ăM t s ý ki n

ng phái tr ng ti n (monetarist) cho r ng, l m phát

Vi tăNamătrongăgiaiăđo n v a qua không khác gì v i l m phát nh ngăn mă1980ăvàă
Ngân hàng Trungă

ngă làă ng

thiên v quanăđi m c aătr

i ph i ch u trách nhi m. M t s ý ki n khác l i

ngăpháiăc ăc u (Structuralist), cho r ng l m phát

Vi t

Namălàă doăt ngăchiăphíăs n xu t mà nó b t ngu n t các y u t khách quan bên
ngoài cho nên l măphátălàăđi u t t y uăvàăkhôngăđángăloăng i.


V y th c ch t nguyên nhân c a l m phát
là

Vi t Nam trong nh ngăn măquaă

đâu?ăChínhăsáchănàoăcóăth ki m soát l m phát cho Vi tăNamătrongăgiaiăđo n

hi n nay? Vi c tìm ra nguyên nhân c t lõi c a l m phát s là ti năđ đ có th đ aă
ra nh ng chính sách ki m soát l m phát h u hi u. B i năđ nh l m phát
ph i là m tămôiătr

ng kinh t v ămôăthu n l iăđ thúcăđ yăt ngătr

Xu t phát t lýădoăđóătôiăđưăl a ch năđ tài:ă“L m phát

m cv a

ng kinh t .

Vi tăNamăgiaiăđo n

2003ăđ n nay và nh ng g iăýăchínhăsách”ălàmălu năv năth c s c a mình.
2.Tình hình nghiên c u
L m phát là m t ph m trù kinh t ch aăđ ng n i hàm ph c t p và là m t
c năb nh ti m năđ i v i m i n n kinh t . L m phát là m t v năđ l n, và ph c
t p nên m i khi xu t hi n nó đòiăh i nhi u tâm trí và s c l c c a các nhà kinh t ,
các nhà khoa h c, các nhà chính tr và các nhà qu n lý nh m tìm ra các gi i pháp
ki m ch và h n ch đ n m c th p nh t nh ng h u qu do nó gây ra.
ưăcóăkhôngăítănh ng nghiên c u v v năđ l m phát

Vi t Nam. Ph m vi

nghiên c u r t r ng, bao g m: các m i quan h tácăđ ng qua l iănh ăl m phát và
chính sách ti n t ; l m phát và chính sách tài khóa; quan h c a l m phát v iăt ngă
tr

ng kinh t , quan h c a l m phát t i phúc l i xã h i và s phân ph i l i thu

nh p gi a các t ng l pădânăc ầ..ăCácănghiênăc u v ch đ này có th chia làm
hai nhóm, d a theo nh ngăquanăđi m khác nhau lý gi i nguyên nhân c a l m phát
Vi t Nam. Nhóm nghiên c u th nh tălàătheoăquanăđi m c aătr

cho r ng nguyên nhân gây ra l m phát
làădoăl

ng cung ti n quá l năv

Vi t Nam không có nguyên nhân gì khác

t xa so v i c u ti n c a n n kinh t . Có th k ra

đâyăcôngătrìnhănghiênăc u c a tác gi Nguy năCaoă
đ nh l m phát

ng phái ti n t ,

că(2006),ă“Các nhân t quy t

Vi t Nam d a trên cách ti p c n ti n t ”,ătrênăt p chí Nghiên c u

kinh t , (335), tr3-16; tác gi Châuă ìnhăPh

ngă(2005),ă“L m phát ti n t - m t s

v năđ c năđ c bi tăquanătâmătrongăđi u ki n kinh t v ămôă giaiăđo n hi nănay”,ă


trên t p chí Kinh t và d báo, (3), tr18-20, b ng nh ng b ng ch ng th c nghi m
tác gi đưă ch ra s giaă t ngă c a bi n s t ngăph

ngă ti n thanh toán (M2) có ý

ngh aăquanătr ng v i s giaăt ngăc a l m phát. Tác gi đưăch ra r ng chính vi c
t ngăcungăti năđ bùăđ p thâm h t ngân sách là nhân t đángăk d năđ n l m phát
Vi t Nam th i gian qua. Vi căt ngăcungăti năđ bùăđ p thâm h tăngânăsáchăđưăt o
ra s m tă cână đ i gi a t ngă ph

ngă ti n thanh toán (M2) so v i t ng s n ph m

qu c n i. Và trong khi h th ngătàiăchínhăcònăch aăphátătri n, và n n kinh t còn
đ

căcoiănh ăn n kinh t ti n m tăthìăđi u này s làm gi m kh n ngă ng phó v i

các cú s c và kh n ngăgi m thi u b t nhăh

ng ngo i lai tiêu c c t các cú s c

này c a Vi t Nam. Nhóm nghiên c u th haiălàătheoăquanăđi m c aătr
c u,ătr

ng phái này cho r ng do s t ngătr

v i s t ngătr

ngăpháiăc

ng c a ngu n cung không theo k p

ng c a c uăđưăgâyăraăs m tăcânăđ i trong cung c u. S thi u h t

c a ngu năcungăđưăđ y giá c t ngăcao,ăvàăs t ngăcaoăc a giá c trong th i gian

dàiăđưăđ y n n kinh t vào tình tr ng l m phát. Nh ngăng
c u ch rõ s m tăcânăđ i c a cung c u th hi n
v i nh p kh uă(th

iătheoătr

ngăpháiăc ă

s m tăcânăđ i gi a xu t kh u

ng là nh p kh u nhi uăh năxu t kh u), s m tăcânăđ i gi a thu

vàăchiăngânăsáchănhàăn

că(th

ng là chi l năh năthu),ăầvà chính nh ng m t cân

đ i trong n n kinh t này, c ng v i nh ngă tácă đ ng c a nhân t b t l i c a th
tr

ng th gi i, và s h u thu n c a m r ng ti n t quá m cătrongăn

c là nguyên

âyălàăquanăđi măđ

c r t nhi u

nhân gây ra l m phát

ng

Vi t Nam th i gian qua.

i ng h . V i nh ng công trình tiêu bi u có th k đ n là Lê Huy Tr ng

(2004),ă“T ngătr

ng và l măphát”,ăT p chí thu

Nhà n

c; Lê Qu c Lý ( 2005),

“Ki m ch l m phát b ngă đ y m nh s n xu t, phát tri nă th

ngă m i”,ă T p chí

Ngân hàngầ
Các nghiên c uănóiătrênăđưăcóănh ngăđóngăgópăthi t th c nh tăđ nh cho quá
trình tìm hi u và ho chă đ nh chính sách ki m ch và ki m soát l m phát

Vi t


Nam. Tuy nhiên, do m căđíchănghiênăc u và nh ng cách ti p c n khác nhau nên
không th tránh kh i nh ng ý ki năkhôngăđ ng nh t.ăH năn a, nh ng nghiên c u
nh ng th iă đi m khác nhau l iăđ aă raă nh ng nh năđ nh và ng ýăkhácă nhau.ă
ph c v cho vi c nghiên c u c aăđ tài, vi c xem xét tình hình nghiên c u v l m
phát

Vi t Nam th i gian qua là không th thi u. Các bài nghiên c u c a các tác

gi đưămôăt tình tr ng và nguyên nhân l m phát c a Vi t Nam trong các th i k
d a theo các cách ti p c nă khácă nhau.ă Vàă đ uă đưă đ aă raă nh ng lý l khá thuy t
ph c. Tuy nhiên, hi n nay khi Vi tăNamăđưăraănh p t ch căth

ngăm i th gi i

WTO, h i nh p ngày càng sâu r ng vào n n kinh t th gi i, thì lu ng v n và hàng
hoá vào ra n n kinh t thayăđ i nhanh và liên t c. Do v y, nguyên nhân d năđ n
l măphátătrongăđi u ki n m iănàyăđưăcóănhi uăthayăđ i so v i th i gianătr
Nguyên nhân gây ra l m phát

Vi t Nam hi n nay là t ng h p c a các y u t n i

t i trong n n kinh t và nh ng bi năđ ng b t l i c a th tr
trình nghiên c uă tr

căđó.ă

ng qu c t . Các công

că đưă ch aă xemă xétă th uă đáoă y u t m iă nàyă nh ă làă m t

nguyên nhân c a l m phát

Vi t Nam trong th i gian qua.

3. M c đích nghiên c u và nhi m v nghiên c u

Sau m t th i gian duy trì m c l m phát th p thì t cu iăn mă2003ăđ n nay m c
l m phát l iăcóăxuăh ngăt ngăcaoăquaăcácăn m,ăvi c tìm ra nguyên nhân s t ngă
cao c a l m phát s cóăýăngh aăr t l năđ i v i vi c ho chăđ nhăchínhăsáchăv ămô.ă
Lu năv nănàyălàăm t n l c nh mătìmăraănguyênănhânăc năb n c a l m phát Vi t
Nam t cu iăn mă2003ăđ n nay và t đóăđiăđ n g i ý


TÀI LI U THAM KH O
A. Ti ng Vi t
1. Tú Anh (2007), Tính đ c l p c a Ngân hàng Nhà n

c Vi t Nam trong th c

thi chính sách ti n t , V Chính sách ti n t ,ăNgânăhàngăNhàăn

c.

2. Nguy năV năCôngă(2005),ă“Bànăv l m phát t iă uă Vi tăNam”,ăT p chí
Tài chính, (3), tr23-25.
3. Nguy năÁiă oànă(2004),ă“L m phát v năđ kinh t v ămôăhàngăđ u

Vi t

Nam”, Nghiên c u kinh t , (10), tr2-15.
4. Nguy năCaoă

că(2006),ă“Cácănhânăt quy tăđ nh l m phát

Vi t Nam d a

trên cách ti p c n ti n t ”,ăNghiên c u kinh t , (335), tr3-16.
5. Ph m Th H ng H i(2004),ă “M t s bi n pháp ki m ch l m phát
n

các

căđangăchuy năđ i”,ăT p chí ch ng khoán Vi t Nam, (2), tr50-52.

6. Phí Tr ng Hi n,ă
chi năl

cătrongăt

Th Minhă

că(2005),ă“Ki m soát l m phát c n có m t

ngălai”,ăT p chí Ngân hàng, (3), tr3-5.

7. Tr ng H (2005),ă“Th y gì t quan h gi aăt ngătr
lãi su tătrongăn mă2005”,ăT p chí th
8. Nguy nă

ng kinh t - l m phát ậ

ng m i, (13), tr2-3,6.

căH ngă(2007),ă“M t s suyăngh ăv đi u hành chính sách ti n t

và ho tăđ ngăngânăhàngăn mă2007”,ăT p chí Ngân hàng, (2+3), tr30-37.

9. Nguy nă

i Lai (2005),ă“M t s gi i pháp làm lành m nhămôiătr

thông ti n t và ch ng l măphát”,ăT p chí Th tr

ngăl uă

ng tài chính ti n t , (3+4),

tr53-55.
10.Lê Qu că Lýă (ă 2005),ă “Ki m ch l m phát b ngă đ y m nh s n xu t, phát
tri năth

ngăm i”,ăT p chí Ngân hàng, (7), tr26-27.

11.T ng c c Th ng kê (2004), Niên giám th ng kê n m 2003, NXB Th ng kê,
Hà N i.


12.T ng c c Th ng kê (2005), Niên giám th ng kê n m 2004, NXB Th ng kê,
Hà N i.
13.T ng c c Th ng kê (2006), Niên giám th ng kê n m 2005, NXB Th ng kê,
Hà N i.
14.T ng c c Th ng kê (2007), Niên giám th ng kê n m 2006, NXB Th ng kê,
Hà N i.
15.T ng c c Th ng kê (2008), Niên giám th ng kê n m 2007, NXB Th ng kê,
Hà N i.
16. N.Gregory Mankiw (1997), Kinh t v mô, NXB Th ng kê, Hà N i
17.Châuă ìnhăPh

ngă(2005),ă“L m phát ti n t - m t s v năđ c năđ c bi t

quanătâmătrongăđi u ki n kinh t v ămôă giaiăđo n hi nănay”,ăT p chí kinh
t và d báo, (3), tr18-20.
18.Bùiă Thiênă S nă (2004),ă “M t s khái ni m v ki m soát và ki m ch l m
phátătrongăđi u ki n n n kinh t th tr

ng”,ăThông tin ph c v lãnh đ o,

(15), tr21-32.
19. Võ Trí Thành (ch biên) (2007), T ng tr
hóa

ng và công nghi p hóa, hi n đ i

Vi t Nam: Bài toán huy đ ng và s d ng v n, NXB Khoa h c xã h i,

Hà N i.
20.Lê Huy Tr ng (2004),ă“T ngătr

ng và l măphát”,ăT p chí thu Nhà n

c,

(7), tr58-61.
21.T ng c c Th ng kê (2007),

i u tra m c s ng h gia đình các n m 2002,

2004, 2006, NXB Th ng kê, Hà N i.
22.V n ki n

ih i

i bi u toàn qu c l n th VIII (1996), NXB Chính tr

Qu c gia, Hà N i.
23.V n ki n

i h i

Qu c gia, Hà N i.

i bi u toàn qu c l n th IX (2001), NXB Chính tr


24.V n ki n

ih i

i bi u toàn qu c l n th X (2006), NXB Chính tr Qu c

gia, Hà N i.
25.Lê Th ThùyăVână(2008),ă“Th tr

ng ti n t th gi iăn mă2007ăvàăd báo”,

T p chí Ngân hàng, s 2+3, trang 106 -113.
26.

27.
28.
B.Ti ng Anh
1. Fernando Alvarez, Robert E.Lucas (2001), Interest rates and Inflation,
Department of Reseach, Federal Reserve Bank of Minneapolis.
2. Henry Hazlitt (1964), What should you know about inflation, D.Van
Nostrand, London, 65(2), pp.5-48.
3. IMF (2007), The 2006-2007 the Stock Market Boom in Vietnam: Policy
Response and Challages Ahead, Country Report No. 07/385, Washington,
D.C.
4. Policy Research Working Paper 1462, Washington, D.C.
5. World

Bank

Intermediaries

(1995),

Stock

Market

Development

and

Financial